Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

UZASADNIENIE

Pismem z 4 listopada 2022r. skarżący J. P. wniósł skargę na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przed Sądem Okręgowym w Katowicach, sprawie
XU 14/20 oraz Sądem Apelacyjnym w Katowicach, w sprawie III AUa 2677/20. Skarżący wniósł o:

1.  stwierdzenie, że w postępowaniach prowadzonych: przed Sądem Okręgowym
w Katowicach, z uwagi na całkowitą nieprawidłowość czynności podejmowanych przez
10 miesięcy oraz przed Sądem Apelacyjnym w Katowicach, z uwagi na brak jakichkolwiek czynności przez niemal 2 lata nastąpiło naruszenie prawa skarżącego do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki;

2.  przyznanie skarżącemu od Skarbu Państwa – Sądu Apelacyjnego w Katowicach kwoty 3 000 zł oraz od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Katowicach kwoty 1 000 zł;

3.  wydanie Sądowi Apelacyjnemu rozpoznającemu sprawę zalecenia podjęcia czynności procesowych zmierzających do zakończenia postępowania i wydania wyroku.

W uzasadnieniu skargi wskazano, że dnia 3 stycznia 2020r. organ rentowy przekazał do Sądu Okręgowego odwołanie skarżącego od decyzji odmawiającej mu prawa do przeliczenia emerytury, z uwzględnieniem okresów zatrudnienia na podstawie umów zlecenia. Organ rentowy uznał, że umowy zlecenia faktycznie były umowami o dzieło, które nie są oskładkowane. Dodatkowo organ rentowy podniósł, że zleceniodawca od zawartych umów nie odprowadzał składek na ubezpieczenia społeczne. Wyrokiem z dnia 21 października 2020r.
Sąd Okręgowy oddalił odwołanie bez przeprowadzenia jakiegokolwiek postępowania dowodowego. Dnia 13 listopada 2020r. skarżący złożył apelację od wyroku Sądu Okręgowego. Apelacja wraz z aktami sprawy została przekazana Sądowi Apelacyjnemu dnia 7 grudnia 2020r., która na dzień wniesienia skargi nie została rozpoznana. Przewlekłość postępowania przed Sądem Okręgowy skarżący upatrywał w nierozpoznaniu istoty sprawy. Sąd Okręgowy nie ustalił faktycznego charakteru umów zlecenia, nie przekazał ich organowi rentowemu, celem ustalenia potencjalnej wartości przedmiotu sporu, nie uwzględnił okoliczności, że inne umowy zlecenia zostały uwzględnione przez organ rentowy do przeliczenia emerytury.

W ocenie skarżącego powyższe okoliczności uzasadniają stwierdzenie, że postępowanie w niniejszej sprawie trwa zdecydowanie dłużej niż jest to konieczne dla wyjaśnienia wszelkich niezbędnych okoliczności faktycznych i prawnych, a tym samym, narusza jego prawo do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. Skarżący zwrócił uwagę, że sprawa nie jest skomplikowana. Skarżący podkreślił także wagę rozstrzygnięcia w sprawie, która dotyczy wysokości świadczenia emerytalnego.

W odpowiedzi na powyższe, Prezes Sądu Okręgowego zgłosił swój udział w sprawie oraz wniósł o oddalenie skargi w całości. W uzasadnieniu Prezes wskazał, że sprawa skarżącego została przekazana przez organ rentowy do Sądu Okręgowego dnia 3 stycznia 2020r.
i zarządzeniem z dnia 29 lutego 2020r. wyznaczono termin rozprawy na dzień 30 marca 2020r. Dodatkowo w zarządzeniu: nakazano doręczyć skarżącemu odpis odpowiedzi na odwołanie
i wezwano do zajęcia stanowiska w terminie do 14 dni; zobowiązano organ rentowy do obliczenia potencjalnego świadczenia przy uwzględnieniu umów zlecenia w terminie do 14 dni; zobowiązano płatnika składek – zleceniodawcę do nadesłania umów zlecenia w terminie
do 14 dni. Z uwagi na stan pandemiczny zarządzeniem z dnia 16 marca 2020r. odwołano termin rozprawy. Zarządzeniem z dnia 3 lipca 2020r. zobowiązano doręczyć odpis pisma ubezpieczonego organowi rentowemu, zobowiązując do zajęcia stanowiska w terminie do
14 dni; natomiast zarządzeniem z dnia 13 sierpnia 2020r. wyznaczono termin rozprawy na dzień 14 października 2020r. Na terminie rozprawy przeprowadzono postępowanie dowodowe, zamknięto rozprawę i odroczono termin publikacji wyroku na dzień 21 października 2020r. Prezes Sądu Okręgowego zwrócił uwagę, że w okresie od 20 marca 2020r. do czerwca 2020r. nie były wyznaczane rozprawy w związku ze stanem epidemii wywołanym zakażeniami wirusem SARS-CoV-2. Prezes dodał, że w okresach od 17 do 28 sierpnia 2020r. oraz od
21 września do 2 października 2020r. sędzia referent korzystał z usprawiedliwionej nieobecności w pracy. Prezes zaznaczył, że zarzuty skargi w zakresie przebiegu postępowania przed Sądem I instancji dotyczą kierunku prowadzenia postępowania dowodowego i merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy. Zarzuty te podlegają ocenie Sądu II instancji w toku kontroli instancyjnej.

W odpowiedzi na powyższe, Prezes Sądu Apelacyjnego zgłosił swój udział w sprawie oraz wniósł o oddalenie skargi w całości. W uzasadnieniu Prezes wskazał, że apelacja skarżącego została przekazana Sądowi Apelacyjnemu dnia 8 grudnia 2020r. Dnia 11 grudnia 2020r. sprawa została przydzielona sędziemu referentowi; dnia 18 grudnia 2020r. odpis apelacji doręczono organowi rentowemu. Prezes podał, że czynności podejmowane przez Sąd Apelacyjny są dokonywane według kolejności wpływu. Jako przyczynę tak długiego oczekiwania na wyznaczenie terminu rozpoznania apelacji Prezes wskazał wyłącznie problemy kadrowe, z którymi zmaga się Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Apelacyjnego
w Katowicach.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

skarga o stwierdzenie przewlekłości postępowania nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny podzielił w całości przedstawiony przez przedstawicieli Skarbu Państwa stan faktyczny jako pełny i prawidłowy oraz dokonaną analizę i ocenę tego stanu i przyjął je jako własne.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki strona może wnieść skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli postępowanie zmierzające do wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie trwa dłużej niż to konieczne dla wyjaśnienia istotnych okoliczności faktycznych i prawnych albo dłużej niż to konieczne do załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego (przewlekłość postępowania).

Art. 2 ust. 2 powołanej ustawy wskazuje, że dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, należy w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd w celu wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie (…). Dokonując tej oceny, uwzględnia się łączny dotychczasowy czas postępowania od jego wszczęcia do chwili rozpoznania skargi, niezależnie od tego, na jakim etapie skarga została wniesiona, a także charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron,
a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania. Z kolei art. 1 ust. 3 ustawy stanowi, że przepisy ustawy stosuje się zgodnie ze standardami wynikającymi z Konwencji
o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. poz. 284, ze zm.).

Z kolei z utrwalonego orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wynika, że ocena tego, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania winno się uwzględniać następujące kryteria: złożoność sprawy, znaczenie sprawy dla interesów skarżącego, w tym szczególne okoliczności wskazujące na potrzebę zachowania staranności dla szybszego rozstrzygnięcia sprawy (np.: charakter bytowy sprawy), przyczynienie się skarżącego do przewlekłości postępowania, poprzez wskazanie czynności prawnych oraz pozaprawnych, które spowodowały opóźnienie sprawy i w jakim zakresie oraz zachowanie organów sądowych odpowiedzialnych za prowadzenie sprawy.

Podkreślenia wymaga, że pojęcie przewlekłości postępowania nie jest zależne wprost od czasu trwania czynności procesowych, trzeba bowiem uwzględniać nade wszystko to, czy planowanie i przeprowadzanie czynności nie jest nadmiernie rozciągnięte w czasie i wyraźnie przedłużające tok czynności. Zawsze trzeba to odnosić do konkretnych realiów sprawy, przyjętego trybu postępowania i wypełnienia ustawowych zadań przewidzianych dla danego postępowania. Muszą być także respektowane uprawnienia poszczególnych uczestników postępowania zaś ocena, czy sprawę rozpoznano " w rozsądnym terminie", zależy od okoliczności konkretnej sprawy. Ocena ta winna uwzględniać następujące elementy: złożoność sprawy, znaczenie sprawy dla interesów skarżącego, zachowanie skarżącego i zachowanie się organu procesowego. Każdy z elementów badany jest oddzielnie, a dopiero następnie dokonuje się oceny ich łącznego efektu.

Przede wszystkim jednak należy zwrócić uwagę na zawarte w zacytowanym przepisie pojęcie „ bez nieuzasadnionej zwłoki ”, bowiem nie każda zwłoka może być przyczyną stwierdzenia przewlekłości, lecz jedynie zwłoka nieuzasadniona. Zatem ocena, czy postępowanie trwa dłużej niż to konieczne, dokonywana musi być na podstawie zarówno analizy charakteru dokonywanych czynności, podjętego trybu postępowania, jak i stanu faktycznego sprawy - konkretnych realiów. Stan ten obejmuje również ocenę sposobu prowadzenia sprawy przez Sąd meriti, może on bowiem wprawdzie podejmować stale czynności procesowe, jednakże w sposób nieracjonalny, utrudniający bądź nawet uniemożliwiający uzyskanie przez stronę postępowania sądowej ochrony czy pozbawienie możliwości bytowych na skutek długotrwałości postępowania.

Powyższe kryteria winny być interpretowane przez pryzmat Europejskiej Konwencji
o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności i wypracowanego orzecznictwa europejskiego, na tle całkowitej długości postępowania niezależnie od tego, przed iloma instancjami sądowymi się ono toczyło i przed jakim sądem jest zawisłe.

O ile strona nie wskazała zakresu przewlekłości postępowania, oceny przewlekłości należy dokonywać na tle całkowitej długości postępowania niezależnie od tego, przed iloma instancjami sądowymi się ono toczyło i przed jakim sądem jest zawisłe.

Przez pojęcie „rozsądnego terminu” jako elementu prawa strony do rzetelnego procesu Europejski Trybunał Praw Człowieka, oceniający postępowanie jako całość, stwierdza przewlekłość jeśli trwało ono:

- 3 lata w jednej instancji (wyrok ETPCz z 10 lipca 1984r. G. przeciwko Portugalii, skarga nr 8990/80);

- 5 lat w dwóch instancjach (wyrok ETPCz z 7 lutego 2006r. D. przeciwko Francji, skarga nr 19249/02);

- 6 lat z udziałem Sądu Najwyższego (wyrok z 9 stycznia 2007r. G. przeciwko Polsce, skarga nr 19249/99); -Swoistego rodzaju rekordem była sprawa X przeciwko Francji, wyrok
z 31 marca 1992r. (skarga nr 18020/90), sprawa skarżącego zakażonego wirusem (...) ona 2 lata i 3 miesiące;

- najdłuższym okresem nieprowadzącym do orzeczenia naruszenia może być 8 lat
w dwóch instancjach.

Skarga o stwierdzenie przewlekłości postępowania przed Sądem Okręgowym nie jest zasadna. Rację ma Prezes Sądu Okręgowego, że skarga nie może dotyczyć prowadzonego postępowania dowodowego i merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy, bowiem te kwestie podlegają kontroli instancyjnej na skutek wniesionej apelacji.

Należy zwrócić uwagę, że przy ocenie przewlekłości w analizowanej sprawie, trzeba uwzględnić art. 15zzs ustawy z dnia 2 marca 2020r. o szczególnych rozwiązaniach związanych
z zapobieganiem przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. 2020r., poz. 374 ze zm.). Stosownie do ust. 1 ww. przepisu w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego
z powodu COVID-19, bieg terminów procesowych i sądowych w postępowaniach sądowych został zawieszony. Ponadto, zgodnie z ust. 11 tego przepisu, zaprzestanie czynności przez sąd, organ lub podmiot, prowadzące odpowiednio postępowanie lub kontrolę, w okresie, o którym mowa w ust. 1, nie może być podstawą wywodzenia środków prawnych dotyczących bezczynności, przewlekłości lub naruszenia prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, iż w związku
z wprowadzonymi rozwiązaniami prawnymi stanowiącymi reakcję na stan epidemii okres
od 31 marca 2020r. do 23 maja 2020r. podlega wyłączeniu w zakresie rozpoznawania bezczynności sądu. Sam fakt zaistnienia stanu epidemii nie stanowi skutecznej przesłanki dla uznania, iż w sprawie brak jest przewlekłości postępowania. Stan epidemii może natomiast stanowić przesłankę łagodzącą odpowiedzialność sądów (postanowienia Sądu Najwyższego:
z 28 września 2020r., w sprawie I NSP 128/20; z 24 marca 2021r., w sprawie I NSP 182/20
i I NSP 8/21; z 21 kwietnia 2021r., w sprawie I NSP 32/12).

Odwołanie skarżącego zostało przekazane do Sądu Okręgowego dnia 3 stycznia 2020r. Dnia 29 lutego 2020r. sędzia referent wydał zarządzenie, wyznaczając między innymi termin rozprawy na dzień 30 marca 2020r. W związku ze stanem epidemicznym termin rozprawy został odwołany, a w okresie od marca do czerwca 2020r. w Sądzie Okręgowym nie odbywały się rozprawy. Zarządzeniem z dnia 13 sierpnia 2020r. wyznaczono skarżącemu termin rozprawy na dzień 14 października 2020r.

Sąd Okręgowy podjął niezbędne czynności procesowe, wyznaczając między innymi termin rozprawy na dzień 30 marca 2020r., tj. w ciągu 3 miesięcy od otrzymania odwołania skarżącego. Sąd Okręgowy dodatkowo nałożył na organ rentowy oraz płatnika składek – zleceniodawcę zobowiązania, przygotowując niezbędny materiał dowodowy. Okres pandemii uniemożliwił rozpoznanie sprawy dnia 30 marca 2020r. Sąd Okręgowy został zobligowany do odwołania terminu rozprawy. W ciągu 2,5 miesiąca od ustania przeszkody do wyznaczenia rozpraw, Sąd Okręgowy zarządzeniem z dnia 13 sierpnia 2020r. wyznaczył termin rozprawy
na dzień 14 października 2020r. Sprawa z odwołania skarżącego została zakończona przed Sądem Okręgowym wydaniem wyroku dnia 21 października 2020r. Z uwagi na podejmowane czynności procesowe poza rozprawą oraz okres wyłączenia możliwości przeprowadzenia rozpraw, Sąd Apelacyjny nie dopatrzył się przewlekłości postępowania przed Sądem Okręgowym.

Skarga o stwierdzenie przewlekłości postępowania przed Sądem Apelacyjnym nie jest zasadna. Czas trwania postępowania apelacyjnego nie jest jedynym i wyłącznym warunkiem stwierdzenia przewlekłości postępowania. Należy bowiem pamiętać, że w postępowaniu
objętym skargą bada się przede wszystkim pod kątem ewentualnego zawinienia sądu. Należy przypomnieć, że ubezpieczony posiada stały dochód w postaci świadczenia emerytalnego. Przedmiotem sporu między ubezpieczonym a organem rentowym jest dopuszczalność ustalenia wysokości świadczenia emerytalnego przy uwzględnieniu umów zlecenia. Apelacja ubezpieczonego wpłynęła do Sądu Apelacyjnego dnia 7 grudnia 2020r. i została przydzielona sędziemu referentowi w drodze losowania. Odpis apelacji został doręczony organowi rentowemu, który zajął stanowiska w sprawie. Na dzień wpływu apelacji, sprawa ubezpieczonego była 391 sprawą według kolejności wpływu do rozpoznania przez sędziego referenta. Rację ma Prezes Sądu Apelacyjnego, że na gruncie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2919r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych
(Dz.U. z 2019r., poz. 1141) sprawy są rozpoznawane zgodnie z kolejnością wpływu, a poza kolejnością rozpoznawane są sprawy pilne, do których sprawa ubezpieczonego nie zalicza się
(§ 2 ust. 5f). Dodatkowo należy podnieść, że w porządku prawnym obowiązują zasady
losowego przydziału spraw oraz niezmienność składu. Obie te zasady stanowią istotną gwarancję prawa do sądu właściwego w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. Łączne stosowanie tych dwóch zasad wedle założeń ustawodawcy ma zapewnić również bezstronność sądu, równość stron i zewnętrzną transparentność w przydziale spraw.

Dlatego też, mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny, na mocy art. 12 ust. 1 powołanej wyżej ustawy orzekł jak w sentencji.

Mając na względzie wyżej przedstawione rozważania Sąd Apelacyjny nie odniósł się
do stwierdzenia przewlekłości postępowania z powodu nierozpoznania istoty sprawy,
albowiem kwestia prawidłowości orzeczenia w tym zakresie nie stanowi ani kryterium rozstrzygnięcia ani przedmiotu rozstrzygnięcia w postępowaniu skargowym.

/-/ SSA Grzegorz Tyrka /-/ SSA Ewelina Kocurek-Grabowska /-/ SSO del. Ewa Zwolińska

Sędzia Przewodniczący Sędzia