Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 października 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny w składzie:

Przewodnicząca – SSA Barbara Konińska

po rozpoznaniu w dniu 11 października 2022r. w Katowicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. L.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w upadłości likwidacyjnej w R.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach

z dnia 2 czerwca 2021 r., sygn. akt X GC 428/20

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 2) w ten sposób, że:

a)  zasądza od pozwanej na rzecz powódki ponad kwotę 60.197,03 zł zasądzoną
w punkcie 1) dodatkową kwotę 24.995,31 zł (dwadzieścia cztery tysiące dziewięćset dziewięćdziesiąt pięć złotych trzydzieści jeden groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 30 kwietnia 2020r. z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej do majątku nieobjętego masą upadłości a w pozostałej części powództwo oddala;

b)  zasądza od pozwanej na rzecz powódki ponad kwotę 5.632,32 zł zasądzoną w punkcie 3) dodatkową kwotę 2.112,12 zł (dwa tysiące sto dwanaście złotych dwanaście groszy) z tytułu zwrotu kosztów procesu z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej do majątku nieobjętego masą upadłości;

2.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

3.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 1.773,50 zł (tysiąc siedemset siedemdziesiąt trzy złote pięćdziesiąt groszy) z tytułu kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Barbara Konińska

Sygn. akt V AGa 391/21

UZASADNIENIE

Powódka M. L. wniosła o zasądzenie od pozwanej (...) Spółki Akcyjnej w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w R. kwoty 253.085,00 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej do majątku nie objętego masą upadłości oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu z odsetkami ustawowymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej do majątku nie objętego masą upadłości. Powódka wskazała, że pierwotnemu wierzycielowi, tj. (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w G. (dalej: (...)) przysługiwały wobec pozwanej wierzytelności z tytułu dostaw w łącznej kwocie 1.156.000,81 zł. Dodała, że wobec braku uregulowania należności wierzytelność (...) została zgłoszona do postępowania upadłościowego na łączną kwotę 1.156.000,81 zł, która została na rzecz wierzyciela pierwotnego ujęta do wypłaty w planie podziału IV kategorii funduszów masy upadłości pozwanej. Powódka podniosła, że kwota 1.156.000,81 zł wpłynęła na rachunek bankowy wierzyciela pierwotnego (...) dnia 15 lutego 2018 r., która to spółka zawarła z powódką umowę sprzedaży wierzytelności - odsetek ustawowych za opóźnienie w zapłacie kwoty 1.156.000,81 zł. Dodała, że zawiadomiła pozwaną o cesji wierzytelności i wystawiła pozwanej notę odsetkową na łączną kwotę 253.085,00 zł naliczając odsetki ustawowe za opóźnienie jedynie za okres ostatnich 3 lat od daty wpływu na rachunek bankowy wierzyciela pierwotnego wierzytelności wynikającej z realizacji planu podziału funduszu masy upadłości.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów postępowania. Podniosła zarzut niedopuszczalności powództwa wskazując, że w trakcie postępowania upadłościowego wierzyciel nie może domagać się od dłużnika w procesie odsetek za okres przypadający po dniu ogłoszenia upadłości i zarzut naruszenia zakazu anatocyzmu co do kwoty 69.895.17 zł, która stanowiła wartość odsetek od należności głównej. Pozwana powołała się również na zarzut przedawnienia co do kwoty 178.002,30 zł podnosząc, że powódka wniosła pozew w dniu 5 maja 2020r., dopiero wtedy przerywając bieg trzyletniego terminu przedawnienia roszczenia o odsetki od kwoty 1.086.105,64 zł za okres przypadający po dniu ogłoszenia upadłości pozwanej i wskazała, że roszczenie
o odsetki za okres od 16 lutego 2015 r. do 4 maja 2017 r. jest przedawnione.

Wyrokiem z dnia 2 czerwca 2021r., sygn. akt X GC 428/20 Sąd Okręgowy
w Gliwicach zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 60.197,03 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 30 kwietnia 2020r. z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej do majątku nieobjętego masą upadłości (punkt. 1); oddalił powództwo w pozostałej części (punkt 2.); zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 5.632,32 zł tytułem zwrotu kosztów procesu z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej do majątku nieobjętego masą upadłości (punkt 3.).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Pierwotnemu wierzycielowi (...) przysługiwały wobec pozwanej wierzytelności
z tytułu dostaw w łącznej kwocie 1.156.000,81 zł.

Postanowieniem z dnia 9 sierpnia 2011r. Sąd Rejonowy w Gliwicach ogłosił upadłość pozwanej. Wierzytelność (...) została zgłoszona do postępowania upadłościowego prowadzonego przez Sąd Rejonowy w Gliwicach, Wydział XII Gospodarczy pod sygn. akt XII GUp (...) na łączną kwotę 1.156.000,81 zł w kategorii IV zarachowania, zgłoszenie nr (...). Powyższa kwota została na rzecz wierzyciela pierwotnego ujęta do wypłaty, co wynika z wyciągu z częściowego planu podziału IV kategorii funduszów masy upadłości (...) Spółki Akcyjnej w upadłości likwidacyjnej sporządzonego przez syndyka masy upadłości M. F.. W pozycji nr (...) na liście wierzytelności pozwanej syndyk uznał wierzytelność w łączne kwocie 1.157.521,36 zł na którą składała się należność główna w kwocie 1.086.105,64 zł, odsetki w kwocie 69.895,17 zł oraz odsetki za pierwszy rok
w kwocie 1.521,55 zł. Kwota 1.156.000,81 zł wpłynęła na rachunek bankowy wierzyciela pierwotnego (...) dnia 15 lutego 2018 r.

W dniu 20 marca 2020r. (...) zawarła z powódką umowę sprzedaży wierzytelności
w postaci odsetek ustawowych za opóźnienie w zapłacie kwoty 1.156.000,81 zł wierzytelności zgłoszonych do postępowania upadłościowego. Zgodnie z brzmieniem § 4 umowy powódka w dniu 25 marca 2020r. zapłaciła wierzycielowi pierwotnemu cenę nabycia wierzytelności.

Pismem z dnia 1 kwietnia 2020r. powódka zawiadomiła pozwaną o cesji wierzytelności oraz o nabyciu wszelkich praw w zakresie odsetek ustawowych za opóźnienie w zapłacie kwoty 1.156.000,81 zł zgłoszonej pod (...) w kategorii IV do postępowania upadłościowego przez (...) prowadzonego przez Sąd Rejonowy w Gliwicach, Wydział XII Gospodarczy pod sygn. akt XII GUp (...). W dniu 1 kwietnia 2020r. powódka wystawiła pozwanej notę odsetkową na łączną kwotę 253.085,00 zł i wezwała ją do uregulowania należności w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania na wskazany w piśmie rachunek bankowy. Powódka naliczyła odsetki ustawowe za opóźnienie jedynie za okres ostatnich 3 lat od daty wpływu na rachunek bankowy wierzyciela pierwotnego (...) wierzytelności wynikającej z realizacji planu podziału funduszu masy upadłości. Powódka pismem z dnia
1 kwietnia 2020 r. wzywała pozwaną do zapłaty zaległych odsetek. Pozwana w piśmie z dnia 17 kwietnia 2020 r. kierowanym do powódki odmówiła zapłaty zarzucając, brak możliwości dochodzenia roszczenia w czasie trwania postępowania upadłościowego, brak majątku po stronie upadłego, przedawnienie oraz naruszenie zakazu anatocyzmu.

Sąd Okręgowy uznał, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części. Wskazał, że roszczenie o odsetki za okres po ogłoszeniu upadłości może być dochodzone przeciw upadłemu w drodze powództwa nawet przed zakończeniem postępowania upadłościowego przywołując uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2016 r. sygn. akt III CZP 113/15. Dodał, że wytoczenie takiego powództwa jest jedynym sposobem na uniknięcie przedawnienia tychże odsetek. Wskazał też, że ponieważ odsetki liczone po ogłoszeniu upadłości nie ulegają zaspokojeniu z masy upadłości, to zgłoszenie wierzytelności głównej nie przerywa biegu przedawnienia roszczenia o zapłatę odsetek za okres po dniu ogłoszenia upadłości. Z art. 144 Pr.u.n., jak wskazał Sąd Okręgowy, wynika jednoznacznie, że postępowania sądowe mogą być prowadzone jedynie przeciwko syndykowi tylko w przypadku, gdy dotyczą one masy upadłości. Stwierdził, że skoro nie jest możliwe dochodzenie tych odsetek przeciwko syndykowi, to nie dojdzie przez zgłoszenie samej wierzytelności głównej, do przerwy przedawnienia roszczenia o ich zapłatę w świetle art. 123 § 1 pkt 1 k.c. Wobec powyższego powództwo w zakresie odsetek naliczanych po dniu ogłoszenia upadłości pozwanej, tj. po dniu 9 sierpnia 2011r. Sąd Okręgowy uznał za dopuszczalne.

Odnośnie zarzutu anatocyzmu Sąd Okręgowy wskazał, że zasługiwał on na uwzględnienie. Wywiódł, ze jak wynika z pozycji nr (...) na liście wierzytelności pozwanej zgłoszonej w dniu 14 listopada 2011r. wierzytelność uznana przez syndyka masy upadłości to kwota 1.157.521,36 zł, na którą składała się należność główna w kwocie 1.086.105,64 zł, odsetki w kwocie 69.895,17 zł oraz odsetki za pierwszy rok w kwocie 1.520,55 zł. Dodał, że
z listy wierzytelności jednoznacznie wynika, że należność główna, która przysługiwała (...) wobec pozwanej to kwota 1.086.105,64 zł, a syndyk w dniu 15 lutego 2018r. dokonał na rzecz (...) wpłaty kwoty 1.156.000,81 zł. Wskazał, że na kwotę tą złożyły się należność główna w kwocie 1.086.105,64 zł oraz odsetki w kwocie 69.895,17 zł. Sąd Okręgowy przywołał art. 482 § 1 k.c. i wskazał, że powódka nie może żądać zapłaty odsetek za opóźnienie wynoszących 15.302,25 zł od zaległych odsetek w kwocie 69.895,17 zł uznanej na liście wierzytelności i zapłaconej (...) przez syndyka w dniu 15 lutego 2018 r. Wobec naruszenia zakazu anatocyzmu dochodzone przez powódkę roszczenie w zakresie kwoty 15.302,25 zł nie zasługuje w ocenie Sądu Okręgowego na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy podniósł, że powódka dochodzi odsetek za opóźnienie w okresie trzech lat poprzedzających zapłatę dokonaną na rzecz pierwotnego wierzyciela pozwanej przez syndyka masy upadłości tj. od dnia 16 lutego 2015r. do dnia 15 lutego 2018r. Wywiódł, że w niniejszej sprawie powódka wniosła pozew w dniu 30 kwietnia 2020r., dopiero wtedy przerywając bieg trzyletniego terminu przedawnienia roszczenia o odsetki od kwoty 1.086.105,64 zł za okres przypadający po dniu ogłoszenia upadłości pozwanej. Sąd Okręgowy przywołał art. 123 § 1 pkt 1 k.c. i stwierdził, że skoro wierzytelności odsetkowe od wierzytelności w stosunku do masy upadłości nie podlegały zgłoszeniu w postępowaniu upadłościowym w trybie art. 236 prawa upadłościowego, ani powódka nie dochodziła ich we wcześniejszym okresie na zasadach ogólnych w stosunku do syndyka, zarzut przedawnienia roszczeń odsetkowych za okres poprzedzający 3 lata przed wytoczeniem niniejszej sprawy należało uznać za zasadny (art. 118 k.c.). W ocenie Sądu Okręgowego, że dochodzone pozwem roszczenie o odsetki za okres od 16 lutego 2015 r. do 29 kwietnia 2017 r. jest przedawnione. Wobec powyższego Sąd Okręgowy dokonał wyliczenia odsetek od kwoty 1.086.105,64 zł od dnia 30 kwietnia 2017r. do dnia 15 lutego 2018r., a liczba dni opóźnienia wyniosła 289. Wskazał, że stopa oprocentowania odsetek ustawowych za opóźnienie
w datach naliczania odsetek wynosiła 7% i wobec powyższego odsetki należne powódce wyniosły 60.197,03 zł. W takim zakresie powództwo zasługiwało w ocenie Sądu I instancji na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy wskazał, że wyjątkowo tylko może nie uwzględnić zarzutu upływu terminu przedawnienia roszczenia, jeżeli jego podniesienie przez pozwanego jest nadużyciem prawa, czego nie stwierdził. Dodał, że ogłoszenie upadłości pozwanej nastąpiło w 2011 roku
i dopiero po 9 latach od ogłoszenia upadłości i ponad 3 od zapłaty należności głównej wraz
z częścią odsetek przez syndyka pierwotny wierzyciel zbył przedmiotową należność bez podejmowania jakichkolwiek wcześniejszych kroków w celu przerwania biegu terminu przedawnienia.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy zasądził do pozwanej na rzecz powódki kwotę 60.197,03 zł wraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 30 kwietnia 2020r. do dnia zapłaty a w pozostałym zakresie powództwo oddalił. O odsetkach orzekł przy zastosowaniu art. 481 k.c. O kosztach Sąd Okręgowy orzekł na mocy art. 100 k.p.c. dokonując stosunkowego rozdzielenia kosztów.

W apelacji od wyroku Sądu Okręgowego powódka zaskarżyła go w części oddalającej powództwo co do kwoty 192.887,97 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 30 kwietnia 2020r. do dnia zapłaty z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej do majątku nieobjętego masą upadłości. Powódka zarzuciła naruszenie:

1.  art. 233 1 k.p.c. w związku z art. 243 ust. 1 prawa upadłościowego i art. 123 § 1 pkt 2 k.c. poprzez błędną, sprzeczną z zasadami logiki i doświadczeniem życiowym ocenę materiału dowodowego polegającą na uznaniu, iż wytoczenie powództwa w postępowaniu sądowym przeciwko upadłemu równolegle do toczącego się postępowania upadłościowego jest jedynym sposobem na uniknięcie przedawnienia odsetek, podczas gdy wyciąg z listy wierzytelności w kategorii IV zawiera uznanie długu przez pozwanego i syndyka
w zakresie należności do kwoty 1.156.000,81 zł na liście wierzytelności skutkujące przerwą w biegu przedawnienia;

2.  art. 98 § 1 ^l k.p.c. poprzez nie zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki ustawowych odsetek od kosztów procesu od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty
i nieuzasadnienie tego faktu;

3.  art. 123 § 1 pkt 1 i 2 k.c. w związku z art. 118 k.c. z poprzez błędne uznanie, że roszczenie co do kwoty do kwoty 177.585,72 zł uległo przedawnieniu, podczas gdy roszczenie powoda do dnia wpłaty na rachunek bankowy powoda środków w kwocie 1.156.000,81 zł z zatwierdzonej listy wierzytelności i planu podziału wierzytelności, to jest do dnia 15 lutego 2018r. objęte było uznaniem długu w 2017r. przez pozwanego w dacie złożenia przez pozwanego oświadczenia potwierdzonego podpisami jego przedstawicieli na liście wierzytelności o uznaniu długu, a zatem nie uległo przedawnieniu;

4.  art. 123 § 1 pkt 1 i 2 k.c. w związku z art. 185 ust. 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. prawo upadłościowe (t.j. Dz. U. z 2020 r. , poz. 1228), poprzez błędne uznanie, że skoro nie jest możliwe dochodzenie tych odsetek przeciwko syndykowi, to nie dojdzie przez zgłoszenie samej wierzytelności głównej, do przerwy przedawnienia roszczenia o ich zapłatę w świetle art. 123 § 1 pkt 1 k.c., podczas gdy roszczenie strony powodowej co do kwoty 177.585,72 zł nie uległo przedawnieniu, w sytuacji, gdy doszło do przerwania biegu przedawnienia przez oświadczenie pozwanego złożone na liście wierzytelności potwierdzone podpisami jego przedstawicieli i oświadczenie syndyka masy upadłości, tym samym nastąpiła przerwa w biegu przedawnienia w 2017 roku i biegło ono na nowo
a roszczenie nie uległo przedawnieniu;

5.  art. 482 § 1 k.c. poprzez błędne przyjęcie, że powódka nie może żądać zapłaty odsetek za opóźnienie wynoszących 15.302,25 zł od zaległych odsetek w kwocie 69.895,17 zł uznanej na liście wierzytelności i zapłaconej (...) przez syndyka w dniu 15 lutego 2018r. wskazując, że powyższe roszczenie zostało uznane również w powołanych wyżej kwotach przez syndyka masy upadłości a następnie zamieszczone w planie podziału wierzytelności, i po powstaniu zaległości upadły reprezentowany przez zarząd uznał wierzytelność i zgodził się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy, która została w częściowym planie podziału kategorii IV zamieszczona jako suma 1.156.000,81 zł na rzecz wierzyciela pierwotnego Lp (...), Nr pozycji (...), (...) a skoro wierzytelność znalazła się na liście wierzytelności i w planie podziału, to w trybie art. 243 § 1 prawa upadłościowego została też wcześniej uznana przez upadłego;

6.  z ostrożności podniosła zarzut naruszenia art. 118 k.c. zd. 2 poprzez jego nie zastosowanie w związku z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018r., poz. 1104) do roszczeń już istniejących, a jeszcze nie przedawnionych w dniu jej wejścia w życie.

Mając na uwadze powyższe zarzuty powódka wniosła o częściową zmianę wyroku Sądu Okręgowego poprzez zasądzenie na rzecz strony powodowej kwoty 192.887,97 zł
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 30 kwietnia 2020r. do dnia zapłaty wraz
z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej do majątku nieobjętego masą upadłości, zasądzenie na rzecz powódki kosztów procesu za obie instancje według norm przepisanych
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku
z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej do majątku nieobjętego masą upadłości.

W odpowiedzi na apelację pozwana wniosła o jej oddalenie w całości i zasądzenie od powódki na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja powódki podlegała w części uwzględnieniu. Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił stan faktyczny w sprawie. Ustalenia te w całości Sąd Apelacyjny podziela co czyni zbędnym ich powtarzanie.

Powódka zarzuciła co prawda Sądowi Okręgowemu naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. jednakże zarzut ten sprowadza się w rzeczywistości do zarzutu naruszenia prawa materialnego. Powódka nie zarzuca bowiem Sądowi I instancji błędnego ustalenia jakiegokolwiek faktu, ale błędną ich ocenę prawną, która objęta jest pozostałymi zarzutami apelacji.

Jak trafnie wskazał Sąd Okręgowy roszczenie o odsetki za okres po ogłoszeniu upadłości może być dochodzone przeciwko upadłemu w drodze powództwa nawet przed zakończeniem lub umorzeniem postępowania upadłościowego. Zgodnie z treścią art. 118 k.c., jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia roszczeń o świadczenia okresowe wynosi trzy lata. Odsetki, niezależnie od tego, czy obowiązek ich zapłaty wynika
z ustawy, czy z czynności prawnej, mają charakter świadczenia okresowego i jako takie ulegają przedawnieniu z upływem trzech lat. Jeżeli roszczenie o świadczenia okresowe jest stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu, zgodnie z normą art. 125 § 1 k.c., roszczenie
o takie świadczenia należne w przyszłości, także odsetki, również przedawnia się z upływem trzech lat. W myśl art. 117 § 2 k.c. dłużnik po upływie terminu przedawnienia może uchylić się od zaspokojenia roszczenia, chyba że zrzekł się korzystania z zarzutu przedawnienia. Uznanie to zaś wbrew zarzutom apelacji w niniejszej sprawie nie miało miejsca, ani w sposób wyraźny, ani dorozumiany, ani też niewłaściwy.

Zgodnie z treścią art. 92 ustawy z dnia 28 lutego 2003r. Prawo upadłościowe (t.j. Dz.U. z 2022r., poz. 1520), z masy upadłości co do zasady mogą być zaspokojone jedynie odsetki od wierzytelności, należne od upadłego, za okres do dnia ogłoszenia upadłości.
W konsekwencji wierzytelność przeciwko upadłemu o zapłatę odsetek przypadających za okres po dniu ogłoszenia upadłości nie jest więc wierzytelnością, która podlega zgłoszeniu do masy. Wierzytelność przeciwko upadłemu o zapłatę odsetek przypadających za okres po dniu ogłoszenia upadłości nie podlega dochodzeniu i realizacji w trybie powyższej ustawy. Odsetki te jako niepodlegające zaspokojeniu z masy upadłości w ogóle nie są objęte zgłoszeniem, które to zgłoszenie jest dla możliwości ich dochodzenia w tym trybie bezskuteczne. Wobec tego zgłoszenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym nie przerywa biegu terminu przedawnienia roszczenia o zapłatę odsetek przypadających za okres po dniu ogłoszenia upadłości, ponieważ nie stanowi w odniesieniu do tych odsetek czynności przed sądem ani innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju przedsięwziętej bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia (art. 123 § 1 pkt 1 k.c.).

Wszczęcie postępowania upadłościowego prowadzi do przerwania biegu terminu przedawnienia jedynie w stosunku do wierzytelności zgłoszonej i uznanej na liście wierzytelności i tylko w zakresie, w którym wierzytelność może zostać zgłoszona, więc nie co do odsetek za okres po ogłoszeniu upadłości, ponieważ te zgodnie z ustawą nie podlegają zgłoszeniu i uznaniu na liście.

Roszczenia o odsetki za okres po ogłoszeniu upadłości można dochodzić przeciw upadłemu w drodze powództwa, skoro nie podlega ono zaspokojeniu z masy upadłości i nie może być dochodzone w trybie zgłoszenia wierzytelności (uchwała Sądu Najwyższego
z 7 kwietnia 2016 r., III CZP 113/15, OSNC 2017, nr 3, poz. 27). Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu tej uchwały z art. 144 Pr.u.n. wynika jednoznacznie, że postępowania sądowe mogą być prowadzone jedynie przeciwko syndykowi tylko w przypadku, gdy dotyczą masy upadłości. Stwierdzenie to jest oczywiste, gdyż art. 144 ust. 1 Pr.u.n. i związane z nim przepisy art. 174 § 1 pkt 4 i 180 § 1 pkt 5 k.p.c. nie obejmują postępowań, które dotyczą majątku (mienia) niewchodzącego w skład masy upadłości. Skoro nie jest możliwe dochodzenie tych odsetek przeciwko syndykowi, to przez zgłoszenie samej wierzytelności głównej nie dochodzi do przerwy przedawnienia roszczenia o ich zapłatę w świetle art. 123
§ 1 pkt 1 k.c. Argument o konieczności wytoczenia powództwa przeciwko upadłemu w toku postępowania upadłościowego ze względu na możliwość przedawnienia roszczenia o odsetki za okres od dnia ogłoszenia upadłości jest zatem oczywiście zasadny ze względu na brzmienie art. 123 § 1 pkt 1 k.c. i art. 92 § 1 Pr.u.n. W efekcie jak stwierdził Sąd Najwyższy roszczenie o odsetki za okres po ogłoszeniu upadłości może być dochodzone przeciwko upadłemu
w drodze powództwa nawet przed zakończeniem postępowania upadłościowego. Sąd Najwyższy przy tym wyraźnie wskazał, konieczność podjęcia w ten sposób przez wierzyciela działania zapobiegającego przedawnieniu tych odsetek. Przedawnieniu roszczenia o odsetki mogłoby zapobiec także zawezwanie do próby ugodowej, które jednakże nie miało
w niniejszej sprawie miejsca.

W konsekwencji chybione są zarzuty powódki dotyczące tego, że jakakolwiek czynność syndyka lub sędziego komisarza mogła przerwać bieg terminu przedawnienia odsetek przypadających za okres po dniu ogłoszenia upadłości lub w inny sposób zmaterializować uprawnienie powódki do naliczenia i dochodzenia tych odsetek. Skoro dłużnikiem takiej wierzytelności nie jest masa upadłości, którą reprezentuje syndyk, ale upadły reprezentowany przez organ, jakim jest zarząd czynności syndyka i sędziego komisarza nie mogą prowadzić do uznania wierzytelności nie podlegającej zaspokojeniu
z masy upadłości. Pomiędzy masą upadłości reprezentowaną przez syndyka, a mieniem upadłego pozostającym w gestii zarządu spółki, którego masa nie obejmuje, zachodzi formalna odrębność, powodująca, że podmioty te w zakresie roszczeń dotyczących aktywów pozostających w ich wyłącznej dyspozycji są niezależne. Zgodnie z art. 160 ust. 1 prawa upadłościowego w sprawach dotyczących masy upadłości syndyk dokonuje czynności
w imieniu własnym na rachunek upadłego, natomiast w sprawach zarządzania majątkiem pozwanego spoza masy upadłości czynności dokonuje zarząd upadłego. Tym samym wbrew zarzutom skarżącej syndyk masy upadłości w żaden sposób nie mógł uznać roszczenia powoda w zakresie pozwu w niniejszej sprawie, ponieważ powództwo dotyczy odsetek przypadających za okres po dniu ogłoszenia upadłości, które nie stanowią zobowiązania masy upadłości.

Wobec tego umieszczenie przez Syndyka wierzytelności głównej, którą nabyła powódka na liście wierzytelności w kategorii IV i zatwierdzenie tej listy przez sędziego komisarza, ani jakakolwiek inna czynność syndyka, w szczególności zapłata długu masy upadłości, nie mogły stanowić uznania roszczenia w stosunku do upadłego o odsetki przypadające za okres po dniu ogłoszenia upadłości. Takiego uznania mógłby dokonać jedynie zarząd pozwanej, ponieważ odsetki te nie stanowią zobowiązania masy upadłości, ale dług upadłego. Wobec tego wyłącznie uznanie takiego długu odsetkowego przez upadłego reprezentowanego przez zarząd lub wytoczenie o ten dług przeciwko upadłemu powództwa, ewentualnie zawezwanie upadłego do próby ugodowej mogło skutecznie przerwać bieg przedawnienia roszczenia. W konsekwencji niezasadnym jest zarzut apelacji dotyczący naruszenia art. 123 § 1 pkt 2 k.c.

Powódka obciążona w tym zakresie ciężarem dowodu wynikającym z art. 6 k.c. nie wykazała, by pozwana uznała dochodzone pozwem roszczenia ani w sposób wyraźny, jak
i dorozumiany, czy niewłaściwy. Pozwana zaprzeczyła roszczeniu powódki w piśmie z dnia 17 kwietnia 2020 r. oświadczając, że istnieją podstawy uchylenia się upadłego od zaspokojenia zobowiązań odsetkowych, wskazanych wezwaniu z dnia 1 kwietnia 2020 r. ze względu na przedawnienie roszczenia i zakaz anatocyzmu. Tym samym oświadczenia tego nie można uznać za uznanie długu, skoro uznanie roszczenia musi być stanowcze, tzn. nieuzależnione od jakichkolwiek warunków lub zastrzeżeń a przy tym musi nastąpić przed upływem okresu przedawnienia. Oświadczenia dłużnika złożone po upływie okresu przedawnienia traktować można ewentualnie jedynie jako zrzeczenie się korzystania z zarzutu przedawnienia, ale tylko pod warunkiem, że zgodnie z zasadami wykładni oświadczeń woli
z zachowania dłużnika wynika wola wywołania takiego skutku prawnego, co w tym przypadku nie miało miejsca, ponieważ pozwana wyraźnie zaprzeczyła roszczeniu.

Nie można także przyjąć, jak chciałaby tego apelująca, że uznanie przez pozwaną
w trybie art. 243 § 1 Prawa upadłościowego należności głównej, która została wpisana na listę wierzytelności w postępowaniu upadłościowym, dotyczyło uznania odsetek za okres po ogłoszeniu upadłości w tym odsetek przyszłych. Nie można bowiem uznać, że wolą upadłego było wywołanie skutku w postaci zrzeczenia się korzystania z zarzutu przedawnienia
w odniesieniu do odsetek od tej kwoty przypadających za okres po dniu ogłoszenia upadłości lub uznania długu o ich zapłatę, ale wyłącznie spełnienie ustawowego obowiązku wobec syndyka. Uznanie przez pozwaną w trybie art. 243 § 1 Prawa upadłościowego należności, które zostały wpisane na listę wierzytelności w postępowaniu upadłościowym nastąpiło
w dniu 16 sierpnia 2012 r. i jedynie wobec syndyka, który wezwał upadłego do złożenia oświadczenia w tym przedmiocie. Wobec tego rzekome zrzeczenie się przez pozwanego korzystania z zarzutu przedawnienia lub niewłaściwe uznanie długu mogłoby dotyczyć tylko odsetek przypadających za okres po dniu ogłoszenia upadłości, które powstały przed tym terminem czyli do dnia 16 sierpnia 2012r. włącznie, a żądanie zapłaty odsetek za ten okres nie jest objęte pozwem. Powódka dochodzi bowiem odsetek za okres od dnia 16 lutego 2015 r.

Powódka wniosła pozew w dniu 30 kwietnia 2020r., więc dopiero wtedy został przerwany bieg trzyletniego terminu przedawnienia roszczenia o odsetki od kwoty 1.086.105,64 zł (należność główna uznana na liście wierzytelności) za okres przypadający po dniu ogłoszenia upadłości.

Zgodnie zaś z art. 117 § 2 k.c., po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje, może skutecznie uchylić się od jego zaspokojenia, powołując się na zarzut przedawnienia, co pozwana podniosła w sprzeciwie z dnia 12 listopada 2020 r.
i dalszych pismach procesowych. Oznacza to, że dłużnik może nie spełnić ciążącego na nim obowiązku podnosząc, że roszczenie wierzyciela jest przedawnione, chyba że zrzekł się korzystania z zarzutu przedawnienia, czego wbrew twierdzeniom strony powodowej pozwana nie uczyniła. Prawidłowo więc ocenił Sąd I instancji, że roszczenie, którego powódka dochodzi pozwem częściowo uległo przedawnieniu. Wobec tego niezasadnym okazał się zarzut naruszenia art. 243 ust. 1 prawa upadłościowego i art. 123 § 1 pkt 2 k.c. a także art. 123 § 1 pkt 1 i 2 k.c. w związku z art. 118 k.c. oraz art. 123 § 1 pkt 1 i 2 k.c. w związku z art. 185 ust. 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. prawo upadłościowe (t.j. Dz. U. z 2020 r. , poz. 1228).

Zgodnie z treścią art. 482 k.c. od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa, chyba że po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy. Tymczasem pozwana wraz z poprzednikiem prawnym powódki z tytułu umowy cesji nie zawarli porozumienia dotyczącego odsetek uznanych na liście wierzytelności w kwocie 69.895,17 zł, a cedent nie wytoczył o te odsetki powództwa. Wobec tego nie zachodzą okoliczności wyłączające zakaz anatocyzmu przewidziany art. 482 k.c. Wobec tego cedentowi nie przysługiwała wierzytelność w kwocie 15.302,25 zł o odsetki za opóźnienie od odsetek,
i tym samym nie mógł jej w drodze przelewu wierzytelności przenieść na powódkę.

Wbrew twierdzeniom powódki uznanie przez pozwaną w trybie art. 243 § 1 Prawa upadłościowego wierzytelności odsetkowej w kwocie 69.895,17 zł, która została wpisana na listę wierzytelności w postępowaniu upadłościowym, nie stanowi zgodnie z ustawą okoliczności uchylającej zakaz anatocyzmu. Wobec tego czynność ta nie dawała cedentowi prawa żądania odsetek od zaległych odsetek, które mógłby przenieść na powódkę. Tym samym powódka nie może żądać zapłaty odsetek za opóźnienie wynoszących 15.302,25 zł od zaległych odsetek w kwocie 69.895,17 zł, uznanej na liście wierzytelności i zapłaconej cedentowi przez syndyka w dniu 15 lutego 2018 r. W konsekwencji niezasadnym okazał się zarzut powódki dotyczący naruszenia art. 482 § 1 k.c.

Natomiast za zasadny uznać należało zarzut powódki dotyczący naruszenia art. 118 zd. 2 k.c. w zw. z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 roku o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 roku, poz. 1104).

Ustawą z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018r., poz. 1104), zwaną dalej ustawą zmieniającą lub nowelizującą zmieniającą, która weszła w życie w dniu 9 lipca 2018r. ustawodawca wprowadził w art. 5 ust 1 zasadę, że do przedawnienia roszczeń stosuje się odtąd przepisy wprowadzone nowelą.

Wyjątek wprowadzony od tej zasady art. 5 ust. 2 dotyczy wyłącznie terminów przedawnienia skróconych ustawą zmieniającą. Do takiego wniosku prowadzi bowiem wykładnia systematyczna i celowościowa tego przepisu.

W art. 5 ust. 2 zd. 1 ustawy wskazano bowiem, że jeżeli zgodnie z ustawą zmienianą w art. 1, w brzmieniu nadanym ustawą nowelizującą, termin przedawnienia jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się z dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej, czyli w dniu 19 lipca 2018r. Jak wynika z techniki legislacyjnej przyjętej przez ustawodawcę, zdanie drugie art. 5 ust. 2 ustawy zmieniającej dotyczy wyłącznie przypadków określonych w zdaniu pierwszym tego przepisu. Wskazuje na to ujęcie tego zdania w jednej jednostce redakcyjnej - ustępie drugim art. 5 - oraz użycie na początku zdania drugiego art. 5 ust. 2 nowelizacji sformułowania „jeżeli jednak”, co zgodnie z zasadami logiki wskazuje na wprowadzenie wyjątku od regulacji zawartej w art. 5 ust.1 zd. 1 k.c. W efekcie norma brzmiąca „jeżeli jednak przedawnienie, którego bieg terminu rozpoczął się przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, nastąpiłoby przy uwzględnieniu dotychczasowego terminu przedawnienia wcześniej, to przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu” odnosi się wyłącznie do terminów ogólnych skróconych ustawą a więc obecnie 6-letnich, zamiast wcześniej 10-letnich. Gdyby ustawodawca zamierzał zastosować dotychczasowe terminy przedawnienia również do terminów trzyletnich, które nie zostały skrócone, a przeciwnie faktycznie zostały wydłużone, wówczas zamiast umieszczania wyjątku określonego w zdaniu 2 art. 5 ustawy zmieniającej, wyjątek ten byłby umieszczony
w oddzielnym ustępie tego przepisu i miałby przy tym inne brzmienie. Powyższe rozumienie art. 5 ust.2 ustawy zmieniającej potwierdza zatem wykładnia systematyczna tego przepisu.

Celem ustawy zmieniającej, jak wynika także z uzasadnienia projektu nowelizacji było nie tylko skrócenie podstawowych terminów przedawnienia z 10-letniego na 6-letni ale także odmienny niż dotychczas, sposób liczenia upływu terminu przedawnienia, który kończyć miał się z upływem ostatniego dnia roku kalendarzowego. W istocie spowodowało to wydłużenie terminów przedawnienia, które nowelą ustawy nie zostały skrócone, o czas do końca roku kalendarzowego. Reguła dotycząca liczenia terminów z końcem ostatniego dnia roku kalendarzowego nie dotyczyła jedynie terminów przedawnienia krótszych niż dwa lata. Jak wskazano w uzasadnieniu projektu ustawy zmieniającej przyjęcie końca terminu przedawnienia na koniec roku kalendarzowego wydłużałoby bowiem w tych przypadkach ponad potrzebę krótkie terminy przedawnienia wynikające z przepisów szczególnych” /uzasadnienie projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw – Druk sejmowy nr (...).

Tym samym, jak wynika z analizy ustawy zmieniającej jak i uzasadnienia jej projektu ustawy celem zmienionych przepisów nie było skrócenie wszystkich terminów przedawnienia określonych wcześniej art. 118 k.c., lecz jednego z nich, to jest terminu 10-letniego.

W efekcie termin przedawnienia roszczeń w sprawach gospodarczych nie został
w żaden sposób skrócony ustawą nowelizującą, a przeciwnie został w rzeczywistości wydłużony do końca danego roku kalendarzowego. Wydłużenie w taki sposób terminów przedawnienia, które rozpoczęły swój bieg należy przy tym uznać za dopuszczalne w świetle zasady pewności prawa i niedziałania prawa z mocą wsteczną. Za niedopuszczalne bowiem
w świetle tych zasad byłoby jedynie ingerowanie przez ustawę w zasady dawności, której skutki wystąpiły przed wejściem w życie nowo wprowadzanych norm prawnych.

Zatem do tego rodzaju roszczeń nieprzedawnionych przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej to jest przed dniem 9 lipca 2018 r., stosować należy zasadę ogólną wynikającą z dyspozycji art. 5 ust. 1 ustawy nowelizującej – czyli obecnie obowiązujące przepisy o przedawnieniu, w tym art. 118 k.c., co potwierdza wykładnia celowościowa ustawy nowelizującej.

W tej sytuacji należało zasądzić od pozwanej na rzecz powódki ponad już zasądzoną kwotę 60.197,03 zł dalszą kwotę 24.995,31 zł z tytułu nieprzedawnionych odsetek za okres od dnia 1 stycznia 2017r. do 15 lutego 2018r. przy uwzględnieniu, że roszczenie o odsetki za okres od 16 lutego 2015r. do dnia 31 grudnia 2016r. uległo przedawnieniu w świetle powyższych przepisów wobec wniesienia pozwu w dniu 30 kwietnia 2020r., o czym Sąd Apelacyjny orzekł w punkcie 1 wyroku. Zmianie wobec tego stosownie do art. 100 k.p.c. na zasadzie stosunkowego rozdzielenia kosztów podlegało także orzeczenie o kosztach procesu wydane przez Sąd I instancji na które złożyła się opłata od pozwu w kwocie 12.654 zł oraz koszty związane z ustanowieniem pełnomocnika w wysokości 10.817 zł, przy uwzględnieniu, że ostatecznie powódka utrzymała się w 33% swego żądania. Błędnie także Sąd Okręgowy nie orzekł o odsetkach od kosztów sądowych zgodnie z treścią art. 98 § 1 ¹ k.p.c. mimo stosownego żądania powódki.

W tej sytuacji zaskarżony wyrok podlegał zmianie, o czym Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. art. 15 zzs ^{( 1)} ust.1 pkt.4 ustawy z dnia 2 marca 2020r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem
i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2020r., poz. 1842 ze zm). W pozostałej części apelacja powódki jako niezasadna podlegała oddaleniu o czym Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. art. 15 zzs ^{( 1)} ust.1 pkt.4 ustawy z dnia 2 marca 2020r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie ar. 100 k.p.c. na zasadzie stosunkowego rozdzielenia kosztów przy uwzględnieniu, że powódka utrzymała się w postępowaniu apelacyjnym co do 12,95% swego żądania. Na koszty te złożyła się opłata od apelacji w kwocie 9.645 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 4.050 zł obliczone zgodnie z na podstawie art. 98 k.p.c. i § 2 pkt. 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2018r., poz. 265 ze zm.).

SSA Barbara Konińska