Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 marca 2022r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny w składzie:

Przewodnicząca – SSA Barbara Konińska

po rozpoznaniu w dniu 10 marca 2022r. w Katowicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w M.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w K.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 17 grudnia 2020r., sygn. akt XIV GC 94/20

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1.  oddala powództwo;

2.  odstępuje od obciążania powódki kosztami postępowania na rzecz pozwanej;

II.  odstępuje od obciążania powódki obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego na rzecz pozwanej.

SSA Barbara Konińska

Sygn. akt V AGa 79/21

UZASADNIENIE

Powódka (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w M. domagała się orzeczenia nakazem zapłaty, by pozwana (...) Spółka Akcyjna w K. zapłaciła na jej rzecz kwotę 1.706.446,29 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu i kosztami postępowania z tytułu zapłaty należności odsetkowych za okres od 2002r. do 2011r. powstałych w czasie jej współpracy z poprzednikiem prawnym pozwanej - (...) Spółką Akcyjną w K. w zakresie obsługi placów materiałowych Kopalni Węgla Kamiennego „(...)”.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 23 stycznia 2020r. sygn. akt XIV GNc 744/19 Sąd Okręgowy w Katowicach orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwana domagała się oddalenia powództwa oraz zwrotu kosztów postępowania. Zarzuciła brak należytego wykazania roszczenia dochodzonego pozwem ograniczonego do przedłożenia not odsetkowych bez przedstawienia umów i faktur, od których naliczone zostały odsetki ustawowe za opóźnienie. Podniosła też zarzut przedawnienia roszczenia i powołała się na nadużycie przez powódkę prawa oraz na brak umocowania osób podpisujących saldo do uznania zadłużenia wobec powódki.

Wyrokiem z dnia 17 grudnia 2020r., sygn. akt XIV GC 94/20 Sąd Okręgowy
w Katowicach zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 1.706.446,29 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 23 grudnia 2019r. oraz kwotę 92.540,00 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia prawomocności wyroku tytułem zwrotu kosztów.

Sąd Okręgowy wskazał, że powódka, co było bezspornym pomiędzy stronami, wystawiła (...) noty odsetkowe w latach 2002 – 2013: nr (...)z dnia 15.07.2002r. na kwotę 21.141,67 zł; nr (...) z dnia 15.01.2003r. na kwotę 62.236,36 zł; nr(...) z dnia 18.08.2003r. na kwotę 74.114,56 zł; nr (...) z dnia 12.01.2004r. na kwotę 117.707,47 zł; nr(...) z dnia 14.07.2004r. na kwotę 110.922,31 zł; nr (...) z dnia 13.01.2005r. na kwotę 70.740,30 zł; nr (...) z dnia 15.07.2005r. na kwotę 106.775,61 zł; nr (...) z dnia 31.12.2005r. na kwotę 138.706,66 zł; nr (...) z dnia 10.07.2006r. na kwotę 156.175,61 zł; nr (...) z dnia 31.12.2006r. na kwotę 156.682,10 zł; nr (...)z dnia 30.06.2007r. na kwotę 140.316,92 zł; nr (...) z dnia 31.12.2007r. na kwotę 53.600,44 zł; nr (...) z dnia 30.06.2008r. na kwotę 55.076,70 zł; nr(...) z dnia 31.12.2008r. na kwotę 81.001,21 zł; nr (...) z dnia 30.06.2009r. na kwotę 135.467,70 zł; nr (...) z dnia 31.12.2009r. na kwotę 198.698,78 zł; nr (...) z dnia 31.12.2009r. na kwotę 2.694,62 zł; nr (...)z dnia 28.02.2011r. na kwotę 54.223,76 zł; nr (...) z dnia 30.06.2011r. na kwotę 41.813,12 zł; nr (...)z dnia 31.12.2011r. na kwotę 47.475,26 zł. Jak wskazał Sąd Okręgowy bezspornym jest także pomiędzy stronami następstwo prawne (...) S.A. na rzecz pozwanej i przejęcie nieuregulowanych przez tę spółkę wszystkich praw i obowiązków spółki przekształconej.

Sąd Okręgowy ustalił nadto na podstawie dokumentów „potwierdzenie sad” za lata 2002 do 2006 za (...) S.A., że na powyższych dokumentach złożyły podpisy następujące osoby: za 2002r. – B. B. i J. O.; za 2003r. -
J. B. i K. W.; za 2004r. – M. K. i A. B.; za 2005r. – M. K. i A. B.; za 2006r. - M. K. i A. B.; za 2007r. – M. K.; za 2008r. – J. D. i A. B.; za 2009r. – J. D. i A. B.; za 2010r. - J. D. i A. B.; za 2011r. – A. S. i M. P.; za 2012r. – A. S. i I. P.; za 2013r. - A. S. i I. P.; za 2014r. – A. S. i I. P.; za 2015r. - A. S.
i I. P.; za 2016r. – I. P..

Na podstawie przedłożonych przez pozwaną dokumentów: pełnomocnictw udzielonych przez (...) S.A. (...) spółce z o.o. do potwierdzania sald, not odsetkowych i not księgowych, pełnomocnictw upoważniających pracowników (...) S.A. oraz pracowników (...) spółki
z o.o. do składania oświadczeń woli w zakresie potwierdzenia salda i uznania zobowiązań (...) S.A. oraz wzajemnych potrąceń oraz umowy o świadczenie usług w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych i obsługi kadrowo-płacowej oraz przechowywania
i bieżącej obsługi archiwalnej dokumentacji (...) S.A. Sąd Okręgowy ustalił, iż potwierdzenia salda za lata 2002 do 2016 dokonały osoby upoważnione przez (...) S.A. do dokonania powyższych czynności prawnych. Na podstawie zeznań przedstawiciela powódki – Prezesa Zarządu p. G. J. Sąd Okręgowy ustalił, iż dyrektor(...) S.A. ustalił
z przedstawicielem powódki, iż KWK dokona zapłaty należności odsetkowych i uczyni to
w miarę wpływu środków finansowych, co jednak nie nastąpiło. Sąd Okręgowy ustalił nadto, że w marcu 2017r. powódka otrzymała od (...) S.A. potwierdzenie sald uwzględniające wszystkie niezapłacone należności odsetkowe a po przejęciu majątku spółki (...) S.A. przez pozwaną, powódka wystąpiła do pozwanej o zapłatę długu odsetkowego. Ustalił też, że wówczas pozwana zaproponowała umorzenie 70% długu i przystąpienie do negocjacji w zakresie zapłaty pozostałej części należności odsetkowych, na co nie przystała powódka. Ustalił również, że pozwana poinformowała przedstawiciela powódki, iż nie płaci odsetek żadnemu podmiotowi, w tym także nie zapłaci firmie powódki. Na podstawie dokumentów księgowych firmy powódki, w tym wyciągów z ksiąg rachunkowych powódki za lata 2002 do 2014 oraz „informacji zapewniających porównywalność za lata 2015 – 2019, oraz sprawozdania Zarządu za lata 2002 – 2019 - Sąd Okręgowy ustalił, iż powódka uwzględniała w dokumentacji księgowej niezapłacone przez pozwaną (a wcześniej przez (...) S.A.) należności odsetkowe jako wierzytelności nieuregulowane (i nieuregulowane świadczenia ).

Sąd Okręgowy wskazał, że spór stron sprowadza się do prawidłowości wyliczenia należności odsetkowych przez powódkę i obowiązku zapłaty tych wierzytelności przez pozwaną w świetle art. 5 k.c. a także przedawnienia roszczenia. Wskazał, że powódka przedstawiła noty odsetkowe oraz potwierdzenia sald dokonane przez osoby upoważnione przez (...) S.A. (pierwotnego dłużnika) do dokonania w jej imieniu powyższych czynności prawnych. Przyjął zatem, że powódka udowodniła dokumentami wysokość dochodzonego roszczenia. Dodał, że w przypadku kwestionowania tej wysokości przez pozwaną - zgodnie
z art. 6 k.c. – na pozwanej spoczywał obowiązek wykazania nieprawidłowego wyliczenia należności odsetkowych. Podniósł, że brak bądź trudności w pozyskaniu dokumentów źródłowych nie zwalnia pozwanej z powyższego obowiązku, wobec faktu przejęcia zobowiązań (...) S.A. w drodze nabycia przedsiębiorstwa – dłużnika, w myśl dyspozycji art. art. 55 (4) k.c. Skoro pozwana nie zawnioskowała żadnego dowodu na powyższą okoliczność, Sąd Okręgowy uznał za udowodnioną przez powódkę wysokość dochodzonego roszczenia. Wskazał, że (...) S.A. każdorazowo potwierdzał wysokość istniejącego zadłużenia odsetkowego zaległego oraz bieżącego wobec powódki, co skutkuje uznaniem roszczenie oraz przerwą biegu jego przedawnienia. Nadto powódka wystąpiła w marcu 2018r. z wnioskiem o zawezwanie do próby ugody – co skutkowało,
w ocenie Sądu Okręgowego, przerwą przedawnienia roszczenia w okresie od dnia 26.03.2018r. do 15.06.2018r. Stwierdził też Sąd I instancji, że zważywszy, iż termin przedawnienia roszczenia o świadczenie związane z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz o świadczenia okresowe wynosi trzy lata (art. 118 k.c.), a powódka wystąpiła z pozwem
w dniu 23.12.2019r. – roszczenie powódki nie uległo przedawnieniu. Wskazał przy tym, że powódka dochodziła zapłaty należności odsetkowych, które przysługują powódce niezależnie od zawinienia dłużnika w opóźnieniu w zapłacie – art. 481 k.c. Dodał, że powódka stanowi podmiot gospodarczy, a prowadzenie działalności gospodarczej związane jest z zawieraniem kontraktów i ich realizacją a brak terminowej zapłaty należności może narażać podmiot gospodarczy na perturbacje finansowe a nawet doprowadzić do upadłości firmy. Wskazał dalej Sąd Okręgowy, że nierzetelnego wywiązywania się uczestników z zawartych umów nie można oceniać pozytywnie i objąć takich działań ochroną prawną oraz że żądanie zapłaty należnych odsetek (za lata od 2002 do 2011), w sposób odpowiadający prawu, nie stanowi nadużycia prawa a wręcz jego realizację. Dodał także, że na taką ocenę pozostaje bez wpływu okoliczność, iż pozwana jest następcą prawnym dłużnika powódki w świetle art. 553 par. 1 k.s.h. O kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł stosując art. 98 k.p.c.

W apelacji od tego rozstrzygnięcia pozwana zaskarżając go w całości zarzuciła naruszenie prawa materialnego, to jest art. 117 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 118 k.c. poprzez odmowę uznania zarzutu przedawnienia; art. 123 § 1 pkt 1 i 2 k.c. poprzez błędne ich zastosowanie i uznanie, że doszło do uznania długu mimo, że do niego nie doszło; art. 5 k.c. w zw. z art. 117 § 1 i 2 k.c., art. 118 k.c. i art. 123 § 1 pkt.2 i art. 5 k.c. w zw. z art. 55 ⁴ k.c. poprzez jego niezastosowanie mimo szczególnych okoliczności dla jego zastosowania. Pozwana zarzuciła także naruszenie prawa procesowego to jest art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie swobodnej oceny dowodów przez przyjęcie, że powódka udowodniła wysokość roszczenia mimo, że w wielu przypadkach treść dokumentów dotyczących sald jest wewnętrznie sprzeczna, nieczytelna, bądź niepełna; przez brak odniesienia się do zarzutu nieujawnienia pracowników podpisujących korespondencję w Krajowym Rejestrze Sądowym; przez ustalenie że zawezwanie do próby ugodowej odniosło skutek przedawnienia roszczenia, podczas gdy zostało złożone wyłącznie w celu przerwania biegu przedawnienia; poprzez ustalenie że powódka nie zaakceptowała wyniku negocjacji podczas gdy to pozwana powzięła wątpliwości co do obowiązku zapłaty; przez przyjęcie, że noty księgowe
i potwierdzenia sald wykazują roszczenie co do wysokości mimo braku przedstawienia przez powódkę części dokumentów źródłowych i całości dowodów zapłaty a zatem w całości nie wykazał roszczenia. Pozwana podniosła także zarzut naruszenia art. 6 k.c. poprzez przerzucenie ciężaru dowodzenia nieistnienia roszczenia na pozwaną oraz art. 327 ¹ § 1 pkt. 1 k.p.c. poprzez niepełne uzasadnienie wyroku przez brak odniesienia się do zarzutu pozwanej o braku możliwości uznania blankietów sald jako niosących moc uznania, brak odniesienia się do dowodów z pełnomocnictw i dlaczego uznanie zrodziło skutek przerwania biegu przedawnienia w świetle zarzutów pozwanej.

Wskazując na powyższe pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów postępowania; ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sadowi I instancji.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanej na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja powódki skutkować musiała zmianą zaskarżonego wyroku. Wbrew zarzutom pozwanej Sąd Okręgowy nie ustalił nieprawidłowo żadnego z faktów a zarzuty pozwanej dotyczące przekroczenia oceny dowodów w głównej mierze sprowadzają się do zarzutu błędnej subsumpcji prawidłowo ustalonych faktów pod normy prawne, co jest elementem stosowania prawa materialnego. Pozwana zarzuciła faktycznie jedyne błędne ustalenie co do tego, że powódka nie zaakceptowała wyniku negocjacji, podczas gdy to pozwana miała powziąć wątpliwości co do obowiązku zapłaty, jednakowoż owej okoliczności będąc obciążona ciężarem dowodu z art. 6 k.c. nie udowodniła. Okoliczność ta zresztą ostatecznie nie ma żadnego wpływu na treść rozstrzygnięcia. W efekcie Sąd Apelacyjny w całości podzielił ustalenia dokonane przez Sąd Okręgowy przyjmując, je za własne i nie stwierdzając naruszenia art. 233 § 1 k.p.c.

Nie można też skutecznie zarzucić Sądowi Okręgowemu naruszenia art. 327 ¹ § 1 pkt. 1 k.p.c. wobec tego, iż zgodnie z dyspozycją tego przepisu uzasadnienie to zawierało wszystkie wymagane tym przepisem elementy a mianowicie wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, obejmującej ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł. Sąd Okręgowy nie miał obowiązku wskazywania przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, skoro takowa sytuacja nie miała miejsca. Nadto wyjaśnił podstawę prawną wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Zarzut lakoniczności tego uzasadnienia nie mógł się ostać w świetle wymogu określonego art. 327 ¹ § 2 k.p.c. dotyczącego zwięzłego sporządzenia uzasadnienia.

Sąd Okręgowy prawidłowo uznał, że dokumentacja przedstawiona przez pozwaną,
w tym poparta częściowo dokumentacją źródłową, w sposób wystarczający potwierdza żądanie powódki co do wysokości, nie naruszając tym samym treści art. 6 k.c. Zarzut zaś dotyczący tego, że w wielu przypadkach treść dokumentów dotyczących sald jest wewnętrznie sprzeczna, nieczytelna, bądź niepełna nie mógł się ostać, skoro nawet przy przyjęciu że na części z nich saldo nie w całości zostało potwierdzone, bowiem w kolejnych latach potwierdzenia salda miały miejsce w sposób już nie budzący wątpliwości.

Jak wskazał to Sąd Najwyższy wyroku z dnia 10 grudnia 2020 r., V CSK 628/18 podstawową różnicę pomiędzy uznaniem właściwym a niewłaściwym stwarza to, że uznanie właściwe kwalifikowane jest jako czynność prawna stanowiąca umowę pomiędzy zobowiązanym a uprawnionym, natomiast uznanie niewłaściwe stanowi jedynie oświadczenie wiedzy zobowiązanego, złożone dobrowolnie i z dostatecznym rozeznaniem, przy czym nie jest wymagana świadomość zobowiązanego co do skutków prawnych tego oświadczenia. Jest to jednostronne przyznanie długu przez dłużnika stanowiące wyraz jego świadomości istnienia skierowanego do niego roszczenia, mogące przybrać postać zarówno wyraźną jak
i dorozumianą. Może być to zatem oświadczenie wiedzy zobowiązanego, jak i działania faktyczne polegające na częściowym wykonaniu zobowiązania lub zmierzające do zmiany sposobu wykonania. Najbardziej istotne jest to, czy zachowanie zobowiązanego może uzasadniać przekonanie uprawnionego, że zobowiązany jest świadom swego obowiązku
i oczekiwanie na dobrowolne spełnienie świadczenia jest uzasadnione. Przez uznanie roszczenia, zgodnie z art. 123 § 1 pkt 2 k.c., zobowiązany w sposób wyraźny lub dorozumiany stwarza po stronie uprawnionego przekonanie, że może on dochodzić skutecznie swego roszczenia. Przyjmuje się, że uprawnionego nie powinny obciążać negatywne skutki niedochodzenia roszczenia, jeżeli zachowanie zobowiązanego powodowało, że mógł on
w sposób usprawiedliwiony oczekiwać, że roszczenie zostanie dobrowolnie zaspokojone.

Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia w orzecznictwie
i doktrynie występują dwa przeciwstawne stanowiska, co do możliwości przypisania skutków prawnych uznania niewłaściwego osobie prawnej, o ile oświadczenie wiedzy zostało złożone przez inne podmioty niż organ uprawniony do jej reprezentacji. Zgodnie z pierwszym, bardziej restrykcyjnym, jak wskazał Sąd Najwyższy, do złożenia oświadczenia wiedzy konieczne jest działanie osoby prawnej zgodnie z zasadami reprezentacji (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 1995 r., III CZP 39/95, OSNC 1995, Nr 9, poz. 120, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 sierpnia 2001 r., II CKN 103/99, nie publ.). Przeciwne stanowisko, aktualnie dominujące, jak wskazał dalej Sad Najwyższy, łączy działanie osób pracujących w strukturze organizacyjnej osoby prawnej z umocowaniem do wykonywania pewnych czynności, niebędących czynnościami prawnymi, ze skutkami prawnymi dla tej osoby bez potrzeby legitymowania się szczegółowymi pełnomocnictwami. Można zatem przypisać skutki prawne oświadczeń wiedzy osób nie będących członkami organów osób prawnych osobie prawnej. Umocowanie tych osób wynika ze stosunku pracy lub stosunku cywilnoprawnego łączącego pracownika z osobą prawną (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 23 października 2001 r., I CKN 323/99, OSNC 2002 r., nr 7-8, poz. 94, z dnia 26 listopada 2004 r., I CK 279/04, nie publ., z dnia 28 stycznia 2005 r., V CK 380/04, nie publ., z dnia 15 listopada 2007 r., II CSK 347/07, nie publ., z dnia 25 marca 2010 r., I CSK 457/09, nie publ., z dnia 11 listopada 2011 r., I CSK 703/10, OSNC-ZD 2012 r., nr D, poz. 70, z dnia 16 lutego 2012 r., III CSK 208/11, nie publ. z dnia 28 listopada 2014 r., I CSK 657/13, OSNC-ZD 2016 r., nr A, poz. 13). Takie umocowanie można przypisać również osobom zajmującym się księgową obsługą osoby prawnej, co ma znaczenie w przypadku potwierdzania sald należności. Mieć trzeba na względzie, że podpisanie przez zobowiązanego doręczonej faktury stanowi jej zaakceptowanie i może być wyrazem oświadczenia o uznaniu długu. Taki sam skutek prawny stanowi spłata częściowa należności objętej fakturą. W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, że stawianie oświadczeniu wiedzy takich samych wymagań, jakie są stawiane oświadczeniu woli zaprzecza temu, że uznanie długu jest jedynie uzewnętrznieniem stanu świadomości dłużnika (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego
z dnia 10 grudnia 2020 r., V CSK 628/18). W świetle zatem aktualnego orzecznictwa Sądu Najwyższego przypisanie przez Sąd Okręgowy potwierdzeniu sald należności przez osoby zajmujące się obsługą (...) Spółki Akcyjnej w K. oraz następców prawnych tej spółki skutku uznania niewłaściwego roszczenia nie stanowi zatem naruszenia art. 123 § 1 pkt 1 i 2 k.c. bez oceny ilości owych potwierdzeń salda.

Biorąc pod uwagę ostatnie z potwierdzonych sald uznać należy, że wniosek
o zawezwanie pozwanej do próby ugodowej został złożony w terminie i jako taki mógł przerwać bieg przedawnienia roszczeń powódki. Pierwsze zawezwanie do próby ugodowej ma - co do zasady - charakter czynności podjętej bezpośrednio w celu dochodzenia roszczenia. Czynność ta przerywa bieg terminu przedawnienia, skoro w ten sposób potencjalnie może być osiągnięty cel, jakiemu służy dochodzenie roszczenia przez wniesienie pozwu, mimo że jej podjęcie nie jest konieczne w procesie dochodzenia roszczenia. Nie ma wątpliwości, że wszczęcie postępowania w sprawie zawezwania do próby ugodowej jest czynnością obiektywnie zmierzającą do realizacji roszczenia wierzyciela, skoro może doprowadzić do zawarcia ugody (art. 917 k.c. i art. 184 k.p.c.). Z perspektywy przerwania biegu terminu przedawnienia nie jest natomiast istotne czy ugoda rzeczywiście została zawarta czy też postępowanie zakończyło się stwierdzeniem sądu, że do ugody nie doszło (wyrok Sądu Najwyższego z 28 maja 2021 r., I CSKP 105/21).

Spór w orzecznictwie i wypowiedziach doktryny dotyczy przede wszystkim kwestii, czy drugi i kolejne wnioski o zawezwanie do próby ugodowej stanowią czynność, która zmierza bezpośrednio do dochodzenia roszczenia, a więc czy wywołują skutek przerwy biegu przedawnienia wobec tego, że akceptacja wielokrotnego przerywania przez wierzyciela biegu terminu przedawnienia poprzez inicjowanie kolejnych postępowań pojednawczych mogłoby niweczyć sens instytucji przedawnienia (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 2007 r., II CSK 612/07, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2016 r., III CSK 50/15.). Zagadnienie to nie wymaga jednak rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie, nie wystąpił w niej bowiem problem przerwania biegu terminu przedawnienia przez same kolejne zawezwania do próby ugodowej.

Żądanie powódki należy jednak uznać za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 k.c. biorąc pod uwagę łączną ilość czynności zmierzających do przerwania biegu przedawnienia dokonanych przez powódkę. Powódka począwszy od 2002r. aż do 2011r. wystawiała noty odsetkowe a następnie zgodnie z obowiązkiem wynikającym z przepisów o rachunkowości służby księgowe zobowiązanego do zapłaty przez wiele lat rokrocznie potwierdzały tak powstałe saldo zadłużenia. Przyjęcie dopuszczalności przerywania biegu terminu przedawnienia przez kilkanaście lat za pomocą potwierdzeń salda, przy braku gotowości zobowiązanego do zapłaty długu, wyeliminowałoby w praktyce przedawnienie z obrotu gospodarczego, co byłoby sprzeczne z art. 5 k.c. Takowe działanie nie zasługuje na ochronę i dochodzone w ten sposób roszczenie od następcy prawnego, który
w żaden sposób nie miał wpływu na czynności faktyczne i prawne dokonane przez poprzednika prawnego, należy uznać w całości za sprzeczne z zasadami uczciwego, lojalnego i pewnego obrotu.

Przepis art. 5 k.c. może być stosowany do wszystkich podmiotów - nie wyłączając tych, którzy mają status przedsiębiorców. Nie można wyłączyć konieczności udzielenia stronie będącej przedsiębiorcą ochrony przed nadużyciem prawa przez partnera. Odwołanie się do konstrukcji nadużycia prawa i udzielenie ochrony stronie dotkniętej nadużyciem prawa wymaga - stosownie do treści art. 5 k.c. - spełnienia trzech zasadniczych przesłanek: istnienia prawa, które zostaje nadużyte, czynienia z niego użytku oraz sprzeczność tego użytku
z kryteriami nadużycia prawa (wyrok Sądu Najwyższego z 26 listopada 2004 r., I CK 279/04).

Jak zaś ustalił Sąd Apelacyjny na podstawie bilansów i sprawozdań finansowych powódki, powódka w tychże dokumentach wielokrotnie wskazywała wysokość odsetkowych należności dokonując odpisów aktualizacyjnych i powołując się przy tym na realne zagrożenie nieściągalności należności z tytułu odsetek za zwłokę w spłacie należności głównych /dokumenty jak wyżej – k. 548-830 akt/. Powielanie przez wiele lat podobnych wpisów świadczy niewątpliwie o braku realnego zamiaru dochodzenia zadłużenia a jedynie
o chęci dokonywania dalszych rokrocznych odpisów aktualizacyjnych. W sytuacji zagrożenia ściągalności zadłużenia zachowaniem racjonalnym byłoby jak najszybsze dochodzenie należności i jej zaspokojenia, a nie dokonywanie odpisów aktualizacyjnych i potwierdzanie salda należności, która może nigdy nie zostać zaspokojona. O braku zamiaru faktycznego dochodzenia tychże należności także od samej pozwanej świadczy żądanie potwierdzenia salda przez pozwaną a dopiero po odmowie jego potwierdzenia, skierowanie wezwania do zapłaty, a następnie wezwania do próby ugodowej. W efekcie słusznym okazał się zarzut dotyczący braku zastosowania art. 5 k.c. w zw. z art. 117 § 1 i 2 k.c., art. 118 k.c. i art. 123
§ 1 pkt.2 i art. 5 k.c. w zw. z art. 55 ⁴ k.c. w niniejszej sprawie, mimo że zachodziły przesłanki do zastosowania tego przepisu.

W tej sytuacji zaskarżony wyrok podlegał zmianie a odnoszenie się do pozostałych zarzutów apelacji okazało się zbędne. Wobec tego Sąd Apelacyjny orzekł jak
w punkcie 1 wyroku na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 15 zzs ¹ ust.1 pkt.4 ustawy
z dnia 2 marca 2020r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2020r., poz. 1842 ze zm.).

O kosztach postępowania przed Sądami obu instancji Sąd Apelacyjny orzekł na zasadzie art. 102 k.p.c. odstępując od obciążenia nimi powódki. Stosowanie tego przepisu nie jest wyłączone w żaden sposób przez ustawę w przypadku osób prawnych. Do kręgu zaś „wypadków szczególnie uzasadnionych” w rozumieniu art. 102 k.p.c. należą okoliczności związane z przebiegiem procesu, wynikające z charakteru żądania poddanego rozstrzygnięciu, jego znaczenia dla strony oraz subiektywne przekonanie strony o zasadności roszczeń (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 23 kwietnia 2021r., V ACa 143/19). W niniejszej sprawie ostateczne rozstrzygniecie sporu oparte zostało o art. 5 k.c. i było wynikiem zastosowania dyskrecjonalnej władzy sądu. Powódka mogła być subiektywnie przekonana
o słuszności swych roszczeń wobec wieloletniego potwierdzania salda przez poprzedników prawnych pozwanej, zresztą jej stanowisko powódki podzielił również Sąd
I instancji. Nie doszło też przez wiele lat do zapłaty przez poprzednika prawnego pozwanej potwierdzanego saldami żądania. Z tych przyczyn, pomimo uwzględnia apelacji pozwanej, powódka nie powinna ponosić kosztów procesu i wywołanych apelacją kosztów postępowania odwoławczego.

SSA Barbara Konińska