Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 lipca 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Grzegorz Stojek

po rozpoznaniu w dniu 25 lipca 2024 r. w Katowicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Z. U. i A. U.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w J.

o naprawienie szkód górniczych

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Rybniku

z dnia 11 lutego 2021 r., sygn. akt I Cgg 29/20,

1.  oddala apelację;

2.  zasądza o pozwanej na rzecz powoda Z. U. kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) złotych z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia prawomocności postanowienia, którym je zasądzono, tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

3.  zasądza o pozwanej na rzecz powoda A. U. kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) złotych z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia prawomocności postanowienia, którym je zasądzono, tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

4.  nakazuje pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Apelacyjnego w Katowicach) kwotę 499,53 (czterysta dziewięćdziesiąt dziewięć 53/100) złotych tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt V ACa 134/21

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Rybniku, po pierwsze, zasądził od pozwanej (...) Spółki Akcyjnej w J. na rzecz powoda Z. U. kwotę 41.129,64 z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 28 sierpnia 2018 r., oddalił w pozostałym zakresie powództwo Z. U., a także rozstrzygnął o zasadach ponoszenia przez strony kosztów procesu w ten sposób, że obciążył nimi powoda Z. U. w 18%, a pozwaną w 82% oraz pozostawił referendarzowi sądowemu szczegółowe ich wyliczenie, po drugie, zasądził od pozwanej (...) Spółki Akcyjnej w J. na rzecz powoda A. U. kwotę 41.129,64 z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 28 sierpnia 2018 r., oddalił w pozostałym zakresie powództwo A. U., a także rozstrzygnął o zasadach ponoszenia przez strony kosztów procesu w ten sposób, że obciążył nimi powodaA. U. w 18%, a pozwaną w 82% oraz pozostawił referendarzowi sądowemu szczegółowe ich wyliczenie.

Rozstrzygnięcie oparł na następujących ustaleniach faktycznych i ocenach prawnych.

Powód Z. U. jest użytkownikiem wieczystym nieruchomości położnej przy ul. (...) w (...), objętej księgą wieczystą nr (...).

Powód A. U. jest użytkownikiem wieczystym nieruchomości położnej przy ul. (...) w (...), objętej księgą wieczystą nr (...).

Na obu sąsiadujących ze sobą nieruchomościach posadowiony jest budynek pawilonu handlowo-usługowego, stanowiący funkcjonalną całość.

W dniu 5 maja 2018 r. wystąpił wstrząs odczuwalny w okolicy położenia nieruchomości powodów.

Prezes Wyższego Urzędu Górniczego powołał komisję do zbadania przyczyn i okoliczności tąpnięcia oraz wypadku zbiorowego zaistniałego 5 maja 2018 r. Ustalono, że w dniu 5 maja 2018 r. o godzinie 10.58 nastąpił wstrząs, który spowodował rozległe skutki, mianowicie tąpnięcie w wyrobiskach i wypadek zbiorowy.

Wstrząs nastąpił w wyniku gwałtownego wyładowania energii skumulowanej w górotworze, co spowodowane było złożoną sytuacją górniczo-geologiczną. Wstrząs z 5 maja 2018 r. pozostaje w związku przyczynowo-skutkowym z działalnością górniczą pozwanej. W efekcie tego wstrząsu nie mogło nastąpić zawilgocenie klatki schodowej poniżej parteru w budynku powodów, ale spowodował spękania i zarysowania ścian oraz rozszczelnienie fasad okiennych w budynku powodów.

W budynku, o który chodzi w sprawie, doszło do spękania sufitów na spodzie płyt balkonowych, pęknięcia tynków na elewacji południowej, wschodniej, zachodniej i północnej (ich cześć spowodowała uszkodzenia warstwy izolacyjnej), rozszczelnienia wkładów szklanych okien aluminiowych, pęknięcia tynków na klatce schodowej, miejscowego zarysowania tynków ścian i sufitów w pomieszczeniu baru w przyziemiu, pęknięć miejscowych okładziny kamiennej. W pomieszczeniach na I, II i III piętrze stwierdzono miejscowe pęknięcia i zarysowania ścian oraz stropów. Koszt naprawy uszkodzeń spowodowanych wstrząsem wysokoenergetycznym z 5 maja 2018 r., wywołanymi działalnością górniczą pozwanej, wyniósł w przypadku powoda A. U. kwotę 41.129,64 zł, w przypadku powodaZ. U. 41.129,64 zł.

Sąd Okręgowy wskazał dowody, na których się oparł. Dał wiarę opiniom K. S., biegłej z zakresu sejsmologii, i A. J., biegłej z zakresu szacowania nieruchomości i budownictwa. Kwestia stanu technicznego budynku została szczegółowo opisana i uwzględniona przez biegłą z zakresu budownictwa. Rolą biegłego było ustalenie uszkodzeń pozostających w związku ze wstrząsem, za który odpowiada pozwana, a który wywołał uszkodzenia obiektu. Zarzucana przebudowa obiektu i zmiany korzystania z niego pozostają bez związku ze szkodami. Sąd Okręgowy stwierdził, że wbrew zarzutom pozwanej, biegła z zakresu budownictwa wzięła pod uwagę rozbudowę obiektu przez dobudowanie części budynku, co szczegółowo opisała w opinii. Biegła z zakresu sejsmologii wskazała jakie uszkodzenia mogły powstać w wyniku wstrząsu, a jakie nie. Z kolei biegła z zakresu budownictwa ustaliła te uszkodzenia, opisała i wskazała sposób oraz koszt ich usunięcia. Stan techniczny obiektu wynikał z książki obiektu, co zostało przez biegłą uwzględnione, zaś kwestia, czy uszkodzenia zostały wywołane wstrząsem czy też „ruchem bieżni i przyrządów do ćwiczeń fizycznych”, jak wywodziła pozwana, została przez biegłych opisana i wyjaśniona. Obowiązkowe przeglądy budynku nie zawierają wzmianek o jego niewłaściwym użytkowaniu. Krótko po zdarzeniu był sporządzony protokół przez inż. M. G., który koresponduje z wnioskami biegłych.

Wstrząs z 5 maja 2018 r. był odczuwalny w okolicy położenia nieruchomości powodów, w lokalnych mediach pojawiły się relacje mieszkańców, a Prezes Wyższego Urzędu Górniczego powołał komisję do zbadania przyczyn i okoliczności tąpnięcia oraz wypadku zbiorowego będącego jego wynikiem. Z niekwestionowanej przez strony opinii biegłej z zakresu sejsmologii wynika jednoznacznie, że wstrząs pozostaje w związku przyczynowo-skutkowym z działalnością górniczą pozwanej. Co więcej, biegła wskazała na charakter uszkodzeń jakie mogły powstać w budynku powodów w wyniku wstrząsu, to jest spękania i zarysowania ścian, rozszczelnienie fasad okiennych. Biegła wskazała również granicę skutków tegoż wstrząsu, które nie mogły być jego następstwem. Natomiast biegła z zakresu budownictwa i szacowania szczegółowo ustaliła zakres powstałych szkód wynikłych ze wstrząsu oraz ustaliła oraz wyliczyła sposób i koszt ich usunięcia.

Zgodnie z art. 144 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (dalej: p.g.g.), po pierwsze, właściciel nie może sprzeciwić się zagrożeniom spowodowanym ruchem zakładu górniczego, który jest prowadzony zgodnie z ustawą, ale może żądać naprawienia wyrządzonej tym ruchem szkody, na zasadach określonych prawem geologicznym i górniczym (art. 144 ust. 1 p.g.g.), po drugie, przepis stosuje się odpowiednio do innych podmiotów, których prawa majątkowe są zagrożone ruchem zakładu górniczego (art. 144 ust. 2 p.g.g.), po trzecie, jeżeli nie zachodzą okoliczności przewidziane w art. 144 ust. 1 i 2 p.g.g., przedsiębiorca odpowiada za szkodę według zasad określonych w kodeksie cywilnym (art. 144 ust. 3 p.g.g.). Zgodnie z art. 363 § 1 k.c., naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego (restytucja naturalna), bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej, z tym że gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu. Z kolei art. 363 § 2 k.c. stanowi, że jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili. Stosownie do art. 435 § 1 k.c. przedsiębiorca górniczy, jako prowadzący na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody, odpowiada za szkodę na osobie lub mieniu wyrządzoną przez ruch tego przedsiębiorstwa.

Koszt naprawienia szkody w postaci spękania sufitów, pęknięcia tynków klatki schodowej, zarysowania tynków ścian i sufitów, miejscowych spękań okładziny kamiennej wynosi 41.129,64 zł w przypadku powoda A. U. i 41.129,64 zł w przypadku powodaZ. U.. Wysokość tych kosztów wyliczyła biegła z zakresu budownictwa, której opinię Sąd Okręgowy podzielił, uznając zarzuty pozwanej za chybione.

Zatem zasądzeniu na rzecz każdego z powodów podlegało odszkodowanie w kwotach po 41.129,64 zł. Odsetki ustawowe za opóźnienie Sąd Okręgowy zasądził od dnia następnego po doręczeniu pozwanej odpisu pozwu, ponieważ wniosek powodów o naprawę szkody (wyczerpujący postępowanie ugodowe, o jakim mowa w art. 151 ust. 1 p.g.g.) nie zawierał żądania zapłaty (art. 481 k.c. w związku z art. 455 k.c.).

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na zasadzie art. 100 w związku z art. 108 § 1 k.p.c., wyjaśniając, że każdy z powodów utrzymał się ze swoim żądaniem w około 82%.

W apelacji pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie uwzględnionych powództw oraz zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje.

Zarzuciła naruszenie przepisów postępowania, mianowicie art. 233 § 1 k.p.c., art. 235 ² § 1 pkt 5 w związku z art. 227 k.p.c. oraz przepisu art. 240 k.p.c.

Ponadto zarzuciła naruszenie prawa materialnego, to jest art. 361 k.c. w związku z art. 145 oraz art. 146 § 1 p.g.g.

W odpowiedzi na apelację powodowie wnieśli o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Strony zgłosiły zastrzeżenia do opinii A. J., biegłej z zakresu szacowania nieruchomości i budownictwa, którą opracowała w dniu 24 czerwca 2020 r. Powodowie zawarli je w piśmie procesowym z 24 sierpnia 2020 r. (k. 634), a pozwana uczyniła to w piśmie z 4 września 2020 r. (k. 640). Sąd Okręgowy zlecił tej biegłej, żeby w opinii uzupełniającej odniosła się do zarzutów do opinii, wskazując, że powodowie zawarli je w piśmie z 24 sierpnia 2020 r. oraz że pozwana uczyniła to w piśmie 4 stycznia 2020 r. (k. 645). W opinii uzupełniającej z 22 października 2020 r. biegła stwierdziła, że w aktach sprawy brak pisma z 4 stycznia 2020 r. i w tej sytuacji odniosła się jedynie do zastrzeżeń zgłoszonych w piśmie z 24 sierpnia 2020 r. (k. 653). Pozwana na rozprawie w dniu 20 stycznia 2021 r. podtrzymała wniosek o opinię uzupełniającą biegłej z zakresu budownictwa, zgłoszony w piśmie z 4 września 2020 r., wskazując, że na skutek omyłki biegła z zakresu budownictwa nie ustosunkowała się do zarzutów pozwanej do opinii, które zawarła właśnie w tym piśmie procesowym. Na rozprawie w dniu 20 stycznia 2021 r. Sąd Okręgowy oddalił ten wniosek, stwierdzając, że podstawą odmowy jego przeprowadzenia jest art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c. Zastępca pełnomocnika pozwanej zgłosił wtedy zastrzeżenie, o jakim mowa w art. 162 § 1 k.p.c., podnosząc, że oddalenie wniosku nastąpiło z naruszeniem art. 227, art. 278 i art. 286 k.p.c. (k. 674). W tej sytuacji pozwana nie utraciła prawa powoływania się w dalszym toku postępowania, co obejmuje postępowanie apelacyjne, na uchybienie tym przepisom wskutek odmowy dopuszczenia dowodu z opinii uzupełniającej biegłej z zakresu budownictwa w celu odniesienia się do zarzutów do opinii, które zostały zgłoszone w piśmie z 4 września 2020 r. z (art. 162 § 2 k.p.c.). Nie ma podstaw do przyjęcia, że wniosek pozwanej o uzupełnienie opinii zmierzał jedynie do przedłużenia postępowania, a taka podstawa jego pominięcia wynika z podstawy jego oddalenia, jaką jest art. 235 ² pkt 5 k.p.c., który stanowi, że sąd może pominąć dowód zmierzający jedynie do przedłużenia postępowania. Nie był bowiem zbędny, skoro pozwana zmierzała do wykazania okoliczności, która nie została udowodniona innymi dowodami, istotnej dla rozstrzygnięcia. Pozwana była uprawniona do zgłoszenia zastrzeżenia do opinii z 24 czerwca 2020 r., zawartego w piśmie z 4 września 2020 r., co zresztą Sąd Okręgowy przyznał, gdy zlecił biegłej odniesienie się także do zastrzeżeń pozwanej. Sąd Okręgowy, zlecając biegłej z zakresu budownictwa opracowanie opinii uzupełniającej, polecił przecież odniesienie się do zarzutów do opinii, które sformułowali zarówno powodowie, jak i pozwana, tyle że w zleceniu podano, że chodzi o zastrzeżenia, które pozwana miała zgłosić w piśmie z 4 stycznia 2020 r., mimo że data ta poprzedza datę sporządzenia opinii (24 czerwca 2020 r.), której dotyczyły zarzuty pozwanej. Nie ma więc wątpliwości, że wskazanie przez Sąd Okręgowy daty 4 stycznia 2020 r., jako daty pisma pozwanej, jest wynikiem omyłki właśnie z tej przyczyny, że jest to data poprzedzająca sporządzenie opinii. W efekcie pozwana w opinii uzupełniającej nie odniosła się do zarzutów pozwanej do jej opinii, poprzestając na wyjaśnieniach dotyczących zastrzeżeń powodów.

Należało więc w postępowaniu apelacyjnym dopuścić dowód z opinii uzupełniającej biegłej z zakresu budownictwa w celu odniesienia się do zarzutów do jej opinii, które pozwana zgłosiła w piśmie z 4 września 2020 r. (k. 798).

Pozwana w tym piśmie zarzuciła, że biegła nie uwzględniła stanu technicznego obiektu przed jego przebudową. Pozwana stwierdziła, że przebudowa i zmiana sposobu korzystania z budynku mogła mieć bądź miała wpływ na jego stan techniczny oraz że w tej sytuacji zachodzi potrzeba wyjaśnienia, czy wobec działań budowlanych stan techniczny obiektu uległ pogorszeniu i jaki te działania miały wpływ na trwałość konstrukcji. Po drugie, podniosła, że biegła nie wyjaśniła wpływu na budynek prowadzonej w nim działalności gospodarczej. Pozwana twierdziła bowiem, że w budynku powstają obciążenia dynamiczne wywołane ruchem bieżni bądź innych przyrządów do ćwiczeń fizycznych, które bezpośrednio wpływają na jego elementy konstrukcyjne.

Biegła z zakresu budownictwa w opinii uzupełniającej z 22 maja 2024 r. wyjaśniła, że przedmiotem opinii z 24 czerwca 2020 r. nie było ustalenie stanu archiwalnego obiektu, to jest sprzed remontu, który wykonano w latach 2015-2016. Biegła w opinii uzupełniającej z 22 maja 2024 r. wyjaśniła, że wskazane przez nią uszkodzenia obiektu są następstwem wstrząsu, o którym wcześniej była mowa. Ponadto wyjaśniła, że przebudowa budynku, po pierwsze, nastąpiła na podstawie projektu budowlanego, a więc z zachowaniem wymogu uwzględnienia zmiany funkcji obiektu oraz dostosowania zmian wynikających ze zmiany funkcji do wymogów prawa budowlanego, po drugie, wymagała uzyskania wszelkich niezbędnych pozwoleń, w tym na korzystanie z obiektu. Biegła podkreśliła, że opiniując zapoznała się także z książką obiektu budowlanego, którego dotyczy proces. Wyjaśniła, że ostatnim przeglądem całego budynku, zgodnie z wymogami prawa budowlanego, był protokół z okresowej kontroli 5-letniej stanu technicznego obiektu z 29 listopada 2019 r., w którym stwierdzono dobry stan techniczny elementów konstrukcyjnych obiektu. Ponadto w toku oględzin obiektu, które dokonała opiniując, stwierdziła typowe dla szkód górniczych miejscowe uszkodzenia tynków elewacji, galerii od strony południowej oraz spękania tynków ścian i sufitów wewnątrz budynku. Podniosła, że wątpliwy według pozwanej archiwalny stan techniczny budynku nie wynika z książki obiektu budowlanego. Nie ma więc podstaw do ustalenia, że uszkodzenia, które stwierdziła w obiekcie, mogły powstać wcześniej. Podsumowując teraz omawianą opinię uzupełniającą, biegła podtrzymała opinię zasadniczą, do której pozwana zgłosiła zastrzeżenia pismem z 4 września 2020 r. (k. 719-721).

Pozwana w piśmie z 16 czerwca 2024 r. wywodziła, że opinia uzupełniająca z 22 maja 2024 r. potwierdza oparcie się przez biegłą jedynie o wpisy w książce obiektu budowlanego oraz nieprzeanalizowania kwestii podniesionych w piśmie z 4 września 2020 r. Zdaniem pozwanej, związek przyczynowy między jej działalnością górniczą i uszkodzeniami, o które chodzi w sprawie, jest podważony przez znaczny zakres przebudowy i adaptacji budynku, który wpłynął na jego odporność konstrukcyjną i mógł doprowadzić do obniżenia jego trwałości. Z tych przyczyn wniosła o dopuszczenie dowodu z opinii kolejnego biegłego z zakresu budownictwa w celu precyzyjnego ustalenia jak poszczególne adaptacje i zmiany konstrukcyjne budynku mogły wpłynąć na jego trwałość oraz jak w związku z tym zmieniła się jego odporność na działalność górniczą w kontekście jego prawidłowego zabezpieczenia (k. 732).

Trzeba zwrócić uwagę, że działalność górnicza pozwanej nie oznacza niemożności dokonywania przez powodów zgodnej z prawem przebudowy budynku. Pozwana nie wykazała nielegalności przebudowy obiektu i zmiany jego funkcji. Nie sposób więc zgodzić się z pozwaną, że przebudowa i zmiana funkcji obiektu wyłącza związek przyczynowy między wstrząsem, o którym wcześniej była mowa, a uszkodzeniami wskazanymi przez biegłą z zakresu budownictwa. Został wykazany związek przyczynowy w rozumieniu art. 361 § 1 k.c. w związku z art. 145 p.g.g. między działalnością górniczą pozwanej i tymi uszkodzeniami. Biegła z zakresu sejsmologii wyjaśniła, że siła wstrząsu z dnia 5 maja 2018 r. była tego rodzaju, że mogła w obiekcie wywołać spękania i zarysowania ścian oraz rozszczelnienie fasad okiennych, z tym że precyzyjne stwierdzenie uszkodzeń pochodzenia górniczego należy do biegłego z zakresu budownictwa (k. 288). Natomiast biegła z zakresu budownictwa wyjaśniła, że wskazane uszkodzenia są następstwem eksploatacji górniczej, jako że są charakterystyczne dla wpływów tego rodzaju eksploatacji na budynki (k. 721). Nie ma podstaw do odmówienia wiary opinii biegłej z zakresu budownictwa, która opinię uzupełniła w dniu 22 maja 2024 r. Konkluzja opinii biegłej z zakresu budownictwa znajduje oparcie w wyjaśnieniach, które zawarła w opinii. Nie ma podstaw do zakwestionowania rozumowania zawartego w opinii biegłej z zakresu budownictwa.

Sąd ma obowiązek dopuszczenia dowodu z dalszej opinii, gdy zachodzi taka potrzeba, czyli wtedy, gdy opinia, którą dysponuje, zawiera istotne luki, jest niejasna, jako nienależycie uzasadniona bądź argumentacja osoby opiniującej nie pozwala sądowi skontrolować rozumowania biegłego co do trafności jego wniosków końcowych. Ponieważ takie okoliczności nie zachodzą w odniesieniu do opinii biegłej z zakresu budownictwa, wniosek pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii kolejnego biegłego z zakresu budownictwa podlegał oddaleniu, co nastąpiło postanowieniem z 25 lipca 2024 r. (k. 735).

Nie sposób zgodzić się z zarzutem naruszenia art. 146 ust. 1 p.g.g., zgodnie z którym odpowiedzialność za szkodę ponosi przedsiębiorca prowadzący ruch zakładu górniczego, wskutek którego wystąpiła szkoda, skoro w procesie wykazano szkodę pozostającą w związku przyczynowym uchem zakładu górniczego pozwanej.

Z tych przyczyn apelacja, jako niezasadna, podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono stosownie do wyniku postępowania w drugiej instancji oraz wartości przedmiotu zaskarżenia, która wynosiła 41.129,63 zł w sprawie z powództwa Z. U. i 41.129,63 zł w sprawie z powództwa A. U.(k. 708), a to na podstawie art. 98 § 1, 1 ^{( 1)} i 3 k.p.c. oraz stosownie do § 2 pkt 5 w związku z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

O nieuiszczonych kosztach sądowych w postępowaniu apelacyjnym, które sprowadziły się do wynoszącego 499,53 zł wydatku na opinię uzupełniającą opracowaną przez biegłą z zakresu budownictwa w drugiej instancji (k. 723) orzeczono stosownie do art. 113 ust. 1 u.k.s.c.