Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 czerwca 2025 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodnicząca	Sędzia SA Barbara Konińska
Protokolant:	Barbara Muszalik

po rozpoznaniu w dniu 4 czerwca 2025 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy ze skargi Syndyka Masy Upadłości (...) Spółki Akcyjnej w upadłości
w K.

z udziałem (...) ((...)) (...)w B. (Niemcy)

o uchylenie wyroku sadu polubownego

1.  oddala skargę;

2.  zasądza od skarżącego Syndyka Masy Upadłości (...) Spółki Akcyjnej
w upadłości w K. na rzecz przeciwnika (...)((...)) (...)
w B. (Niemcy) kwotę 3617 (trzy tysiące sześćset siedemnaście) złotych z tytułu kosztów postępowania skargowego, z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono.

SSA Barbara Konińska

V AGa 199/25

UZASADNIENIE

Syndyk Masy Upadłości (...) Spółki Akcyjnej w Upadłości
w K. wystąpił ze skargą o uchylenie wyroku z dnia 23 marca 2022 r., sygn. akt SA/463/XII/2020; SA-W/468/III/2021, wydanego przez Sąd Arbitrażowy przy Sądzie Arbitrażowym (...) w sprawie z jego powództwa przeciwko(...) ((...)) (...) w B., Niemcy w części, w jakiej zasądzono od skarżącej na rzecz przeciwnika koszty zastępstwa procesowego przekraczające równowartość 50 000 zł. Wniósł także o zasądzenie od przeciwnika na jego rzecz kosztów postępowania skargowego.

Skarżący na podstawie art. 1205 § 1 k.p.c. w zw. z art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c. zarzucił niezachowanie podstawowych zasad postępowania przed Sądem Arbitrażowym wynikających z § 48 ust. 1 Regulaminu Sądu Arbitrażowego (...), w taki sposób, że na rzecz przeciwnika zasądzona została kwota 63 439 EUR z tytułu kosztów zastępstwa procesowego, mimo że przeciwnik nie wykazał, że kwota ta została rzeczywiście poniesiona w związku z prowadzonym postępowaniem arbitrażowym i nie stanowi nadto „rozsądnych kosztów zastępstwa prawnego” w rozumieniu § 48 ust. 1 Regulaminu Sądu Arbitrażowego (...). Skarżący zarzucił, że przeciwniczka do stanowiska co do kosztów załączyła jedynie faktury za „usługi doradztwa prawnego”, a nie wskazała dokumentów potwierdzających, że w ramach tej obsługi prawnej wykonywano wyłącznie czynności w ramach przedmiotowego postępowania arbitrażowego. Skarżąca zarzuciła, że z akt sprawy arbitrażowej wynika, że pełnomocnicy (...) reprezentowali (...) na etapie przedarbitrażowym. Podniosła także, że pełnomocnicy (...) mogli także reprezentować (...) w innych postępowaniach niż z udziałem (...) i Syndyka, a w konsekwencji zasądzona kwota nie stanowi „poniesionych kosztów zastępstwa prawnego” w rozumieniu § 48 ust. 1 Regulaminu Sądu Arbitrażowego (...).

Nadto skarżąca zarzuciła że niezależnie od powyższego, zasądzona kwota nie jest uzasadniona stopniem skomplikowania prowadzonego postępowania i nakładu pracy wymaganego przez profesjonalnego pełnomocnika, a w konsekwencji zasądzona kwota kosztów zastępstwa procesowego nie stanowi „rozsądnych kosztów zastępstwa prawnego” w rozumieniu § 48 ust. 1 Regulaminu Sądu Arbitrażowego (...).

Przeciwnik skargi wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania. Podnosząc odmienności pomiędzy postępowaniem przed sądem powszechnym
i postępowaniem przed sądem arbitrażowym, zaprzeczył by w toku postępowania zakończonego wydaniem zaskarżonego wyroku doszło do naruszenia zasad wymienionych
w skardze. Wskazał, że zasadą w postępowaniach arbitrażowych jest zasądzenie kosztów postępowania oscylujących w granicach 15 – 20% wartości przedmiotu sporu a waga sporu była o wiele wyższa niż zdawałoby się to wynikać z treści pozwu bo wyrok wydany
w postępowaniu arbitrażowym miał przesądzić o zasadzie odpowiedzialności co do znacznie wyższych roszczeń niż dochodzona kwota 1 124 065 zł. Zarzucił też, że § 48 ust. 1 Regulaminu Sądu Arbitrażowego (...) nie dotyczy podstawowych zasad orzekania przed sądem polubownym wynikającym z ustawy lub określonych przez strony. Dodał też, że w postępowaniach arbitrażowych, zwłaszcza w krajach o rozwiniętej kulturze prawnej,
w praktyce często zasądza się zwrot kosztów zastępstwa prawnego w oparciu o oświadczenie strony, że dane koszty poniosła, bez konieczności ich szczegółowego dowodzenia. Nadto wskazał, że w kancelarii pełnomocników (...) stosowany jest mechanizm polegający na przypisaniu numeru każdej sprawie danego klienta i na konkretną sprawę (o określonym numerze) zapisywane są wszystkie podjęte w niej czynności, co pozwala oddzielić usługi związane z postępowaniem arbitrażowym od innych usług prawnych świadczonych na rzecz (...), np. związanych z postępowaniem upadłościowym (...). Dodał, że na każdy numer sprawy wystawiana jest osobna faktura, co oznacza że dany klient otrzymuje co miesiąc tyle faktur, ile ma otwartych spraw.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego stanowi specyficzną instytucję, mającą na celu wyeliminowanie z obrotu prawnego orzeczenia wydanego z naruszeniem bezwzględnie obowiązujących przepisów o postępowaniu polubownym, bądź rażąco sprzecznego z porządkiem prawnym. Rozstrzygnięcie skargi przez sąd państwowy nie może godzić w istotę arbitrażu i poddawać pod jego ocenę rozstrzygnięcia sporu i oceniać zasadność wydanego rozstrzygnięcia.

Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego stanowi zatem środek zaskarżenia
o specyficznych cechach. Cechami tymi są zamknięty katalog podstaw oraz kontrolny charakter, zmierzający jedynie do weryfikacji poprawności postępowania arbitrażowego,
a nie do ponownego rozpoznania sprawy objętej zapisem na sąd polubowny.
W konsekwencji wyrok sądu państwowego może wyrok sądu polubownego jedynie uchylić i to w zakresie żądanym przez skarżącego, albo skargę oddalić. Sąd rozpoznający skargę nie rozpoznaje przy tym ponownie całej sprawy, nie prowadzi więc postępowania dowodowego i nie ocenia ponownie merytorycznie zasadności żądania zgłoszonego przed sądem polubownym. Sąd państwowy jest ściśle związany zakresem zaskarżenia i granicami wniosków uczestników postępowania przed sądem polubownym. Skarga o uchylenie wyroku takiego sądu jest rodzajem postępowania o ukształtowanie stosunku prawnego,
w którym skarżący żąda wydania przez sąd państwowy wyroku uchylającego w całości lub części ukształtowany wyrokiem arbitrażowym stosunek prawny.

Wśród przesłanek określonych w art. 1206 § 1 k.p.c. znajduje się w pkt 4 możliwość uchylenia wyroku sądu polubownego ze względu na nie zachowanie wymagań co do podstawowych zasad postępowania przed tym sądem, wynikających z ustawy lub określonych przez strony. Do takich zasad należy oparcie wyroku na ustalonym stanie faktycznym, co następuje po przeprowadzeniu postępowania dowodowego. Jedynie więc wtedy, gdyby sąd państwowy uznał, że takie postępowanie nie zostało w ogóle przeprowadzone lub przeprowadzone niekompletnie, albo w oczywisty sposób przeprowadzono je wadliwie, uchybiając regułom logicznego rozumowania, wiązania ze sobą faktów w łańcuchu przyczynowo-skutkowym, wybiórczego dopuszczenia dowodów w sprawie, przeprowadzenia dowodów tylko jednej strony, z niezasadnym pominięciem dowodów wnioskowanych przez stronę przeciwną itp., można byłoby uznać, że nie zostały zachowane wymagania, o których jest mowa w art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c. (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 1964 r., I CR 123/63; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 lipca 2008 r., V CZ 42/08). Przy tym jak wskazuje się w doktrynie i orzecznictwie powołany przepis należy interpretować zwężająco, ograniczając możliwość wzruszenia wyroku sądu polubownego do zasad sprawiedliwego procesu i takich uchybień procesowych, które mogłyby mieć wpływ na wyrok sądu polubownego (wyrok Sądu Najwyższego z 15 marca 2012 r., I CSK 286/11).

W postępowaniu przed Sądami polubownymi zgodnie z zamierzeniami ustawodawcy istnieje bardzo duża autonomia, która w sposób bardzo istotny ogranicza możliwości kontrolne sądu powszechnego. Celem postępowania przed sądami polubownymi jest przede wszystkim szybkość załatwiania sporów cywilnoprawnych, a nie tworzenie dodatkowej fazy postępowania przedsądowego. W konsekwencji strony decydujące się na poddanie sporu sądowi polubownemu muszą się, więc liczyć z tymi uwarunkowaniami, polegającymi także na nikłej kontroli zewnętrznej jego wyroków (postanowienie Sądu Najwyższego z 9 lipca 2008 r., V CZ 42/08).

Postępowanie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego nie jest postępowaniem „kontrolnym”, instancyjnym, sądu państwowego. Od wyroku tego sądu nie przysługuje żaden zwykły środek zaskarżenia, a tylko skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego. Przy czym skarga taka, jak podkreśla się w doktrynie, nie jest środkiem odwoławczym, a nadzwyczajnym środkiem nadzoru judykacyjnego sądu państwowego na działalnością sądu polubownego. Ma to ten podstawowy skutek, że sąd państwowy
w zasadzie nie bada rozstrzygnięcia sądu arbitrażowego, a w szczególności nie kontroluje, czy ma on oparcie w faktach przytoczonych w jego uzasadnieniu, bądź czy zastosowano odpowiednie przepisy prawa materialnego. Sąd państwowy może tylko w wyjątkowych przypadkach, wskazanych przez przepisy ustawy interpretowane ściśle, uchylić wyrok sadu polubownego, skutkiem czego w razie wątpliwości należy dążyć do utrzymania w mocy wyroku, aniżeli do jego uchylenia (por. m.in. orzeczenia Sądu Najwyższego: 22 października 1935., C II 984/35, PPC 1936, nr 7-8, s. 251 i z 21 grudnia 2004 r., I CK 405/04, MoP 2005, Nr 2, poz. 66) (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 25 stycznia 2013 r., I ACa 374/12).

Przyjmuje się, że skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego może zostać wniesiona zarówno w przedmiocie rozstrzygnięcia sporu, jak i wyłącznie w przedmiocie kosztów postępowania arbitrażowego (por. uchwała Sądu Najwyższego z 6 listopada 2002 r., III CZP 68/02, OSNC 2003, nr 7-8, poz. 103, A. Jakubecki [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom V. Art. 1096-1217, red. T. Wiśniewski, Warszawa 2021, art. 1205). Skarżący zaś w niniejszej sprawie zaskarżył rozstrzygnięcie o kosztach również
w jego części, w zakresie obejmującym wyłącznie koszty zastępstwa procesowego a przy tym w zakresie, w jakim zasądzono od skarżącej na rzecz przeciwnika koszty zastępstwa procesowego przekraczające równowartość 50 000 zł.

W niniejszej zaś sprawie nie sposób jednak uznać, by Sąd arbitrażowy rozstrzygając
o kosztach zastępstwa procesowego naruszył podstawowe zasady orzekania o kosztach. Koszty o jakich miano rozstrzygać miały być wyłącznie „rozsądne”. Strony dokonując zapisu na sąd polubowny, ani też w dalszym toku postępowania arbitrażowego w żaden sposób nie określiły granicy wysokości kosztów ani sposobu ich ustalania.

W niniejszym przypadku bezspornym było, że rozstrzygnięcie w zakresie kosztów zastępstwa prawnego zostało wydane w oparciu o faktury przedstawione przez (...). Każda z faktur opiewa na inną kwotę /k. 58 – 67/ i opatrzona jest tym samym numerem nabywcy. (...) w toku postępowania arbitrażowego wniósł o zasądzenie na jego rzecz owych kosztów składając w piśmie z 14 lutego 2022 r. oświadczenie, że koszty te zostały poniesione /k. 54-56 akt/. W toku zaś postępowania wskazano, że w kancelarii pełnomocników (...) stosowany jest mechanizm polegający na przypisaniu numeru każdej sprawie danego klienta i na konkretną sprawę (o określonym numerze) zapisywane są wszystkie podjęte w niej czynności, co pozwala oddzielić usługi związane z postępowaniem arbitrażowym od innych usług prawnych świadczonych na rzecz (...), np. związanych z postępowaniem upadłościowym (...). Przy tym na każdy numer sprawy wystawiana jest osobna faktura, co oznacza że dany klient otrzymuje co miesiąc tyle faktur, ile ma otwartych spraw. Powyższemu twierdzeniu nie zaprzeczył skarżący. Nie zaprzeczył także twierdzeniu, że w postępowaniach arbitrażowych zasądzane są koszty na poziomie 15 - 20% wartości przedmiotu sporu, zaznaczył wszakże że ma to miejsce przed zagranicznymi sądami arbitrażowymi. Zasądzenie przez Sąd Arbitrażowy kosztów zastępstwa procesowego mieszczących się w tym przedziale przy uwzględnieniu, że udział w postępowaniu miał podmiot zagraniczny powoduje zatem, że nie można uznać, by zaskarżony wyrok naruszał podstawowe zasady postępowania przed sądem polubownym, ani tym bardzie wynikające z ustawy ani też określone przez strony.

Dlatego też wobec braku spełnienia przesłanek określonych art. 1206 § 1 pkt. 5 k.p.c. skarga podlegała oddaleniu.

O kosztach postępowania Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 k.p.c.
w związku z § 8 ust. 1 pkt 4 i § 10 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1964 ze zm.).

SSA Barbara Konińska