V AGa 62/19 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Apelacyjny w Katowicach z 2022-02-07
Sygn. akt V AGa 62/19
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 7 lutego 2022 r.
Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny
w składzie:
|
Przewodniczący: |
SSA Wiesława Namirska (spr.) |
|
Sędziowie: |
SA Tomasz Pidzik SA Grzegorz Stojek |
|
Protokolant: |
Barbara Franielczyk |
po rozpoznaniu w dniu 24 stycznia 2022 r. w Katowicach
na rozprawie
sprawy z powództwa S. M., M. M.
przeciwko (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej w W.
o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego
na skutek apelacji powodów
od wyroku Sądu Okręgowego w Częstochowie
z dnia 16 października 2018 r., sygn. akt V GC 138/17
1. oddala apelację;
2. zasądza od każdego z powodów na rzecz strony pozwanej kwoty po 5.625 (pięć tysięcy sześćset dwadzieścia pięć) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.
|
SSA Tomasz Pidzik |
SSA Wiesława Namirska |
SSA Grzegorz Stojek |
Sygn. akt V AGa 62/19
UZASADNIENIE
wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 7 lutego 2022 r.
Powodowie M. M. i S. M. w dniu 16 sierpnia 2021 r. wnieśli do Sądu Okręgowego w Częstochowie pozew przeciwko (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej w W., w którym domagali się pozbawienia w całości lub w części wykonalności tytułu wykonawczego w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego nr (...) wystawionego przez (...) Bank (...) Spółkę Akcyjną w W. w dniu 19 sierpnia 2015 r. przeciwko M. M. i S. M., zaopatrzonego klauzulą wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 10 września 2015 r. w sprawie o sygnaturze akt XV Co 5150/15 oraz zasądzenia od pozwanej na ich rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych.
Na uzasadnienie pozwu powodowie wskazali, że dniu 7 marca 2008 r. zawarli z pozwaną umowę pożyczki o nr (...) (dalej: „ umowa”), która została im udzielona w walucie polskiej w kwocie 2.322.000 zł. W treści tej umowy wskazano, że spłata pożyczki nastąpi w 153 równych ratach kapitałowo-odsetkowych. Punkt 6 umowy wskazywał, że oprocentowanie umowne pożyczki będzie zmienne, a wysokość oprocentowania zmiennego ustalana będzie jako suma stopy referencyjnej WIBOR 3M stosowanej dla kredytów trzymiesięcznych na rynku międzybankowym z przedostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego kwartał kalendarzowy i stałej marży banku w wysokości 1,5%. Zgodnie z zapisem umowy w dniu udzielenia pożyczki oprocentowanie w skali roku wynosiło 7,10%. Wobec zmieniającej się kwoty oprocentowania wysokość rat również ulegała zmianie. Dnia 2 września 2008 r. podpisano aneks nr (...) (dalej: „ aneks nr (...) ”) do umowy pożyczki, w którym wskazano, że kwota zadłużenia z tej umowy wynosi 2.294.646,27 zł. Aneksem nr (...) dokonano przewalutowania zobowiązania pożyczkobiorcy według kursu kupna dewiz opublikowanego w Tabeli Kursów Kupna (...)Spółki Akcyjnej w W., tj. 1 CHF = 2,0546 zł. Pozwana nie dokonała jednak przewalutowania kredytu i nie wypłaciła powodom kwoty we franku szwajcarskim, a zastosowała jedynie klauzulę indeksacyjną (waloryzacyjną). Wynikało to wprost z faktu, że w dniu podpisania aneksu nr (...) pozwana nie zakupiła franków szwajcarskich w celu ich przekazania powodom, a tym samym nie wydała ich powodom dokonując przewalutowania kredytu. Podpisanie aneksu nr (...) z takimi zapisami było jedynie sposobem na indeksowanie kwoty kredytu złotówkowego w walucie obcej – franku szwajcarskim. W zwykłym kredycie walutowym bank bowiem udziela pożyczki w walucie obcej i udostępnia walutę obcą pożyczkobiorcy, a w niniejszym przypadku w trakcie obowiązywania umowy pożyczki bank zastosował inny miernik ustalania kwoty pożyczki niż złotówki i wprowadził rozliczenie we franku szwajcarskim. Okoliczność, że aneks nr (...) spowodował, iż umowa w złotówkach była indeksowana do franka szwajcarskiego wynika także z faktu, że powodowie jako pożyczkobiorcy – pomimo zapisu, że udzielany im jest kredytu we frankach szwajcarskich – byli zobowiązani do spłaty kredytu w złotówkach. W związku z tym aneks nr (...) nie zmienił waluty kredytu i nie spowodował, iż stał się on kredytem walutowym, a jedynie zmienił sposób przeliczania kwoty kredytu, który miał być obecnie przeliczany po kursie franka szwajcarskiego i według tego kursu miały być ustalane raty do spłaty w złotówkach. W umowie pożyczki po zmianie jej na podstawie paragrafu 3 ustęp 2 aneksu nr (...) wskazano, że oprocentowanie umowne pożyczki jest zmienne i ustalane na podstawie stopy referencyjnej LIBOR 3M dla franka szwajcarskiego stosowanej dla kredytów trzymiesięcznych na rynku międzybankowym z przedostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego kwartał kalendarzowy i stałej marży w wysokości 1,5%.W dniu podpisania aneksu nr (...) oprocentowanie wynosiło 4,28833%. Powodowie podpisali aneks nr (...) o zmienionym sposobie ustalania kwoty kredytu (po aneksie według kursu franka szwajcarskiego) na skutek sugestii pozwanej, która miała świadomość odwrócenia trendu franka szwajcarskiego, który w tym czasie w stosunku do złotówki posiadał najniższy kurs. Natomiast paragraf 3 punkt 3 aneksu nr (...) zmieniał zapis punktu 12 umowy pożyczki w ten sposób, że „ w przypadku pożyczek walutowych obcych do przeliczenia kwot spłaty pożyczki wyrażonej w złotych na walutę pożyczki stosuje się kurs sprzedaży określony w obowiązującej w Banku „tabeli kursów kupna i sprzedaży waluty polskiej w stosunku do waluty obcej”. Pozwana arbitralnie ustalała wartość franka szwajcarskiego, po której były przeliczane raty do spłaty. Dnia 10 grudnia 2009 r. powodowie zawarli z bankiem kolejny aneks nr (...) (dalej: „ aneks nr (...) ”), który zmieniał treść punktu 12 umowy. W myśl nowej treści pożyczkobiorca mógł dokonywać spłat pożyczki w walucie pożyczki, jednakże spłata ta mogła następować wyłącznie w formie bezgotówkowej. W związku z tym, pomimo że powodom umożliwiono spłatę pożyczki poprzez wpłaty we franku szwajcarskim, to w dalszej kolejności nie mogli oni przykładowo wymieniać waluty w kantorze wymiany walut i dokonać jej wpłaty we franku szwajcarskim do pozwanej bezpośrednio, lecz musieli dokonać w banku przewalutowania posiadanej na rachunku bankowym gotówki w kwocie złotówkowej i dopiero ta kwota była pobierana w formie waluty franka szwajcarskiego z ich konta bankowego przez bank. Pozwana od podpisania w dniu 2 września 2008 r. aneksu nr (...) zaczęła uzależniać pozostały do spłaty kredyt i wysokość comiesięcznych rat kredytowych od bieżącego ustalanego przez siebie kursu sprzedaży franka szwajcarskiego. Po podpisania w dniu 10 grudnia 2009 r. aneksu nr (...) umożliwiono powodom dokonywanie dalej wpłat kredytu we franku szwajcarskim jedynie w formie bezgotówkowej i tym samym i tak powodowie byli zobowiązani do wpłat w złotówkach, które następnie bank przewalutowywał na franki szwajcarskie. Przyjęta przez pozwany bank metodologia wyliczana rat kredytowych w praktyce skutkowała tym, że powodowie do aneksu nr (...) nie spłacali faktycznie wypłaconej (wykorzystanej) kwoty kredytu, którą uzyskali w złotówkach, ale kwotę wyższą, a to z uwagi na spread i kwotę kredytu powstałą po jej ustaleniu w oparciu o kurs franka szwajcarskiego. Ta metodologia wyliczeń w istocie sprowadza się do waloryzacji kwoty spłaconego kredytu bieżącym i ustalanym przez pozwaną kursem sprzedaży franka szwajcarskiego. Jest ona sprzeczna z prawem i treścią samej umowy, bowiem w myśl powszechnie obowiązujących przepisów, jak i postanowień umowy, wysokość kwoty wypłaconego (wykorzystanego) kredytu nie mogła być uzależniona od bieżącego kursu franka szwajcarskiego. Pozwana winna była każdą ratę wyliczyć od wypłaconej (wykorzystanej w złotówkach) kwoty kredytu, sukcesywnie pomniejszanej o dokonane wcześniej spłaty. W związku z powyższy, pozwana przerzuciła ryzyko walutowe na pożyczkobiorców, gdyż uzależniła wysokość spłat rat kredytowych od kursu franka szwajcarskiego, choć takiego ryzyka walutowego sama nie poniosła, bowiem nigdy nie wypłaciła i nie zakupiła na potrzeby umowy pożyczki z powodami waluty franka szwajcarskiego. Jedynie w przypadku faktycznego zakupu franka szwajcarskiego można byłoby mówić o typowym kredycie walutowym, gdyż w takiej sytuacja pozwana poniosłaby ryzyko kursowe. Dnia 19 sierpnia 2015 r. pozwana wystawiła bankowy tytuł wykonawczy, w którym określiła kwotę zadłużenia w wysokości 653.910,830 CHF. Na bankowy tytuł egzekucyjny wskutek wniosku pozwanej w dniu 14 września 2015 r. została nadana przez Sąd Rejonowy w Częstochowie w sprawie o sygnaturze akt XV Co 5150/15 klauzula wykonalności. Dnia 9 listopada 2015 r. na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego opatrzonego w klauzulę wykonalności pozwana skierowała do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w (...) wniosek o wszczęcie egzekucji z nieruchomości, dla której prowadzona jest księga wieczysta o nr (...), a na której celem zabezpieczenia spłaty pożyczki ustanowiono hipotekę.
Pozwana odpowiadając na pozew wniosła o oddalenie powództwa w całości
i zasądzenie od powodów na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.
W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew strona pozwana podniosła, że sformułowane
w pozwie roszczenie nie istnieje, a twierdzenia powodów są gołosłowne, nie poparte żadnymi dowodami i w znacznej mierze są wprost przeniesione ze stanu faktycznego innej sprawy. Błędne jest powoływanie się przez powodów na domniemaną abuzywność postanowień
umowy pożyczki, bowiem zgodnie z art. 385
1 § 1 k.c. przyjęcie abuzywnego charakteru danego postanowienia umownego jest uzależnione od warunku w postaci zawarcia umowy
z konsumentem. Tymczasem powodowie w momencie zawierania
umowy pożyczki z całą pewnością nie byli konsumentami, a inwestującymi w nieruchomości komercyjne przedsiębiorcami, prowadzącymi od wielu lat rozległą działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży samochodów osobowych renomowanych marek niemieckich.
Umowa pożyczki została zawarta przez powodów w celu związanym z prowadzoną przez nich działalnością gospodarczą na rynku nieruchomości komercyjnych, a zatem powodowie nie mogą się powoływać na przepisy chroniące konsumentów, gdyż nie sposób twierdzić aby byli konsumentami. Okoliczności potwierdzające statusów powodów jako przedsiębiorców zostały zatajone w pozwie, a wszelkie twierdzenia powodów wskazujące, że byli ”
zwykłymi konsumentami”, niezorientowanymi w funkcjonowaniu runku walutowego trudno określić inaczej, niż jako kłamstwo procesowe. Pomimo czterokrotnego niewłaściwego uznania przez powodów długu wobec pozwanej obejmującego należność główną wskazaną w bankowym tytule egzekucyjnym stanowiącym tytuł wykonawczy, powodowie w nieuzasadniony sposób kwestionują istnienie ich zobowiązania wobec pozwanej stwierdzonego tytułem wykonawczym w zakresie ponad kwotę 1.274.576,63 zł, żądając przy tym równocześnie pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości, a nie w części. Powodowie formułują w tym zakresie dwa zarzuty. Pierwszy chybiony zarzut nieważności
umowy pożyczki z uwagi na cały katalog nawet nieuprawdopodobnionych okoliczności obejmujących rzekome naruszenie zasad współżycia społecznego i sprzeczność z ustawą poszczególnych postanowień
umowy pożyczki. Ponadto, powodowie wskazują na rzekomą bezskuteczność postanowień
umowy pożyczki regulujących spłatę pożyczki, a w konsekwencji domniemana nieprawidłowość w wyliczeniu wysokości zobowiązania powodów objętego tytułem wykonawczym. Powodowie nie wykazali, a nawet nie uprawdopodobnili żadnych okoliczności, które mogłyby podważyć prawidłowość tytułu wykonawczego określającego wysokość wierzytelności pozwanej wobec powodów. Wszelkie daleko idące twierdzenia i zarzuty powodów sformułowane w pozwie są całkowicie bezzasadne. Pozwanej przysługuje wierzytelność stwierdzona tytułem wykonawczym, który jest prawidłowy i nie ma żadnych podstaw do pozbawienia go klauzuli wykonalności w jakiejkolwiek części, czy też w całości.
Wyrokiem z dnia 16 października 2018 r. Sąd Okręgowy w Częstochowie oddalił powództwo i zasądził solidarnie od powodów na rzecz pozwanej kwotę 18.867 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.
Sąd Okręgowy ustalił, że powodowie w dniu 14 grudnia 2007 r. złożyli wniosek
o udzielenie im przez pozwany bank pożyczki konsumenckiej w kwocie 4.000.000 zł celem zrefinansowania poniesionych nakładów związanych z zakupem nieruchomości komercyjnej oraz inwestycji w fundusze. Do powyższego wniosku załączone zostały złożone przez każdego z powodów jednobrzmiące pisemne oświadczenia dotyczące ryzyka związanego
z oprocentowaniem kredytu zmienną stopą procentową.
Umowa zawarta z pozwaną była kontynuacją umowy pierwotnie zawartej z (...) Bank (...) Spółką Akcyjną w W., bowiem taką czynność polecił powodom doradca bankowy P. W. i zaproponował korzystniejsze warunki pożyczki. Dalej Sąd Okręgowy wskazał, że w dniu 7 marca 2008 r. powodowie zawarli z pozwanym bankiem umowę pożyczki nr (...), na podstawie której została im udzielona pożyczka w kwocie 2.322.000 zł. Okres spłaty pożyczki ustalono w
umowie do dnia 25 lutego 2021 r. Oprocentowanie pożyczki było oprocentowaniem zmiennym i stanowiło sumę stopy referencyjnej WIBOR 3M stosowanej dla kredytów trzymiesięcznych na rynku międzybankowym z przedostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego kwartał kalendarzowy i stałej marży banku w wysokości 1,40%. W dniu zawarcia
umowy pożyczki oprocentowanie pożyczki wynosiło 7,10% w skali roku. Spłata pożyczki miała nastąpić w 153 równych ratach kapitałowo-odsetkowych. Zgodnie z postanowieniami
umowy pożyczka została wpłacona na rachunek o nr (...) prowadzony przez bank pożyczkobiorcy S. M. w dwóch transzach. Jednym z zabezpieczeń spłat pożyczki jest hipoteka kaucyjna łączna ustanowiona na nieruchomości zabudowanej położonej w (...) przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w(...) Wydział XI Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...) oraz nieruchomości zabudowanej położonej w (...)przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w (...) Wydział XI Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...). W
umowie pożyczki powodowie złożyli oświadczenie o poddaniu się egzekucji wobec pozwanej na podstawie przepisów prawa bankowego w zakresie roszczeń banku wynikających bezpośrednio z
umowy pożyczki do kwoty 4.644.000 zł. Ustalając dalej, Sąd Okręgowy podał, że w dniu 13 marca 2008 r. strony zawarły aneks nr (...) (dalej: „
aneks nr (...)
”) do
umowy pożyczki, na podstawie którego dodano do punktu 16
umowy podpunkt 5, w myśl którego powodowie zostali zobowiązania do przedstawienia scedowanej polisy ubezpieczeniowej nieruchomości zabudowanej położonej w (...)przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w (...) Wydział XI Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...) oraz nieruchomości zabudowanej położonej w C. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w (...) Wydział XI Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...) przed wypłatą drugiej transzy pożyczki, nie później jednak niż w terminie siedmiu dni od wypłaty pierwszej transzy. Ustalono dalej, że w dniu 28 lipca 2008 r. powodowie złożyli wniosek o zmianę waluty pożyczki zaciągniętej na podstawie
umowy pożyczki ze złotych polskich na franki szwajcarskie. Dnia 2 września 2008 r. strony zawarły
aneks nr (...) do
umowy pożyczki, mocą którego pozwana dokonała z tym dniem przewalutowania zobowiązania zaciągniętego powodów w taki sposób, że kwota 2.294.646,27 zł została przeliczona na franki szwajcarskie przy zastosowaniu kursu kupna dewiz – tj. 1 CHF = 2,0546 zł – opublikowanego w „
Tabeli kursów kupna i sprzedaży waluty polskiej w stosunku do walut obcych (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej w W.
” obowiązującego w dniu 2 września 2008 r. na kwotę 1.116.833,58 CHF. Ponadto, zgodnie z paragrafem 3 ustępem 3 aneksu nr (...) zmieniono numer rachunku pożyczki, na który miała następować spłata pożyczki zaciągniętej na podstawie
umowy pożyczki, na rachunek prowadzony we frankach szwajcarskich o numerze (...). Zgodnie z paragrafem 3 aneksu nr (...) dokonano zmiany punktu 4
umowy pożyczki w ten sposób, że otrzymał on brzmienie „
kwota i waluta pożyczki 1.116.833,58 CHF”. Nadto, zgodnie z paragrafem 3 aneksu nr (...) dokonano także zmiany punktu 6
umowy pożyczki w ten sposób, że ustalono, iż oprocentowanie pożyczki będzie oprocentowaniem zmienny, ustalanym jako suma stopy referencyjnej LIBOR 3M dla franka szwajcarskiego stosowanej dla kredytów trzymiesięcznych na rynku bankowym z przedostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego kwartał kalendarzowy i stałej marży banku w wysokości 1,40%. W dniu zawarcia
aneksu nr (...)
do
umowy pożyczki oprocentowanie pożyczki wynosiło 4,18833% w skali roku. Zawierając
aneks nr (...)
z dnia 2 września 2008 r. do
umowy pożyczki powodowie złożyli oświadczenie o następującej treści: ”
Jednocześnie Pożyczkobiorca oświadcza, iż jest świadomy dodatkowego ryzyka, jakie ponosi w związku z zaciągnięciem pożyczki w walucie obcej (ryzyko kursowe) oraz, iż w przypadku niekorzystnej zmiany kursu waluty polskiej w stosunku do waluty pożyczki zarówno kwota w złotych stanowiąca równowartość raty w walucie, w jakiej została udzielona pożyczka, ulegną zwiększeniu”. Na podstawie
aneksu nr (...)
z dnia 2 września 2008 r. do
umowy pożyczki strony dokonały również zmiany waluty hipoteki kaucyjnej łącznej na nieruchomości zabudowanej położonej w (...) przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w (...) Wydział XI Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...) oraz nieruchomości zabudowanej położonej w(...) przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w (...) Wydział XI Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...), ustanowionej na zabezpieczenie pożyczki udzielonej na podstawie
umowy pożyczki. Kwota hipoteki łącznej kaucyjnej wynosiła od tej pory 1.675.250,37 CHF. Co więcej, powodowie złożyli oświadczenie o poddaniu się egzekucji wobec banku na podstawie przepisów prawa bankowego w zakresie roszczeń banku wynikających bezpośrednio z
umowy pożyczki do kwoty łącznie 2.233.667,16 CHF. W wyniku przewalutowania,
umowie pożyczki został nadany nowy numer referencyjny (...). Kontynuując Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu 1 grudnia 2009 r. do pozwanej wpłynął wniosek powodów o zmianę rachunku bankowego, z którego realizowane są spłaty rat pożyczki zaciągniętej na podstawie
umowy pożyczki z rachunku bankowego o numerze (...) prowadzonego przez bank w złotych polskich na rachunek bankowy o numerze (...) prowadzony przez bank we frankach szwajcarskich. Na skutek rzeczonego wniosku, w dniu 10 grudnia 2009 r. strony zawarły
aneks nr (...)
do
umowy pożyczki, zgodnie z którym dokonano zmiany punktu 12
umowy pożyczki, któremu nadano brzmienie: „
Spłata pożyczki oraz odsetek będzie następować na rachunek pożyczki nr (...) w drodze obciążenia przez bank rachunku pożyczkobiorców (...).(...) Pożyczkobiorca może dokonywać spłat pożyczki w walucie pożyczki; taka spłata może następować wyłącznie w formie bezgotówkowej. Za zgodą banku pożyczkobiorca może dokonywać spłat rat pożyczki walutowej także w inny sposób, w tym w szczególności dokonać spłaty w innej walucie obcej niż waluta pożyczki.” Zgodnie z paragrafem 1 ustępem 2 aneksu nr (...) z dnia 10 grudnia 2009 r. do
umowy pożyczki ustanowiono dodatkowe zabezpieczenie spłaty pożyczki w postaci pełnomocnictwa udzielonego bankowi do rachunku bankowego we franku szwajcarskim prowadzonego dla pożyczkobiorcy S. M. przez bank. Począwszy od grudnia 2009 r. powodowie spłacali pożyczkę zaciągniętą na podstawie
umowy pożyczki we frankach szwajcarskich w drodze obciążenia przez bank rachunku bankowego o numerze (...) prowadzonego przez bank dla pożyczkobiorcy S. M. we frankach szwajcarskich. Ustalono ponadto, że w dniu 7 listopada 2011 r. w związku z niespłaceniem przez powodów wymagalnego kapitału w kwocie 14.231,61 CHF, strony zawarły aneks nr (...) (dalej: „
aneks nr (...)
”) do
umowy pożyczki. Zgodnie z
aneksem nr (...)
wskazany wyżej kapitał wymagalny został przeksięgowany na konto kapitału niewymagalnego, a bank udzielił powodom pięciomiesięcznej karencji w spłacie pożyczki, począwszy od raty płatnej w dniu 28 października 2011 r. Ponadto w treści paragrafu 1 ustępów 1 i 2 aneksu nr (...)
z dnia 7 listopada 2011 r. powodowie w wyraźny sposób potwierdzili i uznali swoje zadłużenie wobec pozwanej w kwocie 875.250,96 CHF na dzień 4 listopada 2011 r. Na podstawie kolejnego aneksu nr (...) (dalej: „
aneks nr (...)
”) z dnia 2 kwietnia 2012 r. do
umowy pożyczki, bank udzielił powodom sześciomiesięcznego okresu karencji w spłacie kapitału pożyczki, począwszy od raty płatnej w dniu 26 marca 2012 r. W treści rzeczonego
aneksu nr (...)
powodowie oświadczyli,
że w dniu 7 marca 2008 r. na podstawie
umowy pożyczki została im udzielona przez bank pożyczka w kwocie 1.116.833,58 CHF. Z uwagi na długotrwały brak regulowania przez powodów ich zobowiązań z tytułu
umowy pożyczki, oświadczeniami z dnia 2 lutego 2015 r. skierowanymi do każdego z powodów, pozwana wypowiedziała
umowę pożyczki z trzydziestodniowym terminem wypowiedzenia. Wskazane oświadczenia o wypowiedzeniu
umowy pożyczki zostały doręczone powodom w dniu 5 lutego 2015 r. W dniu 19 sierpnia 2015 r. bank wystawił bankowy tytuł egzekucyjny nr (...), w którym na podstawie ksiąg rachunkowych banku stwierdzono, że wysokość zadłużenia powodów jako dłużników solidarnych z tytułu
umowy pożyczki wynosi 687.052,96 CHF i obejmuje należność główną w kwocie 653.910,83 CHF. Wskazanemu bankowemu tytułowi egzekucyjnemu w dniu 10 września 2015 r. została nadana klauzula wykonalności na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Częstochowie wydanemu w sprawie o sygnaturze akt XV Co 5150/15.
Sąd Okręgowy ustalił także, że w dniu 3 czerwca 2015 r. powodowie zwrócili się do pozwanej z wnioskiem o restrukturyzację ich zobowiązań z tytułu umowy pożyczki oraz umowy pożyczki nr (...) z dnia 22 sierpnia 2007 r., będącej drugą umową pożyczki, której nie dotyczy niniejsze powództwo. W treści rzeczonego wniosku powodowie wskazali, że w dalszym ciągu chcą korzystać z udzielonych pożyczek i regulować należności i załączyli wypełniony formularz przygotowany przez bank zatytułowany „ Wniosek o restrukturyzację/zmianę warunków umowy”. Na trzeciej stronie tego formularza jako kwotę zobowiązań pożyczkobiorcy S. M. z tytułu kredytów i pożyczek w banku powodowie wskazali wartość wynoszącą 1.603.271,39 CHF. Wskazana kwota porównywalna jest z kwotą wskazaną w dwóch bankowych tytułach egzekucyjnych wystawionych przez bank przeciwko powodom bankowym tytule egzekucyjnym nr (...) z dnia 19 sierpnia 2015 r. wystawionym przeciwko pożyczkobiorcy S. M. i M. M. zaopatrzonemu w klauzulę wykonalności przez Sąd Rejonowy w Częstochowie postanowieniem z dnia 10 września 2015 r. w sprawie o sygnaturze akt XV Co 5150/15 oraz bankowym tytule egzekucyjnym nr (...) z dnia 19 sierpnia 2015 r. wystawionym przeciwko pożyczkobiorcy S. M. zaopatrzonym w klauzulę wykonalności przez Sąd Rejonowy w Częstochowie postanowieniem z dnia 10 września 2015 r. w sprawie o sygnaturze akt XV Co 5150/15 Sąd Rejonowy w Częstochowie postanowieniem z dnia 10 września 2015 r. w sprawie o sygnaturze akt XV Co 5154/15. Powodowie pismem z dnia 20 sierpnia 2015 r. wnieśli o rozważenie możliwości umorzenia części zobowiązań zaciągniętych na podstawie umowy pożyczki oraz umowy pożyczki nr (...) z dnia 22 sierpnia 2007 r. Ze względu jednak na znaczne różnice stanowisk obu stron nie doszło do żadnego porozumienia.
Ustalając stan faktyczny Sąd Okręgowy oparł się na dowodach z dokumentów prywatnych i urzędowych, których zgodność ich treści z rzeczywistym stanem faktycznym nie została przez strony zakwestionowana w toku procesu.
Sąd Okręgowy dokonał ustaleń również na podstawie zeznań świadków: A. J., I. B., J. S. i K. P., jak również z wyjaśnień powodów M. M. i S. M.. Jednocześnie Sąd Okręgowy dokonując oceny rzeczonych zeznań szczegółowo odniósł się do każdego z nich, wskazując w jakim zakresie zeznaniom tym dał wiarę, a także w jakiej części zeznania te uznał za niewiarygodne.
Sąd Okręgowy wskazał, że zeznania świadka A. J. w sposób obszerny traktowały o zasadach udzielania i spłat kredytów w walutach obcych, jednakże nie wniosły wiele do sprawy, gdyż świadek nie zawierała umowy pożyczki z powodami. Również zeznania świadków I. B. i J. S., będących księgowymi zatrudnionymi przez powód, niewiele wniosły do sprawy. Nie uczestniczyły one w rozmowach powodów z bankiem, a wiedzę co do zaciągniętej pożyczki i jej celu posiadały z relacji powodów. W ocenie Sądu niewiarygodne były ich zeznania w zakresie jakim powodowie, jako szefowie firmy, dzielili się z podwładnymi szczegółami zaciąganych pożyczek, ich celach i warunkach spłaty, a to w szczególności biorąc pod uwagę, że zaciągnięta pożyczka nie miała związku z działalnością spółki związanej z handlem samochodami niemieckiej produkcji, w której księgowe pracowały. Świadkowie I. B. i J. S. sporządzały dokumentację księgową spółki cywilnej powodów pod nazwą firmy (...), jak również działalności gospodarczej prowadzonej przez powoda M. M., a ich zeznania o braku wiedzy co do pożyczki udzielonej spółce cywilnej, jako pracowników zajmujących się księgowością, nie są wiarygodne. Sąd Okręgowy odmówił wiary zeznaniom świadka J. S., w których twierdziła, że powodowie okazali jej harmonogram spłat pożyczki niepozostającej w związku z prowadzoną działalnością, skoro świadek ta pełniła funkcję głównej księgowej i miała wiedzę odnośnie czasu spłacania rat i ich wzrostu, pomimo nieksięgowania przez nią kosztów pożyczek. Świadek K. P. nie uczestniczył w spotkaniach z powodami i nie miał wiedzy co do spłaty pożyczki, jednakże w swych zeznaniach szczegółowo odniósł się do zasad przewalutowania walut i spread’ów. Zeznania powodów M. M. i S. M. odzwierciedlały ich stanowisko procesowe, w którym powoływali się na konsumencki charakter pożyczki, co jednak w ocenie Sądu stało w sprzeczności z dokumentami zgromadzonymi w sprawie. Sąd Okręgowy uznał za niewiarygodny brak doświadczenia powodów związany z zawieraniem umów kredytów walutowych, gdyż powodowie wcześniej zaciągnęli kredyt walutowy w (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej w W.. Niezasadne były również twierdzenia powodów, iż w czasie zaciągania pożyczki prowadzili jedynie działalność w zakresie sprzedaży samochodów niemieckiej produkcji, bowiem prowadzili oni również działalność w formie spółki cywilnej pod nazwą firmy (...). Ponadto powodowie nie byli w stanie wyjaśnić zasad zakupu nieruchomości położonej w (...) przy ulicy (...), gdyż zdaniem Sądu Okręgowego potwierdzałoby to ich zeznania co do gospodarczego przeznaczenia nieruchomości zakupionej na potrzeby działalności spółki cywilnej powodów pod firmą (...).
Sąd Okręgowy oddalił również wniosek dowodowy powodów, którym domagali się dopuszczenia dowodu z opinii biegłego z zakresu rachunkowości na okoliczność:
a) wysokości poszczególnych rat kredytowych (z podziałem na części odsetkowe i kapitałowe) jakie powinny być spłacone przez powodów w świetle warunków umowy pożyczki w okresie od marca 2008 r. do sierpnia 2015 r., przy założeniu, że kwota kredytu i rat kredytowych byłaby ustalona i oprocentowana od początku na zasadach przyjętych z umowie pożyczki z dnia 7 marca 2008 r.;
b) wysokości zadłużenia z tytułu umowy pożyczki z dnia 7 marca 2008 r. ustalonego przy uwzględnieniu rat wyliczonych w oparciu o punkt a) na dzień 19 sierpnia 2015 r.;
c) wysokości rat należnych we franku szwajcarskim w okresie od września 2008 r. do sierpnia 2015 r. i łącznej ich wysokości przy założeniu, że wpłaty przeliczane były na kurs franka szwajcarskiego po średnim kursie ogłoszonym przez Narodowy Bank Polski z dnia przewalutowania oraz wysokości franka szwajcarskiego do spłat na dzień 19 sierpnia 2015 r. przy uwzględnieniu dokonanych spłat, gdyż powodowie zawarli umowę jako przedsiębiorcy, a zatem zastosowanie nie znajduje przepis art. 358 1 k.c.
Sąd Okręgowy wskazał, że strony łączy umowa w brzmieniu wynikającym z treści umowy pożyczki z dnia 7 marca 2008 r. wraz ze zmianami wprowadzonymi do niej aneksami i według zasad tych powinna nastąpić spłata pożyczki. W ocenie Sądu Okręgowego brak było podstaw do przeliczenia udzielonej pożyczki według pierwotnych zasad określonych w umowie pożyczki z dnia 7 marca 2008 r. i wysokości jej spłat, gdyż wolą stron było przewalutowanie kwoty pożyczki na franki szwajcarskie, a zasady dokonanych przeliczeń wynikały z postanowień aneksu nr (...) , w którym w paragrafie 1 wskazano w złotych polskich kwotę zadłużenia i wysokość odsetek, a w paragrafie 2 wskazano zasady przewalutowania zobowiązania na franki szwajcarskie według kursu dewiz franka szwajcarskiego w wysokości 2,0546 zł według kursów „ Tabeli kupna i sprzedaży waluty polskiej w stosunku do walut obcych (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej w W. ”. Powodowie przyznali także, że zaciągnięta przez nich w dniu 7 marca 2008 r. pożyczka nie została spłacona w całości, a kwota pozostała do spłaty według ich wyliczeń wyniosła 1.274.576,63 zł. Nadto, powodowie według dokonanych przez siebie wyliczeń spłacili zarówno w złotych polskich i frankach szwajcarskich łącznie kwotę 1.840.089,30 zł przy ustaleniu, że kwota do spłaty wynosiła 3.114.665,93 zł.
Sąd Okręgowy wziął również pod uwagę, że żądanie powodów pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w zakresie wyegzekwowanej już kwoty z tytułu nie zasługuje na uwzględnienie. Wskazał, że powództwo przeciwegzekucyjne skierowane na pozbawienie lub ograniczenie wykonalności tytułu wykonawczego może być skutecznie wniesione tylko pod warunkiem, że istnieje potencjalna możliwość wykonania tytułu wykonawczego w całości lub w części.
W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że powództwo podlegało oddaleniu i przechodząc do rozważań prawnych wskazał, że podstawę materialnoprawną żądania pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego stanowi art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c., zgodnie z którym dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności, jeżeli po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie (okoliczności, fakty), wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane. Gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może oprzeć powództwo na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także na zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie. Natomiast dłużnik banku, w razie wystawienia przeciwko niemu bankowego tytułu wykonawczego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności, może wytoczyć przeciw bankowi powództwo przeciwegzekucyjne przewidziane w przywołanym wyżej przepisie, w którym może podnieść wszelkie zarzuty materialnoprawne dotyczące wierzytelności banku objętej bankowym tytułem egzekucyjnym. Chodzi tu zarówno o zarzuty powstał przed wystawieniem bankowego tytułu egzekucyjnego, jak i po jego wydaniu i zaopatrzeniu tytułu w klauzulę wykonalności.
Sąd Okręgowy odwołując się do orzecznictwa wskazał, że do zdarzeń powodujących wygaśnięcie zobowiązania zaliczono między innymi: wykonanie zobowiązania (art. 450 k.c. i następne), świadczenie w miejsce wykonania – datio in solutum (art. 453 k.c.), trwałą i nieprzemijającą niemożliwość świadczenia, będącą skutkiem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności (art. 475 k.c.), potrącenie (art. 498 k.c. i następne), odnowienie (art. 506 k.c.), zwolnienie dłużnika z długu przez wierzyciela (art. 508 k.c.), zmianę wierzyciela (art. 509 k.c. i następne), wydanie wyroku na korzyść jednego z dłużników solidarnych w następstwie uwzględnienia zarzutu wspólnego wszystkim dłużnikom solidarnym (art. 375 § 2 k.c.) oraz wejście w życie nowych przepisów prawa, jeżeli nowy przepis stwierdza wygaśnięcie wcześniej ustalonego zobowiązania. Natomiast do zdarzeń, wskutek których zobowiązanie nie może być egzekwowane Sąd Okręgowy wymienił: przedawnienie roszczenia (art. 117 k.c. i następne), przemijającą niemożliwość świadczenia, odroczenie spełnienia zobowiązania przez wierzyciela, rozłożenie spłaty świadczenia na raty, prawo zatrzymania rzeczy do chwili zaspokojenia lub zabezpieczenia przysługujących dłużnikowi roszczeń, uprawomocnienie się wyroku w procesie petytoryjnym. Sąd Okręgowy zważył, że powodowie wnieśli o pozbawienie wykonalności tytuł egzekucyjnego nr (...) opatrzonego klauzulą wykonalności na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w (...) dnia 10 września 2015 r. o sygnaturze akt XV Co 5150/15 w całości, ewentualnie w części w zakresie kwoty 1.274.576,63 zł, kwestionując wysokość zobowiązania objętego spornym tytułem oraz podstawę przeliczenia udzielonej pożyczki na franki szwajcarskie jako niezgodnej z prawej, powołując się na klauzule abuzywne zawarte w umowie pożyczki. Bankowy tytuł wykonawczy opiewał na kwotę 687.052,96 CHF.Dalej Sąd Okręgowy uznał, że strony zawartą umowę nazwały umową pożyczki, a w punkcie 16 podpunkcie 1 umowy pożyczki z dnia 7 marca 2008 r. określiły cel tej pożyczki. W ocenie Sądu Okręgowego umowa spełnia wymogi umowy kredytu w rozumieniu art. 69 prawa bankowego, która została zdefiniowana w sposób następujący: „ przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłat oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu”. Sąd Okręgowy podkreślił, że przez umowę pożyczki w rozumieniu art. 720-724 k.c. dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Ustalenie odsetek pozostawiono woli stron. Natomiast przepis art. 78 prawa bankowego pozwala bankom również na udzielanie pożyczek, odsyłając do regulacji w zakresie zabezpieczenia spłaty i oprocentowania pożyczki do przepisów prawa bankowego. Sąd Okręgowy uzasadnił, że strony w umowie pożyczki wskazały cel umowy, odsetki, warunki zwrotu kwoty pożyczonej i prowizje. Ponadto powodowie nie tylko mieli wykorzystać udzieloną pożyczkę zgodnie z celem wskazanym w umowie, jak również byli zobowiązani do wykazania prawidłowego wykorzystania poprzedniej transzy pożyczki zgodnie z przedstawionym kosztorysem, potwierdzonego notatką służbową wraz ze zdjęciami sporządzonymi przez pracownika banku. Ten sam obowiązek ciążył na powodach po zakończeniu remontu nieruchomości. Zawarte zarówno w umowie pożyczki regulacje prawne, wskazanie celu i kontrolowanie przez bank prawidłowości wydatkowania poszczególnych transz świadczyły w ocenie Sądu Okręgowego o zawarciu umowy kredytu w rozumieniu art. 69 ust. 2 prawa bankowego.
Następnie Sąd Okręgowy wskazał, że powodowie wywodzili zarzuty w oparciu o konsumencki charakter zawartej z pozwaną umowy pożyczki. Przywołał treść art. 6 k.c., który stanowi, że ciężar udowodnienia fakty spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. To oznacza, że osoba która powołuje się na przysługujące jej prawo i żąda czegoś od innej osoby, zobowiązana jest udowodnić okoliczności faktyczne uzasadniające to żądanie, a ten zaś, kto odmawia uczynienia zadość żądaniu, obowiązany jest udowodnić fakty wskazujące na to, że uprawnienie żądającemu nie przysługuje. Sąd Okręgowy odwołując się do orzeczeń Sądu Najwyższego dodał, iż to na powodzie spoczywa ciężar udowodnienia faktów uzasadniających jego roszczenia, a na pozwanym zaś ciężar udowodnienia faktów niweczących to prawo. Zaprzeczenie okolicznościom dokonane przez stronę procesową wywołuje ten skutek, że istotne dla rozstrzygnięcia sprawy fakty stają się sporne i muszą zostać udowodnione, a w razie ich nieudowodnienia sąd oceni je na niekorzyść strony, na której spoczywał ciężar dowodu. Sąd Okręgowy cytując przepis art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c., w myśl którego to rzeczą dłużnika występującego z powództwem o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności jest wykazanie, że nie nastąpiło zdarzenie, które doprowadziło do nadania klauzuli wykonalności przez zakwestionowanie obowiązku lub jego zakresu. Dłużnikom przysługują wszelkie zarzuty materialnoprawne dotyczące wierzytelności banku, w tym istnienie wierzytelności w niższej wysokości. Przekładając powyższe na kanwę niniejszej sprawy, Sąd Okręgowy ustalił, że powodowie powołując się na konsumencki charakter umowy odwołali się do własnych zeznań oraz zeznań świadków I. B. i J. S. i wskazali, że umowa pożyczki była przeznaczona na ich cele prywatne. Sąd Okręgowy przytoczył definicję konsumenta, która daje się wyinterpretować z art. 22 1 k.c., a która zawiera cztery elementy: pierwszy element konsumentem może być tylko osoba fizyczna, drugi element musi ona dokonywać czynności prawnej, trzeci element czynność ta pozostaje w określonej relacji z rolą społeczną tej osoby, czwarty element adresatem oświadczenia woli jest przedsiębiorca. Zróżnicowanie sytuacji dwóch specjalnych kategorii podmiotów obrotu cywilnoprawnego, a mianowicie konsumentów i przedsiębiorców, tylko z formalnoprawnego punktu widzenia jest zgodne z metodą cywilnoprawną, która stawia na pierwszym miejscu właśnie równorzędną pozycję uczestników obrotu. W istocie znacznie silniejsza pozycja ekonomiczna i społeczna oraz organizacja przedsiębiorcy wymaga zapewnienia konsumentowi równorzędności materialnej, rzeczywiste, dającej mu niezbędne „ wyprzedzenie” w relacjach z przedsiębiorcą. Sąd Okręgowy odwołał się także do definicji przedsiębiorcy zawartej w art. 43 1 k.c., która wskazuje, że jest nim osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna – o której mowa w art. 33 1 § 1 k.c. – prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Powodowie w toku procesu podnieśli, że przedmiotowa umowa pożyczki została zwarta przez nich jako konsumentów i nie miała związku z prowadzoną przez nich działalnością gospodarczą polegającą na sprzedaży samochodów niemieckiej produkcji. Sąd Okręgowy przyznał, że sam fakt prowadzenia przez powodów działalności gospodarczej polegającej na sprzedaży samochodów, nie przesądza o charakterze w jakim powodowie brali udział w zawieraniu umowy pożyczki. Jednakże Sąd Okręgowy ustalił, że jest to jedna z form ich działalności, gdyż jak wynika z odpisu Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej powód S. M. od dnia 4 maja 1979 r. prowadzi działalność gospodarczą polegającą na wynajmie i zarządzaniu nieruchomościami własnymi lub dzierżawionymi. Powodowie ponadto prowadzą działalność w formie spółki cywilnej działającej pod firmą o nazwie (...). Wskazano, że powodowie ubiegając się o udzielenie pożyczki, przedłożyli pozwanej odpis z podatkowej księgi przychodów i rozchodów jako wspólnicy spółki cywilnej (...). W punkcie 16 podpunkcie 1 umowy pożyczki wskazano cel jej udzielenia, którym był remont nieruchomości oraz refinansowanie zakupu nieruchomości komercyjnej przez powoda S. M.. Zatem w ocenie Sądu Okręgowego zarówno cel udzielonej pożyczki, jak i kwota pożyczki wskazuje na zawarcie umowy pożyczki przez powodów jako przedsiębiorców, a nie jako osoby fizyczne.
Sąd Okręgowy wyjaśnił, że użyte w treści umowy pożyczki sformułowanie celu jako zakup nieruchomości komercyjnej oznacza przeznaczenie środków na zakup nieruchomości przeznaczonej do prowadzenia działalności gospodarczej, w tym na lokale użytkowe, lokale usługowe i lokale na wynajem.
Sąd Okręgowy zważył także, że remont nieruchomości dotyczy nieruchomości położonej w (...)przy ulicy (...), której administrowaniem miała zajmować się spółka cywilna (...), a zamieszkiwanie w dobudowanej oficynie przez powoda S. M. nie pozbawia nieruchomości jej komercyjnego charakteru. Sąd Okręgowy wyjaśnił, że jak wynika z odpisu zwykłego z księgi wieczystej o nr (...) współwłaścicielami nieruchomości położonej w (...) przy ulicy (...) i ulicy (...) są powodowie jako wspólnicy na zasadach współwłasności łącznej Przedsiębiorstwa Handlowo-Usługowego(...)S.C. S. M., M. M. z siedzibą w C.. Sąd Okręgowy analizując notatki do użytku wewnętrznego wskazał, że budynek przeznaczony był w części starszej na winiarnię, restaurację, salę konferencyjną sanitariaty, kotłownię i mieszkania, zaś w części nowej na mieszkania, pomieszczenia gospodarcze i garaż. Świadczy to w ocenie Sądu Okręgowego o gospodarczym przeznaczeniu nieruchomości i zaciągnięciu rzeczonej pożyczki przez powodów jako przedsiębiorców w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Sąd Okręgowy podkreślił, że powodowie powołując się na konsumencki charakter umowy pożyczki powinni byli tę okoliczność wykazać poprzez przedłożenie dokumentacji dotyczącej zaciągnięcia pożyczki pierwotnej w (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej w W., jak również z zeznań świadka P. W., który pośredniczył przy zawieraniu spornej pożyczki i znał okoliczności zawarcia umowy oraz celu, na który powodowie mieli przeznaczyć pozyskane środki pieniężne. Zeznania świadków J. S. i I. B., które nie uczestniczyły w rozmowach z pozwaną, w ocenie Sądu Okręgowego niewiele wniosły do sprawy i nie wyjaśniły charakteru udzielonej pożyczki, zaś świadkowi powtarzali jedynie zasłyszane od powodów przeznaczenie pożyczki.
W ocenie Sądu Okręgowego cel określony w umowie pożyczki jednoznacznie wskazuje na zaciągnięcie pożyczki przez powodów jako przedsiębiorców, gdyż w budynku stanowiącym współwłasność powodów jako wspólników spółki cywilnej, mieli nie tylko mieć siedzibę, zarządzać tym budynkiem, ale też wynajmować na cele gospodarcze znajdujące się w tym budynku lokale. Biorąc pod uwagę powyższe, zdaniem Sądu Okręgowego powodowie nie mogą powoływać się zatem na przepisy chroniące konsumentów, gdyż zawierali umowę pożyczki jako przedsiębiorcy, a zatem powoływanie się przez nich na domniemaną abuzywność postanowień umowy pożyczki jest bezzasadne. Dalej Sąd Okręgowy podkreślił, że nie bez znaczenia pozostaje fakt czterokrotnego złożenia przez powodów oświadczenia o uznaniu długu, co nastąpiło w piśmie powodów z dnia 3 czerwca 2015 r. wraz z wnioskiem o restrukturyzację oraz w piśmie powodów z dnia 20 sierpnia 2015 r., w którym powodowie wnosili o rozważnie możliwości umorzenia części zobowiązań wynikających z umowy pożyczki. Oświadczenia powodów stanowiące uznanie długu zostały również złożone w aneksie nr (...) i aneksie nr (...) do umowy pożyczki.
Sąd Okręgowy zważył, że treści paragrafu 1 aneksu nr (...) z dnia 7 listopada 2011 r. do umowy pożyczki wyraźnie wskazuje co następuje: „ 1. Strony zgodnie oświadczają, iż według stanu na dzień 04-11-2011 r. zadłużenie w księgach banku wynikające z umowy pożyczki nr (...) z dnia 07-03-2008 r. wynosi: a. kapitał niewymagalny w kwocie 858.556,56 CHF, b. kapitał wymagalny w kwocie 14.231,61 CHF, c. odsetki wymagalne w kwocie 2.206,78 CHF, d. odsetki karne w kwocie 255,99 CHF, e. łączne zadłużenie określone w pkt. a-d na dzień 04-11-2011 r. wynosi 875.250,96 CHF. 2. Pożyczkobiorca potwierdza oraz uznaje zadłużenie określone w pkt. 1”. Oceniając powyższe, Sąd Okręgowy uznał, że oświadczeniem tym powodowie uznali roszczenie banku objęte tytułem wykonawczym co do należności głównej w kwocie 872.788,19 CHF oraz co do odsetek w kwocie 2.462,77 CHF. Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że również w treści aneksu nr (...) z dnia 2 kwietnia 2012 r. powodowie oświadczyli, że w dniu 7 marca 2008 r. na podstawie umowy pożyczki, została im przez bank udzielona pożyczka w kwocie 1.116.833,58 CHF. Sąd Okręgowy następnie wskazał, że wniosku o restrukturyzację zadłużenia z umowy kredytu, które ujawniają w sposób niewątpliwy świadomość bycia dłużnikiem z tytułu umowy kredytowej, stanowią uznanie niewłaściwe długu. Uznanie niewłaściwe długu jest jedynie oświadczeniem wiedzy dłużnika o istnienia długu (bycia przez niego dłużnikiem) i nie musi towarzyszyć mu zamiar ani nawet świadomość wywołania jakichkolwiek skutków prawnych związanych przykładem z przerwą biegu przedawnienia roszczenia. Powszechnie przyjmuje się, że wszelkie prośby kierowane do wierzyciela (przykładowo: o rozłożenie należności na raty, odroczenie terminu płatności, umorzenie odsetek, czy też częściowa spłata długu) stanowią uznanie niewłaściwe długu, chociażby nie doszło do porozumienia pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem. Uznanie niewłaściwe polega na tym, że dłużnik nie składa wprawdzie wyraźnego oświadczenia o uznaniu roszczenia, lecz na podstawie objawów jego zachowania kontrahent może zasadnie przyjmować, że dłużnik ma świadomość ciążącego na nim zobowiązania i ma zamiar dobrowolnego spełnienia świadczenia. Dłużnik, pomimo dokonanego poza procesem uznania, nadal może wszelkimi sposobami wykazywać nieistnienie długu, lecz w związku z niewłaściwym uznaniem długu wyłączone jest podnoszenie zarzutu przedawnienia.
Sąd Okręgowy uznał, że dokonane przez powodów niewłaściwe uznanie długo niewątpliwie wskazuje, że kwestionowanie przez powodów tytułu wykonawczego nastąpiło dopiero po wypowiedzeniu przez bank powodom umowy pożyczki. Wcześniej powodowie nie podnosili żadnego z zarzutów zawartych w pozwie, wykonywali umowę pożyczki zgodnie z jej treścią, a także wyraźnie potwierdzali w swoich oświadczeniach, że ich zadłużenie wobec banku jest zadłużeniem w walucie obcej, a nie w polskich złotych, jak starają się przekonywać w niniejszym procesie. Sąd Okręgowy zwrócił również uwagę, że w uzasadnieniu pozwu powodowie wskazali na okoliczności decydujące o bezwzględnej nieważności umowy pożyczki „ ze względu na skonstruowanie jej w sposób sprzeczny z ustawą, zasadami współżycia społecznego i z naturą stosunku zobowiązaniowego”, którymi miały być: waloryzacja kwoty pożyczki zaciągniętej na podstawie umowy pożyczki w oparciu o kurs franka szwajcarskiego, uregulowanie zasad spłat odsetek od pożyczki w sposób sprzeczny z art. 69 ust. 1 i ust. 2 pkt 5 prawa bankowego poprzez zawarcie klauzul indeksacyjnych mechanizmu skutkującego odsetkami od kwoty wyższej niż kwota wykorzystanej pożyczki oraz rzekome uzależnienie wysokości zobowiązania względem banku od kursu franka szwajcarskiego arbitralnie ustalanego przez bank, a nie od kursu rynkowego. Przytoczone okoliczności w ocenie Sądu Okręgowego nie mogą stanowić argumentów przesądzających o nieważności umowy pożyczki, gdyż wbrew twierdzeniom zawartym w pozwie odnośnie charakteru pożyczki ukształtowanego na skutek zawarcia aneksu nr (...) z dnia 2 września 2008 r. strony dokonały zmiany waluty pożyczki ze złotych polskich na franki szwajcarskiego.
Sąd Okręgowy zważył, że w dniu 10 grudnia 2009 r. strony zawarły aneks nr (...) do umowy pożyczki, na podstawie którego dokonano zmiany punktu 12 umowy pożyczki, zgodnie z którym: „ Spłata pożyczki oraz odsetek będzie następować na rachunek pożyczki nr (...) w drodze obciążenia przez bank rachunku pożyczkobiorców (...). (…) Pożyczkobiorca może dokonywać spłat pożyczki w walucie pożyczki; taka spłata może następować wyłącznie w formie bezgotówkowej. Za zgodą banku pożyczkobiorca może dokonywać spłat rat pożyczki walutowej także w inny sposób, w tym w szczególności dokonać spłaty w innej walucie obcej niż waluta pożyczki”. W świetle powyższego, Sąd Okręgowy uznał, że powodowie począwszy od grudnia 2009 r. mogli spłacać pożyczkę zaciągniętą na podstawie umowy pożyczki we frankach szwajcarskich w drodze obciążenia przez bank rachunku bankowego o numerze (...) prowadzonego przez bank dla pożyczkobiorcy S. M. we frankach szwajcarskich.
Pożyczka udzielona powodom na podstawie umowy pożyczki w brzmieniu ustalonym na podstawie aneksu nr (...) z dnia 2 września 2008 r. do umowy pożyczki, jest w ocenie Sądu Okręgowego pożyczką denominowaną w walucie obcej, a określenie zadłużenia we frankach szwajcarskich stanowiło treść oświadczenia woli stron w zakresie kwoty i waluty pożyczki. O zgodnym zamiarze stron w tej kwestii świadczy jednoznaczna i nie budząca wątpliwości treść postanowień aneksu nr (...) z dnia 2 września 2008 r. do umowy pożyczki, zgodnie z którą: waluta kredytu została wskazana jako frank szwajcarskich (paragraf 2 aneksu nr (...)), zmiana oprocentowania kredytu, które następowało w oparciu o wskaźnik LIBOR stosowany dla kredytów we franku szwajcarskim w miejsce wskaźnika WIBOR stosowanego przy kredytach złotych polskich (paragraf 3 ustęp 2 aneksu nr (...) i punkt 6 umowy pożyczki), zmiana waluty ustanowionych zabezpieczeń spłat kredytu, w tym w szczególności hipoteki ze złotych polskich na franki szwajcarskie (paragraf 3 ustęp 5 aneksu nr (...)). Sąd Okręgowy zaakcentował, że zmiana waluty pożyczki udzielonej powodom nastąpiła wyłącznie na ich wniosek i na dzień zawarcia aneksu nr (...) z dnia 2 września 2008 r. do umowy pożyczki była dla nich korzystna. Po zmianie umowy pożyczki dokonanej aneksem nr (...) znacząco obniżyło się oprocentowanie pożyczki udzielonej powodom z 7,10% rocznie w dniu zawarcia umowy pożyczki na 4,18833% roczne w dniu zawarcia aneksu nr (...) . Skoro pożyczka udzielona powodom na podstawie umowy pożyczki z brzmieniu zmienionym aneksem nr (...) jest pożyczką denominowaną w walucie obcej, a decydujące znaczenie ma w tym zakresie możliwość dokonywania spłat zadłużenia w walucie pożyczki, co faktycznie nastąpiło od grudnia 2009 r., to w ocenie Sądu Okręgowego twierdzenia powodów mające stanowić argumenty świadczące o braku w treści umowy pożyczki postaw do uzależnienia kwot zwracanego kredytu od kursu franka szwajcarskiego są bezpodstawne i opierają się na błędnym przyjęciu, że umowa pożyczki jest pożyczką indeksowaną do waluty obcej. Sąd Okręgowy odwołał się do orzeczeń Sądu Najwyższego, w których wskazano, że dopuszczalne jest zaciągnięcie zobowiązań w walucie obcej z równoczesnym zastrzeżeniem, że wypłata i spłata kredytu (pożyczki) będzie dokonywana w pieniądzu krajowym, zastrzeżenia takie dotyczą wyłączne sposobu wykonania zobowiązania, przez co nie powoduje zmiany waluty wierzytelności.
Reasumując Sąd Okręgowy uznał, że powodowie w zakresie wyegzekwowanej kwoty utracili możliwość pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego, która to wykonalność tytułu wykonawczego wygasła na skutek jego zrealizowania. W pozostałym zakresie Sąd Okręgowy uznał, że powodowie nie wykazali zasadności roszczenia. Podkreślił, że powodowie jako przedsiębiorcy zawarli umowę pożyczki, na ich wniosek doszło do jej przewalutowania, jak również powodowie nie kwestionowali, że nie wykonali zobowiązania w całości. Zaprezentowany w toku procesu sposób wyliczenia zaległości Sądu uznał za niezasługujący na aprobatę, a zarzuty powodów wiążące się z postanowieniami umowy wraz z aneksami nie znajdują oparcia, gdyż umowa została zawarta pomiędzy przedsiębiorcami. O kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c.
Z takim rozstrzygnięciem Sądu Okręgowego nie zgodzili się obaj powodowie wnosząc apelację, w której zaskarżając wyrok w całości podnieśli:
1.zarzut faktyczny polegający na niezgodności ustaleń faktycznych sądu z materiałem dowodowym zebranym w sprawie poprzez:
- nieprawidłowe ustalenie, że powodowie podczas zawierania
umowy pożyczki działali jako przedsiębiorcy, gdy
umowa pożyczki została zawarta przez powodów działających jako konsumenci, a wszelkie dokumenty składane przez powodów przy wnioskowaniu o pożyczkę
(wnioski o pożyczkę, oświadczenia) jak również sama
umowa pożyczki zawierała dane identyfikujące powodów jako osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej, zaś pozwana nie przedstawiła jakiegokolwiek dokument przemawiającego za tym, że powodowie zawierając
umowę pożyczki działali w ramach prowadzonego przez nich przedsiębiorstwa, a ponadto, że udzielona pożyczka miała bezpośredni związek z prowadzoną przez powodów działalnością gospodarczą, wobec czego nieprawidłowo Sąd pierwszej instancji potraktował powodów jako przedsiębiorców, a nie jako konsumentów;
- nieprawidłowe ustalenie, że powodowie nie mogą korzystać z ochrony przewidzianej dla konsumentów w związku ze stosowanymi przez pozwaną niedozwolonymi postanowieniami umownymi, wobec czego nieprawidłowo Sąd pierwszej instancji ustalił, że powodowie jako pożyczkobiorcy nie występowali w charakterze konsumentów wobec czego przepisy chroniące konsumentów nie mogą być wobec powodów zastosowane;
- błędne przyjęcie, że świadkowie J. S. i I. B. nie mogły dokonać oceny umowy pożyczki, której miała udzielić pozwana powodom skoro nie miało to związku z prowadzoną działalnością gospodarczą powodów, bowiem fakt, że świadkowie prowadzili dokumentację księgową zarówno spółki cywilnej (...), jak i działalności prowadzonej przez M. M., nie wyklucza w żaden sposób możliwości uzyskania przez te osoby informacji o prywatnym kredycie uzyskanych przez powodów, gdyż oczywistym jest, że pracodawca może prosić osoby zajmujące się rachunkowością jego firmy o informację odnośnie oprocentowania rzeczywistego kredytu (wyliczenia prowizji i oprocentowania) bądź o informację odnośnie wyliczenia rat w przypadku kredytów w walutach obcych bądź indeksowanych/denominowanych w walutach obcych, przy czym okoliczność ta wskazuje, że powodowie nie mieli wiedzy na temat funkcjonowania rynku walutowego;
- pominięcie, że świadkowie J. S. oraz I. B. będące księgowymi u powodów nie księgowały opłaty i kosztów związanych z pożyczką w koszty działalności gospodarczej celem zmniejszenia podstawy opodatkowana podatkiem dochodowym działalności gospodarczej, bowiem gdyby powodowie prowadzący działalność gospodarczą według zasad pełnej księgowości nie księgowali kosztów (odsetek i innych opłat) pożyczki to naruszyliby przepisy ustawy o rachunkowości, a ta okoliczność potwierdza jedynie fakt, że powodowie nie działali jak przedsiębiorcy w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą przy zawieraniu umowy pożyczki;
- pominięcie przy ustaleniu statusu powodów przy umowie pożyczki, że koszty remontów nieruchomości położonej w C. przy ulicy(...) i (...)nie były zaliczane (księgowane) w koszty działalności gospodarczej powodów, a co świadczy o tym, że cała inwestycja związana z tymi nieruchomościami nie była związana z działalnością gospodarczą powodów;
- pominięcie, że pozwana udzieliła powodom pożyczki w złotówkach i nigdy nie poniosła ryzyka kursowego związanego z przewalutowaniem pożyczki do franka szwajcarskiego, gdyż bank nie zakupił franków celem wydania/wypłaty ich powodom lecz udzieloną kwotę kredytu w złotych polskich przeliczył do franka szwajcarskiego na dzień zawarcia aneksu nr (...) ;
- błędne ustalenie, że udzielona powodom pożyczka była denominowana do franka szwajcarskiego, w sytuacji gdy pożyczka była udzielona i wypłacona w złotówkach, a następnie waloryzowany do franka szwajcarskiego, co potwierdza fakt, że była to pożyczka indeksowana do franka szwajcarskiego, a zastosowany przez pozwaną mechanizm świadczy o indeksowaniu pożyczki do franka szwajcarskiego, a nie denominowaniu pożyczki;
- nie uwzględnienie przy ustalaniu statusu powodów (konsument bądź przedsiębiorca) przy umowie pożyczki, że gdyby występowali jako przedsiębiorcy z mocy art. 16 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej wskazywaliby przy oznaczeniu swoim jako pożyczkobiorcy numer NIP, gdyż zgodnie z art. 16 wyżej wymienionej ustawy przedsiębiorca wpisany do rejestru przedsiębiorców albo ewidencji jest obowiązany umieszczać w oświadczeniach pisemnych, skierowanych w zakresie swojej działalności do oznaczonych osób i organów, numer identyfikacji podatkowej (NIP) oraz posługiwać się tym numerem w obrocie prawnym i gospodarczym, przy czy powodowie przy umowie pożyczki wskazywali numer dowodu osobistego oraz numer PESEL;
- nie uwzględnienie przy ustalaniu statusu powodów (konsument bądź przedsiębiorca) przy umowie pożyczki, że gdyby występowali jako przedsiębiorcy wskazaliby firmę (nazwę) prowadzonej działalności gospodarczej, a nie imię i nazwisko (raz dane określone w dowodzie osobistym);
- błędne wnioskowanie, że każda nieruchomość komercyjna (pożyczka została przeznczona na dokończenie oraz refinansowanie zakupu nieruchomości komercyjnej przez S. M. zgodnie z punktem 16 ust. 1 umowy pożyczki) jest zawsze związana z prowadzeniem działalności gospodarczej, podczas gdy nieruchomość komercyjna to taka, z której można uzyskiwać dochody (w postaci wynajmu);
- błędne wnioskowanie, że każda nieruchomość, że każda nieruchomość komercyjna jest związana z prowadzeniem działalności gospodarczej, podczas gdy zgodnie z art. 6 ust. 1a oraz art. 12 ust. 1 pkt 3a ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, dochody z najmu nieruchomości mogą być uzyskiwane przez osoby fizyczne nie prowadzące działalności gospodarczej, dla których to dochodów wprowadzona jest specjalna stawka podatkowa;
- nie uwzględnienie przy rozstrzyganiu statusu powodów jako konsumentów treści art. 14 umowy pożyczki z dnia 7 marca 2008 r., który stanowi, iż „ Pożyczkobiorca może po dokonaniu wypłaty pożyczki złożyć wniosek o dokonanie zmiany waluty udzielonej pożyczki na walutę oferowaną w Banku dla pożyczek konsumpcyjnych” co oznacza, że powodowie przy dokonywaniu zmian w umowie, w tym zmian produktów oferowanych przez pozwanego byli ograniczeni do produktów oferowanych dla konsumentów;
- nie uwzględnienie przy rozstrzyganiu statusu powodów jako konsumentów treści art. 21 umowy pożyczki z dnia 7 marca 2008 r., który stanowi, że „ za zmianę warunków niniejszej umowy Bank pobiera opłaty i prowizje określone w tabeli prowizji i opłat dla osób fizycznych” co oznacza, że powodowie przy dokonywaniu zmian w umowie w tym zmian produktów oferowanych przez pozwanego byli ograniczeni do produktów oferowanych dla konsumentów;
- błędne wnioskowanie co do statusu powodów jako konsumentów przy umowie pożyczki z późniejszych czynności po udzieleniu kredytu podczas (kwestia przeznaczenia na określone cele), gdy zgodnie z orzecznictwem wyrażonym między innymi w wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 2 lutego 2012 r. w sprawie o sygnaturze akt V ACa 96/12, status osoby fizycznej jak konsumenta w rozumieniu art. 22 1 k.c. powinien być oceniany na chwilę dokonania czynności prawnej, a fakt wykorzystania kredytu na zakup nieruchomości w ramach prowadzonej działalności gospodarczej czy nawet wprost dofinansowanie prowadzonej działalności gospodarczej dodatkowymi środkami kredytowymi uzyskanymi jako konsument nie zmienia statutu danej osoby z dnia podpisania umowy pożyczki;
- błędne ustalenie, że wysokość kwoty może wskazywać na zawarcie przez powodów umowy pożyczki jako przedsiębiorcy, a nie jako osoby fizyczne, gdy orzecznictwo ani poglądy komentatorów nie wskazują, aby wysokość pożyczki mogła wskazywać na status danego podmiotu przy udzielaniu pożyczki/kredytu (fakt bycia konsumentem bądź przedsiębiorcą);
- błędne wnioskowanie, że zabezpieczenie hipoteczne wskazuje na fakt uzyskania pożyczki w związku z działalnością gospodarczą skoro zabezpieczenia są ustanowione na majątku działalności gospodarczej, gdyż powodowie nie posiadali innego majątku, na którym można byłoby ustanowić zabezpieczenia, a działając przy umowie pożyczki jako konsumenci musieli przedstawić do zabezpieczenia majątek działalności gospodarczej;
- nie uwzględnienie, że nieruchomości położone w C. przy ulic (...) i (...)nie zostały wprowadzone w środki trwałe prowadzonej działalności gospodarczej;
- błędne ustalenie, że umowa pożyczki z dnia 7 marca 2008 r. podpisana pomiędzy powodami a pozwaną była kontynuacją umowy pożyczki z (...) Bank (...) Spółką Akcyjną w W., podczas gdy umowa ta nie miała żadnego związku prawnego z umową pożyczki pomiędzy powodami a pozwaną, a jedynie z środków uzyskanych z pożyczki z dnia 7 marca 2008 r. powodowie spłacili pożyczkę uzyskaną w (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej w W.;
- błędne wnioskowanie z faktu przedłożenia finansowych dokumentów firmowych przy udzielaniu pożyczki, że ma ona związek z prowadzoną działalnością gospodarczą, gdyż powodowie nie posiadali innych dochodów niż firmowe i tym samym musieli przedłożyć dokumenty firmowe wskazujące ich dochody i wykazujące możliwość spłat pożyczki, a jak wynika z całokształtu sprawy, do czasu remontu nieruchomości celem jej wynajmu (co mogło trwać kilka lat) powodowie nie uzyskiwaliby żadnych dochodów z nieruchomości;
- błędne ustalenie, że powód S. M. w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej posiada wpis o prowadzeniu działalności gospodarczej oznaczonej kodem 68.10.Z (wynajem i zarządzanie nieruchomościami własnymi i dzierżawionymi), podczas gdy wpis ten pojawił się w działalności gospodarczej powoda dopiero zmianą dokonaną w dniu 2 grudnia 2013 r., a wcześniej – tj. w czasie podpisywania umowy pożyczki i przez kilka kolejnych lat – przeważającym przedmiotem działalności gospodarczej była sprzedaż hurtowa i detaliczna pojazdów samochodów nowych i używanych zgodnie z kodem 45.11.Z;
- nie wzięcie pod uwagę przy rozstrzyganiu sprawy statusu powodów przy podpisywaniu umowy pożyczki, że zgodnie z art. 12 umowy z dnia 7 marca 2008 r. „ spłata pożyczki oraz odsetek będzie następować (…)w drodze obciążenia przez Bank rachunku Pożyczkobiorcy nr (...) prowadzonego przez Bank”, natomiast zgodnie z art. 17 umowy pożyczki z dnia 7 marca 2008 r. zabezpieczeniem spłaty pożyczki były: pełnomocnictwo do rachunku osobistego Pożyczkobiorcy w (...) Bank Spółce Akcyjnej w W., pełnomocnictwo do rachunku firmy M. S.w (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej w W. oraz pełnomocnictwo do rachunku firmy (...)w (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej w W., jak więc z powyższych zapisów wynika, spłata pożyczki udzielonej powodom przez pozwaną następowała na rachunek prywatny Pożyczkobiorców (powodów) a nie przez rachunki firmowe, przy czym rachunki firmowe powodów były prowadzone w innym banku (...) Spółka Akcyjna w W., a gdyby kredyt był związany z działalnością gospodarczą to spłata następowałaby przez rachunki firmowe powodów, a była dokonywana z rachunku prywatnego S. M.;
2. zarzut naruszenia prawa materialnego:
- art. 22 1 k.c. poprzez jego błędną interpretację i niezastosowanie w stosunku do powodów, gdyż nie ulega wątpliwości, że powodowie zawierali z pozwaną umowę pożyczki jako konsumenci i powinni w pełni korzystać z ochrony prawnej przewidzianej dla konsumentów, a Sąd pierwszej instancji dokonał niewłaściwej interpretacji pojęcia „ konsument”, gdyż prowadzenie działalności gospodarczej przez powodów nie oznacza, że w każdej czynności prawnej działają oni w związku z wykonywaną działalnością i takie założenie przez Sąd pierwszej instancji prowadzi do błędnego wniosku, że powodowie w związku z tym, że prowadzą działalność gospodarczą nigdy nie będą występować w stosunkach prawnych związanych z działalnością, z której mogą uzyskiwać dochody, jak konsumencie, co jest całkowicie nieprawidłowe, gdyż powodowie na żadnym etapie udzielania pożyczki nie powoływali się na prowadzoną przez siebie działalność gospodarczą, a jedynym elementem związanym z działalnością gospodarczą powodów było przedstawienie pozwanej odpisu z podatkowej księgi przychodów i rozchodów ubiegając się o udzielenie pożyczki, gdyż była to jedyna możliwość wykazania dochodów powodów, ponieważ utrzymywali się z prowadzonej działalności gospodarczej, a od wysokości dochodów pozwana uzależniała udzielenie pożyczki;
- art. 43 1 k.c. poprzez jego błędną interpretację i niewłaściwe zastosowanie w stosunku do powodów, bowiem aby określić, że osoba fizyczna występuje w roli przedsiębiorcy należy wykazać, że dokonuje czynności prawnej bezpośrednio w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, a w niniejszej sprawie brak jest dowodów świadczących o tym, że powodowie dokonując czynności prawnej – zawarcia umowy pożyczki dokonali czynności związanej bezpośrednio z prowadzoną przez nich działalnością gospodarczą;
- art. 385 1 § 1-3 k.c. poprzez odmowę jego zastosowania w stosunku do powodów, gdy nie ulega wątpliwości, że umowa pożyczki zawarta pomiędzy pozwaną a powodami zawierała niedozwolone postanowienia, a skoro Sąd pierwszej instancji wskazał, że przyjęcie abuzywnego charakteru danego postanowienia umownego jest uzależnione od zawarcia umowy z konsumentem, wobec tego brak było podstaw do odmowy zastosowania niniejszego przepisu w stosunku do powodów, którzy zawarli z pozwaną umowę pożyczki jako konsumenci;
23.zarzut naruszenia prawa procesowego:
- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę materiału procesowego i przyjęcie, że zeznania świadków I. B. oraz J. S. wskazują, że umowa pożyczki była przeznaczona na cele prywatne powodów są niewiarygodne, a pożyczka zaciągnięta została na potrzeby działalności spółki cywilnej lecz z zeznań świadków jasno wynikało, że pożyczka miała być przeznaczona na cele prywatne powodów;
- art. 278 w zw. z art. 277 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku powodów o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego.
Na rozprawie apelacyjnej w dniu 24 stycznia 2022 r. powodowie rozszerzyli zarzuty apelacyjne w zakresie naruszenia prawa materialnego, a to art.58 §1 i 2 k.c. oraz art.385 1 k.c.
Podnosząc powyższe zarzuty powodowie wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości, względnie przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji przy założeniu, że powodowie działali jako konsumenci oraz zasądzenie na rzecz powodów kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego z obydwie instancje według norm przepisanych. Powodowie złożyli również wniosek o przeprowadzenie dowodu z treści wpisu z dnia 2 grudnia 2013 r. powoda S. M. działającego pod firmą(...) do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.
Pozwana w odpowiedzi na apelację wniosła o jej oddalenie w całości, oddalenie, ewentualnie pominięcie wniosku o przeprowadzenie dowodu z treści wpisu z dnia 2 grudnia 2013 r. do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej dotyczącego powoda S. M. działającego pod firmą (...) oraz zasądzenie od powodów na rzecz strony pozwanej kosztów zastępstwa apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje :
Apelacja powodów, jako nieuzasadniona podlegała oddaleniu.
Sąd Apelacyjny podziela ustalenia stanu faktycznego poczynione przez Sąd pierwszej instancji i przyjmuje je za własne albowiem ocena dowodów przeprowadzona przez ten Sąd, konsekwencją której były poczynione ustalenia stanu faktycznego, jest niewadliwa i została dokonana bez przekroczenia art.233 §1 k.p.c. W sytuacji, gdy sąd odwoławczy orzeka na podstawie materiału zgromadzonego w postępowaniu w pierwszej instancji nie musi powtarzać dokonanych ustaleń, gdyż wystarczy stwierdzenie, że przyjmuje je za własne (por. np. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 1935 r., C III 680/34. Zb. Urz. 1936, poz. 379, z dnia 14 lutego 1938 r., C II 21172/37 Przegląd Sądowy 1938, poz. 380 i z dnia 10 listopada 1998 r., III CKN 792/98, OSNC 1999, Nr 4, poz. 83). Sąd pierwszej instancji poparł swe ustalenia faktyczne wnikliwą analizą zebranych dowodów, a ich ocena odpowiada zasadom logiki i obejmuje wszystkie istotne okoliczności sprawy. Wywody zaprezentowane w apelacji nie stanowiły wystarczającej podstawy do weryfikacji orzeczenia Sądu I instancji w postulowanym przez skarżącego kierunku. Zasada swobodnej oceny dowodów wyrażona w przepisie art.233 § 1 k.p.c. obejmuje obowiązek sądu meritii w zakresie oceny wiarygodności i mocy dowodowej przeprowadzonych w sprawie dowodów w danej sprawie, a zatem wyraża istotę sądzenia w części obejmującej ustalenie faktów, ponieważ obejmuje rozstrzygnięcie o przeciwstawnych twierdzeniach stron, na podstawie własnego przekonania sędziego powziętego w wyniku bezpośredniego zetknięcia się ze świadkami, dokumentami i innymi środkami dowodowymi. Powinna ona odpowiadać regułom logicznego rozumowania wyrażającym formalne schematy powiązań pomiędzy podstawami wnioskowania i wnioskami oraz uwzględniać zasady doświadczenia życiowego wyznaczające granice dopuszczalnych wniosków i stopień prawdopodobieństwa ich występowania w danej sytuacji. Granice swobodnej oceny dowodów wyznaczają w szczególności: obowiązek wyprowadzenia przez sąd z zebranego materiału dowodowego wniosków logicznie prawidłowych, ramy proceduralne (ocena dowodów musi respektować warunki określone przez prawo procesowe, w szczególności art. 227-234 k.p.c.), wreszcie poziom świadomości prawnej sędziego oraz dominujące poglądy na sądowe stosowanie prawa. Swobodna ocena dowodów dokonywana jest przez pryzmat własnych przekonań sądu, jego wiedzy i posiadanego zasobu doświadczeń życiowych, uwzględnia wymagania prawa procesowego oraz reguły logicznego myślenia, w według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i - ważąc ich moc oraz wiarygodność - odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § l k.p.c.) i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Zarzut naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. byłby skuteczny wówczas, gdyby skarżący wykazał uchybienie podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj. regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2005 r. wydany w sprawie III CK 314/05). Ponadto, ocena mocy i wiarygodności dowodów, przeprowadzona w pisemnym uzasadnieniu orzeczenia, mogłaby być skutecznie podważona w postępowaniu odwoławczym tylko wówczas, gdyby wykazano, że zawiera ona błędy logiczne, wewnętrzne sprzeczności, jest niepełna itp. Tymczasem wbrew zarzutom skarżących Sąd Okręgowy w sposób wszechstronny, bezstronny i zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów dokonał analizy zgromadzonego materiału dowodowego. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu. W konsekwencji, nie jest wystarczającym uzasadnieniem zarzutu naruszenia normy art. 233 § 1 k.p.c. przedstawienie przez stronę skarżącą własnej oceny dowodów i wyrażenie dezaprobaty dla oceny prezentowanej przez sąd pierwszej instancji. Skarżący ma obowiązek wykazania naruszenia przez sąd paradygmatu oceny wynikającego z art. 233 § 1 k.p.c. (a zatem wykazania, że sąd a quo wywiódł z materiału procesowego wnioski sprzeczne z zasadami logiki lub doświadczenia życiowego, względnie pominął w swojej ocenie istotne dla rozstrzygnięcia wnioski wynikające z konkretnych dowodów - grupy dowodów).
Odnosząc powyższe reguły stosowania zasady swobodnej oceny dowodów wynikającej z art.233 § 1 k.p.c. oraz podstawy umożliwiające badanie, czy zasada ta doznała naruszenia przez sąd meritii, do realiów oceny dowodów i czynionych na jej podstawie ustaleń stanu faktycznego nie sposób przyznać apelującym słuszności albowiem stawiane w tym zakresie zarzuty nakierowane są na wzruszenie poczynionych przez Sąd pierwszej instancji ustaleń stanu faktycznego, a w konsekwencji oceny prawnej dokonanej przez Sąd pierwszej instancji. Nie sposób bowiem przyjąć za apelującymi jakoby ocena dowodów dokonana przez Sąd pierwszej instancji była niewszechstronna i aby uchybiała zasadzie swobodnej oceny dowodów. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy stanowił uzasadnioną podstawę dla przyjęcia przez Sąd pierwszej instancji, sekwencji zdarzeń, ich czasookresu i wpływu na ocenę twierdzeń podnoszonych przez powodów, a w konsekwencji dla przyjęcia zarówno charakteru działań powodów, jako przedsiębiorców jak i skutków zawartej pomiędzy stronami umowy.
Zarzuty skarżących ujęte w formule niezgodności ustaleń faktycznych z materiałem dowodowym zebranym w sprawie w istocie sprowadzają się do negowania odmowy przyznania powodom statusu konsumenta przy zawieraniu umowy kredytu z dnia 7 marca 2008 r. Kwestia ta dotyczy jednak materii, która powinna być eksponowana w ramach naruszenia przepisów prawa materialnego (art. 22 1 k.c.), a nie procesowego, wobec tego przy okazji omawiania tego zagadnienia zostanie poruszona.
Odnosząc się do zarzutów powodów w zakresie błędnej oceny zeznań świadków I. P. i J. S. w odniesieniu do celu przeznaczenia sumy kredytowej wskazać należy, że zarzuty te są chybione. Świadek I. B. w ogóle nie miała informacji na temat przepływów finansowych w spółce cywilnej, w której uczestniczyli powodowie, a która zajmowała się wynajmem nieruchomości. Świadek ten, jak wskazał, pracował dla firmy prowadzonej przez M. M., który zajmował się sprzedażą i serwisem samochodów. Jej zeznania nie wprowadzały żadnych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy faktów, a tym bardziej nie mogły przemawiać za czynieniem ustalenia przeznaczenia środków finansowych pozyskanych z kredytu. Również zeznania świadka J. S. nie dawały podstaw do określenia, na jaki cel środki te zostały faktycznie przeznaczone. Świadek przyznała jedynie, że środki te nie zostały ujęte w księgach finansowych spółki cywilnej (...), co należy przyznać, ale nie wiedziała, na jakie cele „prywatne” powodowie je wykorzystali. Ten wątek zeznań świadka słusznie został uznany za niewiarygodny w świetle zebranego materiału dowodowego, co Sąd Okręgowy wyraźnie wskazał, ale również w świetle stanowiska samego powoda, który wszak przyznawał, iż kwota kredytu była przeznaczona dokładnie na te cele, które w umowie kredytu były wskazane. Inną natomiast kwestią była ocena, czy tak określone cele były bezpośrednio związane z prowadzoną przez powoda działalnością gospodarczą, czy też zaspokajał „prywatny” interes powoda. Taka ocena nie należy jednak do świadka, który wydawał się łączyć fakt braku księgowania kredytu w księgach finansowych spółki cywilnej z przeznaczeniem tych środków. Świadek natomiast nie miała żadnej informacji, na jakie ceł został przeznaczony kredyt udzielony uprzednio w (...) Bank S.A.
Sąd Apelacyjny oddalił wniosek powodów złożony w apelacji w postaci wpisu powoda do CEIDG z dnia 2 grudnia 2013 r., z którego miałoby wynikać, iż powód rozszerzył swoją działalność gospodarczą o wynajem i zarządzanie nieruchomościami dopiero w 2013 r., a więc już po zawarciu umowy kredytu. Wniosek związany był z ustaleniem Sądu Okręgowego, poczynionym na podstawie wpisu z CEIDG z 2018 r., iż powód od 1979 r. prowadzi działalność gospodarczą w branży samochodowej i komercyjnym najmie lokali. Wniosek dowodowy należało jednak uznać za spóźniony. Argumentem o prowadzeniu przez powodów działalności gospodarczej w zakresie najmu nieruchomości posłużyła się strona pozwana w odpowiedzi na pozew. W replice na to pismo powodowie nie zakwestionowali tej okoliczności, podnosili że pożyczka została przeznaczona na remont nieruchomości w której aktualnie są zameldowani. Jednakże ani nie wskazywali, w jaki sposób sfinansowali kredyt walutowy zaciągnięty w (...) Banku S.A. ani też nie wykazali w jakim stopniu spożytkowali pożyczkę na sfinansowanie nieruchomości komercyjnej. Nie wykazali również, że w dacie zaciągania zobowiązania z tytułu pożyczki w pozwanym Banku nie prowadzili działalności gospodarczej związanej z gospodarowaniem nieruchomościami, że działalność tęgo typu została rozpoczęta znacznie później po dokonaniu czynności prawnej, która jest kwestionowana. Co więcej, sposób zabezpieczenia długu powodów wobec pozwanego Banku poprzez wpis hipoteki umownej łącznej kaucyjnej w księdze Wieczystej prowadzonej dla nieruchomości położonej w(...) przy ulicy (...), której współwłaścicielami są powodowie jako wspólnicy Spółki Cywilnej (współwłasność łączna) także stanowi okoliczność potwierdzająca, że zaciągnięta pożyczka była związana z działalnością gospodarczą prowadzoną przez powodów. Jeśli powodowie zamierzali wykazać okoliczność przeciwną, to już na etapie postępowania przed Sądem pierwszej instancji taką inicjatywę dowodową powinni podjąć. Wreszcie, Sąd Okręgowy wyraźnie wskazał przy okazji omawiania tego zagadnienia, że sam fakt prowadzenia działalności w tym zakresie nie przesądzał o charakterze, w jakim powodowie zaciągnęli pożyczkę. Oznacza to, że nie przydał tej okoliczności zasadniczego znaczenia, ale wplótł ją w pozostały materiał dowodowy, który pozwolił mu na ocenę statusu powodów przy dokonywaniu spornej czynności prawnej. Wniosek dowodowy został oddalony również z tej przyczyny, że był bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, gdyż na ocenę statusu powoda jako konsumenta nie ma wpływu dokonanie formalnego zgłoszenia określonego rodzaju działalności gospodarczej, o czym będzie mowa poniżej.
Wbrew zarzutom apelujących Sąd Okręgowy nie dopuścił się również naruszenia art. 278 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego powodów o przeprowadzenie opinii biegłego na okoliczności związane z rozliczeniem pożyczki. Zasadnie w tym zakresie Sąd Okręgowy przyjął, że dowód taki miałby rację bytu jedynie w razie stwierdzenia nieważności umowy lub poszczególnych postanowień, czego jednak w sprawie nie potwierdzono. Nie stwierdzając w postępowaniu Sądu Okręgowego naruszeń prawa procesowego, rozważyć należało poprawność zastosowania prawa materialnego.
Sąd Okręgowy prawidłowo zinterpretował przesłanki umowy pożyczki w rozumieniu art. 69 prawa bankowego i zaprezentował przyczyny takiej kwalifikacji umowy stron. Należy przy tym wskazać, że cel na jaki przeznaczona została pożyczka został wskazany w zawartej umowie. Za zbędne należy zatem uznać powtarzanie argumentacji Sądu Okręgowego, tym bardziej, że kwalifikacja umowy jako umowy kredytu lub umowy pożyczki nie ma ostatecznie istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.
Sąd Apelacyjny podziela natomiast stanowisko pozwanej, iż udzielona powodom pożyczka miała charakter kredytu denominowanego, a nie indeksowanego. Denominacja oznacza zastąpienie dotychczasowej waluty nową. Indeksacja to natomiast powiązanie wartości z określonym wskaźnikiem ekonomicznym. Waloryzacja pełni tę samą rolę co indeksacja i ma na celu zachowanie realnej wartości zobowiązania. Zasadnicza różnica między kredytem denominowanym a kredytem indeksowanym sprowadza się do waluty zaciągniętego kredytu. Przy zaciągnięciu kredytu (pożyczki) denominowanego bank udziela kredytobiorcy kredytu w walucie obcej następnie przeliczanej na walutę krajową. Przy zaciągnięciu kredytu indeksowanego bank udziela kredytobiorcy kredytu w walucie krajowej, która następnie jest przeliczana (indeksowana) na inną walutę. Powodom pierwotnie udzielono pożyczki w walucie polskiej, a dopiero a wniosek powodów pożyczka półtora roku później została przeliczona na walutę szwajcarską. W efekcie powodowie stali się pożyczkobiorcami pożyczki wyrażonej w walucie obcej, a to przesądza o charakterze tego zadłużenia.
Definicję konsumenta wprowadza art. 22 1 k.c., według którego za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Wynika z tego, co słusznie zaznaczył Sąd Okręgowy, że najistotniejszą cechą konsumenta jest brak związku czynności prawnej z działalnością gospodarczą lub zawodową. Definicja ta nawiązuje do definicji konsumenta zawartej w implementowanej Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE z dnia 25 października 2011 r. w sprawie praw konsumentów, zmieniająca dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywę 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylająca dyrektywę Rady 85/577/EWG i dyrektywę 97/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady. W art. 2 pkt 1 określono, iż „konsument” oznacza każdą osobę fizyczną, która działa w celach niezwiązanych z działalnością handlową, gospodarczą, rzemieślniczą ani wykonywaniem wolnego zawodu. Dodatkowo w preambule Dyrektywy wyjaśniono, że definicja konsumenta powinna obejmować osoby fizyczne działające w celach niezwiązanych z ich działalnością handlową, gospodarczą, rzemieślniczą lub wykonywaniem wolnego zawodu; jednakże w przypadku umów o podwójnym charakterze, gdy umowa zawierana jest w celach, które częściowo są związane z działalnością handlową danej osoby, a częściowo nie są z nią związane, a cel handlowy jest do tego stopnia ograniczony, że nie jest dominujący w ogólnym kontekście umowy, taka osoba również powinna być uznawana za konsumenta.
Normodawca unijny nakazał zatem oceniać czynność prawną dokonywaną przez potencjalnego konsumenta przez pryzmat celów, do jakich ona zmierza. Nacisk na intensywność powiązania, która zawarta jest w art. 22 1 k.c. wymaga uwzględnienia tego ujęcia, z rozważeniem rodzaju czynności i jej przedmiotu oraz przeznaczenia nabywanego towaru lub usługi. Jak zauważył Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 października 2014 r., V CSK 630/13, bezpośredniość powiązania nie oznacza, że każda czynność wykraczająca poza ścisłe ramy określonej branży, w której działa przedsiębiorca automatycznie zapewnia ochronę właściwą konsumentowi. W orzecznictwie wyrażono przy tym pogląd, iż wykonywanie działalności gospodarczej obejmuje także czynności zmierzające do stworzenia właściwych warunków do jej wykonywania (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 25 listopada 2005 r., sygn. akt I UK 80/05, z dnia 23 marca 2006 r., sygn. akt I UK 220/05). W przypadku ciągu czynności, których celem jest rozpoczęcie działalności gospodarczej, funkcjonalnie jej zatem służących, orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości wyłączało ochronę konsumencką (por. wyrok z dnia 3 lipca 1997 r., C - 269/95, F. B. przeciwko D.). Decydujące znaczenia ma tu bowiem cel, do jakiego zmierza dana osoba dokonując konkretnej czynności prawnej, a nie fakt, czy dana osoba prowadzi w ogóle działalność gospodarczą (czy formalnie ją zarejestrowała) lub, czy czynność prawna mieści się w zakresie formalnie prowadzonej działalności gospodarczej czy zawodowej. Zwrócić też należy uwagę, że nawet w przypadku umów o podwójnym charakterze za konsumenta można uznać daną osobę tylko wtedy, gdy cele związane z działalnością handlową nie są dominujące w ogólnym kontekście umowy.
Przyjęte kryterium braku bezpośredniego związku między dokonaną czynnością prawną a działalnością gospodarczą lub zawodową osoby fizycznej stanowi najistotniejsze i najbardziej charakterystyczne wyróżnienie dla pojęcia konsumenta, przeciwstawiane pojęciu przedsiębiorcy. Chodzi tu o bezpośredni związek z działalnością, którą podmiot ten prowadzi samodzielnie, we własnym imieniu, przy uwzględnieniu typu i rodzaju czynności prawnej, jej przedmiotu, a także okoliczności towarzyszących jej zawarciu. Oznacza to, że podejmowana czynność przez konsumenta ma zmierzać do zaspokajania potrzeb własnych i „prywatnych” podmiotu i jego rodziny lub znajomych, jest nastawiona na zapewnienie funkcjonowania gospodarstwa domowego.
Przyjmując powyższe rozumienie „konsumenta” Sąd Okręgowy prawidłowo doszedł do wniosku, że powodowie w ramach transakcji będącej przedmiotem sporu nie działali jako konsumenci, a jako przedsiębiorcy w rozumieniu art. 43 ( 1) k.c. Istotne tu było ustalenie, na jaki cel zostały przeznaczone środki pieniężne uzyskane od pozwanej w wyniku zawartej umowy pożyczki. Środki te przekazano na dokończenie remontu nieruchomości oraz na refinansowanie zakupu nieruchomości komercyjnej przez powoda S. M.. Nie było też spornym, na gruncie dowodu w postaci pisma (...) Banku z dnia 19 września 2007 r. (k.334), że owo refinansowanie obejmowało spłatę innego kredytu udzielonego powodowi S. M.. Nie ma zatem wątpliwości, że owe cele na jakie powodowie zaciągnęli kredyt determinują ocenę, czy w czynności prawnej w postaci zawarcia umowy pożyczki z dnia 7 marca 2007 r. powodowie występowali jako konsumenci. Podkreślić bowiem należy, co prawidłowo wskazał również Sąd Okręgowy, że status konsumenta musi udowodnić strona, która z tego wywodzi korzystne dla siebie skutki prawne (art. 6 k.c.), czyli w tym przypadku powód. Strona powodowa uchyliła się jednak od tej powinności, przyznając jedynie, że powód S. M. posiadał kredyt w (...) Banku S.A., a nadto że w (...) Bank S.A. były prowadzone konta firmowe powoda S. M., co wprost przekłada się na przekonanie, iż poprzedni kredyt walutowy był bezpośrednio związany z jego działalnością gospodarczą. W apelacji wprost powodowie przyznali, że „jedynie ze środków uzyskanych z kredytu z dnia 7 marca 2008 r. powód spłacił pożyczkę uzyskaną w (...)Bank, co nie jest jednoznaczne, że była to kontynuacja tej pożyczki.” Skoro dominującym celem kredytu będącego przedmiotem oceny tej sprawy był zakup nieruchomości komercyjnej, a nadto spłata innego zobowiązania związanego z działalnością gospodarczą powoda, to z definicji określonej Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE z dnia 25 października 2011 r. w sprawie praw konsumentów, zmieniająca dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywę 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylająca dyrektywę Rady 85/577/EWG i dyrektywę 97/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz art. 22 ( 1) k.c. wynika, że powodowie nie działali wobec pozwanej jako konsumenci, ale jako profesjonalny przedsiębiorca.
Drugim celem, na jaki zostały przeznaczone środki pieniężne z pożyczki, był remont nieruchomości. Nie ma też wątpliwości, co wynika z dokumentacji, także kredytowej, że dotyczyło to nieruchomości położonej w (...) przy ul. (...). Kamienica ta nie była miejscem zamieszkania powodów ani członków jego rodziny, nie służyła im też do żadnych celów prywatnych. Kamienica była w całości przeznaczona do wynajmu, wynajęte miały być wyremontowane apartamenty, jak wynikało z pisma powodów skierowanego do pozwanej z dnia 13 marca 2012 r. w ilości 18, oraz lokal użytkowy.
Skarżący akcentuje, że z zeznań świadków J. S. i I. B. wynikało, że nieruchomość nie została ujęta jako środek trwały w prowadzonej przez powoda działalności gospodarczej w ramach spółki cywilnej. Okoliczność taką należy potwierdzić, ale nie ma ona znaczenia dla oceny statusu powoda jako strony umowy kredytu z dnia 22 sierpnia 2007 r. Jak już wyjaśniono istotnego znaczenia nabiera cel, na który przeznaczono kwotę kredytu, a nie formalne ujęcie danej czynności prawnej w ramy prowadzonej działalności gospodarczej. Spółka cywilna zajmowała się zarządzaniem nieruchomości, którymi dysponował powód. Uzyskiwane z najmu nieruchomości środki stanowiły dochód powoda. Działalność ta zatem była nastawiona na generowanie zysków, a wykorzystywanie nieruchomości miało charakter stały i rozwojowy, skoro powód przygotowywał kolejną nieruchomość do poszerzenia tej działalności.
Podkreślić przy tym należy, co powodowie pomijają w swojej argumentacji, że na uwagę zasługuje wpis w księdze wieczystej. Z wpisu tego wynika, iż nieruchomość położona w C. przy ul. (...) i ul. (...) jest własnością powodów S. M. i M. M. we wspólności łącznej jako wspólników spółki cywilnej. Wpis ten został dokonany na podstawie umowy z dnia 30 grudnia 2005 r. przeniesienia własności jako wkładu do spółki cywilnej. Wpis ten korzysta z domniemania z rzeczywistym stanem rzeczy (art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece). Domniemania tego powodowie nie obalili. Natomiast ocena poprawności prowadzenia księgowości działalności gospodarczej powodów prowadzonej w formie spółki cywilnej jest niemożliwa ze względu na brak materiału źródłowego. Zresztą pozostawałaby ona i tak bez znaczenia dla ustalenia właściciela nieruchomości, które to prawo rzeczowe nie jest uzależnione od tego, czy przedsiębiorca ujmie ją w stanie majątku firmy. Bez znaczenia pozostaje również kwestia braku oznaczenia we wniosku o pożyczkę czy umowie pożyczki powodów jako podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, skoro istotny z puntu widzenia oceny danej osoby jako konsumenta jest cel dokonania czynności prawnej. Z tych samych przyczyn o statusie konsumenta nie mogą przesądzać również odwołania w umowie pożyczki do tabeli opłat i prowizji dedykowanych osobom fizycznym czy zasad składania wniosku o dokonanie zmiany waluty pożyczki. Niewątpliwie oceny statusu danej osoby jako strony czynności prawnej dokonuje się z chwili dokonywania tej czynności. Jednak, jak już podkreślono, wykonywanie działalności gospodarczej polega również na planowaniu czynności zmierzających do stworzenia właściwych warunków do jej wykonywania. A cel prowadzenia prac remontowych w budynku przy ul. (...) w C. był jasny, wynikał z zeznań świadków, na których powołuje się powód, a także pism powoda kierowanych do pozwanej w sprawie prolongaty spłaty kredytu.
Prawdą jest, iż przyznanie danej osobie waloru konsumenta nie jest uzależniona od wysokości sumy kredytowej. Jednak okoliczność ta może przy zastosowaniu logicznego wnioskowania prowadzić do określenia celu pożyczki czy kredytu. Taki zabieg prawidłowo zastosował Sąd Okręgowy. W realiach życia codziennego trudno bowiem uznać, iż wnioskowanie o kredyt w wysokości 4.000.000 zł miało związek z zaspokojeniem potrzeb własnych kredytobiorców lub ich rodzin.
Podnosząc, iż Sąd Okręgowy uznał, że umowa pożyczki z dnia 7 marca 2008 r. była kontynuacją umowy kredytu zawartej uprzednio przez powoda S. M. z (...) Bank S.A. wskazać należy, iż taki zapis rzeczywiście ma miejsce w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, tym niemniej oczywistym jest, że nie chodziło w umowie zawartej pomiędzy stronami o kontynuację wcześniej zawartej przez jednego z powodów umowy kredytowej ale o to, by pozyskać środki płatnicze na zakończenie wcześniejszej umowy kredytowej poprzez spłatę zobowiązania środkami płatniczymi pochodzącymi z pożyczki udzielonej przez pozwaną. Temu bowiem służył zawarty we wniosku powodów o kredyt zapis : „…w celu zrefinansowania poniesionych nakładów związanych z zakupem nieruchomości komercyjnej…” oraz w samej umowie „…z przeznaczeniem na dokończenie remontu nieruchomości oraz refinansowanie zakupu nieruchomości komercyjnej”. Z tego wynika logiczny wniosek, że poprzedni kredyt został w ten sposób spłacony.
Uznaniu, że powodowie nie byli osobami fizycznymi, które działały w celach związanych z działalnością handlową, gospodarczą, nie stoi na przeszkodzie brak rejestracji rodzaju działalności polegającego na wynajmie nieruchomości, czy wykorzystanie rachunku osobistego do rozliczeń kredytowych. O statusie konsumenta nie decyduje bowiem to, czy dana osoba prowadzi formalnie zarejestrowaną działalność gospodarczą w ogóle, ale to, czy czynność prawna, którą dokonuje pozostaje w bezpośrednim związku z taką działalnością. Działalność gospodarczą w orzecznictwie określa się przez wskazanie charakteryzujących ją cech, takich jak: profesjonalny charakter, powtarzalność i ciągłość podejmowanych działań, działanie na własny rachunek, uczestnictwo w obrocie gospodarczym oraz podporządkowanie regułom gospodarki rynkowej m.in. w celu osiągnięcia zysku (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2017 r., sygn. akt III CZP 69/16). A taka działalność była przez powoda prowadzona również przy wykorzystaniu nieruchomości, na remont której przeznaczone były środki pieniężne pochodzące z kredytu.
Sąd Okręgowy nie twierdził, iż prowadzenie działalności gospodarczej przez powodów wyklucza całkowicie przyznanie im statusu konsumenta we wszystkich czynnościach prawnych. Powołując się na definicję konsumenta z art. 22 1 k.c. Sąd Okręgowy jako jedną z istotnych przesłanek wymienił związek konkretnej czynności prawnej z prowadzoną działalnością gospodarczą czy zawodową, a doszukując się takiego związku pomiędzy umową pożyczki z dnia 7 marca 2008 r. a wykorzystywaniem nieruchomości w celu osiągnięcia zysku i spłatą kredytu uprzednio uzyskanego w rachunku firmowym, zasadnie odmówił powodom tego statusu. Przypomnieć w tym miejscu należy, że znaczna większość sumy kredytowej została spożytkowana refinansowanie zakupu nieruchomości komercyjnej, a więc na spłatę innego kredytu walutowego, co do którego nie wykazano, że powód S. M. występował jako konsument. Przyjęcie tego celu jako dominujący już pozwalało na odmowę przyznania powodom statusu konsumentów. Należy bowiem przyjąć, że kredyt (pożyczkę) refinansowy należy oceniać z punktu widzenia celu przeznaczenia kredytu (pożyczki) pierwotnego. Refinansowanie stanowi bowiem przeniesienie zobowiązania finansowego do innego banku. To zobowiązanie finansowe wiązało się z określonym celem, który podlega ocenie w świetle art. 2 pkt 1 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE z dnia 25 października 2011 r. w sprawie praw konsumentów, zmieniająca dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywę 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylająca dyrektywę Rady 85/577/EWG i dyrektywę 97/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz art. 22 1 k.c., samo refinansowanie tym celem nigdy nie jest. Powodem bowiem takiej decyzji finansowej jest uzyskanie korzystniejszych warunków kredytowych.
Brak wykazania statusu powodów w dokonanej czynności prawnej jako konsumenta nie pozwala na zastosowanie konsekwencji tzw. klauzul abuzywnych (art. 385 1 k.c.), co w konsekwencji prowadzi do wniosku, że Sąd Okręgowy tej normy prawnej naruszyć nie mógł.
Argumentacja o skutkach uznania postanowienia umownego za abuzywne zawarta w apelacji powodów, a w tym zarzut o braku uwzględnienia faktu, że pozwana udzieliła powodom pożyczki w złotówkach i nigdy nie poniosła ryzyka kursowego, nie mogła wpłynąć na ostateczne rozstrzygnięcie. Apelacja powodów, podobnie jak w sprawie będącej przedmiotem rozstrzygnięcia przez tut. Sąd Apelacyjny w sprawie V AGa 128/19 sprowadzała się wyłącznie do kwestii błędnego określenia statusu powodów przy dokonaniu spornej czynności prawnej i konsekwencji stąd płynących, przy czym w wymienionej sprawie jako powód występował jedynie S. M.. Na rozprawie apelacyjnej powodowie rozszerzyli zarzuty apelacji formalnie odnoszące się do sytuacji prawnej konsumenta, ale także w uzasadnieniu rozszerzenia tych zarzutów powołała się na nieważności umowy kredytu z dnia 7 marca 2008 r. w myśl art. 58 §1 i 2 k.c., zarzucając, że zawarta umowa pożyczki jest sprzeczna z prawem i z zasadami współżycia społecznego przy uwzględnieniu art.69 prawa bankowego. Podnosiła przy tym sprzeczność z prawem i zasadami współżycia społecznego zapisu zawartego w § 2 aneksu nr (...) do umowy podpisanego w dniu 2 września 2008 r. Podstaw owej nieważności upatrywali powodowie w zapisach dotyczących przewalutowania kredytu po kursie kupna, a nie sprzedaży.
Nieważność czynności prawnej jest brana pod uwagę przez sąd z urzędu, o ile wynika z okoliczności faktycznych sprawy. Tym bardziej możliwe jest podniesienie przez stronę postępowania zarzutu nieważności czynności prawnej w postępowaniu odwoławczym, ale ocena tego zarzutu następuje wyłącznie na podstawie tego materiału dowodowego, który został już w sprawie zebrany, a nowe dowody tylko w razie zajścia okoliczności określonych art. 381 k.p.c. Rozszerzenie argumentacji mającej przemawiać za tezą o nieważności umowy pożyczki lub przynajmniej jej poszczególnych postanowień sprowadzało się przede wszystkim do zacytowania fragmentów uzasadnień wyroków wydanych w innych sprawach. Zabieg taki nie można uznać za wystarczający do uznania, że również w tym przypadku mamy do czynienia z postanowieniami umownymi naruszającymi art. 58 k.c. Sąd Apelacyjny w pełni przychyla się do argumentacji wyrażonej w uzasadnieniu tut.Sądu Apelacyjnego wyrażonej w sprawie V AGa 128/19, w której powodem był S. M., a podniesione w apelacji zarzuty były tożsame jak w sprawie niniejszej, w świetle której każda sprawa podlega odrębnej ocenie za względu na określone okoliczności faktyczne i prawne. Już z przytoczonych fragmentów wynika, że Sądy rozstrzygające inne sprawy odnosiły się do sytuacji faktycznych odmiennych do tej sprawy, a mianowicie do kredytów indeksowanych, spraw konsumenckich, odwołujących do konkretnych dowodów (zwłaszcza treści konkretnych umów), również do opinii biegłych z zakresu finansów opisujących schemat wyliczeń zawartych w konkretnych umowach, by ostatecznie dojść do wniosku, że umowy miały na celu jej obejście czy naruszały zasady współżycia społecznego. Fragmentów rozważań poczynionych w innych sprawach nie da się przełożyć bez wskazania podstaw faktycznych do takiego wnioskowania. Należy przy tym podkreślić, że argumentacja skarżących wyrażona podczas rozprawy apelacyjnej w dniu 24 stycznia 2022 r. obejmowała kwestie dotyczące przeliczenia kwoty pożyczki w aneksie nr (...) waluty według kursu kupna, a uiszczanie rat w walucie polskiej przeliczanej według kursu sprzedaży, które to kursy były jednostronnie ustalane przez pozwaną, co z kolei służyło interesom pozwanego Banku. To miałoby uzasadniać, że czynność prawna naruszała zasady współżycia społecznego. Uzasadnienie takie jest wysoce niewystarczające. Przyjmując koncepcje skarżących należałoby z góry uznać, że forma przeliczenia zawarta w umowie stron jest sprzeczna z prawem, czego stwierdzić nie można już choćby z powodu dopuszczalności zawierania umów kredytu denominowanego (art. 69 prawa bankowego). Z całą stanowczością podkreślić należy, że dla oceny, czy zachodzi wypadek, o którym mowa w art.58 §2 k.c., obok treści czynności prawnej miarodajny jest jej skutek, a w szczególności to, czy w wyniku podjęcia czynności powstanie uprawnienie lub obowiązek którego wykonanie spowoduje wystąpienie stanu sprzecznego z zasadami współżycia społecznego, a więc z podstawowymi zasadami etycznego i uczciwego postępowania. Konieczna jest świadomość uczestników czynności, obejmująca co najmniej nieuchronność wystąpienia skutku sprzecznego z zasadami współżycia społecznego. W realiach sprawy taka sytuacja nie wystąpiła albowiem w dacie zawarcia umowy chodziło powodom o obniżenie oprocentowania kredytu i o obniżenie kosztów pożyczki – jej rat. Należy również podkreślić, że na podstawie aneksu nr (...) do zawartej pomiędzy stronami umowy kredytowej, strony ustaliły, że przewalutowanie kredytu nastąpi według kursu franka szwajcarskiego (CHF) przy zastosowaniu kursu kupna (§2 aneksu nr (...)), natomiast w pozostałej części aneksu do umowy postanowiły o kursie sprzedaży. W szczególności wskazać należy, na postanowienia objęte §3 ust.3, którym zmieniono §12 umowy pożyczki. W konsekwencji, gdy spłata pożyczki następować będzie w walucie polskiej nastąpi przy zastosowaniu kursu sprzedaży. Oznaczało to, że pożyczkobiorcy nie realizowali świadczenia umownego przy zastosowaniu kursu kupna tylko przy zastosowaniu kursu sprzedaży. Kurs kupna został zastosowany tylko raz i wyłącznie na potrzeby przewalutowania, co prowadzi do wniosku, że miała to być uzgodniona korzyść pozwanego Banku jako pożyczkodawcy za przewalutowanie pożyczki.
Na gruncie przewidzianej w art. 353 1 k.c. zasady swobody umów, dopuszczalne jest ułożenie stosunku prawnego w taki sposób, że strony ustalą w umowie inną walutę zobowiązania i inną walutę wykonania zobowiązania. Strony mogą zatem ustalić jako walutę zobowiązania (wierzytelności) walutę obcą, a jako walutę wykonania tego zobowiązania (spłaty wierzytelności) walutę polską. Także z art. 69 ust. 2 pkt 2 i 4 prawa bankowego wynika, że określona w umowie kredytu bankowego waluta kredytu oraz określona w tej umowie waluta spłaty kredytu nie muszą być tożsame (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 kwietnia 2015 r., sygn. akt V CSK 445/14). Tak właśnie ustaliły strony w umowie kredytu dnia 22 sierpnia 2007 r. Treść stosunku prawnego i okoliczności jego zawarcia musiałyby zatem wskazywać na nierównowagę stron umowy, wprowadzanie jej błąd, wykorzystywanie niewiedzy kredytobiorcy, które to okoliczności potwierdziłyby naruszenie zasady lojalności. Tymczasem w sprawie brak materiału dowodowego, aby potwierdzić negatywne postępowanie pozwanej wobec powodów w konkretnych realiach sprawy. Należy mieć na względzie, że wobec przedsiębiorcy należy postawić wyższe kryterium należytej staranności i dbałości o swoje interesy.
Nie zostało również wykazane, że w umowie pożyczki zawartej przez strony wykorzystana została konstrukcja instrumentu finansowego podobnego do swapa walutowo- procentowego (CIRS). Pomijając już fakt, że skarżący nawet nie wyjaśnili, co rozumie przez podobieństwo do konkretnego instrumentu finansowego, to odesłanie w tym względzie wyłącznie do skromnego fragmentu uzasadnienia w innej sprawie, której podstawa faktyczna nie jest znana, i w której dodatkowo taka ocena doprowadziła do wniosku o naruszeniu obowiązków informacyjnych o ryzyku walutowym, co świadczy o rozważaniu abuzywności klauzul umownych, należy uznać za dalece niewystarczające do postawienia takich tez wobec czynności prawnej dokonanej przez strony tego procesu. W tej sprawie Sąd Okręgowy ustalił, a skarżący tych ustaleń nie podważali, że powodowie świadomi byli skutków zawarcia umowy kredytu walutowego już choćby z tego powodu, że wcześniej powód S. M. korzystał z tego rodzaju sposobów finansowania swojej działalności gospodarczej, sam zwrócił się o zastąpienie dotychczasowej waluty nową, gdyż wcześniej już uzyskał kredyt w walucie polskiej, podpisał oświadczenie o świadomości ryzyka walutowego, a kredyt spłacał zarówno w walucie polskiej, jak i w walucie szwajcarskiej wykorzystując do tego swoje konto walutowe. Powodowie nie udowodnili również, że sposób wykonywania umowy uzgodniony w umowie pożyczki naruszał ich interesy. Okoliczności sprawy przedstawione w toku postępowania sądowego nie pozwalają wobec tego na przyjęcie, że powodowie działający jako rozważni przedsiębiorcy zawarli z pozwaną umowę pożyczki z naruszeniem zasad współżycia społecznego. Wskazać ponadto należy, że dotychczasowe orzecznictwo sądów powszechnych wypracowało przede wszystkim na gruncie kredytów konsumenckich pojęcia nieostre, które w bankowych umowach konsumenckich, „podpadają” czy to pod tzw. klauzule abuzywne czy to pod wadliwość umowy prowadzącą do jej nieważności w rozumieniu art.58 k.c. (por. m.in.: wyrok Sądu Najwyższego z dnia : 22 maja 2014 r., sygn. IV CSK 597/13, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2018 r., sygn.. III CZP 93/17). W realiach związanych z zawartą pomiędzy stronami umowy pożyczki brak jest takich pojęć nieostrych, stwarzających dowolność w kształtowaniu obowiązków umownych powodów.
Jedynie w uzupełnieniu wskazać należy, że w sprawie o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności dłużnik traci prawo wytoczenia powództwa przewidzianego w art. 840 k.p.c. z chwilą wyegzekwowania przez wierzyciela świadczenia objętego tytułem wykonawczym. Powództwo opozycyjne ma charakter powództwa zmierzającego do wydania orzeczenia konstytutywnego, gdyż wyrok taki przekształca istniejący dotąd między stronami stosunek prawny i działa ex nunc. Celem powództwa opozycyjnego jest udaremnienie możliwości przeprowadzenia jakiejkolwiek egzekucji i powód w pełni osiąga cel związany z tym powództwem, jeżeli uzyska rozstrzygnięcie stwierdzające, że tytuł został pozbawiony wykonalności. W razie więc wyegzekwowania należności objętej tytułem wykonawczym powództwo opozycyjne już z tego względu jest bezprzedmiotowe.
W postępowaniu przed Sądem Okręgowym przedmiotem dowodu nie była okoliczność, czy tytuł wykonawczy, który ma zostać pozbawiony wykonalności, został wyegzekwowany w całości lub w części. W pozwie powodowie wnosili o pozbawienie wykonalności całego tytułu, a jako żądanie ewentualne wskazali, że pozbawienie może dotyczyć tylko części tytułu, ale wiązali to z wyliczeniem wysokości swojego zobowiązania wobec pozwanej w razie uwzględnienia niektórych postanowień umownych za nieważne. Pominięto natomiast całkowicie kwestie stanu egzekucji, która, co nie było sporne, jest w toku. Na etapie postępowania przed Sądem pierwszej instancji powodowie podnosili, że zarówno w polskich złotych jak i we frankach szwajcarskich spłacili łącznie kwotę 1.840.089, 30 zł przy założeniu, że kwota do spłaty wynosiła 3.114.665,93 zł. Na rozprawie apelacyjnej żadna ze stron nie wskazywała na stan egzekucji. Jednak co istotne, wskazana okoliczność byłaby istotna wówczas gdyby żądanie pozwu, wywodzone z art.840 k.p.c. okazało się uzasadnione, co w realiach sprawy nie nastąpiło.
Wobec powyższych rozważań apelacja powodów, jako bezzasadna została oddalona na podstawie art. 385 k.p.c.
O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 i art. 99 k.p.c. i obciążono nimi powodów jako stronę przegrywającą. Koszty postępowania apelacyjnego należne pozwanej, jako wygrywającej obejmowały koszty zastępstwa procesowego związane z reprezentowaniem pozwanej przez profesjonalnego pełnomocnika, ustalone w stawce minimalnej dla wartości przedmiotu zaskarżenia, a więc w kwocie 11.250 zł, stosownie do treści § 2 pkt 8 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Ponieważ przepis art.105 § 1 k.p.c. dotyczy strony przegrywającej spór to należy uznać, że jeżeli przegrywającą jest strona powodowa, w charakterze której występuje kilka osób, koszty zastępstwa procesowego strony pozwanej reprezentowanej przez radcę prawnego wyrażają się jednym wynagrodzeniem, a nie jego wielokrotnością (Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2010 r., sygn. I PZ 24/10). Z powyższych przyczyn wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika reprezentującego pozwaną w kwocie 11.250 zł obowiązani są zapłacić powodowie po połowie, a więc każdy po 5.625 zł.
SSA Tomasz Pidzik SSA Wiesława Namirska SSA Grzegorz Stojek
Podmiot udostępniający informację: Sąd Apelacyjny w Katowicach
Osoba, która wytworzyła informację: Wiesława Namirska, Tomasz Pidzik , Grzegorz Stojek
Data wytworzenia informacji: