Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 listopada 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 22 listopada 2024 r. w Katowicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa J. K. (1) i K. K.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w K.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach

z dnia 3 marca 2022 r., sygn. akt I Cgg 24/20

uchyla zaskarżony wyrok w pkt 1, 3 i 4 i w tym zakresie przekazaniu sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Katowicach, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.

Sygn. akt V ACa 385/22

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 3 marca 2022 r. Sąd Okręgowy w Gliwicach zasądził od pozwanej (...) S.A. w K. na rzecz powodów J. K. (2) i K. K. kwotę 500.328,86 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie i kosztami procesu w wysokości 5.400 zł, nakazując pobranie od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych w wysokości 27.580,41 zł i oddalając powództwo w pozostałym zakresie.

Sąd Okręgowy ustalił, że powodowie są współwłaścicielami we wspólności ustawowej małżeńskiej nieruchomości położonej w R. przy ul. (...), na której posadowiono budynek mieszkalny. W budynku mieszkalnym powodów (segment w zabudowie szeregowej) wystąpiły szkody spowodowane działalnością górniczą, za która odpowiada pozwana. Podzielając opinię biegłej R. Ż. Sąd pierwszej instancji uznał, że główną szkodą jest wychylenie budynku od pionu powodujące dużą uciążliwość w użytkowaniu. Powstały też spękania tynków i posadzek, zaburzenia w otwieraniu okien i drzwi. Szkody w budynku ujawniły się w 2017 r. Uciążliwość użytkowania określa maksymalne pochylenie posadzek o wartości 29,6-30 mm/m. (maksymalne pochylenie posadzki w piwnicy 28 mm/m, maksymalne pochylenie posadzki parteru 26 mm/m, maksymalne pochylenie piętra 29,6 mm/m). Budynek został oddany do użytkowania w 1981 r., wybudowany został zgodnie ze sztuką budowlaną. W budynku nie stwierdza się uszkodzeń pochodzenia poza górniczego, jest należycie utrzymany i konserwowany. Naprawa budynku przez rektyfikację nie jest możliwa (ma on wspólne fundamenty z budynkiem sąsiednim), wykluczone jest także poziomowanie posadzek i podłóg. Naprawa szkody winna polegać na wypłacie jednorazowego odszkodowania w wysokości równej wartości technicznej budynku. Naturalne zużycie budynku wynosi w 2021 r. 18 %. Wartość techniczna budynku powodów (wartość odtworzeniowa, z uwzględnieniem stopnia zużycia technicznego dotyczącego materiałów) wynosi: według stanu na 2017r (data powstania szkód) 514.680,21 zł brutto (473.250,02 zł netto). Wartość techniczna budynku powodów (wartość odtworzeniowa, z uwzględnieniem stopnia zużycia technicznego dotyczącego materiałów) wynosi według stanu na 2021 r.: 500.328,86 zł brutto (459.961,74 zł. netto). Powodowie złożyli do pozwanej wniosek w sprawie naprawy szkód pismami z: 19 grudnia 2019 r. i 22 stycznia 2020 r.

Sąd Okręgowy wskazał, ze działanie sprawcze powodujące szkodę trwało w okresie obwiązywania ustawy prawo geologiczne i górnicze z 9 czerwca 2011 r., która weszła w życie 1 stycznia 2012 r. (dalej: „p.g.g.”). Zgodnie z art. 144 ust. 1 1 p.g.g., właściciel nie może sprzeciwić się zagrożeniom spowodowanym ruchem zakładu górniczego, który jest prowadzony zgodnie z ustawą. Może on jednak żądać naprawienia wyrządzonej tym ruchem szkody, na zasadach określonych ustawą. Do naprawiania szkód będących następstwem eksploatacji, zgodnie z art. 145 1 p.g.g., mają zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego. Nieruchomość powodów położona jest na terenie górniczym i objęta była zasięgiem wpływów górniczych, za które odpowiedzialna jest pozwana (odpowiedzialność pozwanej nie była kwestionowana). W budynku mieszkalnym powodów wystąpiły szkody spowodowane działalnością górniczą, za która odpowiada pozwana. Szkody ujawniły się w postaci trwałego wychylenia budynku od pionu o maksymalnej wartości 29,6-30 mm/m, co powoduje dużą uciążliwość w użytkowaniu. Powstały też spękania tynków i posadzek, zaburzenia w otwieraniu okien i drzwi. Budynek został wybudowany w 1981 r. zgodnie ze sztuką budowlaną, był należycie utrzymany i konserwowany, nie posiada uszkodzeń pochodzenia poza górniczego. Budynek nie nadaje się do rektyfikacji gdyż ma wspólne fundamenty z budynkiem sąsiednim). Naprawa szkody winna polegać na wypłacie jednorazowego odszkodowania w wysokości równej wartości technicznej budynku. Wartość techniczna budynku powodów (wartość odtworzeniowa, z uwzględnieniem stopnia zużycia technicznego dotyczącego materiałów) wynosi według stanu na 2021 r.: 500.328,86 zł brutto. Stopień zużycia technicznego budynku mieszkalnego przy szacowaniu wysokości szkody winno się uwzględniać odnośnie materiałów gdyż zużyciu technicznemu ulegają tylko przedmioty materialne. Powodowie domagali się ostatecznie zasądzenia jednorazowego odszkodowania w kwocie odpowiadającej łącznie wartości technicznej budynku (wartość odtworzeniowa, z uwzględnieniem stopnia zużycia technicznego dotyczącego materiałów) według stanu na 2021 r. (data sporządzenie opinii przez biegłego z zakresu budownictwa). Sąd uznał, iż jest to dopuszczalne i uzasadnione. Pomimo bowiem, iż szkoda w budynku wystąpiła w 2017 r., budynek mieszkalny był nadal zamieszkiwany i eksploatowany – tym samym powodowie odnosili korzyść z budynku a ten w dalszym ciągu podlegał naturalnemu zużyciu. Żądane przez powodów odszkodowanie wyliczone na 2021 r. było przy tym niższe niż wysokość szkody wyliczona na 2017 r. (uwzględniająca niższy stopień zużycia naturalnego). Naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej (art. 363 k.c.). Poszkodowany ma prawo do pełnego naprawienia szkody, nie można go zmuszać do tolerowania szkody we własnym majątku; tu: do zamieszkiwania w budynku w znacznym stopniu pochylonego. Jak wskazała przy tym biegła, stopień pochylenia powoduje dużą uciążliwość w jego użytkowaniu. Poszkodowany wskutek działalności górniczej nie ma możliwości sprzeciwienia się prowadzeniu eksploatacji górniczej. Odpowiedzialność przedsiębiorcy za skutki eksploatacji górniczej ma charakter odpowiedzialności deliktowej, a do naprawiania szkód będących następstwem eksploatacji zgodnie z art. 1451 p.g.g. mają zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego. Mając na uwadze treść opinii biegłego z zakresu budownictwa sporządzonej w sprawie, sąd uznał, że żądanie naprawienia szkody poprzez zasądzenie na rzecz powodów wartości technicznej budynku było uzasadnione. Takiego wyboru naprawienia szkody dokonali powodowie. Wartość techniczna budynku powodów (wartość odtworzeniowa, z uwzględnieniem stopnia zużycia technicznego materiałów) wynosi 500.328,86 zł brutto. Wartość ta stanowi wysokość szkody powodów. Taką też kwotę w oparciu o przepis art. 144 ust. 1 p.g.g. zasądzono na ich rzecz. O odsetkach od zasądzonej kwoty orzeczono w oparciu o przepis art. 481 k.c. Powodowie żądanie odsetkowe sprecyzowali ostatecznie w piśmie opatrzonym datą 22 listopada 2021 r., które Sąd uznał za zasadne częściowo. Kwotę należnego odszkodowania biegły wyliczył na kwotę 500.328,86 zł brutto, biorąc pod uwagę stawki w budownictwie obowiązujące na czas sporządzania opinii (sierpień 2021 r.). Stawki aktualne na ten czas zrekompensowały zatem wzrost cen we wcześniejszym okresie. W konsekwencji sąd uznał za zasadne żądanie odsetkowe od kwoty 80.000 za okres po doręczeniu stronie pozwanej odpisu opinii biegłego, w której została wyliczona szkoda (co nastąpiło 17 września 2021 r.), zaś od rozszerzonej kwoty czyli od 500.328,86 zł - od dnia następnego po doręczeniu stronie pozwanej odpisu pisma powódki opatrzonego datą 22 listopada 2021 r. (co nastąpiło 5 stycznia 2022 r.). Niezależnie od powyższych uwag co do wymagalności roszczenia zauważyć należy, iż powodowie nie wykazali by przed procesowo dokonali stanowczego wezwania do zapłaty określonej kwoty pieniężnej, co mogłoby spowodować wymagalność roszczenia – nie spełniają tego wymogu ich pisma dotyczącego wezwania do ugodowego zakończenia sporu.

O kosztach postępowania orzeczono na zasadzie art. 100 zd. 2 k.p.c. a o kosztach sądowych – na podstawie art. 113 u.k.s.c.

W apelacji pozwany zarzucając naruszenie prawa procesowego: art. 194 § 1 w zw. z art. 379 pkt 5 i art. 316 k.p.c. poprzez wydanie wyroku wobec podmiotu nielegitymowanego biednie w dacie wyrokowania; art. 224 § 1 w zw. z art. 233 § 2 k.p.c. poprzez brak wydania postanowienia o pominięcie wniosku o uzupełnienie opinii biegłego i art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i uznanie za wiarygodną opinię biegłej R. Ż. i prawa materialnego: art. 361 k.c. w zw. z art. 145 p.g.g. poprzez wadliwe ustalenie wysokości odszkodowania, art. 481 k.c. poprzez błędne przyjęcie daty wymagalności roszczenia oraz art. 363 § 2 w zw. z art. 481 k.c. poprzez przyjęcie, że odsetki ustawowe za opóźnienie są powodom należne od wcześniejszej daty, niż data wyrokowania.

Wskazując na te zarzuty pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu, wnosząc o przeprowadzenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego.

Powodowie wnieśli o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja okazała się uzasadniona.

Podstawowe znaczenie ma fakt zawarcia 3 marca 2022 r. umowy pomiędzy pozwaną a Spółką (...) S.A. w B. nieodpłatnego zbycia zakładu (...). Z dniem 3 marca 2022 r. na ten drugi podmiot przeniesiono nieodpłatnie zakład (...), z którym to związane jest objęte pozwem roszczenie (§ 1 i 6 aktu notarialnego). Strony zawarły tę umowę na podstawie art. 8a ust. 1a ustawy z 7 września 2007 r. o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego (tj. Dz.U. z 2024 r., poz. 1383). Zgodnie z art. 8c ust. 2 zd. 1 tej ustawy nabywca przyjmuje zobowiązania z tytułu szkód spowodowanych ruchem zakładu górniczego, w tym szkód powstałych w wyniku reaktywacji starych zrobów. Skoro przepis ten wskazuje na przejęcie zobowiązań z tytułu szkód spowodowanych ruchem zakładu górniczego, następstwo to ma charakter ogólnej sukcesji procesowej i podmiot przejmujący zobowiązania, jako ogólny następca procesowy, wstępuje z mocy prawa do procesu i nie wymaga to zgody strony przeciwnej. Nie zmienia tego zapatrywania fakt, że przejęcie przez zakładu górniczego przez nowy podmiot ma charakter ograniczonej sukcesji uniwersalnej i nie prowadzi do utraty osobowości prawnej przez podmiot przekazujący ten zakład. Jak przyjmuje się w judykaturze na gruncie podobnych przypadków, ograniczona sukcesja uniwersalna stanowi element reorganizacji osób prawnych obejmujących większe struktury organizacyjne. Samo to, że w przypadkach takiej sukcesji osoba prawna, po której ona następuje, nadal istnieje, nie przemawia za tym, aby stroną w procesach, dotyczących stosunków prawnych objętych sukcesją, pozostawała nadał ta osoba, a nie sukcesor, z możliwością jedynie wstąpienia do procesu na podstawie art. 192 pkt 3 k.p.c. Przeciwnie, cały sens takiej reorganizacji opartej na sukcesji uniwersalnej przemawia za tym, aby sukcesja ta, tak jak sukcesja uniwersalna mortis causa i po osobie prawnej zlikwidowanej obejmowała automatycznie także następstwo procesowe. Nie sprzeciwia się temu również cel art. 192 pkt 3 k.p.c. Interesy przeciwnika w sporze osoby, co do której nastąpiła w toku procesu reorganizacja oparta na sukcesji uniwersalnej, nie są wówczas bardziej zagrożone niż wtedy, gdy w toku procesu doszło do likwidacji osoby prawnej, będącej stroną procesu, i do sukcesji po zlikwidowanej osobie prawnej ( zob. uchwały Sądu Najwyższego z 8 grudnia 2016 r., III CZP 85/16, OSBC 2017, nr 9, poz. 97 i z 31 stycznia 2023 r., III CZP 133/22, OSNC 2023, nr 7-8, poz. 70). Ergo , w dacie 3 marca 2022 r. stroną pozwaną stała się ex lege Spółka (...) S.A. w B., o czym Sąd pierwszej instancji z obiektywnych przyczyn nie mógł posiadać stosowanych informacji. Nie zmienia to wszakże konkluzji, że wyrok został wydany przeciwko podmiotowi, który utracił status pozwanego w niniejszej sprawie.

Opisany stan faktyczny nie prowadzi do nieważności postępowania, albowiem nie naruszone zostały prawa i obowiązki procesowe Spółki (...) S.A. z uwagi na fakt wydania wyroku przeciwko innemu podmiotowi. Opisana w sprawie sytuacji prowadzi jednak do nierozpoznania istoty sprawy w ujęciu art. 386 § 4 k.p.c., albowiem wyrok nie zapadł przeciwko stronie procesu, którą z dniem 3 marca 2022 r. stała się wspomniana Spółka.

Zbędne w takiej sytuacji jest odnoszenie się do pozostałych zarzutów natury procesowej i materialnoprawnej, gdyż postępowanie winno się toczyć przeciwko właściwemu podmiotowi, który odpowiada za szkody górnicze i w zależności od jego stanowiska i wyników postępowania, Sąd Okręgowy ponownie rozstrzygnie meriti o przedmiocie procesu.

Mając na uwadze te okoliczności na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. orzeczono jak na wstępie. O kosztach postępowania orzeczono w oparciu o art. 108 § 2 k.p.c.