Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 sierpnia 2022r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodnicząca – Sędzia Sądu Apelacyjnego Barbara Konińska

po rozpoznaniu w dniu 1 sierpnia 2022r.

na posiedzeniu niejawnym

prawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki komandytowej w B.

przeciwko R. N.

o zapłatę i upoważnienie do wykonania czynności

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 9 grudnia 2020r., sygn. XIV GC 443/17

1.  uchyla zaskarżony wyrok w punkcie I 1. i I 2. i w tym zakresie przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Katowicach pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postepowania apelacyjnego dotyczącego roszczenia zapłaty;

2.  oddala apelację powódki;

3.  zasądza od powódki na rzecz pozwanego kwotę 4.050 (cztery tysiące pięćdziesiąt) złotych z tytułu kosztów postępowania apelacyjnego w zakresie roszczenia o upoważnienie do wykonania czynności.

SSA Barbara Konińska

Sygn. akt V AGa 171/21

UZASADNIENIE

punktu 2 i 3 wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 1 sierpnia 2022r.

Powódka (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka komandytowa w B. w pozwie z dnia 28 września 2017 r. (pierwotnie zadekretowanym pod sygn. akt XIV GC 468/17/MN) przeciwko R. N. wniosła o upoważnienie jej do wykonania na koszt pozwanego czynności polegającej na rozbiórce obiektu budowlanego znajdującego się na działce gruntu nr (...), położonej w B. ul. (...), objętej księgą wieczystą nr (...), prowadzoną przez Sąd Rejonowy w B.wybudowanego przez pozwanego i przywrócenie działki gruntu do stanu pierwotnego. W uzasadnieniu podniosła, że na podstawie umowy z dnia 10 lipca 2014r. zleciła pozwanemu wybudowanie budynku biurowego w stanie „pod klucz” na położonej w B. przy ul. (...) działce gruntu o numerze geodezyjnym (...). Dodała, że pozwany był zobowiązany do wykonania przedmiotu umowy zgodnie z dokumentacją, tj. projektem zagospodarowania działki, projektem architektoniczno-budowlanym i decyzją na budowę oraz zgodnie
z obowiązującymi przepisami i normami. Wskazała, że pozwany nie realizował umowy zgodnie z projektem, wobec czego wezwała pozwanego do usunięcia istotnych wad oraz bezprawnie wprowadzonych zmian, a następnie strony zawarły porozumienie ustalające warunki współpracy, tj. zobowiązanie pozwanego do usunięcia wad i zakończenia prac do dnia 30 września 2015r. Dodała, że wobec bezczynności pozwanego odstąpiła od umowy, podając jako przyczynę odstąpienia niewykonanie wszystkich prac objętych umową, szereg wprowadzonych bezprawnie przez pozwanego zmian w realizacji projektu i szereg wad istotnych w stosunku do projektu budowlanego. Podniosła też, że następnie wezwała pozwanego do rozbiórki na własny koszt nieukończonego obiektu, przywrócenie działki do stanu poprzedniego i zwrotu kwot, jakie pozwany otrzymał tytułem wynagrodzenia. Dodała, że koszt szacunkowy rozbiórki obiektu wzniesionego przez pozwanego ustaliła na kwotę 81.343,29 zł.

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania, przy czym przed wdaniem się
w merytoryczny spór zakwestionował podaną przez powódkę wartość przedmiotu sporu
i wniósł o jej sprawdzenie. W uzasadnieniu podniósł, że wykonał prace związane z budową budynku objętego umową w sposób prawidłowy, a prawidłowość tych robót została potwierdzona zarówno przez kierownika budowy jak i projektantów sporządzających dokumentację. Zaprzeczył, aby nieprawidłowo posadowił budynek wskazując, że budynek został wybudowany zgodnie z wytyczeniem przeprowadzonym przez uprawnionych geodetów, co potwierdzała przedstawiona przez geodetów dokumentacja i nawet na etapie inwentaryzacji powykonawczej geodeci nie zgłaszali wykonawcy żadnych nieprawidłowości czy zastrzeżeń. Powołał się na okoliczności utrudniające realizację umowy, a to bliskie posadowienie w stosunku do obiektu niezinwentaryzowanej komory lakierniczej, co sygnalizował powódce oraz że powódka wielokrotnie w trakcie realizacji inwestycji żądała wzmocnienia konstrukcji budynku w zakresie odporności na ogień pomimo, że nie wynikało to z dokumentacji projektowej. Dodał też, że pomimo odbioru przez powódkę bez zastrzeżeń wykonanych prac i zapłaty za wykonany etap prac, powódka następnie oceniała prace jako wadliwe i celowo uniemożliwiała realizację inwestycji, dążąc do dokonania rozbiórki obiektu.

Postanowieniem z dnia 31 października 2017 r. w sprawie o sygn. akt XIV GC 468/17/MN Sąd Okręgowy zarządził połączenie powyższej sprawy do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia ze sprawą sygn. XIV GC 443/17/MN.

Wyrokiem z dnia 9 grudnia 2020r., sygn. XIV GC 443/17 Sąd Okręgowy
w Katowicach:

I.  1) zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 264.450 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 4 lutego 2017 r. do dnia zapłaty;

2)  zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 27.088,99 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku tytułem kosztów procesu;

II.  1) powództwo oddalił;

2) zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 5.417 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku tytułem kosztów procesu.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Strony zawarły umowę o roboty budowlane w dniu 10 lipca 2014 r. w formie aktu notarialnego. Przedmiotem umowy było wykonanie robót budowlanych, polegających na wybudowaniu w stanie „pod klucz” budynku biurowego na działce gruntu o numerze geodezyjnym (...), położonej w B., przy ul. (...), objętej księgą wieczystą Sądu Rejonowego w B. nr (...), stanowiącej własność powoda – zgodnie z technologią (...) oraz pełnienie nadzoru autorskiego przez osobę posiadającą uprawnienia do pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie. Strony zgodnie ustaliły wartość powierzonych robót budowlanych i tym samym wysokość należnego wynagrodzenia na kwotę netto 400.000 zł. Strony oświadczyły, że powód – na podstawie odrębnej umowy – otrzymał od pozwanego w dniu 23 czerwca 2014 r. projekt budowlany i nie zgłasza do niego zastrzeżeń. Strony ustaliły, że przystąpienie przez pozwanego do wykonywania robót budowlanych nastąpi pod warunkiem przedstawienia przez powoda pozwolenia na budowę zgodnego z wydanym mu projektem budowlanym, nie później niż w terminie sześciu miesięcy od przekazania powodowi projektu.

Wobec narastających w toku wykonywania umowy nieporozumień stron i zarzutów, że powód wykonuje roboty wadliwie i niezgodnie ze sztuką budowlaną, dokumentacją projektową, umową i obowiązującymi przepisami prawa, strony zawarły umowę o roboty budowlane nr (...) w dniu 21 lipca 2015 r., w której pozwany zobowiązał się do:

a)  przywrócenia głównej konstrukcji nośnej zgodnie z projektem, włącznie z wykonaniem izolacji ścian osłonowych i dachu, izolacji termicznej wełną kamienną i płytą (...),

b)  naprawy niewłaściwie wykonanych prac zgodnie z ekspertyzą techniczną z czerwca 2015r., wykonaną przez A. M., działającego na zlecenie pozwanego,

c)  wykonania ściany oddzielenia przeciwpożarowego zgodnie z projektem,

d)  wykonania schodów w konstrukcji stalowej, spełniających warunki techniczne budynków, zgodnie z ustawą prawo budowlane,

e)  wykonania wszelkich ścian działowych zgodnie z projektem,

f)  wykonania schodów w konstrukcji stalowej, spełniających warunki techniczne budynków, zgodnie z prawem budowlanym,

g)  przygotowania podłoża pod instalację podłogową grzewczą, zgodnie z projektem,

h)  usunięcia i naprawy posadzki w części garażu, zgodnie z projektem,

i)  montażu bramy garażowej,

j)  usunięcia wszystkich zacieków, podcieków i nieszczelności,

k)  wykonania odwodnienia liniowego wokół budynku,

l)  naprawy i docieplenia ławy fundamentowej,

m)  prawidłowego wykonania i naprawy dróg i chodników wokół budynku,

n)  demontażu belki drewnianej, montażu profilu stalowego IP 200 w części biurowej, podtrzymującej strop zgodnie z projektem,

o)  wykonania, zgodnie z warunkami technicznymi, przegród biernych przeciwpożarowych dla instalacji przechodzącej przez ściany, stropy, zgodnie z ich klasą odporności ogniowej,

p)  wykonania komina w części kotłowni, zgodnie z projektem,

q)  wykonania wyłazu dachowego, zgodnie z projektem,

r)  wykończenia muru oporowego – wjazd do garażu,

s)  wykonania komunikacji od strony wejścia drzwi D4 włącznie z zabezpieczeniami nasypu.

Pismem z dnia 11 stycznia 2016 r. powód wezwał pozwanego do niezwłocznego – nie później niż do dnia 22 stycznia 2016 r. – zakończenia prac wynikających z zawartej między stronami umowy, pod rygorem powierzenia wykonania zastępczego przedmiotu umowy osobie trzeciej na koszt i ryzyko pozwanego. W piśmie tym powód pouczył także pozwanego o treści przepisów prawa, umożliwiających odstąpienie od umowy po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu. Ponowne wezwanie powód wystosował pismem z dnia 18 stycznia 2016 r. W tej samej dacie pozwany wystosował do powoda pismo, w którym uznał, że wyznaczony termin wykonania robót na dzień 22 stycznia 2016r. nie jest terminem odpowiednim w rozumieniu art. 491 § 1 k.c., ponadto zażądał gwarancji zapłaty wynagrodzenia, dotyczącego robót budowlanych określonych w porozumieniu z dnia 21 lipca 2015r. W dniu 23 stycznia 2016r. powód skierował do pozwanego oświadczenie
o odstąpieniu od umowy o roboty budowlane z dnia 10 lipca 2014 r., zawartej w formie aktu notarialnego, sporządzonego przed notariuszem Ł. N. oraz umowy o roboty budowlane nr (...) z dnia 21 lipca 2015 r.

Z kolei w dniu 8 marca 2016 r. pozwany złożył oświadczenie o odstąpieniu od umowy z powodem, z uwagi na brak przedstawienia w wyznaczonym terminie gwarancji zapłaty.

Wykonany przez pozwanego obiekt budowlany został posadowiony na działce gruntu w sposób sprzeczny z dokumentacją i uzyskanym pozwoleniem na budowę, a także niegodnie z wytyczeniem dokonanym przez geodetę. Stwierdzone przesunięcie nie mieści się
w dopuszczalnej normie.

Roboty wykonane przez pozwanego nie były zgodne z projektem budowlanym, na podstawie którego uzyskano pozwolenie na budowę. Aby doprowadzić budynek do stanu zgodnego z projektem należy wykonać następujące roboty:

- rozebranie pokrycia dachu,

- rozebranie łacenia dachu,

- rozebranie folii dachowej,

- rozebranie izolacji cieplnej między krokwiami,

- rozebranie izolacji cieplnej na poziomie płatwi,

- rozebranie płyt gipsowo-kartonowych poddasza,

- rozebranie konstrukcji więźby dachowej,

- rozebranie płytowania OSB – podłoga poddasza sufit parter,

- wymiana podciągu drewnianego na stalowy,

- wymiana słupa betonowego na HEB S3 wraz z fundamentem,

- wykonanie usztywnień (kratownicy na poziomie) poddasza,

- wykonanie stalowych ściągów na poziomie parteru,

- wykonanie stalowych elementów (wieszaków),

- wykonanie podłogi na poziome piętra,

- wykonanie więźby dachowej z pokryciem,

- wykonanie izolacji na poziomie parteru,

- wymiana stolarki okiennej i drzwiowej na aluminiową,

- rozebranie pokrycia dachu garażu,

- rozebranie łacenia dachu garażu,

- wykonanie pełnego deskowania i pokrycia.

Budynek w obecnym stanie ze względu na błędy konstrukcyjne nie może zostać oddany do użytku. Roboty, jakie muszą zostać wykonane w celu dostosowania go do stanu zgodnego z projektem mają wartość kosztorysową 181.913,82 zł netto.

Urząd Miejski w B. jest dysponentem dokumentów dotyczących pozwolenia na budowę nr (...) z dnia 23.12.2016 r., dotyczących przebudowy z jednoczesną zmianą sposobu użytkowania części budynku biurowego – punktu przyjęć na pomieszczenia przygotowania do lakierowania, na działce nr ew. (...). Inwestor do dnia 4 stycznia 2018 r. nie zgłosił zawiadomienia o zakończeniu robót.

Sąd Okręgowy uznał, że spór stron sprowadza się do kwestii, która ze stron od umowy odstąpiła oraz że każda ze stron jest zdania, że to właśnie jej oświadczenie o odstąpieniu od umowy było skuteczne. Sąd Okręgowy stwierdził jednakże, że kwestia ta nie ma rozstrzygającego znaczenia, gdyż skutki odstąpienia od umowy zaistniały bez względu na to, która ze stron od umowy odstąpiła.

Jak wywiódł dalej Sąd Okręgowy, założywszy – wbrew stanowisku obu stron – iż do odstąpienia nie doszło brak byłoby podstaw, do żądania rozbiórki obiektu, powód mógłby żądać za to wykonania świadczenia z łączącego strony stosunku prawnego w sposób zgodny z jego treścią. W razie zwłoki w wykonaniu zobowiązania powód mógłby, jak wskazał nadto Sąd Okręgowy, zachowując roszczenie o naprawienie szkody, żądać upoważnienia przez sąd do wykonania czynności na koszt dłużnika.

Jak podniósł Sąd Okręgowy, w sytuacji odstąpienia od umowy powodowi nie przysługuje roszczenie o upoważnienie do wykonania czynności na koszt dłużnika, gdyż brak do tego podstawy prawnej. Wskazał, że odstąpienie od umowy spowodowało, iż pozwanego nie obciążało już wynikające z niej zobowiązanie czynienia, w rozumieniu art. 480 § 1 k.c. Zresztą zobowiązanie to – gdyby obciążało pozwanego – nie polegałoby na wykonaniu rozbiórki, ale wręcz przeciwnie, jak wskazał Sąd I instancji, na posadowieniu obiektu zgodnego z umową stron i zasadami sztuki budowlanej. Jak wskazał dalej Sąd Okręgowy, wynikające z umowy stron świadczenie nie polegało też na zaniechaniu, dlatego nie wchodzi w grę jako podstawa żądania pozwu także art. 480 § 2 k.c. Podniósł też, że z kolei art. 636 § 1 w zw. z art. 656 k.c. może stanowić podstawę powierzenia poprawienia lub dalszego wykonania dzieła (nie zaś jego rozbiórki) innej osobie na koszt i niebezpieczeństwo przyjmującego zamówienie. Dotyczy to jednakże sytuacji, jak wywiódł dalej Sąd Okręgowy, gdy strona nie odstępuje od umowy, uprawnienia z powołanego przepisu mają bowiem charakter alternatywny.

O kosztach Sąd orzekł po myśli art. 98 § 1 i § 2 w zw. z art. 99 k.p.c. Sąd Okręgowy nie znalazł natomiast podstaw do uwzględnienia wniosku pozwanego o sprawdzenie wartości przedmiotu sporu, bowiem ustalenie ewentualnej wartości prac rozbiórkowych wymagałoby powołania biegłego w tym zakresie, co – zwłaszcza wobec bezzasadności roszczenia – byłoby niecelowe, a ponadto pozwany, wnoszą o sprawdzenie wartości przedmiotu sporu, nie zaoferował w tym zakresie dowodu z opinii biegłego.

Powódka zaskarżyła punkt II. 1. wyroku Sądu Okręgowego zarzucając mu:

-

naruszenie art. 480 § 1 i 2 k.c. poprzez błędną wykładnię i w konsekwencji niezastosowanie wobec nieprawidłowego uznania, iż powód po odstąpieniu od umowy
o roboty budowlane, w wyniku której nastąpiło tak dalece wadliwe wykonanie obiektu, że jego przywrócenie do stanu zgodnego z dokumentacją projektową nie jest praktycznie możliwe a świadczenie wykonawcy z uwagi na te wady nie przedstawia dla powoda żadnej wartości, nie jest uprawniony do domagania się sądowego upoważnienia do wykonania czynności rozbiórki obiektu na koszt dłużnika w sytuacji, gdy ten odmawia wykonania tych czynności;

-

błąd w ustaleniach faktycznych polegający na pominięciu obok wad istotnych obiektu budowalnego wzniesionego przez pozwanego, a potwierdzonych opiniami biegłych także innych wad istotnych, a to zastosowania cieńszej – o grubości 4,5 cm zamiast 6 cm –
a więc niezgodnej z projektem budowlanym grubości płyty ścian zewnętrznych oraz wykonania całego obiektu niezgodnie z projektem budowlanym w zakresie ochrony przeciwpożarowej, przy czym oba ustalenia wynikają wprost ze zgromadzonego materiału dowodowego, w tym dokumentów przedłożonych przez pozwanego i zeznań świadków, w tym R. S. i C. B..

Mając na uwadze powyższe zarzuty powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku
i upoważnienie jej do wykonania na koszt pozwanego rozbiórki obiektu budowlanego szczegółowo opisanego w pozwie oraz zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kosztów procesu za obie instancje, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji przy uwzględnieniu kosztów postepowania apelacyjnego.

Pozwany w odpowiedzi na apelację powódki wniósł o jej oddalenie i zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył co następuje:

Apelacja powódki podlegała oddaleniu.

Powódka wywodziła obowiązek dokonania rozbiórki przez pozwanego z obowiązku zwrotu wzajemnych świadczeń wynikającego z art. 494 § 1 k.c. na skutek odstąpienia przez nią od umowy łączącej strony, powyższe wynika zarówno z analizy pozwu, stanowiska powódki w toku procesu oraz treści apelacji. Rozpoznanie apelacji możliwym było zatem niezależnie, która ze stron odstąpiła skutecznie od umowy łączącej strony.

Podstawą powyższego żądania sformułowanego przez profesjonalnego pełnomocnika nie było zatem roszczenie odszkodowawcze wynikające z niewykonania zobowiązania. Przepis art. 494 § 1 k.c. przewiduje odrębne roszczenie o zwrot wzajemnych świadczeń oraz
o naprawienie szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania. O ile w przypadku żądania odszkodowania poszkodowany ma zgodnie z treścią art. 363 prawo wyboru i domagania się przywrócenia stanu poprzedniego, czyli świadczenia polegającego na czynieniu, o tyle zwrot świadczenia wzajemnego polegający na świadczeniu robót budowlanych nie jest z natury rzeczy możliwy i nie może być utożsamiany z obowiązkiem dokonania rozbiórki wzniesionego obiektu. Wobec tego nie można uznać, by w ramach zwrotu wzajemnych świadczeń pozwany zobowiązany był w oparciu o przepisy ustawy do dokonania rozbiórki wzniesionego obiektu. Taki obowiązek na wypadek wypowiedzenia umowy jako zwrotu świadczeń nie został też przewidziany w żaden sposób umową stron.

Sąd Okręgowy związany był zakresem żądania sformułowanego przez powoda i jego podstawą zgodnie z treścią art. 321 § 1 k.p.c. Ewentualna zmiana żądania pozwu w świetle art. 383 k.p.c. jest niedopuszczalna w postępowaniu apelacyjnym, zaś przed Sądem I Instancji wymagałaby w myśl art. 193 § 2 ¹ k.p.c. dokonania jej na piśmie, co nie miało miejsca.
W efekcie żądaniem wywodzonym z obowiązku zwrotu wzajemnych świadczeń związany jest także Sąd Apelacyjny rozpoznający sprawę w granicach apelacji zgodnie z art. 378 § 1 k.c. w zw. z art. 383 k.p.c.

Ponieważ wykonanie zastępcze określone art. 480 § 1 i 2 k.c. przewidziano jedynie
w razie zwłoki dłużnika w wykonaniu świadczenia polegającego na czynieniu lub zaniechaniu, do czego w ramach obowiązku zwrotu świadczeń w niniejszej sprawie pozwany nie może być zobowiązany apelacja powódki podlegała w całości oddaleniu bez konieczności odnoszenia się do pozostałych jej zarzutów.

Wobec tego Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie 2 wyroku na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. art. 15 zzs ¹ ust.1 pkt.4 ustawy z dnia 2 marca 2020r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2020r., poz. 1842 ze zm.).

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. i § 2 pkt. 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015r., poz. 1800 ze zm.).

SSA Barbara Konińska