Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

POSTANOWIENIE

Dnia 11 marca 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach Wydział V Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Zofia Kołaczyk

Sędziowie: SA Katarzyna Żymełka

SA Dariusz Chrapoński (spr)

po rozpoznaniu w dniu 11 marca 2020 r. w Katowicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku(...) w W.

przy udziale A. Ł.

o nadanie klauzuli wykonalności

na skutek zażalenia wnioskodawcy

na postanowienie Sądu Okręgowego w Gliwicach

z dnia 3 stycznia 2020 r., sygn. akt II Co 170/19

p o s t a n a w i a:

na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. zwrócić się do Sądu Najwyższego o rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości:

„ czy w stanie prawnym ukształtowanym na mocy ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r., poz. 1469) właściwym do rozpoznania zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji co do nadania tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności na rzecz następcy prawnego wierzyciela jest inny skład tego sądu, czy też sąd drugiej instancji?”.

SSA Dariusz Chrapoński SSA Zofia Kołaczyk SSA Katarzyna Żymełka

Sygn. akt V ACz 49/20

UZASADNIENIE

We wniosku złożonym do Sądu Okręgowego w Gliwicach w dniu 23 grudnia 2019 r.(...)w W. domagał się nadania tytułowi egzekucyjnemu tego Sądu w postaci prawomocnego nakazu zapłaty z dnia 24 kwietnia 2018 r. (sygn. akt II Nc 24/18) klauzuli wykonalności na jego rzecz. W uzasadnieniu wnioskodawca powołał się na nabycie wierzytelności wynikającej z tego tytułu egzekucyjnego na mocy umowy przelewu wierzytelności zawartej w dniu 7 czerwca 2018 r. z pierwotnym wierzycielem – (...) S.A. we W..

Postanowieniem z dnia 3 stycznia 2020 r. Sąd Okręgowy w Gliwicach ten wniosek oddalił, w uzasadnieniu powołując się na treść art. 804 ² k.p.c. To postanowienie zaskarżył wnioskodawca, zarzucając naruszenie art. 788 § 3 w zw. z art. 804 ² k.p.c. i wnosząc o jego zmianę poprzez uwzględnienie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd pierwszej instancji. W związku z wniesionym środkiem odwoławczym, Sąd Okręgowy w Gliwicach przekazał akta Sądowi Apelacyjnemu w Katowicach celem rozpoznania zażalenia.

Podczas rozpoznania wniesionego środka odwoławczego wyłoniło się zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, a odnoszące się do kwestii, czy w stanie prawnym ukształtowanym na mocy ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r., poz. 1469) właściwym do rozpoznania zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji co do nadania tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności na rzecz następcy prawnego wierzyciela jest inny skład tego sądu, czy też sąd drugiej instancji.

Zasygnalizowane wątpliwości biorą się z następujących przyczyn. Zgodnie z art. 795 § 1 k.p.c. na postanowienie sądu co do nadania klauzuli wykonalności przysługuje zażalenie. Lege non distinguente przysługuje ono na każde postanowienie w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności, wydane na podstawie przepisów Działu II Tytułu I Części Trzeciej Kodeksu postępowania cywilnego. Jednocześnie przepis ten nie reguluje zagadnienia związanego z właściwością sądu uprawnionego do rozpoznania zażalenia, a mianowicie, czy tym sądem jest sąd drugiej instancji, czy też inny składu sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie. Rozwiązania tego problemu w takiej sytuacji poszukiwać należy w pierwszej kolejności na gruncie przepisów ogólnych tej części Kodeksu postępowania cywilnego, w której tenże przepis się znajduje, a w razie jego braku – na podstawie ogólnych przepisów o środkach odwoławczych.

Kwestię zażalenia w Części Trzeciej Kodeksu postępowania cywilnego normuje art. 767 ⁴ k.p.c. i stosownie do brzmienia § 1 tego przepisu, zażalenie na postanowienia sądu przysługuje w wypadkach wskazanych w ustawie. Pojawia się jednak zagadnienie, czy ta regulacja odnosi się również do postępowania klauzulowego. W tym kontekście można zauważyć, że na gruncie stanu prawnego, który obowiązywał do dnia 4 lutego 2005 r., tj. do dnia wejścia w życie ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2004 r., nr 172, poz. 1804) problematykę zażalenia regulował art. 767 § 3 k.p.c., stanowiąc analogiczne rozwiązanie do obecnej regulacji, że zażalenie na postanowienia sądu przysługuje w wypadkach wskazanych w ustawie. Na mocy art. 1 pkt 108 i pkt 110 zmodyfikowano treść art. 767 § 3 k.p.c. tak, że regulację zażalenia na postanowienia sądu przeniesiono do nowo utworzonego art. 767 ⁴ k.p.c. Zachowany został jednak dotychczasowy model, zgodnie z którym zażalenie przysługuje jedynie na postanowienia sądu w wypadkach wskazanych w ustawie. Na gruncie art. 767 § 3 k.p.c. w orzecznictwie wyrażone zostało zapatrywanie, że z uwagi na jego usytuowanie w przepisach ogólnych ma on zastosowanie również do postanowień sądu w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności ( postanowienie Sądu Najwyższego z 12 kwietnia 2001 r., II CZ 122/00, LEX nr 52685, zob. również uzasadnienia postanowień Sądu Najwyższego: z 20 października 2005 r., II CZ 90/05, LEX nr 1554390 i z 14 stycznia 2010 r., IV CZ 113/09, LEX nr 677782 w odniesieniu do skargi kasacyjnej w postępowaniu w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności). Z uwagi na tożsamość merytoryczną art. 767 ⁴ § 1 k.p.c. w stosunku do art. 767 § 3 k.p.c. można zatem przyjąć, że również w aktualnym stanie prawnym, przepis ten jako norma ogólna ma zastosowanie do postępowania klauzulowego.

Przyjęcie, że do postępowania zażaleniowego w postępowaniu klauzulowym stosuje się art. 767 ⁴ § 1 k.p.c. może uprawniać do wniosku, że będzie miał także zastosowanie § 1 ¹ k.p.c., zgodnie z którym zażalenie rozpoznaje sąd, który wydał zaskarżone postanowienie. Jak się wydaje, oba te przepisy wzajemnie się uzupełniają, regulując w sposób spójny dopuszczalność i właściwość sądu w postępowaniach zażaleniowych toczących się na podstawie Części Trzeciej Kodeksu postępowania cywilnego. Dlatego też brak byłoby podstaw do przyjęcia tezy, że w sprawach zażaleniowych dotyczących postępowania klauzulowego nie ma zastosowania art. 767 ⁴ § 1 ¹ k.p.c.

Wskazana tutaj koncepcja zażalenia w postępowaniu klauzulowym wywołuje poważane wątpliwości interpretacyjne z uwagi na treść art. 795 § 2 ¹ k.p.c. Stanowi on, że w przypadkach, o których mowa w art. 778 ¹, art. 778 ², art. 786, art. 787, art. 787 ¹, art. 788 i art. 789, lub gdy tytułem egzekucyjnym nie jest orzeczenie sądu albo referendarza sądowego, sąd drugiej instancji, uwzględniając zażalenie wierzyciela na postanowienie o odmowie nadania klauzuli wykonalności, uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje wniosek do ponownego rozpoznania, jeżeli zachodzą podstawy do nadania klauzuli wykonalności. Ustawodawca operuje w nim pojęciem sądu, o jakim mowa w art. 394 § 1 k.p.c., co mogłoby naprowadzać na wniosek, że ma on zastosowanie w tego rodzaju sprawach. Treść zatem art. 795 § 2 ¹ k.p.c. mogłaby uzasadniać tezę, że w sprawach w nim wymienionych właściwym do rozpoznania zażalenia byłby sąd drugiej instancji, stanowiąc tym samym normę szczególną wobec art. 767 ⁴ § 1 ¹ k.p.c. Wniosek taki byłby o tyle uprawniony, że art. 795 § 2 ¹ k.p.c. został wprowadzony do procedury cywilnej z dniem 8 września 2016 r. na mocy art. 2 pkt 77 lit. a ustawy z 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2015 r., poz. 1311) i w niezmienionym kształcie obowiązuje do chwili obecnej. Brak modyfikacji tego przepisu na mocy nowelizacji z 4 lipca 2019 r., przy jednoczesnym wprowadzeniu do porządku prawnego na mocy tej ustawy art. 767 ⁴ § 1 ¹ k.p.c. może wskazywać, że wolą ustawodawcy było pozostawienie w kognicji sądów drugiej instancji spraw zażaleniowych określonych w art. 795 § 2 ¹ k.p.c. Wedle tej konstrukcji właściwość sądu w innych sprawach zażaleniowych dotyczących postępowania klauzulowego regulowałaby natomiast norma ogólna – zawarta w art. 767 ⁴ § 1 ¹ k.p.c.

Przeciwko uznaniu, że art. 795 § 2 ¹ k.p.c. stanowi lex specialis w stosunku do art. 767 ⁴ § 1 ¹ k.p.c. mogą przemawiać jednakże następujące argumenty. Wyłączenie zastosowania normy ogólnej winno być wyraźne, czego w tym przepisie brak. Z uwagi na jego normatywną zawartość uprawnionym może być wniosek, że określa on jedynie zakres kompetencji sądu rozpoznającego zażalenie wierzyciela na postanowienie odmawiające nadania klauzuli wykonalności. Innymi słowy, ustanawia jedynie zakaz wydania orzeczenia reformacyjnego w postępowaniu zażaleniowym – poprzez nadanie klauzuli wykonalności, a przez sąd drugiej instancji należałoby rozumieć w ujęciu tego przepisu, nie sąd, o którym mowa w art. 394 § 1 k.p.c., a sąd rozpoznający zażalenie na postanowienie co do nadania klauzuli wykonalności. Kolejnym argumentem za uznaniem, że art. 795 § 2 ¹ k.p.c. nie statuuje właściwości sądu drugiej instancji w sprawach w nich wymienionych jest utrwalony w orzecznictwie pogląd, że postanowienie w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności nie jest orzeczeniem kończącym postępowanie ( postanowienia Sądu Najwyższego: z 2 października 2007 r., II CZ 73/07, OSNC-ZD 2008, nr 3, poz. 76 i z 21 listopada 2011 r., LEX nr 1129106 wraz z przywołanymi w nich orzeczeniami). Uniemożliwia to tym samym zastosowanie w tego rodzaju sprawach art. 394 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Przeciwko odczytywaniu art. 795 § 2 ¹ k.p.c. jako normy szczególnej mogą również przemawiać motywy legislacyjne, które legły u podstaw wprowadzenie w życie art. 767 ⁴ § 1 ¹ k.p.c. Wedle intencji ustawodawcy ustanowią on zasadę zażalenia poziomego w postępowaniu egzekucyjnym ( uzasadnienie projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Sejm VIII kadencji, druk sejmowy nr 3137, s. 88).

Zarysowane powyżej wątpliwości co do wykładni art. 767 ⁴ § 1 ¹ k.p.c. i art. 795 § 2 ¹ k.p.c. mają poważne konsekwencje co do określenia właściwego sądu do rozpoznania zażalenia na postanowienia sądu co do odmowy nadania klauzuli wykonalności na rzecz następcy prawnego wierzyciela, tym bardziej, że praktyka sądów powszechnych wykazuje rozbieżności co do interpretacji tych przepisów.

Wobec powyższego na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. orzeczono jak na wstępie.

SSA Dariusz Chrapoński SSA Zofia Kołaczyk SSA Katarzyna Żymełka