Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 kwietnia 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodnicząca:	SSA Barbara Konińska
Protokolant	Katarzyna Macoch

po rozpoznaniu w dniu 17 kwietnia 2023 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa D. K.

przeciwko Przedsiębiorstwu (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w L. i Przedsiębiorstwu (...)Spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością w Z.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej Przedsiębiorstwa(...)Spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością w Z.

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 11 sierpnia 2021 r., sygn. akt XIII GC 299/21

1.  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punkcie 1. w ten sposób, że oddala powództwo wobec pozwanej Przedsiębiorstwa (...)Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Z.;

b)  w punkcie 2. o tyle że koszty określone w tym punkcie zasądza na rzecz powoda wyłącznie od pozwanej Przedsiębiorstwa (...)
z ograniczoną odpowiedzialnością w L.;

c)  dodaje punkt 3. o treści: zasądza od powoda na rzecz pozwanej Przedsiębiorstwa(...)Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Z. kwotę 5.417 (pięć tysięcy czterysta siedemnaście) złotych z tytułu kosztów procesu;

2.  oddala apelację pozwanej Przedsiębiorstwa (...) Spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością w Z. w pozostałym zakresie;

3.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej Przedsiębiorstwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Z. kwotę 9.717 (dziewięć tysięcy siedemset siedemnaście) złotych z tytułu kosztów postępowania apelacyjnego z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty.

SSA Barbara Konińska

Sygn. akt V AGa 444/21

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 18 października 2019 r. powód D. K. wniósł o zasądzenie solidarnie od pozwanych ad. 1 - Przedsiębiorstwa(...) Spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością w L. oraz ad. 2 - Przedsiębiorstwa(...)Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Z. kwoty
113 323,75 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w transakcjach handlowych od wskazanych w pozwie kwot i zasądzenie solidarnie od pozwanych kosztów procesu.

Na uzasadnienie wskazał, że jako podwykonawca Przedsiębiorstwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wykonywał roboty budowlane przy dwóch inwestycjach. Dodał, że inwestorem była Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad a generalnym wykonawcą Przedsiębiorstwo (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością co uzasadnia odpowiedzialność solidarną pozwanych. Powód dodał, że w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej zawarł z Przedsiębiorstwem (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością umowę najmu nr (...), na mocy której zobowiązany był udostępnić jej żurawie samochodowe z wysięgnikiem hydraulicznym z operatorem oraz ładowarki teleskopowe obrotowe z operatorem, w zamian za określone w umowie wynagrodzenie.

W odpowiedzi na pozew Przedsiębiorstwo (...) Spółka
z ograniczoną odpowiedzialnością w Z. wniosła o oddalenie powództwa w całości. Zarzuciła, że charakter prawny umowy nie pozwala na jej kwalifikację, jako umowy
o podwykonawstwo. Zarzuciła też, że umowa ta nie jest umową o roboty budowlane, ani inną umową o dzieło ale umową najmu a strony umowy miały wyraźnie na celu zakwalifikowanie jej jako umowy o świadczenie konkretnej usługi i zgłoszenie powoda jako usługodawcy.

W odpowiedzi na pozew Przedsiębiorstwo (...)Spółka
z ograniczoną odpowiedzialnością w L. wniosła o wezwanie do wzięcia udziału
w sprawie nadzorcy sądowego Przedsiębiorstwa (...) Spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością w restrukturyzacji. Pozwana nie kwestionowała dochodzonego roszczenia, które zostało ujęte na sporządzonej liście wierzytelności załączonej do wniosku o otwarcie postępowania układowego.

W dniu 30 września 2020 r. Sąd Okręgowy w Katowicach wydał wyrok częściowy sygn. akt XIV GC 608/19/MN zasądzając od pozwanej Przedsiębiorstwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w L. na rzecz powoda kwotę 113 323,75 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od wskazanych kwot.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 11 sierpnia 2021 r., sygn. akt XIII GC 299/21 Sąd Okręgowy w Katowicach zasądził od pozwanej Przedsiębiorstwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Z. na rzecz powoda kwotę
113 323,75 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia
1 września 2019 r., przy czym stwierdził, że zobowiązanie do zapłaty jest solidarne
z roszczeniem zasądzonym od pozwanej Przedsiębiorstwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w L., co do której zapadł wyrok częściowy z dnia 30 września 2020 r., sygn. akt XIV GC 608/19/MN (punkt 1.). Zasądził też solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 11 084 zł z tytułu kosztów postępowania (punkt 2).

Sąd Okręgowy ustalił następujące istotne fakty:

Powód prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...) i podnośniki D. K.. Przeważającą działalnością gospodarczą powoda stanowią pozostałe specjalistyczne roboty budowlane, gdzie indziej niesklasyfikowane oznaczone kodem (...).

Pozwaną Przedsiębiorstwo (...)
z ograniczoną odpowiedzialnością w L., zwaną podwykonawcą oraz Przedsiębiorstwo (...)Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością
w Z., zwaną wykonawcą, łączyły dwie umowy: umowa podwykonawcza nr(...) z dnia 8 stycznia 2018 r. w ramach realizowanej przez wykonawcę (...) i umowa o podwykonawstwo nr (...) z dnia 19 maja 2017 r. w ramach realizowanej przez wykonawcę (...).

W dniu 11 września 2018 r. pomiędzy powodem a pozwaną Przedsiębiorstwem (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w L. doszło do zawarcia umowy nr (...), na mocy której powód, jako wynajmujący, zobowiązał się wynająć a pozwana, jako najemca, wziąć w najem następujący przedmiot umowy: żuraw samochodowy z wysięgnikiem hydraulicznym klasy 35 ton z operatorem, ładowarkę teleskopową obrotową o wysokości podnoszenia do 21 m i udźwigu do 5000 kg z operatorem. Powód zobowiązany był zapewnić pozwanej obsługę operatorską najmowanego sprzętu. Umowa zawarta została na czas nieokreślony począwszy od dnia 11 września 2018 r. Pozwana zobowiązana była prowadzić prace przy użyciu wynajmowanego sprzętu zgodnie
z najlepszą wiedzą techniczną. Ponadto oświadczyła, że prace odbywać się będą zgodnie
z odpowiednią dokumentacją projektową, wedle jej technologii, pod nadzorem jej kompetentnego przedstawiciela. Powód z kolei wykonywać miał swoje prace w ściślej współpracy z pozwaną i wyłącznie na podstawie poleceń, zaleceń i instrukcji jej przedstawiciela. Wynagrodzenie powoda określone zostało w następujący sposób:

a) żuraw samochodowy z wysięgnikiem hydraulicznym klasy 35 ton:

- jednodniowy najem (praca do 8 godzin) – 1 040 zł netto,

- godzina pracy żurawia ponad limit dzienny – 130 zł netto;

b) ładowarka teleskopowa o wysokości podnoszenia do 21 m i udźwigu do 5000 kg:

- miesięczny najem (praca do 200 godzin) – 20 000 zł netto,

- godzina pracy ładowarki ponad limit miesięczny – 100 zł netto.

Do powyższych cen doliczony miał zostać należny podatek VAT. Ceny te stanowiły ceny zryczałtowane. Zgodnie z § 3 ust. 6 umowy pozwana zobowiązana był zgłosić powoda jako usługodawcę inwestorowi.

Pismem z dnia 17 września 2018 r. pozwana ad. 1 poinformowała pozwaną ad. 2, iż zgłasza powoda jako swojego usługodawcę w ramach prac powierzonych przy zadaniu
z umowy nr (...) oraz umowy nr (...) na wykonanie ekranów akustycznych. W załączeniu dołączyła kopię umowy nr (...)
i zwróciła się do pozwanej ad. 2 z prośbą o zatwierdzenie zawartej z usługodawcą umowy.

Współpraca pomiędzy powodem a pozwaną ad. 1 polegała na wynajmie maszyn budowlanych tj. żurawia i podnośników teleskopowych. Powód zapewniał obsługę robót pozwanej ad. 1 poprzez dostawę tych sprzętów. Usługi te polegały na transporcie pionowym różnych ładunków na budowie. Zamówiony sprzęt dostarczony był wraz z operatorem ze strony powoda, bowiem do jego obsługi wymagane były odpowiednie uprawnienia. Wynajmowane sprzęty pracowały zawsze pod nadzorem kierownika robót po stronie pozwanej ad. 1. Roboty wykonywane były na odcinkach, w zależności od potrzeb związanych z kontraktem. Kierownik codziennie kierował maszyny na odpowiedni odcinek placu budowy i przydzielał odpowiednią brygadę roboczą - również z firmy pozwanej ad. 1.

Z przeprowadzanych przez pozwaną ad. 1 prac każdorazowo sporządzano sprawozdanie zawierające harmonogram czynności z uwzględnieniem: daty, opisu wykonywanego zlecenia, rzeczywiste godziny pracy oraz łączną ilość godzin.

W oparciu o sprawozdania z wykonywanego zlecenia, powód wystawił pozwanej ad. 1 faktury VAT: nr (...) z dnia 27 grudnia 2018 r. na kwotę 17.030 zł z datą płatności na dzień 26 stycznia 2019 r., nr (...) z dnia 27 grudnia 2018 r. na kwotę 15 800 zł z datą płatności na dzień 26 stycznia 2019 r., nr (...) z dnia 31 stycznia 2019 r. na kwotę 22 815 zł z datą płatności na dzień 2 marca 2019 r., nr (...) z dnia 31 stycznia 2019 r. na kwotę 18 650 zł z datą płatności na dzień 2 marca 2019 r, nr (...) z dnia 15 lutego 2019 r. na kwotę 3650 zł z datą płatności na dzień 17 marca 2019 r., nr (...) z dnia 28 lutego 2019 r. na kwotę 18 005 zł z datą płatności na dzień 30 marca 2019 r., nr (...) z dnia 28 lutego 2019 r. na kwotę 17 373,75 zł z datą płatności na dzień 30 marca 2019 r.

Pismem z 17 maja 2019 r. pozwana ad. 1 zadeklarowała uregulowanie należności wobec powoda w kwocie 113 323,75 zł w sposób wskazany w piśmie i zwróciła się do powoda z prośbą o przyjęcie tej deklaracji oraz powstrzymanie się do czasu jej wypełnienia od działań windykacyjnych.

Pismem z dnia 22 lipca 2019 r. pozwana ad. 2 wystawiła wobec pozwanej ad. 1 notę obciążeniową na kwotę 30 000 zł tytułem kary umownej za niezgłoszenie dalszego podwykonawcy, dostawcy i usługodawcy tj. Dźwigi i podnośniki D. K. (wynajem sprzętu) w ramach inwestycji (...).

W dniu 21 sierpnia 2019 r. powód skierował do pozwanej ad. 1 i ad. 2 oraz Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad wezwanie do zapłaty. Pozwana ad. 1 wezwanie odebrała w dniu 26 sierpnia 2019 r. a pozwana ad. 2 w dniu 28 sierpnia 2019 r.

Pozwana ad. 2 pismem z dnia 2 września 2019 r. poinformowała powoda, iż żądanie objęte wezwaniem uznać należy za przedwczesne, a jednocześnie nie uznaje ona roszczeń tam wskazanych co do zasady i co do wysokości.

Sąd Okręgowy uznał, że roszczenie powoda jest zasadne, odpowiada prawu
i zasługuje na uwzględnienie jako udowodnione i wykazane.

Sąd Okręgowy przywołał treść art. 647 k.c. i wskazał, że zgodnie z brzmieniem art. 65 § 2 k.c. o zakwalifikowaniu umowy nie może przesądzać jej tytuł. Wskazał, że w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu. Jak wskazał dalej Sąd Okręgowy, zarówno przedmiot umowy z dnia 11 września 2018 r., jak i jej treść oraz sposób wykonania dowodzą, że mimo opatrzenia jej tytułem „umowa najmu”, zgodnym zamiarem stron było zawarcie umowy podwykonawczej. Zauważył też, że powód nie tylko zapewnił określony sprzęt, ale także wykonał umówione prace budowlane, polegające na transporcie pionowym różnych ładunków na budowie. Do przenoszenia tych elementów w odpowiednie miejsca był używany sprzęt powoda oraz jego zasoby ludzkie, tj. wykwalifikowany operator żurawia. Operator był pracownikiem powoda, obecnym na terenie inwestycji przez cały czas pracy żurawia. Nikt oprócz niego nie mógł wykonywać pracy przy użyciu żurawia z uwagi na specjalistyczny charakter tego urządzenia. Sąd Okręgowy wskazał, że prace wykonywane były zgodnie z przekazaną dokumentacją projektową, wedle technologii pozwanej ad. 1, pod nadzorem i wyłącznie na podstawie poleceń, zaleceń i instrukcji jego kompetentnego przedstawiciela – kierownika robót. Dodał, że przy użyciu przedmiotowego specjalistycznego sprzętu powód wykonał całość powierzonych prac, które miały kluczowe znaczenie dla całej budowy.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy uznał umowę z dnia 11 września 2018 r. za umowę o podwykonawstwo, stanowiącą podtyp umowy o roboty budowlane, w zakresie wykonywanych przez powoda prac budowlanych polegających na przenoszeniu różnych ładunków na budowie oraz umieszczaniu ich w odpowiednich miejscach przez wykwalifikowanego operatora żurawia. Sąd Okręgowy ocenił, że fakt, że zarówno świadkowie, jak i przedstawiciele stron w taki lub inny sposób odnoszą się do umowy,
w żadnym razie nie wyklucza ustalenia innej treści stosunku zobowiązaniowego, niż by to wynikało ze stosowania przepisów właściwych dla umowy najmu. Odwoływanie się do umowy o roboty budowlane, w sytuacji gdy w umowie tej faktycznie nadano inny, mylący tytuł „umowa najmu”, z pewnością powodowało dodatkowe nieporozumienia. Skoro umowa zatytułowana „umową najmu”, której głównym, deklarowanym przedmiotem jest najem żurawia, w rzeczywistości przejawia cechy umowy o roboty budowlane, to naturalnie dla uzasadnienia takiej tezy konieczne jest wyeksponowanie elementów wskazujących podobieństwo do tejże umowy (wyrok SA w Warszawie z dnia 3 listopada 2015 r., I ACa 229/15).

Sąd Okręgowy wskazał, że nieporozumieniem było zatytułowanie umowy z dnia 11 września 2018 r. umową najmu. Podkreślił, że stosownie do art. 659 § 1 k.c. przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz. Sąd Okręgowy stwierdził, że treść stosunku prawnego pomiędzy powodem a pozwaną ad. 1 ukształtowana jest w odmienny sposób. Powód nie oddał bowiem żurawia wraz z ładowarką do używania, a zapewnił wykonanie konkretnych prac przy jego użyciu. Najistotniejsza
w tym zakresie jest w ocenie Sądu Okręgowego okoliczność, że żuraw był każdorazowo obsługiwany przez wykwalifikowanego pracownika strony powodowej. Tym samym, zawarcie ww. umowy nastąpiło w celu nie zapewnienia drugiej stronie niezbędnego narzędzia do pracy, co wykonania – z wykorzystaniem tego narzędzia – określonych prac. Nie bez znaczenia pozostają również zdaniem Sądu Okręgowego zeznania świadka P. W., z których daje się wywnioskować, iż strony zdawały sobie sprawę z diametralnych różnic pomiędzy umową najmu a umową o roboty budowlanego. Wedle twierdzeń świadka
„z usługodawców korzysta się w przypadku, kiedy wykonujemy roboty siłami własnymi, mamy pracowników, robociznę a potrzebujemy na przykład wywrotkę, albo odwrotnie – mamy sprzęt a potrzebujemy wynająć pracowników”.

Przesądzający zdaniem Sądu Okręgowego dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy jest rezultat pracy powoda. Sąd Okręgowy wskazał, że rolą powodowej spółki było umieszczanie, za pomocą odpowiedniego żurawia, różnych ładunków na budowie, co umożliwiało pracownikom pozwanej ad. 1 trwałe zespolenie tych elementów w funkcjonalną całość. Dodał, że odbywało się to zgodnie z projektem przedstawionym powodowi i przy wykorzystaniu zaawansowanej wiedzy technicznej. Sąd Okręgowy podkreślił, że stałe współdziałanie z innymi wykonawcami lub podwykonawcami stanowi immanentną cechę współczesnego procesu budowlanego, albowiem oddanie złożonych obiektów wymaga udziału specjalistów z wielu różnych dziedzin. Ocenił, że umieszczanie odpowiednich materiałów budowlanych lub wcześniej przygotowanych elementów w miejscu, gdzie będą pełnić zamierzoną funkcję jako część całego obiektu, należy przy tym do istoty robót budowlanych (wyrok SA w Warszawie z dnia 3 listopada 2015 r., I ACa 229/15).

Sąd Okręgowy rozważając kwestię braku zgody pozwanej ad. 2 na zawarcie umowy
z dnia 11 września 2018 r. zauważył, że zgodnie z art. 647 ¹ § 1 k.c. inwestor odpowiada solidarnie z wykonawcą (generalnym wykonawcą) za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy z tytułu wykonanych przez niego robót budowlanych, których szczegółowy przedmiot został zgłoszony inwestorowi przez wykonawcę lub podwykonawcę przed przystąpieniem do wykonywania tych robót, chyba że w ciągu trzydziestu dni od dnia doręczenia inwestorowi zgłoszenia inwestor złożył podwykonawcy i wykonawcy sprzeciw wobec wykonywania tych robót przez podwykonawcę. Zgłoszenie, o którym mowa w § 1, nie jest wymagane, jeżeli inwestor i wykonawca określili w umowie, zawartej w formie pisemnej pod rygorem nieważności, szczegółowy przedmiot robót budowlanych wykonywanych przez oznaczonego podwykonawcę (§ 2).

Przepis art. 647 ¹ § 2 k.c. uzasadnia w ocenie Sądu Okręgowego wniosek, że
w założeniu zgłoszeniowy tryb powstania solidarnej odpowiedzialności inwestora
z generalnym wykonawcą względem podwykonawcy ma pełnić rolę subsydiarną względem trybu umownego. Sąd Okręgowy wskazał, że powstanie solidarnej odpowiedzialności inwestora z generalnym wykonawcą w trybie zgłoszeniowym wymaga przede wszystkim aktywności podwykonawcy, w interesie którego jest jej powstanie. Dodał, że sprzeciw inwestora wobec wykonywania przez podwykonawcę robót budowlanych powinien być złożony w terminie 30 dni od dnia, w którym zostało dokonane zgłoszenie. Wskazał, że termin 30 dni jest terminem zawitym, po którego upływie wygasa możliwość złożenia skutecznego sprzeciwu wobec wykonywania robót budowlanych przez oznaczonego podwykonawcę (K. Osajda, Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2021).

Sąd Okręgowy wskazał dalej, iż pozwana ad. 2 poinformowana niezwłocznie o fakcie zawarcia umowy przez pozwaną ad. 1 z powodem, dysponowała również jej kopią, co pozwalało jej na szczegółowe zaznajomienie się z jej treścią, w tym zakresem zadań, których realizacji podjął się powód. Pozwana nie wyraziła sprzeciwu lub zastrzeżeń wobec zgłoszonej umowy oraz osoby podwykonawcy faktycznie nazwanej usługodawcą w ustawowym terminie 30 dni, co Sąd Okręgowy odczytał jako zgodę na zawarcie umowy o podwykonawstwo. Sąd Okręgowy wskazał także, że w doktrynie i judykaturze przewiduje się również wyrażenie zgody w sposób dorozumiany poprzez np. tolerowanie przez inwestora obecności podwykonawcy na budowie, dokonywanie wpisów w dzienniku budowy, czy nawet odbieranie wykonanych przez niego robót.

Sąd Okręgowy ocenił, że ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż w treści umowy z dnia 11 września 2018 r. strony przewidziały obowiązek zgłoszenia powoda do inwestora, tj. pozwanej ad. 2 a następnie podjęły odpowiednie działania celem dopełnienia wymogu poinformowania pozwanej o fakcie i treści zawartej umowy. Dodał, że powyższe pozwana ad. 1 zrealizowała pismem kierowanym do pozwanej ad. 2 z dnia 17 września 2018 r. zwracając się z prośbą o zatwierdzenie ww. umowy
a w załączeniu przedkładając jej stosowną kopię.

W odniesieniu do zasądzonych odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych Sąd Okręgowy wskazał, że w judykaturze i doktrynie utrwalony jest pogląd, zgodnie z którym inwestor nie odpowiada za opóźnienie w zapłacie wynagrodzenia podwykonawcy według terminów, w jakich powinno ono zostać zapłacone przez wykonawcę np. określonego w fakturach lub w umowie, lecz za własne opóźnienie. Dodał, że decydujące jest ustalenie, w jakim terminie inwestor powinien zaspokoić skierowane w stosunku do niego roszczenie podwykonawcy o zapłatę wynagrodzenia. Wskazał dalej Sąd Okręgowy, że wynikająca z art. 647 ¹ § 5 k.c. solidarna odpowiedzialność inwestora obejmuje wyłącznie wynagrodzenie należne podwykonawcy, rozumiane jako należność główna, z wyłączeniem odpowiedzialności za opóźnienie wykonawcy w zapłacie tego wynagrodzenia. Ponieważ termin płatności świadczenia inwestora nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, zastosowanie znajdzie w ocenie Sądu Okręgowego art. 455 k.c., wedle którego jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Sąd Okręgowy wskazał dalej, że powód pismem z dnia 21 sierpnia 2019 r. skierował do pozwanej ad. 2 wezwanie do zapłaty, które odebrała w dniu 28 sierpnia 2019 r. Dodał, że pozwana ad. 2, zgodnie z treścią wezwania, zobowiązana została do zapłaty dochodzonej należności w ciągu trzech dni od dnia otrzymania niniejszego wezwania.
W konsekwencji, jak stwierdził Sąd Okręgowy termin zapłaty upłynął w dniu 31 sierpnia 2019 r. a roszczenie o odsetki stało się wymagalne dnia następującego po upływie terminu określonego w wezwanie, tj. odsetki te należało zasądzić od dnia 1 września 2019 r.

Koszty procesu Sąd Okręgowy zasądził po myśli art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. i art. 99 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sporu.

W apelacji od wyroku z dnia 11 sierpnia 2021 r. pozwana Przedsiębiorstwo (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Z. zaskarżyła orzeczenie to w całości. Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła naruszenie:

1.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego
wskutek czego Sąd błędnie ustalił, że strony umowy uzgodniły zakres zadań, który powód przyjął do wykonania, nie ustalił w żaden sposób, jakie oznaczone dzieło czy rezultat pracy miałby zostać wykonany przez powoda, błędnie uznał, że pozwana wyraziła zgodę na zawarcie umowy o podwykonawstwo, pominął zeznania świadka P. W.
w zakresie braku wpisów powoda do dziennika budowy, błędnie ustalił, że powód otrzymał projekt i że powód nie musi odbierać terenu budowy;

2.  art. 65 § 2 k.c. poprzez ograniczenie wykładni oświadczeń woli stron złożonych w dniu 11 września 2018 r. z pominięciem stanowiska wyrażonego przez A. L.
i świadków, tj. P. W., R. G. oraz R. D.;

3.  art. 647 ^{( 1)} k.c. przez zakwalifikowanie stosunku zobowiązaniowego łączącego powoda
z (...) jako umowę o roboty budowlane;

4.  art. 647 k.c. poprzez jego niezastosowanie wskutek pominięcia przez Sąd I instancji, że elementem przedmiotowo istotnym umowy o roboty budowlane jest przejęcie przez podwykonawcę (tutaj powoda) terenu budowy oraz odebranie przez niego projektu;

5.  art. 627 k.c. i art. 628 k.c. w zw. z art. 656 § 1 k.c. oraz art. 635 k.c. w zw. z art. 656 § 1 k.c. poprzez ich niezastosowanie i błędne uznanie, że strony umowy uzgodniły przy jej zawarciu zakres zadań oraz rezultat pracy czy dzieło, które z wykorzystaniem sprzętu powoda miał zostać osiągnięty;

6.  art. 659 k.c. poprzez jego niezastosowanie i nieprawidłowe uznanie, że zawarta pomiędzy powodem a (...)umowa była umową o roboty budowlane, a nie umową najmu;

7.  art. 4 punkt 1. ustawy z dnia 08 marca 2021 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych w zw. z art. 6 ust. 1 ustawy i art. 7 ustawy poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że powodowi należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych.

Biorąc pod uwagę powyższe pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów procesu za obie instancje wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie
w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty. Ewentualnie wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji oraz rozstrzygnięcie o kosztach procesu za obie instancje.

Powód w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie od pozwanych solidarnie na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej podlegała uwzględnieniu.

Wbrew zarzutom pozwanej Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił fakty w sprawie, wobec tego ustalenia te Sąd Apelacyjny w całości przyjął za własne co czyni zbędnym ich powtarzanie.

Sąd Okręgowy błędnie natomiast zakwalifikował umowę zawartą przez powoda
z pozwaną Przedsiębiorstwem (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w L. jako umowę o podwykonawstwo w rozumieniu art. 647
i następne k.c., która jest umową o roboty budowalne. O charakterze umowy
o podwykonawstwo decydują jej cechy przedmiotowe z art. 647 i następne k.c., a nie sam udział danego podmiotu w procesie inwestycyjnym. Nie każda umowa zawierana z tak zwanym „podwykonawcą” staje się umową o roboty budowlane, która jest umową rezultatu. W zależności od tego, jak strony ułożą między sobą treść stosunku prawnego, umowa
z „podwykonawcą” może być kwalifikowana jako umowa o dzieło będącą umową rezultatu lub oświadczenie usług (zlecenia) (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 1 grudnia 2020 r., III UK 492/19).

W umowie nr (...) z dnia 11 września 2018 r. strony nie określiły żadnego konkretnego rezultatu prac objętych umową, które miały być wykonywane przez pracowników powoda i przy użyciu jego sprzętu. Przeciwnie, z treści umowy wynika, że prace mają być wykonywanie co prawda zgodnie z odpowiednią dokumentacją projektową ale wyłącznie na podstawie poleceń, zaleceń i instrukcji przedstawiciela (...)Spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością w L. (§ 1 ust. 4 umowy). Powód w umowie nie zobowiązał się do wykonania żadnego konkretnego zakresu prac, co więcej w umowie pisemnej nie wskazano jakie miałyby być to prace, lecz do udostępnienia żurawi i ładowarki w stanie technicznym umożliwiającym wykonanie usługi i zapewnienie obsługi tego sprzętu przez uprawnioną osobę (§ 2 ust. 1 i 2 umowy). Także wynagrodzenie przewidziane umową nie zostało odniesione do wykonania konkretnego zakresu prac ale do godzin pracy żurawia oraz miesięcznego najmu ładowarki, czyli w sposób adekwatny dla umów o świadczenie usług a nie umowy rezultatu.

Nie jest zatem umową o dzieło (art. 627-646 k.c.) ani o roboty budowlane umowa, której przedmiot określono jako „najem żurawia oraz ładowarki z obsługą operatorską” (§ 1 ust. 1 umowy), zawarta bez określenia jaki czas umowa ta obejmuje i z ustaleniem wynagrodzenia nie za ilość czy obmiar wykonanych prac, lecz za godzinę bądź miesiąc pracy sprzętu z operatorem (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 21 lutego 2017 r., I UK 123/16).
W konsekwencji wynagrodzenie nie było należne powodowi za konkrety ustalony umową pisemną ani przy jej wykonywaniu rezultat, czy odcinek prac, ich osiągnięty efekt ale za czas wykonywanych usług z użyciem specjalistycznego sprzętu a podstawą jego ostatecznego ustalenia były raporty wskazujące ilość przepracowanych godzin (§ 5 ust. 5 umowy),

Umowa o roboty budowlane, tak jak umowa o dzieło jest zobowiązaniem rezultatu. Oznacza to, że podobnie jak w umowie o dzieło efekt zleconych czynności powinien zostać precyzyjnie określony. W momencie kreowania więzi prawnej w niniejszej sprawie powód
i pozwana (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w L. nie oznaczyły dzieła, a element ten jest konstrukcyjnie nieodzowny w przypadku umowy o dzieło i umowy o roboty budowlane. Oznaczeniem dzieła nie jest hasłowe określenie rodzaju wykonywanych prac nawet jeśli mają być wykonane na podstawie projektu. Dzieło na etapie układania więzi prawnej musi zostać precyzyjnie sparametryzowane, gdyż przyjmujący do wykonania dzieło
i roboty budowlane rozliczany jest z efektu, a nie ze staranności swojej pracy jak to ma miejsce w przypadku umów o świadczenie usług.

Tymczasem dzieło to, czy też przedmiot robót budowlanych mających być wykonywane przez powoda nie zostało nigdzie sprecyzowane, a usługi świadczone przez powoda za pośrednictwem jego pracowników i sprzętu były wyłącznie wynikiem decyzji podejmowanych każdego dnia na budowie. Potwierdzają to zeznania wszystkich przesłuchanych w sprawie osób, w tym powoda. W efekcie wykonywane przez pracowników powoda czynności nie miały charakteru czynności mających przynieść konkretny określony umową rezultat mający następnie podlegać ocenie i ewentualnej odpowiedzialności za wady, jak ma to miejsce w przypadku umowy o dzieło i umowy o roboty budowlane. Przeciwnie, wszystkie prace miały być wykonane wyłącznie na podstawie poleceń, zaleceń
i instrukcji przedstawiciela (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
w L., co w rzeczywistości wykluczało odpowiedzialność powoda za jakość
i ewentualne wady wykonanych prac. Zatem powód zawarł z (...) Spółką
z ograniczoną odpowiedzialnością w L. umowę starannego działania, mającą charakter umowy o oświadczenie usług tym bardziej, że powód otrzymywał wynagrodzenie za czas pracy a nie za osiągnięcie jakiegokolwiek rezultatu. Biorąc przy tym pod uwagę, że usługi miały być wykonywane przez pracowników powoda przy udziale wynajmowanego przez niego sprzętu umowa powoda z pozwaną (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w L. była zatem umową o charakterze mieszanym obejmującą świadczenie usług (art. 750 k.c.) z elementami najmu obejmującego sprzęt, przy pomocy którego usługi te były wykonywane (art. 659 k.c.). Umowa najmu określona art. 659 k.c. może zostać zawarta na czas oznaczony lub nieoznaczony. Tymczasem zgodnie z art. 627 k.c. i następne umowa o dzieło i umowa o roboty budowlane podlegając określonym ramom czasowym, tak by wykonawca oddał rezultat swoich prac w terminie umówionym i by można było umowę wypowiedzieć jeżeli spóźnia się z ich wykonaniem tak, że może w terminie nie oddać umówionego efektu tych prac (art. 635 k.c. w zw. z art. 656 § 1 k.c.).

Przy wykonywaniu umowy przez powoda nie doszło także do przekazania mu
w żadnym zakresie terenu budowy, jego odbioru a powód ani jego pracownicy nie dokonywali jakichkolwiek wpisów w dzienniku budowy stosownie do wymogów ustawy
z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 682 ze zm.).

W efekcie powód w wykonaniu umowy zawartej z (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w L. uczestniczył w inwestycji wyłącznie jako usługodawca.

O takim charakterze umowy świadczy zgodny cel umowy i ten san sposób rozumienia przez strony tej umowy do czasu powstania sporu o zapłatę zaległego wynagrodzenia (art. 65 § 1 i 2 k.c.). Jako usługobiorcę traktowała powoda nie tylko pozwana (...) Spółka
z ograniczoną odpowiedzialnością w L. ale kierownik budowy świadek R. D. /protokół rozprawy z dnia 30 września 2020 r. - 00:21:17-00:37:18/, zastępca dyrektora kontraktu – świadek R. G. / protokół rozprawy z dnia 30 września 2020 r. - 00:05:13-00:21:16/ i dyrektor kontraktu – świadek P. W. /protokół rozprawy z dnia
9 lipca 2021 r. - 00:03:45-00:26:41/. Sam powód również tak rozumiał swój udział w inwestycji co wynika z jego zeznań /protokół posiedzenia z dnia 15 marca 2021r. - 00:07:45-00:21:50/ wskazując, iż jego pracownicy wykonywali usługi ładowarką teleskopową
a dopiero kiedy kwota zaległości rosła domagał się zgłoszenia jako podwykonawca. Przy tym powód wskazał na potrzebę świadczenia usług a nie tylko najmu sprzętu koniecznością jego obsługi przez wykwalifikowanego operatora a wyznacznikiem jego wynagrodzenia był czas pracy operatora.

Błędnie zatem Sąd Okręgowy zakwalifikował sporną umowę jako umowę
o podwykonawstwo mającą charakter umowy o roboty budowlane. Zgodnie bowiem z treścią art. 647 k.c. przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i z zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu, oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia. Okoliczność zaś, że pozwana wykonywała roboty budowlane w oparciu
o projekt i ponosiła odpowiedzialność za efekt końcowy, tj. wykonanie ekranów akustycznych zgodnie z dokumentacją projektową nie oznacza jeszcze by osoba przy pomocy której w oparciu o świadczone przez nią usługi także w konsekwencji również wykonywała roboty budowlane w rozumieniu art. 647 k.c. Powód nie przejął terenu budowy, nie wykazano by otrzymał projekt od (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
w L., nie dokonywał żadnych wpisów do dziennika budowy a jego sprzęt z usługą operatorską miał służyć - wyłącznie jako narzędzie - do wykonania określonych czynności na bieżąco zlecanych przez pracowników pozwanej (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w L..

Do usługodawców nie ma zaś zastosowania solidarna odpowiedzialność określona art. 647 ^{( 1)} k.c. Wobec tego brak sprzeciwu pozwanej Przedsiębiorstwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Z. nie rodzi odpowiedzialności tej pozwanej za wypłatę wynagrodzenia powodowi określonego umową nr (...) z dnia 11 września 2018 r., co skutkować musiało zmianą zaskarżonego wyroku i oddaleniem powództwa wobec tej pozwanej.

Zasadnie apelująca zarzuca zaskarżonemu wyrokowi także błędne zastosowanie wobec niej odsetek określonych ustawa z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 711). Zgodnie z definicją legalną zawartą w art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych transakcją handlową jest umowa, której przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli strony, o których mowa
w art. 2, zawierają ją w związku z wykonywaną działalnością. Wobec tego zgodnie z art. 7 ust. 1 odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych mogą być zasądzone tylko w przypadku gdy są dochodzone jako należność wynikająca z czynności, która jest transakcją handlową. Tymczasem hipotetyczna odpowiedzialność pozwanej (...) Spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością w Z. w żadnym razie nie wynika z umowy łączącej ją z powodem a mogłaby być ewentualnie rozważana jako odpowiedzialność wynikająca
z ustawy (art. 647 ^{( 1)} k.c.). W sytuacji gdy odsetki wprawdzie przysługują ale ich źródłem nie jest transakcja handlowa należy zasądzić odsetki ustawowe za opóźnienie (art. 481 k.c.).

Wobec powyższego zaskarżony wyrok podlegał zmianie, o czym Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z w zw. z art. art. 15 zzs ¹ ust.1 pkt.4 ustawy
z dnia 2 marca 2020r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2020r., poz. 1842 ze zm.). O kosztach postępowania przed Sądem I instancji podlegających zasądzeniu od powoda na rzecz apelującej orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2018r., poz. 265 ze zm.).

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c.
w zw. z § 2 pkt 6 i § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Na koszty te złożyła się opłata od apelacji
w kwocie 5667 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika apelującej w wysokości 4050 zł.
O odsetkach od kosztów postępowania apelacyjnego Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 § 1 ¹ zd. 1 k.p.c.

SSA Barbara Konińska