Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 września 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:

Sędzia SA Dariusz Chrapoński

po rozpoznaniu w dniu 19 września 2024 r. w Katowicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa C. C. i D. C.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w K.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach

z dnia 10 marca 2022 r., sygn. akt I Cgg 23/21

1.  zmienia zaskarżony wyrok w pkt 2 w ten sposób, że zasądza od pozwanej na rzecz powodów odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 360.000 (trzysta sześćdziesiąt tysięcy) złotych od dnia 25 maja 2021 r. do dnia 2 grudnia 2021 r.;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powodów kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) złotych z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie, za czas od uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty;

3.  nakazuje pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa (Sąd Apelacyjny w Katowicach) kwotę 750 (siedemset pięćdziesiąt) złotych kosztów sądowych.

Sygn. akt V ACa 389/22

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 10 marca 2022 r. Sąd Okręgowy w Gliwicach zasądził od (...) S.A. w K. na rzecz C. C. i D. C. kwotę 408.346,83 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 3 grudnia 2021 r. i kosztami procesu w wysokości 10.800 zł, oddalając powództwo w pozostałym zakresie i nakazując pobranie od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kwoty 25.575,22 zł tytułem kosztów sądowych.

Sąd Okręgowy ustalił, że powodowie są współwłaścicielami - we wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej, nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym i budynkiem gospodarczym z garażem, położonej w (...)przy ulicy (...) (KW nr (...)). Z wniosku o naprawienie szkody w obiektach budowlanych, kierowanego przez powodów do pozwanej wynika, że szkoda powstała na skutek ruchu zakładu górniczego została ujawniona w grudniu 2019 r. Główną konsekwencją ruchu kopalni było znaczne wychylenie budynku od pionu, co następczo powodowało uszkodzenia urządzenia domu. Szkody występowały także w budynku gospodarczym z garażem, ogrodzeniu i nawierzchni brukowej. Przed skierowaniem sprawy na drogę sądową strony prowadziły korespondencję dotyczącą naprawienia szkody spowodowanej ruchem kopalni, jednak zaproponowana przez pozwaną tytułem odszkodowania kwota 208.240 zł, nie została poparta udokumentowanym wyliczeniem i okazała się nie do zaakceptowania dla powodów. Ze sporządzonej opinii budowlanej biegłego sądowego M. S. wynika, że w budynkach zarówno mieszkalnym, jak i gospodarczym występują uszkodzenia powstałe w wyniku prowadzenia eksploatacji górniczej. Zasadniczą szkodą jest wychylenie budynków od pionu, które stanowi dużą uciążliwość w zakresie bezpieczeństwa użytkowania obiektów. W budynku mieszkalnym wypadkowa tego wychylenia wynosi 22,15‰ a w budynku gospodarczym 23,3 ‰. W budynku mieszkalnym występują spękania ścian wewnętrznych i zewnętrznych oraz spękania okładzin okiennych. Biegły wskazał jednocześnie, że gospodarka remontowa budynków prowadzona jest w sposób prawidłowy i nie stwierdził uszkodzeń pochodzenia niegórniczego. Potwierdził także, że budynek szczególnie mieszkalny był już wielokrotnie naprawiany w ramach usuwania skutków szkód górniczych. Odnośnie uszkodzeń nawierzchni biegły wskazał na deformacje, wybrzuszenia i częściowe spiętrzania nawierzchni z kostki brukowej, powstałe w wyniku prowadzenia eksploatacji górniczej. Co do ogrodzenia wschodniego stwierdzono deformacje słupków ogrodzenia, obwis siatki, spękanie cokołów. We wnioskach biegły stwierdził, że wysokość jednorazowego odszkodowania w cenach brutto odnośnie budynku mieszkalnego, budynku gospodarczego i ogrodzenia sumarycznie powinna wynosić 389.458,84 zł. Koszt naprawy nawierzchni biegły wycenił na 18.887,99 zł.

Sąd Okręgowy uznał, że powództwo podlegało uwzględnieniu w części. Strona pozwana ostatecznie nie kwestionowała swojej odpowiedzialności co do zasady. Sporna była natomiast wysokość należnego odszkodowania. Z uwagi na datę ujawnienia się szkód (od grudnia 2019 r.) do ich naprawy stosuje się przepisy Prawa geologicznego i górniczego z 2011 r. (dalej: „p.r.g.g. z 2011 r.”). Zgodnie z art. 145 tej ustawy jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, do naprawiania szkód, o których mowa w art. 144 ust. 1 i 2 (spowodowane ruchem zakładu górniczego), stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego. Pozwana odpowiada zatem na zasadzie ryzyka (art. 435 k.c. w zw. z art. 145 p.r.g.g. z 2011 r.) tj. niezależnie od winy oraz za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła (art. 361 § 1 k.c. w zw. z art. 145 p.r.g.g. z 2011 r.). W myśl art. 363 § 1 k.c. naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednakże gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu. W sprawie bezspornym było, iż co do zasady zachodzą przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanej – na nieruchomości powodów powstały szkody i są one spowodowane działalnością górniczą pozwanej. W toku postępowania dowodowego, w oparciu przede wszystkim o opinię budowlaną, ustalono, iż szkodami górniczymi są wyszczególnione w opinii szkody w budynkach mieszkalnym i gospodarczym, a także uszkodzenia ogrodzenia i nawierzchni. Powodowie po przeprowadzeniu rzeczonego dowodu z opinii biegłego z zakresu budownictwa i szkód górniczych - na marginesie biegły ten został wyznaczony spośród biegłych imiennie wskazanych przez stronę pozwaną w odpowiedzi na pozew rozszerzyli powództwo do kwoty 408.346,83 zł. W ocenie Sądu żądanie to było zasadne; nie zostało ono podważone w sposób skuteczny przez stronę pozwaną i podlegało zasądzeniu na rzecz powodowych małżonków w całości. Żądaną kwotę zasądzono z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 3 grudnia 2021 r. tj. od dnia następującego po dniu doręczenia pełnomocnikowi pozwanej odpisu opinii budowlanej biegłego M. S.. W ocenie Sądu dopiero ta opinia ustalała wysokość szkody, a co za tym idzie wysokość należnego powodom odszkodowania. Dopiero z momentem doręczenia tej opinii strona pozwana miała pełny obraz sytuacji na nieruchomości powodów; w szczególności obrazu szkód pochodzenia górniczego oraz kosztów ich naprawienia. Ustalenie pełnego obrazu szkody nie mogło nastąpić wcześniej; nastąpiło ono dopiero w toku postępowania sądowego, po przeprowadzeniu dowodu z ww. opinii biegłego. Powyższe okoliczności nakazywały uznać, iż dopiero z tą datą pozwana popada w opóźnienie w spełnieniu świadczenia względem powodów. W pozostałym zakresie, tj. co do odsetek od kwoty 360.000 zł, pierwotnie wskazanej w pozwie - za okres od dnia następnego po doręczeniu pozwanej odpisu pozwu do dnia 2 grudnia 2021 r. - powództwo jako niezasadne i niewykazane podlegało oddaleniu.

O kosztach procesu orzeczono na zasadzie art. 98 k.p.c., a o kosztach sądowych na podstawie art. 113 ust. 1 u.k.s.c.

W apelacji powodowie zarzucając naruszenie art. 455 i art. 481 k.c. wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie również odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 360.000 zł za okres od dnia 25 maja 2021 r. do dnia 2 grudnia 2021 r. z kosztami procesu.

Pozwana wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja okazała się uzasadniona.

Okoliczności sprawy były bezsporne, a zatem wypadało dokonać jedynie oceny naruszenia prawa materialnego.

W ocenie Sądu Apelacyjnego konstrukcja roszczenia odsetkowego za opóźnienie (art. 481 § 1 k.c.) oparta jest na założeniu, że w chwili powstania obowiązku spełnienia świadczenia dłużnik musi wiedzieć nie tylko o swoim obowiązku, ale i znać rozmiar świadczenia, które ma spełnić. Przyjąć należy, że w razie roszczenia deliktowego, gdy fakt doznania szkody oraz jej rozmiar są ewidentne i umożliwiają określenie typowego w takich wypadkach świadczenia kompensacyjnego, odsetki ustawowe powinny być naliczane od dnia wezwania dłużnika do spełnienia tego świadczenia, jeżeli natomiast konieczne są szczegółowe badania, bądź dopiero z upływem czasu ujawniają się nowe istotne okoliczności, termin opóźnienia w spełnieniu świadczenia powinien zostać określony z ich uwzględnieniem ( zob. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z 8 listopada 2019 r., III CZP 32/19). W przypadku zatem szkód, które są wyrządzone czynem niedozwolonym, a więc z istoty swojej nie wynikają z zobowiązań terminowych dłużnika, odpowiedzialność odszkodowawcza powstaje z chwilą samego zdarzenia wyrządzającego szkodę. Wezwanie przez poszkodowanego osoby odpowiedzialnej do zapłaty odszkodowania w określonej wysokości stanowi o wymagalności roszczenia, o której jest mowa w art. 455 k.c. w wypadku zobowiązań bezterminowych. Jeżeli tak, to wymagalność roszczenia pieniężnego jest podstawą żądania odsetek za czas opóźnienia, gdy po stronie dłużnika nastąpi opóźnienie ze spełnieniem świadczenia (art. 481 § 1 k.c.).

Przenosząc te rozważanie na grunt analizowanej sprawy nie można podzielić stanowiska Sądu Okręgowego, że wymiernym momentem dla określenia wymagalności wierzytelności objętej niniejszym postępowaniem jest data doręczenia stronie pozwanej odpisu opinii biegłego, w której określono wysokość odszkodowania. Już przed procesem możliwe było dokonanie oceny szkód górniczych i wypłacenia powodom stosownej kompensaty pieniężnej. Powodowie pismem z 28 stycznia 2020 r. zwrócili się do pozwanego na naprawę szkód górniczych, a w ocenie Sądu Apelacyjnego nie było przeszkód, a przynajmniej pozwana ich nie wykazała do właściwego przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego i zaspokojenia roszczeń powodów. Nadto, za wezwanie do zapłaty winien być poczytywany pozew, który doręczono pozwanej 24 maja 2021 r., a wobec czego powodom od kwoty 360.000 zł przysługiwały odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia następnego.

Tym samym zaskarżony wyrok w odniesieniu do odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 360.000 zł podlegał zamianie za okres oddalający powództwo – od dnia 25 maja 2021 r. do dnia 2 grudnia 2021 r. (art. 386 § 1 k.p.c.).

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., zasądzając od pozwanej na rzecz powodów kwotę 2.700 zł tytułem kosztów zastępstwa radcowskiego (§ 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tj. Dz. U z 2023 r., poz. 1935).

O kosztach sądowych w postępowaniu apelacyjnym orzeczono w oparciu o art. 113 ust. 1 u.k.s.c.