Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

UZASADNIENIE

Pismem z 14 lutego 2023r. skarżący B. P. wniósł skargę na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przed Sądem Okręgowym w Bielsku-Białej
w sprawie VI U 1329/19 oraz Sądem Apelacyjnym w Katowicach, w sprawie III AUa 2530/20. Skarżący wniósł o:

1.  stwierdzenie, że w postępowaniach prowadzonych: przed Sądem Okręgowym
w Bielsku-Białej oraz przed Sądem Apelacyjnym w Katowicach nastąpiła przewlekłość postępowania;

1.  przyznanie skarżącemu od Skarbu Państwa kwoty 20.000 zł;

2.  zasądzenie od Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego w Katowicach kosztów postępowania.

W uzasadnieniu skarżący wskazał, że złożył odwołanie od decyzji ZUS z dnia 21 czerwca 2019r. W dniu 22 sierpnia 2020r. ZUS złożył odpowiedź na odwołanie. Dopiero po pół roku wyznaczono termin rozprawy. Wyrokiem z dnia 21 września 2020r. Sąd Okręgowy w Bielsku- Białej zmienił zaskarżoną decyzję i przyjął do obliczenia kapitału początkowego wwpw 178,36%. W dniu 19 października 2020r. ZUS złożył apelację. Pismem z 11 grudnia 2020r. doręczono odpis apelacji. Nie dokonano innych czynności procesowych. Odwołujący stanął na stanowisku,
że w sprawie zaistniała przewlekłość postępowania.

W odpowiedzi na skargę Prezes Sądu Apelacyjnego zgłosił swój udział w sprawie oraz wniósł o oddalenie skargi w całości.

W uzasadnieniu Prezes wskazał, że apelacja skarżącego została przekazana Sądowi Apelacyjnemu dnia 17 listopada 2020r. Dnia 19 listopada 2020r. sprawa została przydzielona sędziemu referentowi, dnia 15 grudnia 2020r. odpis apelacji doręczono skarżącemu. Prezes podał, że czynności podejmowane przez Sąd Apelacyjny są dokonywane według kolejności
wpływu. Jako przyczynę tak długiego oczekiwania na wyznaczenie terminu rozpoznania apelacji Prezes wskazał problemy kadrowe, z którymi zmaga się Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Apelacyjnego w Katowicach. Ponadto Prezes zaznaczył, że w referacie sędziego sprawozdawcy w dniu wpływu apelacji było 319 spraw. W dniu wpływu skargi
w referacie sędziego było 18 spraw, które wpłynęły wcześniej niż sprawa skarżącego.

W odpowiedzi na skargę Prezes Sądu Okręgowego zgłosił swój udział w sprawie oraz wniósł o oddalenie skargi w całości. W uzasadnieniu Prezes wskazał, że sprawa toczyła się bez nieuzasadnionej zwłoki.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

skarga o stwierdzenie przewlekłości postępowania nie zasługuje na uwzględnienie.

Z analizy akt sprawy wynika, że odwołanie B. P. od decyzji organu rentowego wpłynęło do Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej dnia 27 sierpnia 2019r. W dniu
2 września 2019r. zostało wydane zarządzenie o wezwaniu ubezpieczonego do usunięcia braków formalnych odwołania. Następnie 12 listopada 2019r. wpłynęło pismo ubezpieczonego. Zarządzeniem z dnia 15 listopada 2019r. wezwano ubezpieczonego do usunięcia braków formalnych powyższego pisma. W dniu 5 grudnia 2019r. wpłynęło pismo ubezpieczonego.

Zarządzeniem z 2 stycznia 2020r. wyznaczono termin rozprawy na 27 stycznia 2020r.
Na rozprawie dnia 27 stycznia 2020r. przesłuchano 2 świadków i ubezpieczonego oraz Sąd zwrócił się o dokumenty. Po wpływie brakującej dokumentacji postanowieniem z dnia 4 marca 2020r. dopuszczono dowód z opinii biegłego. Opinia wpłynęła do sądu 18 maja 2020r. W dniu
20 maja 2020r. zarządzono doręczenie odpisu opinii biegłego stronom. W dniu 10 czerwca 2020r. wpłynęło pismo ze stanowiskiem organu rentowego, zaś 12 czerwca 2020r. pismo ze stanowiskiem ubezpieczonego. Zarządzeniem z dnia 15 czerwca 2020r. zobowiązano biegłego do sporządzenia opinii uzupełniającej z odniesieniem się do zarzutów do opinii podniesionych przez organ rentowy. W dniu 31 lipca 2020r. wpłynęła opinia uzupełniająca. W dniu 17 sierpnia 2020r. wyznaczono termin rozprawy na dzień 21 września 2020r. Na tej rozprawie został ogłoszony wyrok. W dniu 25 września 2020r. sporządzono uzasadnienie wyroku na piśmie na wniosek ZUS. W dniu 19 października 2020r. wpłynęła apelacja. Zarządzeniem z dnia 4 listopada 2020r. przekazano akta z apelacją do Sądu Apelacyjnego w Katowicach.

Akta wpłynęły do Sądu Apelacyjnego w Katowicach w dniu 16 listopada 2020r. Przedłożono je sędziemu referentowi w dniu 3 grudnia 2020r. W dniu 9 grudnia 2020r. wydano zarządzenie o doręczeniu odpisu apelacji. Odpis apelacji został doręczony skarżącemu 15 grudnia 2020r.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki strona może wnieść skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli postępowanie zmierzające do wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie trwa dłużej niż to konieczne dla wyjaśnienia istotnych okoliczności faktycznych i prawnych albo dłużej niż to konieczne do załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego (przewlekłość postępowania).

Art. 2 ust. 2 powołanej ustawy wskazuje, że dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, należy w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd w celu wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie
w sprawie (...). Dokonując tej oceny, uwzględnia się łączny dotychczasowy czas postępowania od jego wszczęcia do chwili rozpoznania skargi, niezależnie od tego, na jakim etapie skarga została wniesiona, a także charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron,
a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania. Z kolei art. 1 ust. 3 ustawy stanowi, że przepisy ustawy stosuje się zgodnie ze standardami wynikającymi z Konwencji
o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. poz. 284, ze zm.).

Z kolei z utrwalonego orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wynika, że ocena tego, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania winna uwzględniać następujące kryteria: złożoność sprawy, znaczenie sprawy dla interesów skarżącego, w tym szczególne okoliczności wskazujące na potrzebę zachowania staranności dla szybszego rozstrzygnięcia sprawy (np.: charakter bytowy sprawy), przyczynienie się skarżącego do przewlekłości postępowania, poprzez wskazanie czynności prawnych oraz pozaprawnych, które spowodowały

opóźnienie sprawy i w jakim zakresie oraz zachowanie organów sądowych odpowiedzialnych za prowadzenie sprawy.

Podkreślenia wymaga, że pojęcie przewlekłości postępowania nie jest zależne wprost od czasu trwania czynności procesowych, trzeba bowiem uwzględniać nade wszystko to, czy planowanie i przeprowadzanie czynności nie jest nadmiernie rozciągnięte w czasie i wyraźnie przedłużające tok czynności. Zawsze trzeba to odnosić do konkretnych realiów sprawy, przyjętego trybu postępowania i wypełnienia ustawowych zadań przewidzianych dla danego postępowania. Muszą być także respektowane uprawnienia poszczególnych uczestników postępowania zaś ocena, czy sprawę rozpoznano "w rozsądnym terminie", zależy od okoliczności konkretnej sprawy. Ocena ta winna uwzględniać następujące elementy: złożoność sprawy, znaczenie sprawy dla interesów skarżącego, zachowanie skarżącego i zachowanie się organu procesowego. Każdy z elementów badany jest oddzielnie, a dopiero następnie dokonuje się oceny ich łącznego efektu.

Przede wszystkim jednak należy zwrócić uwagę na zawarte w zacytowanym przepisie pojęcie „bez nieuzasadnionej zwłoki”, bowiem nie każda zwłoka może być przyczyną stwierdzenia przewlekłości, lecz jedynie zwłoka nieuzasadniona. Zatem ocena, czy postępowanie trwa dłużej niż to konieczne, dokonywana musi być na podstawie zarówno analizy charakteru dokonywanych czynności, podjętego trybu postępowania, jak i stanu faktycznego sprawy - konkretnych realiów. Stan ten obejmuje również ocenę sposobu prowadzenia sprawy przez Sąd meriti, może on bowiem wprawdzie podejmować stale czynności procesowe, jednakże w sposób nieracjonalny, utrudniający bądź nawet uniemożliwiający uzyskanie przez stronę postępowania sądowej ochrony czy pozbawienie możliwości bytowych na skutek długotrwałości postępowania.

Powyższe kryteria należy interpretować przez pryzmat Europejskiej Konwencji
o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności i wypracowanego orzecznictwa europejskiego, na tle całkowitej długości postępowania niezależnie od tego, przed iloma instancjami sądowymi się ono toczyło i przed jakim sądem jest zawisłe.

Przez pojęcie „rozsądnego terminu” jako elementu prawa strony do rzetelnego procesu Europejski Trybunał Praw Człowieka, oceniający postępowanie jako całość, stwierdza przewlekłość jeśli trwało ono:

-

3 lata w jednej instancji (wyrok ETPCz z 10 lipca 1984r. G. przeciwko Portugalii, skarga nr 8990/80);

-

5 lat w dwóch instancjach (wyrok ETPCz z 7 lutego 2006r. D. przeciwko Francji, skarga nr 19249/02);

-

6 lat z udziałem Sądu Najwyższego (wyrok z 9 stycznia 2007r. G. przeciwko Polsce, skarga nr 19249/99).

Skarga o stwierdzenie przewlekłości postępowania przed Sądem Okręgowym nie jest zasadna. Wszelkie czynności Sądu Okręgowego były podejmowane terminowo w odstępie kilku lub kilkunastu dni oraz zmierzały do wyjaśnienia sprawy.

Należy zwrócić uwagę, że przy ocenie przewlekłości w analizowanej sprawie, trzeba
uwzględnić art. 15zzs ustawy z dnia 2 marca 2020r. o szczególnych rozwiązaniach związanych
z zapobieganiem przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. 2020r„ poz. 374 ze zm.). Stosownie do ust. 1 ww. przepisu w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego
z powodu COVID-19, bieg terminów procesowych i sądowych w postępowaniach sądowych został zawieszony. Ponadto, zgodnie z ust. 11 tego przepisu, zaprzestanie czynności przez sąd,

organ lub podmiot, prowadzące odpowiednio postępowanie lub kontrolę, w okresie, o którym mowa w ust. 1, nie może być podstawą wywodzenia środków prawnych dotyczących bezczynności, przewlekłości lub naruszenia prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, iż w związku
z wprowadzonymi rozwiązaniami prawnymi stanowiącymi reakcję na stan epidemii okres
od 31 marca 2020r. do 23 maja 2020r. podlega wyłączeniu w zakresie rozpoznawania bezczynności sądu. Sam fakt zaistnienia stanu epidemii nie stanowi skutecznej przesłanki dla uznania, iż w sprawie brak jest przewlekłości postępowania. Stan epidemii może natomiast stanowić przesłankę łagodzącą odpowiedzialność sądów (postanowienia Sądu Najwyższego:
z 28 września 2020r., w sprawie I NSP 128/20; z 24 marca 2021r., w sprawie I NSP 182/20
i I NSP 8/21; z 21 kwietnia 2021r., w sprawie I NSP 32/12).

Skarga o stwierdzenie przewlekłości postępowania przed Sądem Apelacyjnym nie jest zasadna. Czas trwania postępowania apelacyjnego nie jest jedynym i wyłącznym warunkiem stwierdzenia przewlekłości postępowania. Należy bowiem pamiętać, że w postępowaniu
objętym skargą bada się przede wszystkim czynności sądu pod kątem ewentualnego jego zawinienia. Należy przypomnieć, że ubezpieczony posiada stały dochód w postaci świadczenia emerytalnego. Przedmiotem sporu między ubezpieczonym a organem rentowym jest wysokość kapitału początkowego. Apelacja ubezpieczonego wpłynęła do Sądu Apelacyjnego dnia 16 listopada 2020r. i została przydzielona sędziemu referentowi w drodze losowania. Odpis apelacji został doręczony ubezpieczonemu. Na dzień wpływu apelacji, sprawa ubezpieczonego była 320 sprawą według kolejności wpływu do rozpoznania przez sędziego referenta. Rację ma Prezes Sądu Apelacyjnego, że na gruncie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2919r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz.U. z 2022r., poz. 2514), sprawy są rozpoznawane zgodnie z kolejnością wpływu, a poza kolejnością rozpoznawane są sprawy pilne, do których sprawa ubezpieczonego nie zalicza się (§ 2 ust. 5). Dodatkowo należy podnieść, że w porządku prawnym obowiązują zasady losowego przydziału spraw oraz niezmienność składu. Obie te zasady stanowią istotną gwarancję prawa do sądu właściwego w rozumieniu art. 45 ust.
1 Konstytucji RP. Łączne stosowanie tych dwóch zasad wedle założeń ustawodawcy ma zapewnić również bezstronność sądu, równość stron i zewnętrzną transparentność w przydziale spraw.

Dlatego też, mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny, na mocy art. 12 ust. 1 powołanej
wyżej ustawy orzekł jak w sentencji.

/-/ SSA Dorota Wydmańska-Cichy /-/ SSA Patrycja Bogacińska-Piątek /-/ SSA Małgorzata Andrzejewska

Sędzia Przewodniczący Sędzia