Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 września 2017r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Jadwiga Galas
Sędziowie:	SA Tomasz Pidzik (spr.) SA Irena Piotrowska
Protokolant:	Anna Fic

po rozpoznaniu w dniu 22 sierpnia 2017r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa J. M.

przeciwko Towarzystwu (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

o uchylenie uchwały

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 5 marca 2015r., sygn. akt XIII GC 447/14

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 540 (pięćset czterdzieści) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego i kasacyjnego.

SSA Irena Piotrowska

SSA Jadwiga Galas

SSA Tomasz Pidzik

Sygn. akt VACa 378/17

UZASADNIENIE

Powódka J. M. wniosła o uchylenie uchwały nr 1 Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników odbytego 23 września 2014 r. pozwanej Towarzystwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. i zasądzenie kosztów procesu podnosząc, że uchwała ta w przedmiocie nałożenia na wspólników pozwanej spółki dopłat w celu pokrycia straty bilansowej poniesionej przez pozwaną spółkę w 2012 rok narusza dobre obyczaje i interesy majątkowe powódki.

Pozwana Spółka wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu podnosząc, że zaskarżona uchwała został podjęta wyłącznie w celu pokrycia straty finansowej spółki za 2012 rok i nie naruszała interesów powódki.

Sąd Okręgowy w Katowicach wyrokiem z dnia 5 marca 2015 r. uchylił zaskarżoną uchwałę i zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 2.377 zł tytułem kosztów procesu. Wyrok ten wydano w następująco ustalonym stanie faktycznym:

Powódka J. M. jest wspólnikiem pozwanej spółki, w której posiada 40 udziałów. Pozostałymi wspólnikami spółki są B. D. oraz K. J., które do momentu objęcia nowoutworzonych udziałów uchwałą nr (...) z dnia 26 czerwca 2014r. również posiadały po 40 udziałów. Skład osobowy wspólników od założenia spółki nie uległ zmianie. Zgodnie z umową pozwanej spółki, wspólnicy zobowiązali się do dopłat na pokrycie strat bilansowych spółki, które mogą sięgać 20 – krotności wartości wniesionych udziałów. Dopłaty miały być nakładane i uiszczane przez wspólników proporcjonalnie do ich udziałów.

Pozwem wniesionym przeciwko J. M. (dnia 6 października 2009 r.) B. D. oraz K. J. zażądały wyłączenia J. M. z pozwanej spółki. W sprawie tej, zarejestrowanej pod sygnaturą akt VII GC 886/09, w dniu 7 listopada 2013 r. został wydany przez Sąd Rejonowy Katowice-Wschód w Katowicach wyrok, w którym Sąd ten wyłączył pozwaną J. M. z grona wspólników pozwanej spółki i ustalił cenę przejęcia udziałów w spółce na łączną kwotę zero złotych (przy czym cenę jednego udziału ustalił na kwotę zero złotych). Nadto ustalił Sąd B. D. i K. J. termin do przejęcia udziałów na 14 dni od daty uprawomocnienia się wyroku pod rygorem bezskuteczności wyłączenia J. M.. Postanowieniem z dnia 12 lutego 2014 r. Sąd Rejonowy Katowice-Wschód w Katowicach stwierdził prawomocność wyroku z dnia 7 listopada 2013 r. z dniem 17 grudnia 2013 r. W dniu 13 stycznia 2014 r. wspólnik B. D. złożyła oświadczenie skierowane do pozwanej, że nie skorzystała z przysługującego jej prawa przejęcia udziałów wspólniczki J. M.. W dniu 14 stycznia 2014 r. analogiczne oświadczenie złożyła wspólnik K. J..

Wskazał dalej Sąd Okręgowy, iż bezspornym jest, że powódka oraz pozostałe wspólniczki pozostawały w konflikcie interpersonalnym od 2009 roku. Towarzystwo (...) Spółka z o.o. w 2008 roku osiągnęła zysk w wysokości 281.207,87 zł, który został przeznaczony na zasilenie kapitału rezerwowego. Natomiast w 2009 roku pozwana Spółka odnotowała stratę w wysokości 521.388,30 zł, w 2010 roku pozwana spółka poniosła stratę w wysokości 437.980,63 zł, w 2011 roku stratę w wysokości 290.962,73 zł, w 2012 roku stratę w wysokości 408.044,63 zł, a w 2013 roku stratę w wysokości 535.313,92 zł. Zgromadzenie Wspólników pozwanej Spółki dnia 30 czerwca 2010 r. podjęło uchwałę o pokryciu poniesionej straty z kapitału rezerwowego utworzonego przez Spółkę w latach poprzednich. Kapitał rezerwowy w wysokości 2.418.823,26 zł, po pomniejszeniu o stratę w wysokości 521.388,30 zł, wyniósł 1.897.434,96 zł. Na Zgromadzeniu Wspólników pozwanej spółki w dniu 29 czerwca 2012 r. podjęto uchwałę nr (...), zgodnie z którą w celu pokrycia straty bilansowej poniesionej przez spółkę w 2011 roku nałożono na wspólników obowiązek dopłat płatnych do dnia 31 lipca 2012 r. w wysokości 97.000 zł. Powyższa uchwała została uchylona prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 27 czerwca 2013r., sygn. akt V ACa 184/13. W dniu 28 czerwca 2013 r. odbyło się Zwyczajne Zgromadzenie Wspólników pozwanej spółki, na którym podjęto uchwałę nr (...) o nałożeniu na wszystkich wspólników spółki obowiązku dopłat w kwocie 136.040,00 zł w terminie do dnia 31 lipca 2013 r., w celu pokrycia straty bilansowej poniesionej przez spółkę w 2012 roku. Powódka głosowała przeciwko uchwale i wniosła sprzeciw, który został zaprotokołowany. Kolejną uchwałą nr (...) wspólnicy postanowili pokryć stratę bilansową spółki za 2012 rok w kwocie 408.044,63 zł z dopłat wspólników i również co do tej uchwały powódka głosowała przeciwko i wniosła sprzeciw. Uchwała nr (...) została uchylona wyrokiem Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 12 grudnia 2013 r., sygn. akt XIII GC 356/13. Apelacja pozwanej została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 12 sierpnia 2014 r., sygn. akt V ACa 163/14. Dnia 11 października 2013 r. odbyło się Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników pozwanej, na którym podjęto uchwałę nr 1 zgodnie z którą, w celu pokrycia straty bilansowej za rok obrotowy 2011, NZW postanowiło nałożyć na wspólników spółki obowiązek wniesienia dopłat do dnia 30 listopada 2013 r., w wysokości 2.425,00 zł na każdy udział, to jest po 97.000 zł przez każdego wspólnika. Pełnomocnik powódki głosował przeciwko tej uchwale, a następnie złożył sprzeciw wobec jej powzięcia. Powyższa uchwała została uchylona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 9 grudnia 2014r., sygn. akt V ACa 379/14.

W dniu 26 czerwca 2014 r. odbyło się Zwyczajne Zgromadzenie Wspólników pozwanej spółki, na którym podjęto uchwałę nr (...) w sprawie podwyższenia kapitału zakładowego pozwanej spółki i zmiany umowy spółki. Zgodnie z tą uchwałą podwyższono kapitał zakładowy spółki z kwoty 60.000 zł do kwoty 300.000 zł, poprzez utworzenie 480 nowych, równych, niepodzielnych i nieuprzywilejowanych udziałów o nominalnej wartości 500 zł każdy. Wszystkie nowoutworzone udziały zostały przeznaczone do objęcia po cenie równej ich wartości nominalnej przez dotychczasowych wspólników proporcjonalnie do posiadanych przez nich udziałów, czyli po 160 udziałów. Zarząd pozwanej wezwał wspólniczki pismem z dnia 21 lipca 2014 r. do złożenia oświadczenia o objęciu udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym. Pismem z dnia 18 sierpnia 2014 r. powódka wskazała, że nie będzie obejmować udziałów. Udziały objęli zatem pozostali wspólnicy. W związku z tym każdy z pozostałych wspólników posiadał udziały o wartości nominalnej 140.000 zł, a powódka wyłącznie udziały o wartości 20.000 zł. Uchwała o podwyższeniu kapitału została zarejestrowana dopiero po podjęciu zaskarżonej uchwały nr (...) z dnia 23 września 2014 r. o nałożeniu na wszystkich wspólników obowiązku dopłat w takiej samej wysokości.

W dniu 23 września 2014 r. odbyło się Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników pozwanej spółki, na którym był reprezentowany cały kapitał zakładowy spółki, a wspólnicy byli reprezentowani przez pełnomocników. Na Zgromadzeniu tym podjęło uchwałę nr (...) o nałożeniu na wszystkich wspólników spółki obowiązku dopłat płatnych do dnia 31 października 2014 r. w kwotach po 136.040 zł w celu pokrycia straty bilansowej poniesionej przez spółkę w 2012 rok. Powódka głosowała przeciwko tej uchwale i wniosła sprzeciw, który został zaprotokołowany.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy wskazał, iż w sprawie niniejszej nie ulega wątpliwości, iż powódce przysługuje legitymacja do wystąpienia z powództwem o uchylenie uchwały, albowiem jest ona wspólnikiem pozwanej, a z protokołu zgromadzenia wspólników z dnia 23 września 2014 r. wynika, iż głosowała przeciwko zaskarżonej uchwale i po jej powzięciu zażądała zaprotokołowania sprzeciwu. Wskazał dalej Sąd Okręgowy odwołując się do stanowiska doktryny i orzecznictwa na tle art. 249 § 1 k.s.h., iż zaskarżona uchwała jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i ma na celu pokrzywdzenie wspólnika.

Zdaniem Sądu Okręgowego bezspornym było, iż w dniu 23 września 2014 r. Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników pozwanej spółki podjęło uchwałę nr (...) o nałożeniu na wszystkich wspólników spółki obowiązku dopłat płatnych do dnia 31 października 2014 r. w kwotach po 136.040 zł, w celu pokrycia straty bilansowej poniesionej przez spółkę w 2012 roku, jak również to że powódka głosowała przeciwko tej uchwale i wniosła sprzeciw, który został zaprotokołowany. Poza sporem w niniejszej sprawie jest również to, że Zgromadzenie Wspólników pozwanej spółki podjęło już kolejną uchwałę o pokryciu strat spółki poprzez nałożenie na wspólników obowiązku dopłat. W dodatku podjęto już drugą taką samą uchwałę o pokryciu strat za 2012 roku. Zaskarżoną uchwałę podjęto pomimo tego, że poprzednie uchwały o analogicznej treści o pokryciu strat spółki za lata poprzednie jak również za 2012 roku zostały uchylone przez Sąd. Pozwana podniosła, że zaskarżona uchwała została podjęta w okolicznościach faktycznych odmiennych od uchylonej uchwały z dnia 28 czerwca 2013 r., gdyż w dniu 23 września 2014 r. powódka bezspornie pozostawała udziałowcem pozwanej spółki i nie toczył się przeciwko niej proces o wyłączenie, co było podstawą do uznania poprzedniej uchwały za naruszającą dobre obyczaje i podjętą z zamiarem pokrzywdzenia powódki.

Podnosząc powyższe zgodził się Sąd Okręgowy z pozwaną, że w dacie podejmowania zaskarżonej uchwały powódka była bezspornie jej wspólnikiem i nie toczył się już przeciwko niej proces o wyłączenie ze spółki. Jednak pomimo tego zaskarżona uchwała w opinii tego Sądu, została podjęta w celu pokrzywdzenia powódki. Na powyższe wskazuje m.in. to, że w dniu 26 czerwca 2014 r. Zgromadzenie Wspólników pozwanej spółki podjęło uchwałę nr (...) w sprawie podwyższenia kapitału zakładowego. Powódka odmówiła objęcia nowych udziałów. Pozostali wspólnicy objęli nowoutworzone udziały, w związku z czym posiadali łącznie udziały o wartości nominalnej 140.000 zł każdy, zaś powódka o wartości 20.000 zł. Jednak przed zarejestrowaniem powyższej uchwały pozwana spółka, podjęła zaskarżoną uchwałę nakładającą na wszystkich wspólników obowiązek wniesienia dopłat w takiej samej wysokości. Pozwana zatem działała ze świadomością pokrzywdzenia powódki, bowiem wiedziała, że w przypadku zwrotu dopłat wspólnicy otrzymają ich zwrot proporcjonalnie do posiadanych udziałów, a tym samym kwota zwrotu przypadająca powódce będzie siedem razy niższa niż kwota przypadająca każdemu z pozostałych wspólników, pomimo wniesienia przez wszystkich wspólników takich samych dopłat. Ponadto na działanie w celu pokrzywdzenia powódki wskazuje także okoliczność, że pozostali wspólnicy pomimo wniesienia pozwu o wyłączenie powódki ze spółki i uzyskaniu wyroku wyłączającego powódkę ze spółki - odmówili przejęcia jej udziałów - pomimo, że ich wartość została wyceniona na kwotę 0 zł i pomimo tego, że sama powódka nie chciała już dłużej pozostawać wspólnikiem pozwanej spółki. Odmowa zatem przejęcia udziałów wspólniczki i podjęcie uchwały nakładającej na nią obowiązek wniesienia dopłat także przemawia za tym, że uchwała ta ma na celu pokrzywdzenie powódki. Pokrzywdzenie powódki występuje również i dlatego, że strona pozwana (jak to wskazano już wyżej), po raz kolejny podejmuje uchwałę w okolicznościach, które były już przedmiotem rozpoznania przez Sąd Apelacyjny w Katowicach, który ostatecznie uchylił uchwałę pozwanej spółki o identycznej treści dotyczącej starty bilansowej za rok 2012, podając że powódka w dalszym ciągu wbrew woli pozostaje wspólnikiem spółki.

Zauważył także Sąd Okręgowy, że podjęcie kwestionowanej uchwały ma miejsce także w sytuacji, gdy w pozwanej spółce jest utworzony fundusz rezerwowy wystarczający na pokrycie strat w pozwanej spółce. Strata zatem w pozwanej spółce za 2012 rok mogła być pokryta z funduszu rezerwowego, który znacząco przewyższa stratę spółki, a wspólnicy w dacie podejmowania zaskarżonej uchwały mieli wiedzę o kwestionowaniu takiego rozwiązania pokrycia straty przez powódkę już tylko z faktu, że toczyła się sprawa o uchylenie takiej samej uchwały nr (...) z dnia 28 czerwca 2013 r. zdaniem Sądu Okręgowego nie można zgodzić się także (a co podnosiła pozwana spółka), iż fundusz rezerwowy w pozwanej spółce służyć ma ewentualnemu pokryciu strat w przypadku braku uzyskania spłaty wierzytelności od dłużnika objętego postępowaniem upadłościowym. Z pisma Syndyka masy upadłości (...) Spółki z o.o. wynika, iż wierzytelność pozwanej została wpisana na listę wierzytelności, jednakże nie jest jeszcze znana ogólna kwota wierzytelności i w związku z tym nie wiadomo jeszcze w jakim stopniu wierzytelność pozwanej w postępowaniu upadłościowym zostanie zaspokojona. Wbrew także twierdzeniom pozwanej, potrzeby utrzymywania znacznego funduszu rezerwowego nie uzasadnia konieczność ujęcia zgłoszonej wierzytelności w sprawozdaniu finansowym, co miałoby zobowiązywać zarząd pozwanej do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie jej upadłości, gdyż na uchwalenie uchwały o dopłatach nie będzie czasu. Odnosząc się do tego twierdzenia pozwanej zauważył Sąd Okręgowy, że przecież ewentualne dopłaty celem pokrycia w bilansie tej wierzytelności mogą być uchwalone jeszcze przed przewidywanym terminem zakończenia postępowania upadłościowego, a także zawsze istnieje możliwość udzielenia pożyczki spółce przez jej wspólników.

Ponadto Zgromadzenie Wspólników pozwanej spółki w celu uzyskania środków na pokrycie straty finansowej za rok obrotowy 2012 mogło podjąć uchwałę o podwyższeniu kapitału zakładowego, tak samo jak miało to miejsce w przypadku uchwały nr (...) podjętej w dniu 26 czerwca 2014 r.

Powyższe okoliczności wskazują na to, zdaniem Sądu Okręgowego, iż pozostali wspólnicy zmierzają do wytworzenia sytuacji, w której powódka zobowiązana byłaby do zapłacenia dopłaty, której następnie w znacznej części nie mogłaby otrzymać w przypadku podjęcia w przyszłości przez Zgromadzenie uchwały o zwrocie dopłat, gdy tymczasem pozostali wspólnicy otrzymaliby wniesione dopłaty w pełnej wysokości.

W konsekwencji tych rozważań Sąd Okręgowy stwierdził, że zaskarżoną uchwałę z tych samych względów należy też ocenić jako sprzeczną z dobrymi obyczajami. Regulacja zawarta w art. 249 § 1 k.s.h. nie zawęża bowiem pojęcia dobrych obyczajów do norm uczciwego postępowania panujących wśród przedsiębiorców, lecz także do stosunków wewnętrznych w spółce, w tym relacji pomiędzy wspólnikami, co przemawia za sięgnięciem do kryteriów moralnych obowiązujących nie tylko pomiędzy przedsiębiorcami, lecz także panujących w społeczeństwie, w tym ogólnej normy przyzwoitego zachowania. Nakładanie na wspólnika obowiązku dopłaty w takiej samej wysokości jak na pozostałych wspólników przy równoczesnym zakładaniu, że następnie przy podjęciu uchwały o zwrocie dopłat otrzyma on zwrot znacznie niższy (siedem razy niższy) niż pozostali wspólnicy z uwagi na wysokość posiadanych przez wspólników udziałów, a więc poniesie stratę - w kontekście bezspornego konfliktu istniejącego pomiędzy powódką a wspólnikami - niewątpliwie narusza dobre obyczaje.

Uznając, że spełnione są przesłanki określone w art. 249 § 1 k.s.h., tj. zaskarżona uchwała narusza dobre obyczaje i ma na celu pokrzywdzenie powódki (jako wspólnika), Sąd Okręgowy uchylił uchwałę nr (...) z dnia 23 września 2014 r. Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników pozwanej spółki i orzekł o kosztach postępowania na mocy art. 98 § 1 i 3 k.p.c.

Apelację od tegoż wyroku wniosła pozwana zaskarżając go w całości zarzucając:

naruszenie prawa procesowego tj.: art 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną ocenę zebranego w sprawie materiału z pominięciem wszystkich okoliczności i materiałów się w nim znajdujących; art. 316 § 1 k.p.c. poprzez pominięcie istotnego dla rozstrzygnięcia stanu sprawy istniejącego na dzień zamknięcia rozprawy; art. 365 § 1 k.p.c. poprzez uznanie, że uchylenie przez Sąd Apelacyjny innej niż analizowana uchwały o dopłatach wiąże niniejszy Sąd co do oceny okoliczności jej podjęcia oraz

naruszenie prawa materialnego tj.: art. 6 k.c. w zw. z art. 232 i 230 k.p.c. poprzez odtwarzanie zamiaru wspólników w oparciu o domniemania i pomimo braku stosownych wniosków dowodowych w tym zakresie; art. 20 k.s.h. poprzez nierówne traktowanie wspólników i przyznawanie powódce większych uprawnień wynikających z faktu, że jej udziały nie zostały przejęte, a ona sama nie chce już być wspólnikiem spółki; art. 179 § 1 k.s.h. przez jego nie zastosowanie w sprawie i przyjęcie, że dopłata przeznaczona na pokrycie straty bilansowej ma charakter zwrotny; art. 179 § 3 k.s.h. w zw. z art. 20 k.s.h. przez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że przy zwrocie dopłat należy uwzględnić również udziały powstałe po nałożeniu obowiązku dopłaty; art. 249 § 1 k.s.h. przez jego błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, iż zaskarżona uchwała narusza dobre obyczaje i została podjęta w celu pokrzywdzenia powódki.

Podnosząc te zarzuty pozwana wnosiła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów procesu.

Powódka wnosiła o oddalenie apelacji pozwanej i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny w Katowicach wyrokiem z dnia 13 stycznia 2016 r. oddalił apelację i zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 270 zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego. Podkreślił w uzasadnieniu tego wyroku, że pozwana nie sprecyzowała, jaki wpływ na rozstrzygnięcie końcowe miało ewentualne naruszenie przez Sąd Okręgowy art. 179 k.s.h. Wskazał, że zwrot dopłat następuje według zasady równomierności wynikającej z art. 179 § 3 k.s.h. Przyjął, że zmiana okoliczności faktycznych, polegająca na zakończeniu sprawy o wyłączenie powódki z pozwanej spółki o dalszym posiadaniu przez powódkę statusu wspólnika, nie może zmienić oceny prawnej działań pozostałych wspólniczek, a w konsekwencji pozwanej spółki, która, podejmując zaskarżoną uchwałę, ewidentnie działała w celu pokrzywdzenia powódki. Stwierdził, że pokrzywdzenie wspólnika - w rozumieniu art. 249 § 1 k.s.h. - nie polega jedynie na wystąpieniu szkody majątkowej po stronie takiego wspólnika, lecz także na możliwości wyrządzenia mu takiej szkody. W okolicznościach niniejszej sprawy nie może zaś być wątpliwości, że celem działania pozostałych wspólniczek było pokrzywdzenie powódki. Sąd Apelacyjny, dopuszczając dowód z uchwały podjętej przez zgromadzenie wspólników pozwanej spółki w dniu 30 czerwca 2015 r., ustalił bezspornie, że z zysku za 2014 r. została pokryta strata spółki za 2013 r.

Pozwana wniosła skargę kasacyjną od wyroku Sądu Apelacyjnego, zarzucając naruszenie przepisów postępowania, mianowicie art. 233 § 1, art. 278 § 1 i art. 316 § 1 k.p.c., a także prawa materialnego, mianowicie art. 6 k.c., art. 249 § 1, art. 179 § 1 k.s.h. i § 10 umowy spółki oraz art. 179 § 3 w związku z art. 20 k.s.h.

Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 22 lutego 2017 r. uchylił zaskarżony wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach i sprawę przekazał temu Sądowi do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Najwyższy wskazał, iż zarzuty kasacyjne koncentrują się przede wszystkim na naruszeniu art. 179 § 1 i 3 k.s.h. w aspekcie zarówno materialnoprawnym, jak i procesowym. Sąd Okręgowy mianowicie wskazał, że o tym, iż uchwała zgromadzenia wspólników z dnia 23 września 2014 r. została podjęta w celu pokrzywdzenia powódki, świadczy m.in. okoliczność, że w wypadku zwrotu dopłat wspólnicy otrzymają ich zwrot proporcjonalnie do posiadanych udziałów, więc kwota przypadająca powódce będzie siedem razy niższa niż kwoty przypadające pozostałym wspólników, chociaż wspólnicy mieli wnieść dopłaty w jednakowej wysokości. Sąd Apelacyjny natomiast w dość lakonicznym uzasadnieniu zaskarżonego wyroku w istocie podzielił ten punkt widzenia. Zgodnie z art. 179 § 1 k.s.h., dopłaty mogą być zwracane wspólnikom, jeżeli nie są wymagane na pokrycie straty wykazanej w sprawozdaniu finansowym. Uchwała zgromadzenia wspólników z dnia 23 września 2014 r. przewidywała nałożenie na wszystkich wspólników obowiązku dopłat w celu pokrycia straty bilansowej poniesionej przez spółkę w 2012 roku. Podnosząc powyższe Sąd Najwyższy zgodził się ze skarżącą, że takie dopłaty nie podlegałyby zwrotowi. W tej sytuacji bezprzedmiotowe są rozważania dotyczące sposobu rozumienia art. 179 § 3 k.s.h., według którego zwrot powinien być dokonany równomiernie wszystkim wspólnikom. Wtórny poza tym wobec rozważanego zarzutu naruszenia art. 179 § 1 k.s.h. jest zarzut naruszenia art. 316 § 1 k.p.c.

Wskazał dalej Sąd Najwyższy, że podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty dotyczące ustalania faktów lub oceny dowodów, co oznacza m.in., że za niedopuszczalny należy uznać zarzut dotyczące naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. zaś o prawidłowym zastosowaniu prawa materialnego można mówić dopiero wówczas, gdy ustalenia stanowiące podstawę wydania zaskarżonego wyroku pozwalają na ocenę tego zastosowania. Tym samym brak stosownych ustaleń uzasadnia zarzut skargi kasacyjnej naruszenia prawa materialnego przez niewłaściwe jego zastosowanie. Chodzi tu zatem o takie ustalenia, których brak nie pozwala na dokonanie oceny podniesionych w skardze kasacyjnej zarzutów naruszenia prawa materialnego. W sprawie niniejszej taka sytuacja, zdaniem Sądu Najwyższego, wystąpiła w odniesieniu do braku możliwości dokonania oceny zasadności podniesionego w skardze zarzutu naruszenia art. 249 § 1 k.s.h. Wobec oczywistej nietrafności argumentacji odsyłającej do sformułowań art. 179 § 1 i 3 k.s.h., nie można uznać za wystarczające z punktu widzenia oceny istnienia przesłanek względnej nieważności uchwały wspólników stwierdzeń, że pozostałe wspólniczki „podejmując zaskarżoną uchwałę, ewidentnie działały w celu pokrzywdzenia powódki” czy „w okolicznościach niniejszej sprawy nie może być wątpliwości, że celem działania pozostałych wspólniczek było pokrzywdzenie powódki”. W ogóle zaś Sąd Apelacyjny nie odniósł się do kwestii oceny sprzeczności zaskarżonej uchwały z dobrymi obyczajami. Poza tym Sąd Apelacyjny skoncentrował swoją uwagę na takich zagadnieniach, jak prawomocne uchylenie przez Sąd wcześniejszej uchwały o dopłatach w kontekście zmiany okoliczności faktycznych w sprawie (zakończenie sprawy o wyłączenie powódki ze spółki), możliwość wyrządzenia wspólnikowi szkody majątkowej (jednak bez rozwinięcia tego wątku) lub możliwość pokrycia straty za rok 2012 z kapitału (w innym miejscu funduszu) rezerwowego. Zupełnie natomiast pominął np. szczególnie istotny w niniejszej sprawie wątek, który w skrócie przedstawia się następująco. Zaskarżona uchwała zgromadzenia wspólników z dnia 23 września 2014 r. przewidywała jednakowe dopłaty dla wszystkich wspólników w kwotach po 136.040 zł, chociaż dnia 26 czerwca 2014 r. zgromadzenie wspólników podjęło uchwałę w sprawie zmiany umowy spółki i podwyższenia kapitału zakładowego z kwoty 60.000 zł do kwoty 300.000 zł przez utworzenie 480 nowych udziałów, która do dnia 23 września 2014 r. nie została wpisana do rejestru i w związku z tym nie była jeszcze skuteczna (zob. art. 255 § 1 k.s.h.), zaś powódka wskazała dnia 18 sierpnia 2014 r., że nie będzie obejmować udziałów. W sytuacji więc, gdy przewidziane w uchwale z dnia 23 września 2014 r. dopłaty nie podlegałyby zwrotowi (art. 179 § 1 k.s.h.), oznaczałoby to, że powódka, mająca tylko 40 udziałów, wnosiłaby dopłaty w takiej samej wysokości jak pozostałe wspólniczki, które objęły po 240 nowych udziałów. Należało w związku z tym rozważyć, czy z tej przyczyny kwestionowana uchwała mogłaby być uznana nie tylko za podjętą w celu pokrzywdzenia powódki, ale również za sprzeczną z dobrymi obyczajami. Zamieszczona w art. 249 § 1 k.s.h. klauzula dobrych obyczajów - podobnie jak klauzula zasad współżycia społecznego (art. 5 i 58 § 2 k.c.) - wyraża bowiem ideę słuszności, odwołuje się do powszechnie uznawanych w kulturze społeczeństwa wartości, umożliwia dostosowanie ogólnych norm prawnych do konkretnego stanu faktycznego przy uwzględnieniu systemu ocen czy zasad postępowania o charakterze pozaprawnym oraz służy realizacji sprawiedliwości w znaczeniu materialnoprawnym, będącej wartością konstytucyjną (art. 45 ust. 1 Konstytucji; por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 października 2000 r., SK 5/99, OTK Zb. Urz. 2000, nr 7, poz. 254; zob. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 2012 r. III CZP 84/12, OSNC 2013/7-8/83).

Sąd Najwyższy wskazał także, iż nie jest natomiast trafny zarzut naruszenia art. 278 § 1 k.p.c. i związany z nim zarzut naruszenia art. 6 k.c. Zarzuty te są związane z przyjęciem przez Sąd Apelacyjny, ze do oceny materiału zebranego w sprawie nie jest konieczne posiadanie wiadomości specjalnych oraz uznaniem, że powódka udowodniła istnienie pokrzywdzenia pomimo niezłożenia przez nią w tym zakresie wniosku o sporządzenie opinii biegłego. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 2005 r., IV CK 448/04 (nie publikowane), art. 278 § 1 k.p.c. nie nakłada na sąd obowiązku dopuszczenia dowodu z opinii biegłego, lecz określa przesłanki dopuszczenia takiego dowodu w sytuacji, gdy zgodnie z art. 6 k.c. i art. 232 zdaniem pierwsze k.p.c. strona wnioskuje o jego przeprowadzenie. W niniejszej sprawie nie było zaś podstaw do przyjęcia, że ocena istnienia przesłanek zastosowania art. 249 § 1 k.p.c. wymagała wiadomości specjalnych.

W toku ponownego rozpoznania apelacji pozwanej strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska. Pozwana nadto zakwestionowała wskazanie przez Sąd Najwyższy potrzeby analizy temporalnej czynności podwyższenia kapitału oraz nałożenia dopłat kwestionując związek uchwał w tym przedmiocie.

Sąd Apelacyjny rozpoznając ponownie apelację pozwanej zważył, co następuje:

apelacja pozwanej nie jest zasadna.

Przed odniesieniem się do zarzutów apelacji pozwanej należy wskazać, iż pomiędzy stronami nie jest sporne, wobec przyznania tych faktów na rozprawie w dniu 22 sierpnia 2017 r. (k. 502 akt), to, że w toczącym się postępowaniu upadłościowym co do (...) Sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej w T. nie zostanie zaspokojona wierzytelność pozwanej spółki (k. 456 akt). Nie jest także sporne to, iż Zwyczajne Zgromadzenie Wspólników pozwanej na zgromadzeniu odbytym w dniu 30 czerwca 2016 r. podjęło uchwałę Nr (...) zgodnie, z której treścią Zgromadzenie Wspólników „postanawia przeznaczyć zysk osiągnięty przez Spółkę w 2015 r. w kwocie 441.709,77 zł na kapitał rezerwowy”. Jednocześnie Zwyczajne Zgromadzenie Wspólników pozwanej na tym samym Zgromadzeniu podjęło uchwałę Nr (...) o rozwiązaniu kapitału rezerwowego w kwocie 437.980,63 zł i przeznaczeniu go na pokrycie straty za rok 2010 w wysokości 437.980,63 zł. Następnie Zwyczajne Zgromadzenie Wspólników pozwanej na tym samym Zgromadzeniu podjęło uchwałę Nr (...) o rozwiązaniu kapitału rezerwowego w kwocie 290.962,73 zł i przeznaczeniu go na pokrycie straty za rok 2011 w wysokości 290.962,73 zł. Dodatkowo Zwyczajne Zgromadzenie Wspólników pozwanego na tym samym Zgromadzeniu podjęło uchwałę Nr (...)o zwrocie dopłat wpłaconych przez wspólników w osobach K. J. oraz B. D. w wysokości 243.000 zł każdej z nich, wpłaconych jako dopłaty na pokrycie strat bilansowych za lata 2010 oraz 2011. Zwyczajne Zgromadzenie Wspólników pozwanego na Zgromadzeniu odbytym w dniu 30 czerwca 2017 r. podjęło uchwałę Nr (...) zgodnie, z której treścią Zgromadzenia Wspólników „postanawia przeznaczyć zysk osiągnięty przez Spółkę w 2016 roku w kwocie 298.398,73 zł na kapitał rezerwowy”. Pozwana na dzień 31 grudnia 2016 r. posiadała kapitał rezerwowy utworzony z zysków osiągniętych w latach poprzednich w łącznej kwocie 2.724.549,59 zł, a w chwili obecnej, po podjęciu w dniu 30 czerwca 2017 r. uchwały o przeznaczeniu zysku na rok obrotowy 2016 na ten kapitał, posiada kapitał rezerwowy w łącznej kwocie 3.022.948,32 zł (k. 466 - 499 akt).

Czyniąc te dodatkowe uwagi nie sposób podzielić apelacji pozwanej, gdyż Sąd pierwszej instancji trafnie przyjął, iż zaskarżona uchwała nr (...) Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników odbytego 23 września 2014 r. pozwanej spółki narusza dobre obyczaje i ma na celu pokrzywdzenie powódki, jako jej wspólnika, a wobec czego na mocy art. 249 § 1 k.s.h. podlegała uchyleniu, choć nie w pełni podzielić należy argumentację Sądu pierwszej instancji tego rozstrzygnięcia. Przypomnieć należy tu, że obowiązkiem Sądu drugiej instancji jest dokonanie własnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego w wyniku postępowania dowodowego, gdyż postępowanie apelacyjne polega na merytorycznym rozpoznaniu sprawy i wyrok Sądu drugiej instancji opiera się na jego własnych i samoistnych ustaleniach faktycznych i prawnych.

W doktrynie i w orzecznictwie zgodnie na tle art. 249 § 1 k.s.h. przyjmuje się generalnie, że dobre obyczaje, w rozumieniu tego unormowania, to takie zachowania, które wpływają pozytywnie na funkcjonowanie spółki, w tym wewnętrzne relacje pomiędzy wspólnikami i na jej otoczenie, a są związane z przestrzeganiem uczciwości kupieckiej oraz ogólnych zasad etycznych przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Natomiast odnośnie pojęcia pokrzywdzenia wspólnika wskazuje się, że jest to zmniejszenie pozycji wspólnika w spółce, zarówno udziałowej (majątkowej), jak i osobistej, w odniesieniu do praw i obowiązków korporacyjnych. Przypomnieć należy nadto, że instytucja dopłat, które były przedmiotem zaskarżonej uchwały, jest elementem szeroko rozumianej gospodarki finansowej spółki stanowiąc sposób dokapitalizowania działalności spółki, przy czym najczęstszym celem nałożenia takiego obowiązku jest zaś dążenie do pokrycia lub uniknięcia straty bilansowej.

Nadto należy wskazać na wstępie, że pomiędzy powódką, a pozostałymi wspólniczkami pozwanej spółki, co jest bezsporne, trwa konflikt na tle wykonywania do praw i obowiązków majątkowych powódki jako wspólnika w pozwanej spółce, w tym na tle pokrycia straty finansowej za 2012 rok poprzez uiszczenie dopłat. Obecnie zaskarżona przez powódkę uchwała z dnia 23 września 2014 r. stronami jest już kolejną uchwałą podjęta przez Zgromadzenie Wspólników pozwanej spółki co do tej kwestii, przy czym poprzednia uchwała została uchylona w wyniku jej zaskarżenia przez powódkę.

Ponad rozważania Sądu pierwszej instancji należy podnieść, że nie sposób w sprawie niniejszej pominąć wskazania Sądu Najwyższego, który podniósł w uzasadnieniu wyroku uchylającego poprzedni wyrok Sądu Apelacyjnego, że dla oceny pokrzywdzenia oraz sprzeczności z dobrymi obyczajami zaskarżonej uchwały ma znaczenie to, iż przed podjęciem zaskarżonej uchwały z dnia 23 września 2014 r. przewidującej jednakowe dopłaty dla wszystkich wspólników w kwotach po 136.040 zł w dniu 26 czerwca 2014 r. zgromadzenie wspólników pozwanej spółki podjęło uchwałę w sprawie zmiany umowy spółki i podwyższenia kapitału zakładowego z kwoty 60.000 zł do kwoty 300.000 zł przez utworzenie 480 nowych udziałów, a co wynika z poczynionych przez Sąd pierwszej instancji ustaleń. Uchwała z dnia 26 czerwca 2014 r. do dnia 23 września 2014 r. nie została wpisana do rejestru i w związku z tym nie była jeszcze skuteczna w dacie podejmowania zaskarżonej uchwały (art. 255 § 1 k.s.h.), zaś powódka wskazała uprzednio w piśmie z dnia 18 sierpnia 2014 r., że nie będzie obejmować udziałów. W sytuacji więc, gdy przewidziane w uchwale z dnia 23 września 2014 r. dopłaty nie podlegałyby zwrotowi (art. 179 § 1 k.s.h. ) oznaczałoby to, że powódka mająca tylko 40 udziałów, wnosiłaby dopłaty w takiej samej wysokości jak pozostałe wspólniczki, które objęły po 240 nowych udziałów. W konsekwencji na powódkę dysponująca mniejszą liczbą udziałów (po wpisaniu do rejestru uchwały z dnia 26 czerwca 2014 r.), a co za tym idzie praw w spółce, w tym także odpowiednio prawa do udziału w zysku, czy też prawa do majątku w przypadku likwidacji spółki nałożono identyczne obowiązki w zakresie finansowania Spółki jak na pozostałych wspólników.

W orzecznictwie i doktrynie podnosi się, iż pojęcie dobrych obyczajów użyte w treści art. 249 k.s.h. to takie zachowania, które wpływają pozytywnie na funkcjonowanie spółki, w tym wewnętrzne relacje pomiędzy wspólnikami i na jej otoczenie, a są związane z przestrzeganiem uczciwości kupieckiej oraz ogólnych zasad etycznych przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Godzenie w interesy spółki stanowi konsekwencję działań, które prowadzą do uszczuplenia majątku, ograniczają zysk, naruszają dobre imię spółki lub jej organów, chronią interesy osób trzecich, kosztem interesów spółki. Zachowania te odnoszą się nie tylko do uczciwości kupieckiej skierowanej na zewnątrz funkcjonowania spółki (w stosunku do innych uczestników obrotu gospodarczego), ale przede wszystkim do stosunków wewnętrznych w spółce, w tym relacji pomiędzy wspólnikami. Oznacza to konieczność sięgnięcia do kryteriów moralnych obowiązujących nie tylko pomiędzy przedsiębiorcami, ale także panujących w społeczeństwie, w tym ogólnej normy przyzwoitego zachowania. Z reguły zatem uchwała zgromadzenia wspólników podjęta w celu lub z zamiarem pokrzywdzenia wspólnika mniejszościowego narusza obowiązującą w społeczeństwie normę moralną przejawiającą się obowiązkiem przyzwoitego zachowania się. Klauzula generalna dobrych obyczajów jest zatem ogólnie rzecz ujmując nakazem przyzwoitego postępowania, które uwzględnia w odpowiednim stopniu różne interesy służące wszystkim wspólnikom w spółce (tak w komentarzu do art. 249 § 1 k.s.h. Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. Zbigniew Jara, Wydawnictwo C.H.Beck 2017, wyd. 2 i cytowane tam orzecznictwo).

Uwzględniając te uwagi należy stwierdzić, że fakt uprzedniego podwyższenia kapitału zakładowego, przy objęciu nowych udziałów wyłącznie przez pozostałych wspólników, wbrew stanowisku pozwanej, powoduje, że należy uznać zaskarżoną uchwałę podjętą przed datą wpisania do rejestru uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego za sprzeczną z dobrymi obyczajami oraz mającą na celu pokrzywdzenie powódka jako wspólnika. Nie sposób co do tej kwestii podzielić twierdzeń pozwanej z pisma z dnia 16 sierpnia 2017 r., iż brak podstaw do czynienia pozwanej zarzutu celowego wyboru terminu podjęcia zaskarżonej uchwały oraz wskazania, że pozwana nie miała wiedzy co do daty i skuteczności podwyższenia kapitału zakładowego na moment podjęcia zaskarżonej uchwały. Jak przyznała to przecież sama pozwana we wskazanym piśmie (k. 454 – 455 akt) podjęcie decyzji o zwołaniu zgromadzenia wspólników w celu podjęcia kolejnej uchwały o dopłatach w celu pokrycia straty za 2012 rok nastąpiło w następstwie uchylenia poprzedniej uchwały w tym przedmiocie wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 12 sierpnia 2014 r., sygn. akt V ACa 163/14 niezwłocznie po zapoznaniu się z uzasadnieniem tego wyroku doręczonym jej w dniu 3 września 2014 r. Podnosząc powyższe należy zwrócić uwagę, iż Zgromadzenie Wspólników na którym podjęto zaskarżoną uchwałę odbyło się już w dniu 23 września 2014 r. co świadczy o pośpiechu w jego zwołaniu skoro nastąpiło to po dacie zaznajomienia się z wskazanym orzeczeniem tj. dniu 3 września 2014 r. i wymagało uwzględnienia dwutygodniowego terminu na jego zwołanie z art. 238 § 1 k.s.h. Nadto w dacie zwołania tego zgromadzenia pozwana miała już wiedzę o nie objęciu przez powódkę nowoutworzonych udziałów w oparciu o uchwałę z dnia 26 czerwca 2014 r. o podwyższeniu kapitału zakładowego pozwanej spółki, gdyż złożyła ona oświadczenie o ich nie obejmowaniu w dniu 18 sierpnia 2014 r. Takiej kolejności działań pozwanej, wbrew jej stanowisku, nie sposób uznać za przypadkową mając na uwadze tak pośpiech w zwołaniu Zgromadzeniu Wspólników oraz fakt podjęcia decyzji o jego zwołaniu świadomie po zapoznaniu się z motywami uchylenia poprzedniej uchwały przed podjęciem kolejnej w tym samym przedmiocie. Wskazane okoliczności świadczą więc o tym, że tak pozwana jaki i pozostałe wspólniczki pozwanej spółki świadomie dążyły do jak najszybszego podjęcia uchwały o dopłatach na pokrycie straty za 2012 rok, a pośpiech ten miał na celu jej podjęcie jeszcze przed zarejestrowaniem podwyższenia kapitału zakładowego i po uwzględnieniu wiedzy, iż powódka nie obejmie w tym kapitale nowoutworzonych udziałów. Taka zaś sytuacja prowadziła do nałożenia na powódkę dysponująca mniejszą liczbą udziałów (po wpisaniu do rejestru uchwały z dnia 26 czerwca 2014 r.), a co za tym idzie praw w spółce, w tym także odpowiednio prawa do udziału w zysku, czy też prawa do majątku w przypadku likwidacji spółki identycznych obowiązków w zakresie finansowania Spółki jak na pozostałych wspólników. W takiej ocenie przebiegu tych wydarzeń nie sposób pominąć wskazanego wyżej istniejącego między wspólniczkami pozwanej konfliktu i wielokrotnego podejmowaniu uchwał o pokryciu strat spółki za kolejne lata, które skutecznie zaskarżała powódka oraz w sytuacji utworzenia kapitału rezerwowego w znacznej wysokości w pozwanej spółce i tym samym braku wypłat z zysku pomiędzy wspólników pozwanej spółki od początku konfliktu między jej wspólniczkami.

Takie działanie pozwanej i pozostałych wspólniczek stanowi naruszenie wskazywanych w orzecznictwie i doktrynie tzw. dobrych praktyk tj. sytuacji, gdy określone zachowania mogą mieścić się co prawda w granicach prawa, to jednak mogą wykraczać poza dobre obyczaje. Nie sposób bowiem przyjąć, że takie działania wobec powódki świadczy o przyzwoitym postępowaniu, które uwzględnia w odpowiednim stopniu różne interesy służące wszystkim wspólnikom w spółce.

Czyniąc te uwagi nie sposób zgodzić się także z przyjęciem, że uchwała ta nie narusza dobrych obyczajów, a nadto w istocie z tych samych względów, że nie ma ona na celu pokrzywdzenie wspólnika. Twierdzenie, iż uchwała ma na celu pokrzywdzenie wspólnika wynika z faktu, iż w sposób wymierny powódka zostanie na skutek uchwalonych dopłat obciążona wierzytelnością na rzecz spółki, których poprzez zwrot dopłat nie odzyska, a ewentualne wypłaty w przyszłości dywidendy dla powódki będą znacząco niższe w wyniku podwyższenia kapitału zakładowego, w odróżnieniu od pozostałych wspólniczek pozwanej spółki. W istocie uchwalenie zaskarżonej uchwały w sytuacji istnienia wskazanej sekwencji przebiegu kolejnych czynności powodowało obciążanie powódki na rzecz pozwanej w sytuacji, gdy zachowanie pozostałych dwóch wspólniczek powoduje obciążenie powódki bez, jak to wskazano, jakiejkolwiek szansy na uzyskanie korzyści z zainwestowanego w pozwaną spółkę kapitału. Mamy do czynienia w istocie z sytuacją wskazaną w orzecznictwie i doktrynie, iż zamiar pokrzywdzenia wspólnika może być efektem ubocznym, refleksem działania mającego na celu uzyskanie nieuzasadnionych korzyści przez niektórych tylko wspólników.

Twierdzenie pozwanej zawarte w piśmie z dnia 16 sierpnia 2017 r., iż skoro to sama powódka zrezygnowała z objęcia nowoutworzonych udziałów i tym samym zdecydowała o proporcjonalnym zmniejszeniu swojego udziału w spółce na przyszłość, a zaskarżona uchwała dotyczyła pokrycia strat za 2012 rok i była podjęta w dacie, gdy relacje pomiędzy poszczególnymi wspólnikami były równe jest chybione. Takie twierdzenie pomija bowiem to, iż powódka podejmowała taką decyzję w sytuacji, gdy nie było jeszcze zwołane zgromadzenie na którym uchwalono zaskarżoną uchwałę, a powódka nie miała też żadnego wpływu ewentualną datę zarejestrowania podwyższenia kapitału zakładowego chociażby poprzez złożenie wniosku w tym przedmiocie w odróżnieniu od pozwanej spółki. Nie sposób także pominąć tego, iż przecież przeciwko powódce toczyło się uprzednio postępowanie o jej wyłącznie zakończone prawomocnym wyrokiem jednakże do wyłączenia powódki ostatecznie nie doszło wobec odmowy objęcia jej udziałów w spółce przez pozostałe wspólniczki. Odmowa ta, do które były one oczywiście uprawnione, może być jednak zrozumiała jedynie z uwagi na dążenie pozostałych wspólniczek do obciążenia powódki dopłatami za straty w minionych latach w sytuacji, gdy wśród motywów uchylenia podobnych uchwał wskazywano jako podstawę ich uznania za sprzeczne z dobrymi obyczajami i świadczące o pokrzywdzeniu powódki toczenie się postępowania o jej wyłączeniu.

Również twierdzenie pozwanej o podwójnym pokrzywdzeniu pozostałych poza powódką wspólniczek raz poprzez wzięcie udziału w podwyższeniu kapitału zakładowego, a drugi raz poprzez brak równomiernego obciążenia stratą za 2012 rok nie może zostać podzielone. Wskazane twierdzenie bowiem zasługiwałoby na podzielenie jedynie w sytuacji odwrotnej kolejności podejmowanych uchwał. W sytuacji natomiast takiej jak miała miejsce sekwencji wydarzeń to pozwana spółka, a w istocie większościowi wspólnicy, mieli cały czas możliwość decydowania o optymalnym dla nich rozwiązaniu i uzyskaniu środków od mniejszościowego wspólnika tj. powódki. Takie jednak działanie zmierzało wyłącznie do pokrzywdzenia powódki i w żadnej mierze nie może być uznane za zgodne z dobrymi obyczajami w wyżej wskazanym rozumieniem tego pojęcia. Zauważyć należy w tym miejscu, iż w pozwanej spółce istnieje od dłuższego okresu czasu możliwość pokrywania straty z kapitału rezerwowego co wynika z ustaleń Sądu pierwszej instancji oraz wyżej wskazanych bezspornych okoliczności ustalonych w postepowaniu apelacyjnym. Kapitał rezerwowy w pozwanej spółce na dzień podjęcia zaskarżonej uchwały wystarczał bowiem na pokrycie straty za 2012 rok, a na dzień 30 czerwca 2017 r. wynosi już kwotę 3.022.948,32 zł.

Podnosząc powyższe należy stwierdzić ponownie, że fakt uprzedniego podwyższenia kapitału zakładowego przy objęciu nowych udziałów wyłącznie przez pozostałych wspólników oraz możliwość pokrycia straty z kapitału rezerwowego powoduje, że należy uznać zaskarżoną uchwałę podjętą przed datą wpisania do rejestru uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego za sprzeczną z dobrymi obyczajami oraz mającą na celu pokrzywdzenie powoda jako wspólnika. Działanie pozostałych wspólników pozwanej przegłosowujących powódkę i podejmujących uchwałę, której wykonanie w przedstawionym stanie faktycznym stanowi naruszenie zasady uczciwości oraz norm przyzwoitego zachowania w kontekście zasady równego traktowania wspólników trudno uznać za zgodną z dobrymi obyczajami. Ustalony stan faktyczny powoduje również przyjęcie, że zaskarżoną uchwałę podjęto w celu pokrzywdzenie powódki jako wspólnika. Nałożenie na powódkę obowiązku wniesienia dopłaty, a nie pokrycie straty z kapitału rezerwowego w chwili, kiedy wyłącznie dwóch pozostałych wspólników ostatecznie obejmuje po 240 nowych udziałów uzasadnia przyjęcie, iż celem zaskarżonej uchwały było uszczuplenie rzeczywistej wartości udziałów powódki, w sytuacji gdy to pozostali wspólnicy czerpać będą większe korzyści. Niewątpliwie w wyniku podjęcia tejże uchwały pozycja powódki jako wspólniczki zmniejsza się powodując pogorszenie jej sytuacji udziałowej. Podnieść należy także, że w istocie mamy do czynienia w okolicznościach niniejszej sprawy z sytuacją wskazaną w orzecznictwie tj. pokrzywdzeniem wspólnika polegającym na podjęciu uchwały, która została powzięta w interesie wspólników większościowych przy jednoczesnym wyrządzeniu szkody albo pozbawieniu korzyści wspólnika mniejszościowego. Przy czym wystarczające jest samo zagrożenie interesów wspólnika, nie ma zaś wymogu, aby powstała jakakolwiek szkoda. Nadto w orzecznictwie podnosi się, że ocena, czy interesy wspólnika zostały naruszone uchwałą walnego zgromadzenia wspólników, powinna uwzględniać wszystkie okoliczności występujące przy podejmowaniu uchwały, tak w odniesieniu do wyraźnej woli (celu) pokrzywdzenia, jak i bez takiej bezpośredniej woli, ale z godzeniem się, iż pokrzywdzenie wywołać może wykonanie uchwały. W orzecznictwie prezentowany jest nadto pogląd, że krzywdzące wspólnika uchwały, to te, których następstwa zapewniają korzyści wspólnikom większościowym, prowadzą do przeinwestowania spółki, transferowania zysku lub majątku do innych spółek, w których pozostali nie mają udziałów. Typowym przypadkiem pokrzywdzenia są uchwały pozbawiające wspólnika prawa do zysku albo uchwalenie udziału w nim na minimalnym poziomie. Ocena konkretnej uchwały dokonana być powinna na podstawie postanowień umowy, w szczególności dotyczących kwestii zasad podziału zysku rocznego i rozwoju działalności spółki oraz uwarunkowań faktycznych, w jakich doszło do jej podjęcia.

W konsekwencji tych uwag zgodzić należy się z powódką, że w okolicznościach niniejszej sprawy zaskarżona uchwała w sposób nieuzasadniony traktuje korzystniej wspólników większościowych, w których interesie faktycznie została podjęta powodując przy tym pokrzywdzenie powódki, na którą nałożono obowiązek wniesienia dopłaty nieproporcjonalnie większej do jego praw udziałowych w spółce.

Odnosząc się bezpośrednio do zarzutów apelacji pozwanej nie sposób podzielić zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. zgadzając się jednak z pozwaną co do błędnego przyjęcia, w generalnie prawidłowo ustalonym stanie faktycznym, możliwości zwrotu uiszczonych dopłat z uwagi na treść art. 179 § 1 k.s.h. na co wskazał Sąd Najwyższy w sprawie niniejszej w wyniku rozpoznania skargi kasacyjnej od poprzedniego wyroku Sądu Apelacyjnego i co czynie zbędne ponawianie argumentacji zawartej w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego. Zbędne jest także odnoszenie się do zarzutu naruszenia art. 179 § 3 k.s.h. i art. 316 k.p.c. na co także zwrócił uwagę Sąd Najwyższy.

Zgodzić należy się także z pozwaną gdy zarzuca naruszenie art. 365 § 1 k.p.c. Zaskarżona uchwała ma tą samą treść, co poprzednio zaskarżona uchwała uchylona przez Sąd Apelacyjny w Katowicach wyrokiem z dnia 12 sierpnia 2014 r., sygn. akt V ACa 163/14, co jednak nie oznacza, iż wydany w tejże sprawie wyrok wiąże niniejszy sąd co do okoliczności podjęcia zaskarżonej obecnie uchwały trafnie odwołując się do motywów wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 9 grudnia 2014 r., sygn. akt V ACa 379/14, które Sąd Apelacyjny w sprawie niniejszej podziela. Odwołując się do motywów tego orzeczenia należy wskazać, iż zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c., orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Przepis ten określa zasadniczy skutek prawomocnego orzeczenia sądu, jakim jest związanie nim określonych podmiotów. Istota tego związania wyraża się w tym, że także inne sądy, inne organy państwowe, a w przypadkach przewidzianych w ustawie także inne osoby muszą brać pod uwagę fakt istnienia i treść prawomocnego orzeczenia sądu. Stan związania, według poglądów jakie ukształtowało piśmiennictwo i judykatura przedmiotu, ograniczony jest jednak, co do zasady, tylko do rozstrzygnięcia zawartego w sentencji orzeczenia i nie obejmuje jego motywów.

Przenosząc powyższe na okoliczności niniejszej sprawy należy stwierdzić, że Sądy obu instancji związane są wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach wydanym w sprawie o sygn. akt V ACa 163/14 w tym sensie, że nie mogą już poczynić odmiennych niż w tej sprawie ustaleń faktycznych i stwierdzić, że zaskarżona w tamtej sprawie uchwała nie podlega uchyleniu, skoro została uchylona prawomocnym wyrokiem i tym samym wyeliminowana z obrotu prawnego. Natomiast orzeczenie to nie wywiera takiego skutku, że dotyczy każdej możliwej uchwały wydanej przez zgromadzenie wspólników pozwanej, która w celu pokrycia straty bilansowej poniesionej przez spółkę w roku 2012 w taki sam sposób w zupełnym oderwaniu od okoliczności, w jakich uchwała taka byłaby wydana. Prawomocność tego wyroku nie wywiera takiego skutku, że każda uchwała takiej samej treści automatycznie byłaby sprzeczna z dobrymi obyczajami. Należy odnieść się do sytuacji, w jakiej dana uchwała została podjęta. Dlatego też fakt uchylenia innej uchwały wyrokiem w sprawie o sygn. akt V ACa 163/14 Sądu Apelacyjnego w Katowicach nie powoduje samo w sobie konieczności uchylenia uchwały w sprawie niniejszej.

Dodać należy jednak, iż skoro podjęcie zaskarżonej uchwały prowadziło do osiągnięcia identycznego celu jak ten wynikający z poprzednio uchylonej przez Sąd uchwały, to przywołane w tejże sprawie tj. w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia12 sierpnia 2014 r., sygn. akt V ACa 163/14 argumenty dla oceny, iż zaskarżona uchwała wspólników (identycznej treści) była sprzeczna z dobrymi obyczajami oraz została podjęta w celu pokrzywdzenia wspólnika uznać należy za w znacznej mierze aktualne. Niewątpliwie fakt, iż w wcześniejszych latach – do roku 2009 – przynoszone przez spółkę zyski były przeznaczone na kapitał rezerwowy oraz to, że kapitał ten jest znaczący. Podkreślić należy, że wspólnicy zgodzili się na pozbawienie ich dywidendy w czasie, gdy spółka osiągała zysk, aby zabezpieczyć spółkę na wypadek załamania się koniunktury i wystąpienia ewentualnej straty, co nastąpiło. Nadto podkreślić należy także to, że zgromadzenie wspólników pozwanej podejmowało, po zakończeniu procesu o wyłączenie powódki ze Spółki, uchwały o pokryciu straty bilansowej za kolejny 2013 roku z przyszłych zysków Spółki oraz także za inne lata (2010, 2011 poza 2012 rokiem), jednocześnie podejmując uchwały o zwrocie dopłat pozostałym dwóm wspólniczkom za te lata. Okoliczności te potwierdzają dodatkowo stanowisko, że uchwalenie dopłat na pokrycie straty za rok 2012 nie było jedynym możliwym rozwiązaniem, a podjęcie zaskarżonej uchwały było sprzeczne z dobrymi obyczajami i miało na celu pokrzywdzenie powódki jako wspólnika pozwanej spółki, a okoliczności tej nie sposób pominąć w ocenie ich spełnienia.

Reasumując należy stwierdzić, że dotychczasowe uwagi powodują, iż pomimo częściowo nietrafnej argumentacji podzielić należy wydane przez Sąd pierwszej instancji w okolicznościach sprawy rozstrzygnięcie skoro z przyczyn wyżej wskazanych nie sposób podzielić zarzutu naruszenia art. 249 § 1 k.s.h.

Mając na uwadze, te okoliczności należało apelację pozwanej jako nie zasadną oddalić na mocy art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego i kasacyjnego orzeczono na mocy art. 98 k.p.c. zasądzając od pozwanej na rzecz powódki kwotę 540 zł na którą złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika powódki.

SSA Irena Piotrowska

SSA Jadwiga Galas

SSA Tomasz Pidzik