Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 lipca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący :	SSA Iwona Wilk (spr.)
Sędziowie :	SA Grzegorz Stojek SO del. Wiesława Namirska
Protokolant :	Barbara Knop

po rozpoznaniu w dniu 28 czerwca 2013 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w C.

przeciwko J. F. i W. J.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki i pozwanego J. F.

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 3 października 2012 r., sygn. akt XIV GC 168/11

I.  1. zmienia zaskarżony wyrok w punktach 1,2,3,4 i 7 w ten sposób, że:

a). uchylając wyrok zaoczny Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej z 22 grudnia 2008r. sygn. akt V GC 108/08 zasądza solidarnie od pozwanych na rzecz powódki kwotę 96.087,89 (dziewięćdziesiąt sześć tysięcy osiemdziesiąt siedem i 89/100) złotych z ustawowymi odsetkami:

- od pozwanego W. J. od kwoty 87.079,66 złotych od dnia 29 kwietnia 2009r.,

- od pozwanego J. F. od kwoty 87.079,66 złotych od dnia 20 marca 2007r.

b). oddala powództwo w pozostałej części,

c). zasądza od powódki na rzecz każdego z pozwanych po 3.611 (trzy tysiące sześćset jedenaście) złotych tytułem kosztów postępowania;

2. zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 5 o tyle, że obniża kwotę 6.864 złotych do kwoty 4.462 (cztery tysiące czterysta sześćdziesiąt dwa) złotych,

3. zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 6 w ten sposób, że nakazuje pobrać na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w (...)) od powódki kwotę 2.674,57 (dwa tysiące sześćset siedemdziesiąt cztery i 57/100) złotych, a od pozwanego J. F. kwotę 1.440,15 (jeden tysiąc czterysta czterdzieści i 15/100) złotych z tytułu wydatku na koszty dowodu z opinii biegłego sądowego;

II.  oddala apelację powódki w pozostałej części;

III.  oddala apelację pozwanego J. F. w pozostałej części;

IV.  znosi wzajemnie między stronami koszty postępowania apelacyjnego;

V.  nakazuje pobrać od powódki na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w (...) kwotę 8.923 (osiem tysięcy dziewięćset dwadzieścia trzy) złotych tytułem opłaty od apelacji od ponoszenia której pozwany J. F. był zwolniony.

Sygn. akt V ACa 25/13

UZASADNIENIE

Powódka (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w C. wniosła o zasądzenie solidarnie od pozwanych W. J. i J. F. kwoty 274.522,56 zł z odsetkami ustawowymi od kwoty 193.784,75 zł od dnia 16 października 2001 r., od kwoty 55.000 zł od dnia 2 maja 2003 r. i od kwoty 25.737,81 zł od dnia wniesienia pozwu na podstawie art. 299 k.s.h., wobec tego, iż egzekucja sądowych tytułów wykonawczych przeciwko (...) Sp. z o.o. w O., której pozwani byli członkami zarządu okazała się bezskuteczna.

Pozwany J. F. wniósł o odrzucenie pozwu, ewentualnie o oddalenie powództwa wskazując, że w postępowaniu o sygn. akt VI Up-Zd 27/03, prowadzonym przez Sąd Rejonowy w Bielsku-Białej, umorzonym przez tamten Sąd, nie zostały poczynione ustalenia potwierdzające nieterminowe zgłoszenie wniosku o upadłości firmy (...) Sp. z o.o., a wyrokiem Sądu Rejonowego w Oświęcimiu Wydziału I Cywilnego z dnia 23 października 2007 r., sygn. akt I C 263/07 oddalone zostało roszczenie przeciwko członkom zarządu w/w firm, jak również decyzja ZUS O/ B. z dnia 27 marca 2007 r. umarzała postępowanie wszczęte wobec J. F. za długi spółki, jako „bezprzedmiotowe”. Ponadto zarzucił, iż wniosek o upadłość zgłosił w terminie.

Wyrokiem częściowym zaocznym z 22 grudnia 2008 r. Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej zasądził dochodzoną należność w całości na rzecz powódki od pozwanego W. J., a wyrokiem z 5 marca 2009 r. Sąd ten zasądził od pozwanego J. F. kwotę 274.522,56 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 193.784,75 zł od 16 października 2001 r. do dnia zapłaty i od kwoty 55.000 zł od 2 maja 2003 r. do dnia zapłaty oraz koszty procesu w kwocie 20.927 zł oddalając powództwo w pozostałym zakresie.

Wyrok ten pozwany J. F. zaskarżył apelacją w części uwzględniającej żądanie pozwu i orzekającej o kosztach procesu, zaś wyrokiem z 29 września 2009 r. Sąd Apelacyjny w Katowicach oddalił apelację tego pozwanego. Następnie na skutek skargi kasacyjnej pozwanego J. F. Sąd Najwyższy wyrokiem z 14 lipca 2010 r. uchylił wymieniony wyrok Sądu Apelacyjnego i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania temu Sądowi.

W wykonaniu wyroku Sądu Najwyższego, Sąd Apelacyjny w Katowicach wyrokiem z 4 listopada 2010 r. uchylił wyrok Sądu I instancji przeciwko pozwanemu J. F. i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia Sądowi I instancji, zalecając dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego.

Pozwany W. J. w sprzeciwie od wyroku zaocznego z 22 grudnia 2008 r. wniósł o jego uchylenie i oddalenie powództwa, podnosząc zarzut przedawnienia roszczenia powódki wobec tego, iż zawezwanie do próby ugodowej było nieskuteczne, gdy wtedy, jak i w tej sprawie powódka podała niewłaściwy adres pozwanego. Ponadto zarzucił, iż wniosek o ogłoszenie upadłości spółki (...) został zgłoszony we właściwym czasie, a gdyby nie został zgłoszony to i tak powódka nie poniosłaby szkody.

Wyrokiem z 3 października 2012 r. Sąd Okręgowy w Katowicach uchylił wyrok zaoczny Sądu Okręgowego w Bielsku Białej z 22 grudnia 2008 r., sygn. akt V GC 104/08 i oddalił powództwo w stosunku do pozwanego W. J. (pkt 1); zasądził od pozwanego J. F. na rzecz powódki kwotę 274.522,56 zł z odsetkami ustawowymi od kwot 193.784,75 zł od dnia 16 października 2001 r. do dnia zapłaty i 55.000 zł od dnia 2 maja 2003 r. do dnia zapłaty (pkt 2); zasądził od powódki na rzecz pozwanego W. J. kwotę 23.417 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt 3); zasądził od pozwanego J. F. na rzecz powódki kwotę 29.994 zł tytułem zwrotu kosztów procesu w tym kwotę 16.217 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt 4); nakazał pobrać od powódki na rzecz Skarbu Państwa kwotę 6.864 zł tytułem obciążenia powódki opłatą od sprzeciwu od wyroku zaocznego (pkt 5); nakazał pobrać od pozwanego J. F. na rzecz Skarbu Państwa kwotę 4.114,38 zł tytułem obciążenia pozwanego J. F. kosztami opinii biegłego sądowego (pkt 6) oraz odstąpił od obciążenia pozwanego J. F. kosztami procesu w pozostałym zakresie (pkt 7).

Sąd Okręgowy ustalił, że bezspornym jest, że pozwany J. F. został odwołany z funkcji prezesa zarządu spółki (...) w dniu 16 lipca 2003 r., na które to stanowisko został powołany dnia 24 czerwca 2002 r. Jest także poza sporem, że pozwany ten złożył wniosek o otwarcie postępowania układowego 2 grudnia 2002 r. oraz, że postępowanie układowe zostało otwarte w dniu 12 grudnia 2002 r. i umorzone w dniu 21 marca 2003 r. W następstwie wniosku o ogłoszenie upadłości, złożonego w terminie 14 dni po prawomocnym umorzeniu postępowania układowego, Sąd ogłosił upadłość w/w przedsiębiorcy dnia 11 lipca 2003 r., jednak dnia 30 grudnia 2004 r. Sąd umorzył postępowanie upadłościowe ze względu na brak środków na jego prowadzenie.

Niespornym było ponadto umorzenie postępowania co do pozwanego J. F. w przedmiocie zakazu działalności gospodarczej.

W kwestii przesłanek odpowiedzialności członków zarządu w wypadku bezskuteczności egzekucji przeciwko zarządzanej przez nich spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, to fakt szkody powodowego wierzyciela nie budzi tutaj wątpliwości. Szkoda w tym procesie jako nieściągnięta, niewyegzekwowana przez powódkę kwota należności względem spółki została potwierdzona umorzeniem postępowania upadłościowego, jak w postanowieniu Sądu z dnia 30 grudnia 2004 r. oraz postanowieniem komornika odnośnie umorzenia egzekucji dnia 31 grudnia 2007 r.

Powołane umorzenie postępowania wobec pozwanego J. F., dotyczące zakazu działalności gospodarczej oraz pełnienia funkcji w organach podmiotów gospodarczych, nie pozwala przyjąć stanu rozszerzonej prawomocności ze skutkiem dla tego procesu. Postanowienie to nie może być uznane za orzeczenie co do istoty sprawy, wobec czego orzeczenie to nie ma żadnego wpływu na wynik tego postępowania (art. 366 k.p.c.).

Stan zobowiązań spółki (...), w tym w zakresie zobowiązań krótkoterminowych, wynosił 3.027.200 zł na dzień 31 grudnia 2001 r., zaś suma aktywów na tenże dzień sięgała kwoty 2.813.300 zł (opinia biegłego). Już tylko z tego porównania aktywów oraz pasywów spółki wynika, że majątek spółki nie wystarczył na zaspokojenie długów spółki.

Powyższa okoliczność skutkowała rozpoczęciem biegu terminu na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki, jak w art. 5 prawa upadłościowego z dnia 24 października 1934 r.

Bieg terminu na złożenie wniosku o upadłość nie podlegał zawieszeniu na czas postępowania układowego tej spółki, stosownie do § 3 cytowanego art. 5 prawa upadłościowego, a to z uwagi na spóźnione zgłoszenie wniosku o otwarcie postępowania układowego przez pozwanego J. F., gdy wniosek ten wniesiony został do Sądu dopiero 2 grudnia 2002 r. Każdy z przedmiotowych wniosków, zarówno wniosek o układ w postępowaniu sądowym, ewentualnie wniosek o ogłoszenie upadłości w/w spółki należało złożyć w sądzie już w pierwszej połowie 2002 roku, najpóźniej z upływem terminu 14 dni licząc od zatwierdzenia sprawozdania finansowego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub licząc od upływu terminu dla zatwierdzenia sprawozdania finansowego dla tego rodzaju spółki. Dłużnik powinien złożyć stosowny wniosek w najbliższej przyszłości od stanu niewypłacalności rozumianej jako trwałe zaprzestanie spłaty długów, bowiem taka sytuacja finansowa spółki istniała już na przełomie 2001 i 2002 roku.

Nie budzi wątpliwości, iż skala niespłaconych długów oraz ich „wiek” wymagały, aby zarząd spółki aktywnie zaangażował się w ochronę interesów wierzycieli, w tym interesu powódki, już w pierwszej połowie 2002 roku i nie zwlekał z wnioskiem o ogłoszenie upadłości, ewentualnie o układ sądowy, do grudnia 2002 roku.

Mając na uwadze ustalenia biegłego odnośnie możliwości zaspokojenia się powodowego wierzyciela w odniesieniu do masy upadłości, w wypadku hipotetycznego postępowania upadłościowego, wszczętego we właściwym terminie, to przyjęcie przez biegłego możliwości zaspokojenia wierzyciela w przedziale 35% – 72% nie stanowi wystarczającej przesłanki do uznania braku szkody powódki. Spadek potencjału ekonomicznego w/w spółki, w świetle ustaleń biegłego, w latach 2001 – 2002 trzeba uznać za oczywisty i nie budzący wątpliwości. Tak rozumiana szkoda, jako istotne pogorszenie realnej możliwości zaspokojenia powódki przy bierności zarządu, mimo znacznego pogorszenia potencjału ekonomicznego spółki, wbrew interesowi wierzycieli, w konsekwencji dopuszczenie do niezgłoszenia we właściwym terminie do sądu wniosków zapewniających ochronę wierzycieli, w tym powódki, powstała z winy obu pozwanych.

Roszczenia z pozwu były wymagalne już w 2001 roku (art. 230 k.p.c.).

Pozwani nie wykazali okoliczności zwalniających z odpowiedzialności za szkodę powódki, dopuszczonych prawem, jak w art. 299 § 2 k.s.h. (art. 6 k.c.).

W kwestii zarzutu powagi rzeczy osądzonej to powołane przez pozwanego J. F. decyzja ZUS O/B. z dnia 27 marca 2007 r. oraz wyrok Sądu Rejonowego w Oświęcimiu – Wydziału I Cywilnego z dnia 23 października 2007 r. – sygn. akt I C 263/07, trzeba uznać za nieistotne w tym postępowaniu sądowym. W myśl art. 366 k.p.c. sąd byłby związany sentencją w/w wyroku co do odpowiedzialności pozwanych za szkodę z art. 299 § 1 k.s.h. o ile wystąpiłyby w obu sprawach tożsame strony oraz okoliczności indywidualizujące rozstrzygnięcie sprawy sądowej. Powołany wyrok nie dotyczył powódki jako strony, a osoby trzeciej. Co do przedstawionej decyzji ZUZ-u, to stan powagi rzeczy osądzonej w ogóle nie ma tutaj zastosowania, a poczynione w tej decyzji ustalenia dotyczące terminowego złożenia wniosku o układ sądowy pozostały wątpliwe i dokonane zostały bez opinii biegłego.

Uzasadniony jest zarzut pozwanego W. J. przedawnienia roszczenia. Postępowanie upadłościowe (...) zostało umorzone jak w postanowieniu Sądu z dnia 30 grudnia 2004 r., a termin zaskarżenia postanowienia upłynął z dniem 2 lutego 2005 r. i w tej dacie roszczenie powódki przeciwko członkom zarządu niewypłacalnej spółki (...) stało się wymagalne.

Wobec powyższego, roszczenie powódki uległo przedawnieniu już dnia 3 lutego 2008 r.

Odnośnie powołanego przez powódkę zawezwania do próby ugodowej, wszczętego przez Sąd Rejonowy w Wadowicach pod sygn. akt VI GC 78/07 to powódka błędnie oznaczyła miejsce zamieszkania pozwanego W. J. jako O., ul.(...).

Należało już wtedy uwzględnić skutki prawne przepisów prawa, a to art. 135 k.p.c. i art. 139 k.p.c. Z treści powołanych przepisów prawa wynika, że sąd doręczając pisma przez pocztę obowiązany jest dokonać doręczeń w mieszkaniu, w miejscu pracy lub tam, gdzie adresata zastanie. Zatem, nie może budzić wątpliwości, że doręczenia pisma adresatowi należy dokonać w jego mieszkaniu, na danej ulicy, w określonej miejscowości.

Sąd nie dokonał doręczenia pozwanemu W. J. powołanego zawezwania do próby ugodowej. Wzmianka pracownika poczty o awizacji przedmiotowego pisma W. J. była nieprawdziwa.

Zatem, powołane postępowanie o zawezwanie do próby ugodowej W. J. nie można uznać za charakteryzujące się „stanem sprawy w toku”, jak w art. 192 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Skoro więc tamta sprawa sądowa „nie była w toku”, „nie toczyła się” z udziałem W. J., to konsekwentnie trzeba uznać, iż nie mogła zostać zakończona co do tej osoby.

Trzeba podkreślić, iż bez „zakończenia” danego postępowania sądowego przerwany termin przedawnienia nie biegnie na nowo (art. 124 § 2 k.c.). Tym samym przedawnienie roszczenia powódki w stosunku do tego pozwanego nie zostało przerwane ze skutkiem prawnym w postaci ponownego biegu terminu przedawnienia.

Wobec powyższego, powództwo w stosunku do pozwanego W. J. należało oddalić jako przedawnione na podstawie art. 442 ^{( 1)} § 1 k.c. po uchyleniu wyroku zaocznego (art. 347 k.p.c.).

W stosunku do pozwanego J. F. powództwo należało uwzględnić na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. z ustawowymi odsetkami na podstawie art. 481 k.c.

Nie budzi wątpliwości fakt szkody powódki w kwocie nieściągniętej należności, udokumentowanej tytułami wykonawczymi, przy bezskuteczności egzekucji, braku realnej możliwości zaspokojenia powódki z majątku spółki (...), przy stanie niewypłacalności spółki już na przełomie 2001 / 2002 roku. Kwota szkody z objętych sprawą tytułów egzekucyjnych pozostaje w związku przyczynowym z tym, że pozwani, jako członkowie zarządu w/w spółki nie zgłosili wniosku o ogłoszenie upadłości lub nie spowodowali wszczęcia postępowania układowego we właściwym terminie. Jednocześnie nie zostało wykazane przez pozwanych, że powyższa sytuacja nastąpiła bez ich winy, jak również, że powódka nie poniosła szkody, stosownie do art. 299 § 2 k.s.h. w zw. z art. 6 k.c.

Sąd Okręgowy orzekł o kosztach procesu stosownie do wyniku sporu, uwzględniając art. 98 k.p.c. oraz art. 99 k.p.c.

Powyższy wyrok w części oddalającej powództwo (pkt 1) oraz rozstrzygającej o kosztach procesu (pkt 3, 5 i 7) zaskarżyła apelację powódka, która zarzucając sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z zebranym materiałem dowodowym, naruszenie art. 233 § 1 k.p.c., które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy w wyniku nierozważenia zebranego w sprawie materiału w sposób wszechstronny, naruszenie art. 231 k.p.c., naruszenie art. 328 § 2 k.p.c., naruszenie przepisów prawa materialnego art. 123 § 1 k.c., art. 124 § 2 k.p.c., art. 5 k.c., art. 442 ^{( 1)} k.c., naruszenie przepisów postępowania art. 126 § 2 k.p.c., art. 139 § 1 i 3 k.p.c., naruszenie przepisu prawa materialnego – art. 27 ust. 2 ustawy z dnia 12 czerwca 2003 r. Prawo pocztowe, naruszenie art. 98, 99 i 102 k.p.c. wniosła o zmianę wyroku w zaskarżonej części i utrzymanie w mocy wyroku zaocznego Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej z 5 marca 2009 r., ewentualnie o zasądzenie od pozwanego W. J. na rzecz powódki kwotę 274.522,56 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 193.784,75 zł od 16 października 2001 r., od kwoty 55.000 zł od 2 maja 2003 r. i od kwoty 25.757,81 zł od dnia wniesienia pozwu ze wskazaniem, że zobowiązanie zapłaty w/w kwot jest solidarne z pozwanym J. F. oraz o zasądzenie od pozwanego W. J. kosztów postępowania za obie instancje, ewentualnie o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji i pozostawienie temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania.

Powyższy wyrok w części uwzględniającej powództwo i orzekającej o kosztach procesu (pkt 2, 4, 6) zaskarżył apelacją pozwany J. F., który zarzucając naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i dowolne przyjęcie, że pozwany nie wykazał przesłanek określonych w art. 299 § 2 k.s.h., zwalniających go od odpowiedzialności za długi spółki, art. 227 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez pominięcie przez Sąd I instancji dowodów mających istotne znaczenie dla ustalenia braku odpowiedzialności pozwanego za zobowiązania spółki tj. wyroku Sądu Rejonowego w Oświęcimiu z 23.10.2007 r., sygn. akt I C 263/07 oraz decyzji ZUS z 27.03.2007 r., (sygn.: (...)), art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. poprzez pominięcie wniosków opinii biegłego, art. 366 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez odmowę nadania w/w orzeczeniom istotnego znaczenia w niniejszym postępowaniu, naruszenie prawa materialnego tj. art. 299 § 1 k.s.h. poprzez przyjęcie, że pozwany nie zgłosił wniosku o upadłość we właściwym czasie, a nadto, że wierzyciel poniósł szkodę, wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części przez oddalenie powództwa w stosunku do pozwanego J. F. oraz o zasądzenie na rzecz pozwanego kosztów postępowania w całości za obie instancje, ewentualnie o uchylenie wyroku w zaskarżonej części oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

obie apelacje są częściowo uzasadnione.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji, gdy Sąd ten przyjmuje, iż egzekucja należności stwierdzonej orzeczeniem Sądu i ugodą sądową, prowadzona przez powódkę wobec (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w O. okazała się bezskuteczna, zaś pozwani byli członkami zarządu tej spółki w czasie, gdy zobowiązanie to powstało w niekwestionowanej wysokości objętej żądaniem pozwu, jak również gdy Sąd ten przyjmuje, że właściwą chwilą do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości był przełom lat 2001 – 2002, wobec tego, iż na koniec grudnia 2001 roku zobowiązania spółki (...) przewyższały sumę aktywów tej spółki. Podzielić należy także to ustalenie Sądu I instancji, że pozwany W. J. pozostawał członkiem zarządu spółki do 24 czerwca 2002 r., zaś pozwany J. F. w tym dniu został powołany do zarządu spółki.

Powyższe okoliczności znajdują bowiem oparcie w zebranym w sprawie materiale dowodowym ocenionym przez Sąd I instancji w granicach zakreślonych przepisem art. 233 § 1 k.p.c., a ponadto okoliczności te w istocie nie są obecnie kwestionowane. W szczególności odnosi się to do dowodu z opinii biegłego sądowego, na podstawie której to opinii Sąd I instancji ustalił chwilę właściwą do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki (...) stosownie do obowiązującego w tym czasie uregulowania art. 5 § 1 i 2 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. – Prawo upadłościowe (tekst jednolity: Dz. U. Nr 118 z 1991 r., poz. 512 ze zm.).

Podkreślenia tu wymaga, że opinia biegłego sądowego, tak jak każdy inny dowód, podlega ocenie przy zastosowaniu art. 233 § 1 k.p.c. Z tym jednak zastrzeżeniem, że przedmiotem oceny nie jest wiarygodność tego dowodu, lecz ocena ta następuje na podstawie kryteriów właściwych dla przedmiotu dowodu z opinii biegłego sądowego, takich jak: zasady logiki i wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, a także sposobu motywowania oraz stopnia stanowczości wyrażonych w niej wniosków. Z tego punktu widzenia opinia biegłego sądowego J. J. oceniona być musi w całości pozytywnie, gdy jego wnioski co do chwili właściwej do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki (...) zostały szeroko uzasadnione, zgodnie z zasadami logiki, a nadto podbudowane zostały wiedzą fachową biegłego zarówno z zakresu ustawowych przesłanek do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy, będącego spółką prawa handlowego, jak i z zakresu finansowo-księgowego wtedy, gdy biegły dokonywał interpretacji dostępnej mu dokumentacji księgowej spółki (...). Odnieść to należy także do zaprezentowanej przez biegłego wyceny wartości składników niematerialnych majątku tej spółki (dokumentacji projektowej). Podkreślić przy tym trzeba, iż w ten sam sposób biegły umotywował opinię w części dotyczącej zakresu możliwego zaspokojenia powodowego wierzyciela w postępowaniu upadłościowym, zaś uzasadnienie ostatecznych wniosków opinii sformułowane zostało w sposób stanowczy, a także zrozumiały i przystępny także dla osób nieposiadających wiedzy fachowej (k. 698-719, 820-827
i 919-921).

Trafnie wobec tego apelacja pozwanego zarzuca naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez pominięcie wniosków opinii biegłego sądowego w tej części, która ustala możliwość zaspokojenia powodowego wierzyciela w postępowaniu upadłościowym, gdyby wniosek ten został złożony we właściwym czasie tj. najpóźniej 14 stycznia 2002 r., skoro przesłanka do złożenia takiego wniosku, polegająca na tym, że majątek spółki nie wystarczał na zaspokojenie jej długów ujawniła się na koniec 2001 roku. Tym bardziej, iż Sąd I instancji nawet nie wskazał przyczyn, dla których opinia biegłego sądowego w tej części nie zasługiwała na aprobatę.

Nie mogą natomiast odnieść skutku zarzuty apelacji pozwanego J. F. powołujące się na wadliwości postępowania dowodowego, wynikające z nieuwzględnienia części wnioskowanych przez tego pozwanego dowodów (art. 227 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. i art. 366 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c.) wobec tego, iż pozwany, którego pełnomocnik obecny był na rozprawie w dniu 4.07.2012 r. nie złożył stosownego zastrzeżenia obejmującego zwrócenie uwagi Sądowi I instancji na uchybienia przepisom postępowania, dotyczącym postępowania dowodowego, czego wymaga unormowanie art. 162 k.p.c., a wobec tego, stosownie do tego uregulowania pozwany utracił prawo powoływania się na ewentualne uchybienia Sądu I instancji w zakresie postępowania dowodowego.

W tym miejscu wskazać należy, iż Sąd Apelacyjny nie uwzględnił wniosku tego pozwanego o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego w celu ustalenia czasu, w którym pozwany J. F. winien złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęcie postępowania układowego oraz ustalenia w jakiej upadłości zaspokojone zostałyby wierzytelności powódki na 26 czerwca 2002 r. tj. objęcia przez tego pozwanego funkcji członka zarządu, na podstawie art. 381 k.p.c.

Przepis ten zezwala sądowi II instancji na pominięcie nowych faktów i dowodów, jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem I instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później.

Wbrew zarzutom apelacji nie ma podstaw do przyjęcia, by potrzeba powołania dowodu z opinii biegłego sądowego dla wykazania przesłanek egzoneracyjnych zwalniających pozwanego J. F. z odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstała na etapie postępowania apelacyjnego. Podkreślić tu bowiem należy, iż w zakresie wykazania istnienia przesłanek egzoneracyjnych z art. 299 § 2 k.s.h. obowiązek dowodowy spoczywał na pozwanym J. F.. Tymczasem, także po sporządzeniu opinii przez biegłego sądowego, w której biegły wskazał czas właściwy do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz zakres zaspokojenia powodowego wierzyciela pozwany J. F. opinii tej nie zakwestionował, ani też pozwany ten nie zainicjował postępowania dowodowego zmierzającego do ustalenia, bądź to chwili, w której ten pozwany powinien był złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości, ani też tego jaki byłby możliwy stopień zaspokojenia powódki w tym czasie. Zasada kontradyktoryjności z art. 3 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. nakładająca na strony obowiązek dostarczenia sądowi materiału dowodowego prowadzi do przyjęcia, iż zaniechanie inicjatywy strony w zakresie postępowania dowodowego musi skutkować dla niej negatywnie także wtedy, gdy odnosi się to do okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Tym bardziej, iż w swej apelacji pozwany J. F. nie zarzuca Sądowi I instancji naruszenia art. 232 zdanie drugie k.p.c., ani też naruszenia art. 386 § 4 k.p.c., zaś dopiero tak sformułowanymi zarzutami natury procesowej sąd II instancji byłby związany.

Nie są także trafne dalsze zarzuty apelacji J. F. dotyczące naruszenia art. 365 k.p.c., a także skutków wynikających z prawomocnej decyzji ZUS z 27 marca 2007 r.

W pierwszym rzędzie wskazać należy, iż zgodnie z przepisem art. 365 § 1 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby.

Zarówno w doktrynie, jak i judykaturze przyjmuje się, że rozszerzona prawomocność wyroku oznacza, iż dana kwestia prawna kształtuje się tak, jak to przyjęto we wcześniejszym prawomocnym wyroku, a także wyraża się w tym, iż inne sądy, osoby i organy winny przyjąć, że w objętej nim sytuacji stan prawny przedstawiał się tak, jak to wynika z sentencji wyroku, gdy związanie, o którym mowa w art. 365 § 1 k.p.c. odnosi się wyłącznie do sentencji wyroku innego sądu, a nie jego uzasadnienia. Rozszerzona prawomocność oznacza zatem, iż żaden z organów i osób wymienionych w art. 365 § 1 k.p.c. nie może kwestionować i negować faktu istnienia prawomocnego orzeczenia i jego treści.

Z tego nie wynika, iż wyrok innego sądu zapadły w sprawie pomiędzy stronami, które nie są tożsame ze stronami w innej, rozpatrywanej sprawie ma charakter prejudycjalny w tejże sprawie. O prejudycjalnej naturze prawomocnego wyroku dla innego postępowania można mówić wtedy, gdy pomiędzy prawomocnym orzeczeniem, a toczącą się sprawą zachodzi szczególny związek, polegający na tym, że prawomocne orzeczenie oddziałuje na rozstrzygnięcie toczącej się sprawy.

O takiej zależności pomiędzy wyrokiem Sądu Rejonowego w Oświęcimiu z 23 października 2007 r., sygn. akt I C 263/07, a rozpatrywaną obecnie sprawą nie można mówić, gdy z samego faktu, iż inny wierzyciel spółki (...) w sporze z pozwanym J. F. nie uzyskał ochrony na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. nie wynika jeszcze to, iż w niniejszej sprawie, inny wierzyciel, takiej ochrony nie może uzyskać w sytuacji, gdy ów wierzyciel wykazuje istnienie przesłanek z art. 299 § 1 k.s.h., zaś pozwany J. F. nie wykazuje istnienia przesłanek egzoneracyjnych z art. 299 § 2 k.s.h. tym bardziej, iż sądy obu instancji nie są związane uzasadnieniem tamtego pierwszego wyroku.

Podobnie nie ma charakteru prejudycjalnego powołana przez pozwanego decyzja ZUS nr (...) z 27 marca 2007 r., a to wobec tego, iż decyzją tą postępowanie administracyjne zostało umorzone (k. 940). Oznacza to zatem, w świetle uregulowania art. 105 k.p.a., iż sprawa administracyjna nie została rozstrzygnięta meriti na skutek istnienia nieusuwalnej przeszkody do kontynuowania procesu. To zaś w żaden sposób nie może oddziaływać na obecne postępowanie sądowe w sposób wykluczający możliwość rozpoznania istoty sprawy.

W tym miejscu odnieść należy się do zarzutów apelacji powódki naruszenia przez Sąd I instancji przepisu art. 123 § 1 k.p.c. wtedy, gdy Sąd ten przyjął, iż zawezwanie przez powódkę pozwanego W. J. do próby ugodowej wszczętej przez złożenie przez powódkę stosownego wniosku w Sądzie Rejonowym w Wadowicach w dniu 28 czerwca 2007 r. (k. 22 akt tego Sądu, sygn. VI GCo 78/07) nie wywołało skutku w postaci przerwy biegu przedawnienia.

Stosownie do przepisu art. 123 § 1 k.c. bieg terminu przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia, albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Nie budzi wątpliwości tak w doktrynie, jak i judykaturze, co zresztą wynika także z uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z 14 lipca 2010 r., że zawezwanie do próby ugodowej na podstawie art. 185 § 1 k.p.c. przerywa bieg terminu przedawnienia w odniesieniu do wierzytelności określonych w tym żądaniu, tak co do przedmiotu tego żądania, jak i co do wysokości. Przy czym skutek w postaci przerwy biegu terminu przedawnienia ustawodawca łączy z czynnością dokonaną przed sądem przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia roszczenia i w tym sensie nie ma znaczenia to, czy sprawa sądowa zawisła w rozumieniu art. 192 k.p.c., gdy skutek zawiśnięcia sporu uzależniony jest od doręczenia przeciwnikowi pozwu (pisma wszczynającego postępowanie). Jeśli więc sprawa wytoczona przez wierzyciela w tym sensie nie zawisła, to ta okoliczność nie niweczy skutku przerwy biegu terminu przedawnienia, a może mieć co najwyżej wpływ na ukończenie takiego postępowania, która to okoliczność ma wpływ, zgodnie z art. 124 k.c., na ustalenie chwili, od której bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się na nowo. Zatem okoliczność, iż pozwany W. J. obalił domniemanie wynikające z art. 139 k.p.c. skuteczności prawnej doręczenia mu zawiadomienia o rozprawie i odpisu wniosku o zawezwanie do próby ugodowej, nie wpływa na tę ocenę, iż na skutek złożenia takiego wniosku co do roszczenia tożsamego z przedmiotem żądania pozwu w tej sprawie (okoliczność bezsporna) doszło do przerwy biegu terminu przedawnienia, a co najwyżej wobec nieukończenia jeszcze tego postępowania termin ten nie zaczął biec na nowo, tym bardziej, iż w postępowaniu o zawezwanie do próby ugodowej nie zostało wydane orzeczenie, które nie wywołuje skutków prawnych związanych z wniesieniem pozwu (zwrot wniosku – art. 130 k.p.c. lub umorzenie postępowania – art. 355 k.p.c.). Nie można przy tym mówić by pomiędzy zawezwaniem do próby ugodowej z art. 185 § 1 k.p.c., a obecną sprawą zachodziła zależność w rozumieniu art. 379 pkt 3 k.p.c., gdy cel obu postępowań nie jest tożsamy.

Według poglądu wyrażonego przez Sąd Najwyższy w wyroku z 14 lipca 2010 r., którym Sąd Apelacyjny jest obecnie związany stosownie do art. 398 ²⁰ k.p.c., roszczenie wierzyciela kreowane na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. przedawnia się w terminie trzyletnim z art. 442 ¹ § 1 k.c., licząc od chwili, gdy wierzyciel dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia, co w tej sprawie nastąpiło 27 września 2005 r., gdy w tym dniu powódka otrzymała postanowienie o umorzeniu postępowania upadłościowego spółki (...) i z tym zatem dniem powódka powzięła wiedzę o bezskuteczności egzekucji wobec tej spółki. Jeśli więc powódka zawezwała pozwanego W. J. do próby ugodowej w czerwcu 2007 roku, to uczyniła to przed upływem terminu przedawnienia roszczenia i z tą też chwilą bieg tego terminu uległ przerwaniu. W konsekwencji wytoczenie niniejszego powództwa we wrześniu 2008 roku (k. 3) nastąpiło w czasie, gdy roszczenie powódki nie uległo jeszcze przedawnieniu, co czyni taki zarzut pozwanego W. J. nieuzasadnionym.

W tych okolicznościach, gdy powódka wykazała istnienie przesłanek z art. 299 § 1 k.s.h. pozwani odpowiadają solidarnie za zobowiązania niewypłacalnej spółki (...), gdy nadto zobowiązania tej spółki stwierdzone tytułami egzekucyjnymi powstały w 2001 roku, gdy funkcję członka zarządu pełnił pozwany W. J., zaś zobowiązania te nie zostały spełnione przez spółkę także wtedy, gdy pozwany J. F. objął w czerwcu 2002 r. funkcję jej członka zarządu.

Podjęta przez pozwanych obrona odwołująca się do istnienia przesłanek egzoneracyjnych z art. 299 § 2 k.s.h. okazała się skuteczna jedynie częściowo.

Nie ma bowiem podstaw do przyjęcia by wniosek o otwarcie postępowania układowego, który pozwany J. F. złożył w grudniu 2002 roku (bezsporne) został złożony we właściwym czasie, gdy z opinii biegłego sądowego jednoznacznie wynika, że już w styczniu 2001 roku spółka (...) powinna była złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości, bowiem już w tym czasie jej majątek nie pozwalał na zaspokojenie zobowiązań spółki. W tym zaś czasie ówczesny członek zarządu tj. pozwany W. J. takiego wniosku nie złożył co oznacza, iż w stosunku do tego pozwanego ta przesłanka egzoneracyjna nie zachodzi.

Podobny wniosek uprawniony jest także w odniesieniu do pozwanego J. F.. Pozwany ten objął funkcję członka zarządu w czerwcu 2002 roku (bezsporne), a więc w czasie, gdy wniosek o ogłoszenie upadłości spółki powinien już być wcześniej złożony. W takiej sytuacji przyjąć należało, iż jego obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki realizował się niezwłocznie po zapoznaniu się przez niego z sytuacją majątkową i finansową spółki. W materiale dowodowym brak jest jakichkolwiek dowodów, na podstawie których można byłoby ustalić, iż złożenie wniosku o otrawcie postępowania układowego w grudniu 2002 roku nastąpiło bez zbędnej zwłoki po tym, gdy pozwany J. F. zapoznał się z sytuacją majątkową i (...) spółki (...). W tym zaś zakresie, jak już wyżej wskazano, ciężar dowodu spoczywał na pozwanym J. F. i wszelkie zaniechania inicjatywy dowodowej jego obciążają.

Natomiast po części okazała się skuteczna obrona pozwanych, gdy ci zarzucali, iż pomimo niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki we właściwym czasie powodowy wierzyciel nie poniósł szkody.

O szkodzie w rozumieniu art. 299 § 2 k.s.h. można mówić wówczas, gdy zgłoszenie upadłości lub wszczęcie postępowania układowego spowodowałoby zaspokojenie wierzyciela w części większej niż w przypadku zaniechania dokonanego przez członka zarządu. W takim razie rozmiar szkody stanowi różnicę między tym co wierzyciel mógł w wyniku wszczęcia wspomnianych postępowań uzyskać, a rzeczywistym stanem zaspokojenia jego roszczeń. W przypadku zatem, gdy członek zarządu wykaże, iż to, co wierzyciel uzyskałby w wyniku dopełnienia przez zarząd prawem przewidzianych obowiązków, przedstawia mniejszą wartość, aniżeli wysokość dochodzonego na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. roszczenia, roszczenie to w pozostałej części winno ulec oddaleniu.

Jak wynika z opinii biegłego sądowego w postępowaniu upadłościowym, wszczętym we właściwej chwili, powodowy wierzyciel uzyskałby zaspokojenie z majątku spółki w odniesieniu do 35% swych wierzytelności, a wobec tego tylko w tym zakresie poniósł szkodę, którą pozwani winni naprawić na podstawie art. 299 § 1 k.s.h.

Ponieważ powódka dochodziła zapłaty kwoty 274.522,56 zł, to 35 % z tej kwoty wynosi 96.087,89 zł i tylko co do tej kwoty powództwo jest więc uzasadnione. Z tym jednak, iż odsetki należą się powódce od kwoty 87.079,66 zł, gdy ponad tę kwotę powództwo o odsetki zostało prawomocnie oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej z 22 grudnia 2008 r.

Z tym jednak, iż odsetki od tej kwoty należało zasądzić od pozwanego J. F. od 20 marca 2007 r. tj. po upływie terminu zakreślonego temu pozwanemu w wezwaniu do zapłaty z 7 marca 2007 r., które zostało jemu doręczone 12 marca 2007 r. (k. 86-87), zaś od pozwanego W. J. od 29 kwietnia 2009 r. tj. od dnia złożenia sprzeciwu od wyroku zaocznego Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej z 22 grudnia 2008 r. (k. 274-284), gdy powódka skierowała wezwanie do zapłaty pod niewłaściwym adresem tego pozwanego (k. 34-37).

Zwrócić tu bowiem należy uwagę, iż wierzycielowi należą się odsetki od odszkodowania dochodzonego na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. od chwili jego wymagalności ustalonej zgodnie z art. 455 k.c. Stosownie do uregulowania tego przepisu wynikające z art. 299 § 1 k.s.h. roszczenie odszkodowawcze staje się wymagalne niezwłocznie po wezwaniu członka zarządu do zapłaty sumy zobowiązania, którego egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna. Powódka, aczkolwiek uprawniona do tego, nie uwzględniła w żądaniu pozwu, ustalając wysokość roszczenia odszkodowawczego, odsetek należnych od spółki za opóźnienie w spełnieniu zobowiązania objętego tytułami egzekucyjnymi, a wobec tego powódka może żądać odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty objętej żądaniem pozwu, na podstawie art. 481 § 1 k.c., lecz od dni wyżej wskazanych, w których pozwani popadli w opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, zaś powództwo o odsetki za okres wcześniejszy jako nieuzasadnione podlegać musi oddaleniu i w tym zakresie apelacja powódki nie może odnieść zamierzonego skutku.

Nie ma potrzeby odnoszenia się do pozostałych zarzutów apelacji powódki, gdy z przyczyn wyżej naprowadzonych została ona, wprawdzie w części, uwzględniona.

Z tych przyczyn Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. i art. 385 k.p.c.

Koszty postępowania pierwszoinstancyjnego rozdzielono między stronami na podstawie art. 100 k.p.c. przy uwzględnieniu tego, iż powódka utrzymała się ze swym żądaniem w 35 % i poniosła koszty w kwocie 36.290 zł (opłaty sądowe 13.727 zł i 2.746 zł oraz koszty zastępstwa procesowego obejmujące takie postępowania odwoławcze 7.217 zł, 3.600 zł, 5.400 zł, 3.600 zł). Pozwany W. J. zwolniony od kosztów sądowych w całości poniósł koszty zastępstwa procesowego w kwocie 7.217 zł i 3.600 zł w postępowaniu zażaleniowym, zaś pozwany J. F., zwolniony od opłat sądowych od apelacji i skargi kasacyjnej poniósł koszty zastępstwa procesowego także w postępowaniach odwoławczych w kwotach 7.217 zł, 7.217 zł i 5.400 zł.

Wysokość kosztów zastępstwa procesowego ustalono na podstawie § 6 pkt 7 oraz § 12 ust. 1 pkt 2 i ust. 4 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (jednolity tekst: Dz. U. z 2013 r., poz. 490). Na podstawie art. 113 § 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (jednolity tekst Dz. U. Nr 90, z 2010 r., poz. 594 ze zm.) powódkę obciążono opłatami sądowymi od apelacji i skargi kasacyjnej, od ponoszenia których pozwany J. F. był zwolniony, a także opłatą od sprzeciwu od wyroku zaocznego. Koszty sprzeciwu obciążają powódkę na podstawie art. 348 k.p.c., gdy brak odpowiedzi na pozew nie był zawiniony przez pozwanego W. J. wobec tego, iż powódka wskazała w pozwie niewłaściwy adres zamieszkania tego pozwanego. Powódkę i pozwanego J. F. w odpowiednim zakresie obciążono wydatkami na koszty dowodu z opinii biegłego sądowego.

Koszty postępowania apelacyjnego rozdzielono między stronami na podstawie art. 100 k.p.c. przy uwzględnieniu tego, iż powódka utrzymała się ze swą apelacją w 35 %, zaś pozwany J. F. w 65 %. Powódka poniosła koszty w wysokości 19.127 zł (opłata od apelacji 13.727 zł i koszty zastępstwa procesowego 5.400 zł), a pozwani koszty zastępstwa procesowego po 5.400 zł, gdy pozwany J. F. był zwolniony od opłaty od apelacji. Wysokość kosztów zastępstwa procesowego wynika z powołanych wyżej przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. Od powódki, na podstawie art. 113 § 1 u.o.k.s., pobrano stosowną część opłaty od apelacji, od ponoszenia której pozwany J. F. był zwolniony.

(...)