Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 czerwca 2025 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący Sędzia SA Dariusz Chrapoński

Sędziowie : SA Wiesława Namirska (spr.)

SA Olga Gornowicz – Owczarek

Protokolant Agnieszka Adam

po rozpoznaniu w dniu 4 czerwca 2025 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy ze skargi (...) Spółki Akcyjnej w B.

przy udziale : (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W.,

Prokuratora (...) w K.

o uchylenie wyroku sądu polubownego

1.  oddala skargę;

2.  zasądza od skarżącej na rzecz uczestniczki (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. kwotę 2.417 (dwa tysiące czterysta siedemnaście) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za okres od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, tytułem kosztów postępowania wywołanego skargą.

SSA Wiesława Namirska SSA Dariusz Chrapoński SSA Olga Gornowicz-Owczarek

Sygn. akt V AGa 534/23

UZASADNIENIE

Skarżąca (...)Spółka Akcyjna z siedzibą w B. (dalej (...)) skargą wniesioną do Sądu Apelacyjnego w Warszawie zaskarżyła w całości wyrok sądu polubownego - Międzynarodowego Sądu Arbitrażowego przy (...) w P. wydanego dnia 13 lipca 2023 r. w W. przez arbitrów w składzie: D. H., R. K., K. K. (sprawa nr ICC nr 27150/HBH, dalej: „Wyrok”) i w oparciu o przepisy art. 368 § 1 pkt 1) - 5) k.p.c. w zw. z art. 1207 §1-2 k.p.c. oraz art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. zaskarżonemu Wyrokowi zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialnego, a to :

art. 58 § 2 k.c. przez jego niezastosowanie i uznanie, że przedwstępna umowa sprzedaży zawarta pomiędzy Skarżącym a (...) S.A. w dniu 8 sierpnia 2019 r. jest ważna i stanowi podstawę do dochodzenia przez Przeciwnika Skargi roszczenia o zawarcie umowy przyrzeczonej w trybie art. 64 k.c., podczas gdy biorąc pod uwagę ustalony przez Sąd Polubowny stan faktyczny w zakresie treści samej umowy przedwstępnej umowa ta była nieważna z uwagi na jej sprzeczność z zasadami współżycia społecznego (zasada słuszności kontraktowej), co skutkuje sprzecznością Wyroku z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej, a co winno skutkować uchyleniem zaskarżonego wyroku na podstawie art. 1206 §2 pkt 2 k.p.c.

Zdaniem Skarżącej, wyrok powinien podlegać uchyleniu z uwagi na treść normy art. 1214 §3 pkt 2 k.p.c., albowiem z przywołanych w uzasadnieniu skargi argumentów, pozostawienie go w obrocie byłoby sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (klauzula porządku publicznego).Nadto, odniesiono, że zaskarżony wyrok zasługuje na uchylenie, albowiem prowadzi do usankcjonowania i wykonania nieważnej Umowy Przedwstępnej, a to z kolei z uwagi na jej sprzeczność z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c. w zw. z art. 353 ¹ k.c.). Sprzeczność ta podyktowana jest z kolei faktem rażącej i widocznej na pierwszy rzut oka dysproporcji i nieekwiwalentności wzajemnych świadczeń stron. Wskazano, że przedmiotem Umowy Przedwstępnej było zobowiązanie Skarżącej do sprzedaży określonych w Umowie Przedwstępnej Akcji za łączną cenę sprzedaży wynoszącą 1 € (słownie: jeden Euro), co odpowiada w przybliżeniu wartości pomiędzy 4 a 5 zł.

Podniosła skarżąca także zarzuty : nieważności umowy przedwstępnej sprzedaży akcji, jako zawartej w warunkach braku swobody decyzji i wyrażenia woli ewentualnie pod wpływem groźby bezprawnej oraz zmierzającej do obejścia prawa i naruszającej zasady współżycia społecznego, naruszenia zasady równości stron w toku postępowania przed sądem polubownym i naruszenia prawa do obrony wyrażające się m.in. pominięciem wniosku dowodowego z zeznań świadka T. T. oraz udziału arbitra D. H. działającego w warunkach konfliktu interesów.

Postanowieniem z dnia 16 października 2023 r. Sąd Apelacyjny stwierdził swoją niewłaściwość miejscową i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu w Katowicach – art.200 § 1 ⁴ w związku z art.1208 § 1 i art.30 k.p.c.

Przeciwnik skargi (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. w odpowiedzi na skargę wniósł o oddalenie skargi oraz o zasądzenie od skarżącej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

(...) Spółka z o.o. podniosła, że skarżaca złożyła odpowiedź na zawezwanie do wzięcia udziału w postępowaniu. Zgłosiła zarzut braku właściwości Trybunału Arbitrażowego. Prezes jej zarządu, p. S. S. pojawił się także na rozprawie głównej w dniu 31 maja 2023 r., a nadto (...) nie zaskarżyła postanowienia Trybunału oddalającego zarzut braku właściwości; nie złożyła też odpowiedzi na pozew, choć został jej udzielony odpowiedni termin zgodnie z przyjętym harmonogramem. Wreszcie, nie zgłosiła też zarzutu naruszenia jakichkolwiek norm postępowania przed Trybunałem Arbitrażowym, choć zgodnie z art. 1193 k.p.c. tylko w takim wypadku miałaby prawo podnoszenia takich zarzutów w postępowaniu ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego.

Zdaniem przeciwnika skargi, nie istniały żadne przeszkody, które uniemożliwiałyby (...) podjęcie obrony w postępowaniu arbitrażowym. W odniesieniu do zarzutów skargi dotyczących naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego wskazano, że skarżąca nie wskazała których z tych zasad narusza skarżony wyrok. Zaprzeczono, jakoby przy zawieraniu umowy przedwstępnej sprzedaży udziałów doszło pod presją ekonomiczną, czy psychiczną wobec A. T. (obecnie R.), co więcej, zarzucono, że wymieniona nie została zawnioskowana w toku postępowania przed sądem polubownym, a oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli nie wywarło żadnych skutków prawnych z przyczyn formalnych. Przeciwnik skargo zaprzeczył zarzut dotyczący rzekomego zaniżenia ceny sprzedaży akcji i wskazując na reguły wynikające z zasady swobody umów w rozumieniu art.353 ¹ k.c. i wskazała na sytuację finansową i majątkową (...) Spółki Akcyjnej.

Sąd Apelacyjny ustalił co następuje :

W dniu 8 sierpnia 2019 r. pomiędzy (...), spółką zarejestrowaną pod prawem Wielkiego Księstwa Luksemburg z siedzibą w F. (Wielkie Księstwo Luksemburga), jako kupującym a (...) Spółką Akcyjną w W., jako sprzedającym, zawarta została przedwstępna umowa sprzedaży akcji posiadanych przez (...) w kapitale zakładowym (...) Spółki Akcyjnej , stanowiących łącznie 40,77% tego kapitału, z czego z łącznej liczby 605.000 akcji, 450.000 stanowią akcje uprzywilejowane co do głosu (…), a pozostałe 155.000 stanowią akcje zdematerializowane; przy czym łącznie akcje Sprzedawcy dają prawo do 54,55% głosów na Walnym Zgromadzeniu Spółki z łączną ilością 1.055.000 głosów oraz prawo do udziału w 40,77% zysków, jak również składników majątku po ewentualnej likwidacji Spółki. W rozdziałach 2 i 4 umowy strony określiły warunki zawieszające warunkujące zawarcie umowy ostatecznej. W punkcie 12.7. umowy zawarto postanowienie w przedmiocie arbitrażu, zgodnie z którym, wszelkie spory powstałe na tle niniejszej umowy, w tym związane z jej wykonaniem, lub interpretacją albo ważnością, czy też rozwiązaniem albo wygaśnięciem umowy, rozstrzygane będą przez sąd arbitrażowy działający w oparciu o Regulamin Arbitrażu(...)w P., aktualny na dzień zainicjowania procedury arbitrażowej. Spór będzie rozstrzygany przez sąd arbitrażowy złożony z trzech arbitrów. Każda ze stron wyznaczy jednego arbitra, a ci arbitrzy wyznaczą przewodniczącego składu arbitrażowego. Postanowienia Regulaminu dotyczące arbitra nadzwyczajnego nie będą miały zastosowania do procedury. Postępowanie arbitrażowe zostanie przeprowadzone w języku polskim, a miejscem arbitrażu będzie W., Polska. Wszelkie zmiany umowy wymagały formy pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym (umowa przedwstępna – k.12-43).

(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. wniosła powództwo przeciwko (...) Spółce Akcyjnej o zawarcie umowy przyrzeczonej, a postępowanie przed Sądem Rejonowym dla m.st. Warszawy zakończyło się uwzględnieniem zarzutu podniesionego przez (...) S.A. w przedmiocie zapisu na sąd polubowny i prawomocnym odrzuceniem pozwu (niesporne).

Następnie(...)Spółka z o.o. w W. zainicjowała postępowanie przed Międzynarodowym Sądem Arbitrażowym (...) w sprawie ICC nr 27150/HBH, które toczyło się w trybie przyspieszonym i zostało zakończone wyrokiem z dnia 13 lipca 2023 r. o treści :

(a)  zobowiązuje (...) S.A. z siedzibą w W. (KRS (...)) do zawarcia z (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. (obecnie: (...) sp. z o.o.; KRS: (...)) umowy przyrzeczonej sprzedaży akcji zgodnie z umową przedwstępną sprzedaży akcji z dnia 9 sierpnia 2019 r.;

(b)  zobowiązuje (...) S.A. z siedzibą w W. (KRS (...)) do złożenia oświadczenia woli o zawarciu umowy o następującej treści:

(...) S.A. z siedzibą w W. (KRS (...)) oświadcza, że w wykonaniu Umowy Przedwstępnej zawartej w dniu 9 sierpnia 2019 r. sprzedaje 605.000 akcji spółki (...) S.A. z siedzibą w W. (KRS: (...)) z czego 450.000 stanowią akcje uprzywilejowane co do głosu serii (...)o numerach od (...) do (...), a pozostałe 155.000 stanowią akcje na okaziciela, za cenę 1 EURa (...)sp, z o.o. z siedzibą w W. (obecnie: (...) sp. z o.o.; KRS: (...)) oświadcza, że wskazane akcje za podaną cenę kupuje.”;

(c)  stwierdza, że niniejszy wyrok zastępuje umowę przyrzeczoną zgodnie z treścią z lit. (b) powyżej, stosownie do art. 64 KC;

(d)  zasądza od (...) S.A. z siedzibą w W. (KRS (...)) na rzecz (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. (obecnie: (...) sp. z o.o.; KRS: (...)) kwotę 1 11.996, 90 USD (sto jedenaście tysięcy dziewięćset dziewięćdziesiąt sześć 90/100 dolarów amerykańskich) netto tytułem zwrotu kosztów postępowania arbitrażowego, kwotę 37.665,25 EUR (trzydzieści siedem tysięcy sześćset sześćdziesiąt pięć tysięcy euro i 25/100) netto tytułem zwrotu kosztów zastępstwa oraz kwotę 514,18 PLN (pięćset czternaście złotych i 18/10) netto tytułem zwrotu kosztów tłumaczeń .

Sąd Apelacyjny zważył co następuje :

Skarga, jako nieuzasadniona podlegała oddaleniu.

Na wstępie podkreślić należy, że sąd powszechny nie jest uprawniony do badania merytorycznej zasadności wyroku sądu polubownego. Przy rozpoznawaniu sprawy i wyrokowaniu, sąd polubowny nie jest związany przepisami prawa materialnego ani prawa formalnego, byle tylko nie naruszył praworządności i dobrych obyczajów. Również sąd powszechny, właściwy do rozpoznawania skargi, nie może rozpoznawać merytorycznej strony sporu. Naruszenie prawa materialnego może stanowić uzasadnioną podstawę do uchylenia wyroku sądu polubownego, jeżeli doprowadziło w swym wyniku do rozstrzygnięcia jawnie gwałcącego naczelne zasady obowiązującego porządku prawnego. Jednak nawet mylnej wykładni prawa materialnego przez sąd polubowny nie można oceniać jako uchybienie praworządności w rozumieniu art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. Nie można przyjmować, że wyrok sądu polubownego uchybia klauzuli porządku publicznego na tej tylko podstawie, że rozstrzygnięcie nie jest zgodne z niektórymi przepisami prawa materialnego. Należy stwierdzić, iż naruszenie prawa materialnego tylko wtedy będzie można uznać za podstawę uchylenia wyroku sądu polubownego, kiedy naruszyło konstytucyjną zasadę państwa prawnego (art. 2 Konstytucji RP, tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 lipca 2022 r., II CSKP 349/22).

Rozpoznając zarzuty skarżącej wskazać należy, że obejmowały one : zarzut wydania wyroku przez Sąd Polubowny mimo braku zapisu na sąd polubowny; sprzeczności wyroku z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej, w tym naruszenia zasady równości stron postępowania i prawa do obrony oraz kwestii udziału arbitra działającego w warunkach konfliktu interesów; a także, braku zgody Ministra Aktywów Państwowych na nabycie dominacji nad (...) Spółki z o.o. wyrażający się naruszeniem zasady dopuszczalności roszczenia od wymagań publiczno-prawnych.

Na wstępie eksponować należy, że inicjowane przez skarżącą postępowanie dowodowe zmierzało niejako do uzupełnienia postępowania dowodowego przeprowadzonego przed sądem polubownym, w którym skarżąca pozostawała bierna, a nadto do podważenia czynności procesowych tego sądu w braku skorzystania i wyczerpania przez skarżącą z prawa zaskarżenia postanowienia w przedmiocie oddalenia zarzutu braku właściwości Trybunału Arbitrażowego, stosownie do treści art.1180 § 3 k.p.c.; nadto, nie podniosła żadnych zarzutów dotyczących norm postępowania, które to zarzuty umożliwiłyby podnoszenie przez skarżącą zarzutów w postepowaniu wywołanym skargą w trybie art.1193 k.p.c. Stąd wnioskowanie przez skarżącą o przeprowadzenie dowodów wymienionych w skardze tak z zeznań świadka A. T., która nie została zawnioskowana w toku postępowania przed Sądem Arbitrażowym w charakterze świadka, a także podnoszenie zarzutów co do właściwości sądu polubownego, a także jego składu było pozbawione uzasadnionych podstaw. Skoro skarżąca złożyła w toku postępowania przed Sądem Arbitrażowym spóźniony wniosek z zeznań świadka T. T., a nadto nie zaskarżyła postanowienia Sądu Arbitrażowego o oddaleniu wniosku o wyłączenie Arbitra D. H., to z mocy art.1176 § 2 k.p.c., to kwestionowane przez nią czynności podjęte w toku kwestionowanego postępowania są pozbawione podstaw.

W zakresie ważności zapisu na sąd polubowny wskazać należy, że przed wszczęciem postępowania arbitrażowego (...) Spółka z o.o. wytoczyła powództwo przeciwko (...) S.A. o to samo roszczenie, które było przedmiotem późniejszego postępowania przed Sądem Arbitrażowym, a więc o zobowiązanie do zawarcia umowy przyrzeczonej, zgodnie z treścią Umowy Przedwstępnej. Wobec podniesienia przez skarżącą, a pozwaną w sprawie jaka zawisła przed Sądem Rejonowym dla m.st.Warszawy w Warszawie, pozew wniesiony przez (...) Spółkę z o.o. został odrzucony postanowieniem z dnia 6 lipca 2021 r. wydanym w sprawie VIII GC 838/20, prawomocnym z dniem 19 kwietnia 2022 r., wobec oddalenia zażalenia (...) przez Sąd Okręgowy w Warszawie w sprawie XXIII Gz 1232/21.

Wbrew ocenie uczestniczki postępowania, Sąd Apelacyjny rozpoznający skargę nie jest związany argumentacją prawną wyrażoną przez Sąd, który odrzucił pozew wniesiony przez (...), a w szczególności związania formalno-prawną oceną dopuszczalności drogi sądowej dla dochodzenia przez (...) zawarcia umowy przyrzeczonej albowiem owo związanie sądu meritii wynikające z art.365 k.p.c. dotyczy wyłącznie związania rozstrzygnięciem materialnoprawnym. Tymczasem odrzucenie pozwu stanowi rozstrzygnięcie formalne i jednocześnie stanowi niewątpliwie dowód dla oceny postawy skarżącej, która w procesie sądowym zainicjowanym przez (...) Spółkę z o.o. podniosła zapis na sąd polubowny natomiast w sprawie wywołanej jej skargą ów zapis podważa. Powyższa postawa świadczy zatem o wykorzystywaniu przez skarżącą tego samego zapisu zawartego w umowie przedwstępnej bądź w celu zablokowania skierowanego przeciw niej procesu przed sądem powszechnym i skierowania postępowania przed sąd polubowny bądź w celu zakwestionowania zapisu na sąd polubowny dla uzasadnienia wniesionej przez siebie skargi.

W odniesieniu do ważności zapisu na sąd polubowny wskazać należy, że postanowienie zawarte w pkt.12.7. umowy przedwstępnej zawartej w przedmiocie sprzedaży akacji pomiędzy (...) ((...)) w Luksemburgu a (...) S.A. w W. wyraża wolę stron umowy, by wszelkie spory powstałe na tle umowy, w tym związane z jej wykonaniem, lub interpretacją albo ważnością, czy też rozwiązaniem albo wygaśnięciem niniejszej umowy będą rozstrzygane przez sąd arbitrażowy działający w oparciu o Regulamin Arbitrażu Międzynarodowej Izby Gospodarczej w P., aktualny na dzień zainicjowania procedury arbitrażowej. Spór będzie rozstrzygany przez sąd arbitrażowy złożony z trzech arbitrów. Każda ze stron wyznaczy jednego arbitra, a ci arbitrzy wyznaczą przewodniczącego składu arbitrażowego. Postanowienia Regulaminu dotyczące arbitra nadzwyczajnego nie będą miały zastosowania do procedury. Postępowanie arbitrażowe zostanie przeprowadzone w języku polskim, a miejscem arbitrażu będzie W. Polska (k.28).Wszelkie zmiany umowy wymagały formy pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym (pkt.12.8. umowy – k.28).

Powyższy zapis na sąd polubowny zawarty w przywołanej umowie przedwstępnej nie stanowi o istnieniu jakiejkolwiek wątpliwości w zakresie ważności owego zapisu i skutków jego zawarcia. Brak również wątpliwości, że kupujący pismem z dnia 2 października 2019 r. poinformował skarżącą, jako sprzedającego, że umowa ostateczna sprzedaży akcji zostanie zawarta przez spółkę (...) spółkę z o.o. z siedzibą w W., obecnie (...) Spółkę z o.o. W postępowaniu przed Sądem Arbitrażowym skarżąca nie kwestionowała legitymacji czynnej powódki w postępowaniu arbitrażowym (vide: zapis zawarty w pkt I.7. wyroku Sądu Arbitrażowego -k.45 verte). Postanowieniem z dnia 8 marca 2023 r. Sąd Arbitrażowy oddalił zgłoszony przez skarżącą CTI zarzut braku właściwości Trybunału. Skarżąca w postępowaniu przed Trybunałem nie zaskarżyła w trybie art.1180 § 3 k.p.c. postanowienia w przedmiocie właściwości, a tym samym nie zakwestionowała też legitymacji (...) Spółki z o.o. (aktualnie (...)). O ile bowiem (...) Spółka z o.o. nie był i nie jest stroną Umowy Przedwstępnej o tyle, jest podmiotem, który może wprost żądać od skarżącej, jako sprzedawcy spełnienia świadczenia. Jako beneficjent umowy zawartej na jego rzecz pozostaje również związany wynikającym z tej umowy zapisem na sąd polubowny w zakresie dochodzonych przez niego świadczeń, zastrzeżonych na jego rzecz. Dlatego też Trybunał Arbitrażowy przyjął, że art.12.1. Umowy Przedwstępnej jest przykładem pactum in faworem tertii, co oznacza, że (...) ((...)) w momencie jego wskazania przez (...) może żądać od (...) spełnienia zastrzeżonego w umowie świadczenia tj. przeniesienia własności akcji, których dotyczyła Umowa Przedwstępna. W ocenie Trybunału Arbitrażowego, w sytuacji gdy dany podmiot jako osoba trzecia na podstawie umowy na rzecz osoby trzeciej uzyskuje korzyść w postaci możności domagania się spełnienia świadczenia z takiej umowy, pozostaje również związany klauzulą arbitrażową zawartą w tej umowie (pkt 108-110 wyroku-k.55 verte-56).W konsekwencji braku kwestionowania przez skarżącą legitymacji (...) oraz braku zaskarżenia przez skarżącą oddalenia zarzutu braku właściwości Sądu Arbitrażowego, powyższe zarzuty były chybione.

Jak przyjmuje się w judykaturze, przepis art. 1180 § 1 k.p.c. w zdaniu drugim wyraża tzw. zasadę autonomii klauzuli arbitrażowej (autonomy of the arbitration clause), która głosi, że nieważność lub wygaśnięcie umowy podstawowej, w której zamieszczono zapis na sąd polubowny, samo przez się nie oznacza nieważności lub wygaśnięcia zapisu. Kwestia istnienia i ważności zapisu musi być analizowana przez sąd arbitrażowy odrębnie, przy uwzględnieniu przesłanek odnoszących się do istnienia i ważności klauzuli arbitrażowej. Sąd arbitrażowy czyni to na zarzut braku właściwości sądu polubownego, który może być podniesiony nie później niż w odpowiedzi na pozew lub w innym terminie określonym przez strony, chyba że przed upływem terminu strona nie znała i przy dołożeniu należytej staranności nie mogła poznać podstawy takiego zarzutu albo jego podstawa powstała dopiero po upływie tego terminu. W obu wypadkach sąd polubowny może rozpoznać zarzut podniesiony po terminie, jeżeli uzna opóźnienie za usprawiedliwione. Tymczasem, jak wynika z treści załączonego wyroku Sądu Arbitrażowego, skarżąca takiego zarzutu nie podnosiła, wdając się merytorycznie w spór wszczęty przez stronę powodową. Zwrócić należy także uwagę na regulację zawartą w art. 1180 § 3 k.p.c., w którym przewidziano, że w przypadku gdy sąd polubowny oddalił zarzut co do swej niewłaściwości (tj. orzekł, że jest właściwy w sprawie), każda ze stron w terminie dwutygodniowym od doręczenia stronie postanowienia sądu polubownego może wystąpić do sądu państwowego o rozstrzygnięcie. Logiczny zatem wydaje się wniosek, że poza trybem wskazanym w art. 1180 § 3 k.p.c. brak możliwości kwestionowania przed sądem państwowym rozstrzygnięcia sądu polubownego, w którym uznał on się za właściwy do rozpoznania sprawy. W obecnym stanie prawnym zarzut braku właściwości sądu polubownego podlega sprekludowaniu, jeżeli nie został zgłoszony w terminie wskazanym w art. 1180 § 2 KPC W takim przypadku skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego nie można już skutecznie oprzeć na podstawie przewidzianej w art. 1206 § 1 pkt 1 k.p.c. Tym bardziej nie można na podstawie tego zarzutu odmówić uznania albo stwierdzenia wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej. (por. T. Ereciński, K. Weitz, „Sąd arbitrażowy”, Wyd.Prawnicze LexisNexis W-wa 2008 r., s. 240-241).

W odniesieniu do przesłanki niezgodności wyroku sądu polubownego z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej – klauzula porządku publicznego :

W toku postępowania wywołanego skargą o uchylenie wyroku sądu polubownego rolą sądu powszechnego nie jest badanie zgodności wyroku sądu polubownego z właściwym w sprawie prawem materialnym. Kontrola sprawowana przez sąd państwowy nie jest bowiem równoznaczna z rozstrzyganiem sprawy ex novo, nie tylko w płaszczyźnie faktycznej, lecz także w płaszczyźnie prawnej. Sąd państwowy, rozpoznając skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego, nie bada sprawy merytorycznie, bada jedynie okoliczności wskazane w art. 1206 § 1 k.p.c., jeżeli skarżący się na nie powoła, a z urzędu - okoliczności określone w art. 1206 § 2 k.p.c.

Klauzula porządku publicznego nie służy przeprowadzaniu kontroli merytorycznej orzeczenia sądu polubownego. Przy jej stosowaniu nie chodzi bowiem o to, aby oceniane orzeczenie było zgodne ze wszystkimi wchodzącymi w grę bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, lecz o to, czy wywarło ono skutek sprzeczny z podstawowymi zasadami krajowego porządku prawnego. Klauzula porządku publicznego, jak każda klauzula generalna, jest niedookreślona, co pozostawia sądowi orzekającemu w konkretnej sprawie pewną dyskrecjonalność. Niemniej jednak, kontrola elementów składających się na orzeczenie sądu polubownego na jej podstawie nie może przybierać rozmiarów właściwych kontroli merytorycznej (zasadności) takiego orzeczenia.

Mylnej wykładni prawa materialnego przez sąd polubowny nie można oceniać jako uchybienie praworządności w rozumieniu art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. Nie można też przyjmować, że wyrok sądu polubownego uchybia klauzuli porządku publicznego na tej tylko podstawie, że rozstrzygnięcie nie jest zgodne z niektórymi przepisami prawa materialnego. Tylko wtedy będzie to można uznać za podstawę uchylenia wyroku sądu polubownego, kiedy naruszyło konstytucyjną zasadę państwa prawnego (art. 2 Konstytucji RP).

W odniesieniu do wskazanego zarzutu skarżąca powoływała się w toku postępowania wywołanego skargą, że przedmiotem przedwstępnej umowy sprzedaży akcji z dnia 9 sierpnia 2019 r., która to umowa była źródłem roszczeń (...) wobec skarżącej, z którymi to roszczeniami wystąpiła najpierw przed sąd powszechny, a następnie wobec zarzutu pozwanej -skarżącej w niniejszej sprawie i wobec odrzucenia jej pozwu, do Sądu Arbitrażowego.

Roszczenia(...)Spółki z o.o. obejmowały :

- zobowiązanie skarżącej do zawarcia umowy przyrzeczonej sprzedaży akcji, zgodnie z przedwstępną umową sprzedaży;

- zobowiązanie skarżącej, a pozwanej przed Sądem Arbitrażowym do złożenia oświadczenia o zawarciu umowy o następującej treści : (...) S.A. z siedzibą w W. (KRS…) oświadcza, że w wykonaniu umowy przedwstępnej zawartej w dniu 9 sierpnia 2019 r. sprzedaje 605.000 akcji spółki (...) S.A. z siedzibą w W. (KRS…), z czego 450.000 stanowią akcje uprzywilejowane co do głosu serii (...) numerach od (...) do (...), a pozostałe 155.000 stanowią akcje na okaziciela za cenę 1 EUR, a (...) Spółka z o.o. z siedzibą w W. (KRS…) oświadcza, że wskazane akcje za podaną cenę kupuje;

nadto, wyrok Trybunału Arbitrażowego zastępował umowę przyrzeczoną o treści j.w.

Uprawnienie wynikające z 605.000 akcji to wiązka uprawnień korporacyjnych dających kontrolę nad (...) S.A.

Skarżąca kwestionując zasadność zaskarżonego wyroku Trybunału Arbitrażowego zarzucała zasady sprawiedliwości kontraktowej, eksponując zaniżenie ceny sprzedaży akcji, brak ekwiwalentności świadczeń, wreszcie przymusowe położenie sprzedającej. W toku postępowania wywołanego skargą zarzucano także pozorność umowy w rozumieniu art.83 k.c.

Tak postawione zarzuty nakierowane były na wpisanie ich przez Sąd rozpoznający skargę w tzw. klauzulę porządku publicznego jednakże żaden z nich nie zasługiwał na uwzględnienie.

Przede wszystkim Sąd rozpoznający skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego nie jest władny badać, czy świadczenia stron umowy przedwstępnej, a w konsekwencji strony postępowania przed sądem polubownym umówiły się o świadczenia ekwiwalentne. Co więcej, owa ekwiwalentność nie może pozostać oderwana od okoliczności zawierania umowy przedwstępnej.

Począwszy od roku 2018 spółka (...) popadła w kłopoty finansowe. Zgodnie z Raportem Rocznym za 2018 r. , stanowiącym Załącznik (...) do pozwu wniesionego przed Sąd Arbitrażowy strata netto spółki wyniosła 21.162.590,59 zł. Publikacja raportu rocznego wywołała zmiany personalne w Radzie Nadzorczej i Zarządzie Spółki. Według ustaleń poczynionych w toku postępowania przed Sądem Arbitrażowym, w raporcie bieżącym z dnia 5 lipca 2019 r., (...) poinformowała, że banki : (...) S.A., (...) ((...)) S.A. oraz (...) Bank (...) wstrzymały uruchomienie dodatkowych linii kredytowych. Linie kredytowe zostały utrzymane przez (...) Bank S.A. O. poinformowało jednocześnie, że toczą się rozmowy z bankami finansującymi w sprawie podpisania porozumienia o wstrzymaniu wypowiedzeń umów kredytowych i faktoringowych pod warunkiem wdrożenia uzgodnionego planu naprawczego. Zapowiedziano również poszukiwanie inwestora, który pomoże zrealizować plan naprawczy.

Do podpisania umów z bankami nie doszło. W lipcu 2019 r. zostały wypowiedziane przez banki umowy kredytowe i faktoringowe. Dodatkowo jeden z klientów (...) zatrzymał kwotę należności względem (...), jako zabezpieczenie. To spowodowało, że (...) utraciło płynność finansową. W konsekwencji, 1 sierpnia 2019 r. Zarząd Spółki złożył wniosek o ogłoszenie upadłości likwidacyjnej.

W takich warunkach finansowych i gospodarczych dotyczących Spółki (...) prowadziła negocjacje w celu zawarcia Umowy Przedwstępnej sprzedaży akcji.

W dacie zawierania umowy przedwstępnej wyniki finansowe (...) były bardzo złe, skonsolidowana strata netto na koniec roku obrotowego 2019 wynosiła 119.325.337,64 zł. Spółka nie mogła generować zysków, a w razie likwidacji jej majątek nie wystarczyłby na pokrycie zobowiązań wierzycieli i akcjonariuszy.

Co do pozorności umowy przedwstępnej, a także zarzutu uchylenia się od skutków oświadczenia woli wyrażonego w umowie przedwstępnej, było to przedmiotem badania przez Trybunał Arbitrażowy – punkty 129 – 132 oraz 111-128).

W konsekwencji, zdaniem Sądu Apelacyjnego, brak było podstaw dla prowadzenia postępowania dowodowego obejmującego wnioski o przeprowadzenie dowodów z tzw. osobowych źródeł dowodowych na okoliczności przywołane w skardze jak również z wywiadów w Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego albowiem brak było podstaw dla wzruszenia ustaleń stanu faktycznego będących przedmiotem postępowania przed Sądem Arbitrażowym i co istotne, postępowanie wywołane skargą nie służy ani uzupełnianiu postępowania przed wym. Sądem wobec bierności skarżącej ani też prowadzeniu postępowania dowodowego dotyczącego bądź okoliczności, mogących być przedmiotem dowodu w toku postępowania polubownego, bądź okoliczności nieistotnych dla rozstrzygnięcia skargi.

Ponieważ (...) – strona umowy przedwstępnej zrzekła się warunków zawieszających zastrzeżonych na jej korzyść w umowie przedwstępnej, a Prezes UOKiK wydał decyzję o wyrażeniu zgody na koncentrację, to (...) wskazał (...) , jako stronę umowy ostatecznej sprzedaży akcji.

Co się natomiast tyczy kwestii dotyczących decyzji wydanych przez Ministra Aktywów Państwowych za numerami : (...) i (...), obie z dnia 12 kwietnia 2024 r., którymi umorzono postępowanie w sprawie zamiaru nabycia przez (...) Spółkę z o.o. z siedzibą w W. (w której jedynym udziałowcem jest A. G., a (...) posiada 99% w Spółce (...)) w sprawie dominacji nad (...) Spółką z o.o. w W. wskazać należy, że obie decyzje w uzasadnieniu wskazywały, iż wszelkie zdarzenia prawne potwierdzające zamiar nabycia przez (...) dominacji nad (...) wystąpiły przed dniem 1 stycznia 2024 r., a więc przed dniem wejścia w życie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 2023 r. w sprawie wykazu podmiotów podlegających ochronie oraz właściwych dla nich organów kontroli. W świetle wym. Rozporządzenia (...) Spółka z o.o. została ujęta w wykazie podmiotów podlegających ochronie, co wynika z Załącznika do wym. rozporządzenia lecz ze skutkiem od dnia wejścia rozporządzenia w życie tj. od dnia 1 stycznia 2024 r.

W konsekwencji, nie tylko zdarzenia mające potwierdzać zamiar nabycia przez (...) dominacji nad (...) Spółką z o.o. wystąpiły przed dniem 1 stycznia 2024 r., a więc przed dniem wejścia w życia Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 2023 r. w sprawie wykazu podmiotów podlegających ochronie oraz właściwych dla nich organów kontroli ale zaskarżony wyrok Międzynarodowego Trybunału Arbitrażowego z dnia 13 lipca 2023 r. wydany został również przed dniem 1 stycznia 2024 r.

Podkreślić ponownie wypada, że sąd rozpoznający skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego co do zasady nie jest uprawniony do przeprowadzenia kontroli, czy dokonana przez sąd polubowny ocena ważności umowy stron jest trafna bowiem w przeciwnym razie oznaczałoby to bowiem niedopuszczalną kontrolę merytoryczną orzeczenia sądu polubownego. W konsekwencji, sąd rozpoznający skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego jest uprawniony do kontroli materialnoprawnych skutków wyroku sądu polubownego.

W konsekwencji, rzeczą sądu rozpoznającego skargę było zbadać, czy skutki orzeczenia opartego o założeniu ważności umowy poddanej pod osąd sądu polubownego nie naruszają klauzuli porządku publicznego.

W realiach badanej skargi takich podstaw nie stwierdzono.

Z powyższych przyczyn Sąd Apelacyjny na podstawie art.1207 § 2 k.p.c. w związku z art.385 k.p.c. oddalił skargę, jako nieuzasadnioną.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art.98 k.p.c. w związku z art.108 § 1 k.p.c. w związku z art.13 § 2 k.p.c. przy zastosowaniu § 8 ust.1 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia skargi.

SSA Olga Gornowicz-Owczarek SSA Dariusz Chrapoński SSA Wiesława Namirska