Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

UZASADNIENIE

Pismem z 15 grudnia 2022 roku, które wpłynęło do Sądu Apelacyjnego w Katowicach
12 stycznia 2023 roku, D. D. wniósł skargę na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki w postępowaniu przed Sądem Okręgowym w Bielsku-Białej w sprawie o sygn. akt VI U 681/22 (poprzednia sygnatura:
VI U 498/14).

Skarżący domagał się stwierdzenia, że w postępowaniu toczącym się przed Sądem Okręgowym w Bielsku-Białej pod sygn. akt VI U 681/22 nastąpiła przewlekłość postępowania oraz domagał się przyznania od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej sumy pieniężnej w wysokości 20.000zł oraz zasądzenia od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej na rzecz skarżącego zwrotu kosztów tego postępowania.

Uzasadniając skargę wskazał, że 6 kwietnia 2014 roku wniósł odwołanie od decyzji organu rentowego z 7 marca 2014 roku; odwołanie to wpłynęło do Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej
i zostało zarejestrowane pod sygnaturą VI U 498/14. Rozprawa została wyznaczona dopiero w 2022 roku – na 20 grudnia 2022 roku. Nierozpoznanie sprawy przez tak długi okres naraziło skarżącego na bardzo poważne konsekwencje, w szczególności finansowe oraz niepewność w prowadzeniu aktywności zawodowej. Wobec tego, że od dnia złożenia odwołania upłynęło osiem lat, zdaniem skarżącego doszło do rażącego naruszenia jego prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki.

W odpowiedzi na skargę do sprawy przystąpił przedstawiciel Skarbu Państwa – Prezes Sądu Okręgowego w B. i wniósł o oddalenie skargi. Szczegółowo przedstawił przebieg postępowania przed Sądem Okręgowym, z podaniem rodzaju czynności i dat ich podjęcia. Zdaniem Prezesa Sądu Okręgowego w B. nie ma podstaw do stwierdzenia, że doszło do naruszenia prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki w postępowaniu sądowym. Czynności były podejmowane terminowo i sprawnie, a wyrok zapadł przed upływem dwóch miesięcy od złożenia akt składkowych przez organ rentowy. Prezes Sądu Okręgowego
w B. podkreślił, że sądu nie może obciążać okres postępowania przed organem rentowym, gdyż w tym okresie nie toczyło się postępowanie sądowe, które zostało prawomocnie zakończone w sprawie sygn. Akt VI U 498/14, a ponowne wszczęcie postępowania miało miejsce 25 października 2022 roku.

Sąd Apelacyjny ustalił następujący przebieg postępowania w sprawie objętej skargą:

Sprawa będąca przedmiotem skargi zawisła przed Sądem Okręgowym w Bielsku-Białej
na skutek odwołania D. D. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w B. z 7 marca 2014 roku. Zaskarżoną decyzją organ rentowy stwierdził, że w stosunku do D. D. począwszy od 1 lipca 2011 roku właściwym ustawodawstwem w zakresie ubezpieczeń jest ustawodawstwo polskie.

Odwołanie w niniejszej sprawie wraz z odpowiedzią na odwołanie i aktami organu rentowego wpłynęło do Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej 8 maja 2014 roku.

W sprawie zostały podjęte następujące czynności:

- 12 maja 2014 roku zostało skierowane do pełnomocnika odwołującego pismo w sprawie uzupełnienia braku formalnego odwołania (brak ten został uzupełniony 28 maja 2014 roku)

- 6 czerwca 2014 roku zarządzono na podstawie art. 467 § 4 k.p.c. zwrot akt organowi rentowemu celem uzupełnienia materiału dowodowego poprzez wyjaśnienie okoliczności zatrudnienia odwołującego przez (...) s.r.o. D. (...),(...) P. w innym Państwie Członkowskim (Słowacja) począwszy od 1 lipca 2011 roku, a w szczególności
o zwrócenie się do instytucji właściwej dla Słowacji o nadesłanie informacji w przedmiocie podlegania od 1 lipca 2011 roku przez D. D. ubezpieczeniu społecznemu na terytorium Słowacji

- odpis zarządzenia i akta ZUS zostały doręczone organowi rentowemu 15 lipca 2014 roku

- 25 października 2022 roku do Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej wpłynęło pismo organu rentowego oraz akta ZUS; w piśmie tym organ rentowy przedstawił, że słowacka instytucja ubezpieczeniowa pismem z 9 maja 2022 roku poinformowała, iż postępowanie sądowe dotyczące D. D. zostało prawomocnie zakończone i wydała decyzję
o umorzeniu postępowania prowadzonego na terytorium Słowacji po definitywnym określeniu polskiego ustawodawstwa jako mającego zastosowanie

- 26 października 2022 roku sprawa została przydzielona sędziemu

- 28 października 2022 roku zwrócono się do adwokata S. T. w celu wyjaśnienia czy nadal jest pełnomocnikiem odwołującego, pod rygorem przyjęcia, że reprezentacja odwołującego jest aktualna

- 17 listopada 2022 roku wpłynęło pismo adwokata S. T., w którym poinformował, że nie jest pełnomocnikiem D. D.

- 19 listopada 2022 roku sędzia wydał zarządzenie o wyznaczeniu terminu rozprawy

- 20 grudnia 2022 roku odbyła się rozprawa i został ogłoszony wyrok

- 29 grudnia 2022 roku wpłynął wniosek odwołującego o uzasadnienie wyroku

- pisemne uzasadnienie wyroku zostało sporządzone 3 stycznia 2023 roku i przesłane odwołującemu 5 stycznia 2023 roku

- 4 stycznia 2023 roku wpłynęła skarga D. D. na przewlekłość postępowania przed Sądem Okręgowym w Bielsku-Białej.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Skarga jest zasadna.

Zgodnie z dyspozycją art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (t.j.:Dz.U.2018.75) strona może wnieść skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli postępowanie zmierzające do wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie trwa dłużej niż to konieczne dla wyjaśnienia istotnych okoliczności faktycznych i prawnych albo dłużej niż to konieczne do załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego (przewlekłość postępowania).

Badając powyższe w szczególności ocenia się terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd w celu wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie albo czynności podjętych przez prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze w celu zakończenia postępowania przygotowawczego lub czynności podjętych przez sąd lub komornika sądowego w celu przeprowadzenia i zakończenia sprawy egzekucyjnej albo innej sprawy dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego. Dokonując tej oceny, uwzględnia się łączny dotychczasowy czas postępowania od jego wszczęcia do chwili rozpoznania skargi, niezależnie od tego, na jakim etapie skarga została wniesiona, a także charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych
w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania (art. 2 ust. 2 cyt. ustawy).

Analizując celowość i terminowość czynności podejmowanych w sprawie przez Sąd pierwszej instancji należy stwierdzić, że czynności podejmowane do 6 czerwca 2014 roku były celowe i podejmowane bez nieuzasadnionej zwłoki. Zasadnicze wątpliwości budzi natomiast celowość zarządzenia z 6 czerwca 2014 roku w przedmiocie zwrotu akt sprawy Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych do uzupełnienia materiału dowodowego poprzez wyjaśnienie okoliczności zatrudnienia D. D. na Słowacji i wyjaśnienie czy od 1 lipca 2011 roku podlegał on ubezpieczeniu społecznemu na terenie Słowacji. Przede wszystkim wyjaśnienie okoliczności zatrudnienia D. D. na terenie Słowacji nie stanowiło okoliczności istotnej w sprawie o ustalenie ustawodawstwa właściwego, ponieważ polskie sądy nie mają możliwości oceniania stosunku pracy w innym państwie członkowskim. Co do informacji o podleganiu odwołującego ubezpieczeniu społecznemu na terenie Słowacji, to organ rentowy przeprowadził wymagane przepisami prawa postępowanie przed wydaniem zaskarżonej decyzji z 7 marca 2014 roku, tj. ustalił tymczasowe ustawodawstwo słowackie i uzyskał od słowackiej instytucji ubezpieczeniowej stanowisko, że nie potwierdza ona podlegania przez D. D. ubezpieczeniom na Słowacji jako pracownika (...), co było wystarczające do merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy.

Kolejną kwestią jest zakreślenie sprawy po zwrocie akt organowi rentowemu celem uzupełnienia materiału sprawy. Sprawa nie została zakończona i nie powinna zostać zakreślona. Art. 467 § 4 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym 6 czerwca 2014 roku stanowił, że jeżeli w toku wstępnego badania sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych okaże się, że występują istotne braki w materiale, a przeprowadzenie jego uzupełnienia w postępowaniu sądowym byłoby połączone ze znacznymi trudnościami, przewodniczący lub wyznaczony przez niego sędzia może zwrócić organowi rentowemu akta sprawy w celu uzupełnienia materiału sprawy. Analiza tego przepisu wskazuje, że sprawa jest sprawą sądową i akta mogą zostać zwrócone organowi rentowemu ale celem uzupełnienia materiału tej sprawy czyli sprawy sądowej, która po uzupełnieniu będzie rozpoznawana przez sąd. Niezasadna jest inna interpretacja przepisu tzn. pozwalająca na przyjęcie, że sprawa, która zawisła przed sądem zostaje zakończona z chwilą zwrotu akt do uzupełnienia. Gdyby przyjąć takie rozumienie art. 467 § 4 k.p.c. to należałoby dopuścić możliwość, że odwołanie od decyzji wniesione do sądu nie zostanie rozpoznane, jeśli organ rentowy podejmie decyzję, że nie zwróci akt sprawy sądowi. Nie można tu stosować analogii do zwrotu pozwu, ponieważ pozew zwraca się powodowi tj. stronie która jest zainteresowana rozpoznaniem sprawy i uzupełni braki pozwu. Natomiast w trybie art. 467 § 4 k.p.c. akta sprawy zwraca się organowi rentowemu,
tj. stronie przeciwnej niż ta, która wniosła odwołanie od decyzji. Organ rentowy może nie być zainteresowany rozpoznaniem sprawy. Jeśli natomiast sprawa nadal jest sprawą niezakończoną
w sądzie, to sąd ma obowiązek okresowo monitorować czynności organu rentowego podejmowane w celu uzupełnienia materiału i zwrotu sprawy celem jej rozpoznania, a to właśnie aby uniknąć przewlekłości postępowania. W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej nie podejmował żadnych czynności w sprawie od 6 czerwca 2014 roku do 26 października 2022 roku. Dalszy tok postępowania nie wykazywał zwłoki, a czynności były podejmowane celowo.

Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, na zawarte w przywołanym wyżej przepisie ustawy
z 17 czerwca 2004 roku pojęcie „ bez nieuzasadnionej zwłoki”, gdyż nie każda zwłoka może być przyczyną stwierdzenia przewlekłości, lecz jedynie zwłoka nieuzasadniona. Zatem ocena, czy postępowanie trwa dłużej niż to konieczne, dokonywana musi być na podstawie zarówno analizy charakteru dokonywanych czynności, podjętego trybu postępowania, jak i stanu faktycznego sprawy - konkretnych realiów. Miarodajna dla oceny przewlekłości jest terminowość
i prawidłowość czynności podjętych przez sąd, jednak wnioski stąd wynikające korygowane są również przez charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, a także doniosłość sprawy dla strony skarżącej. Nie jest również bez znaczenia zachowanie stron postępowania. Oznacza to, że standard ochrony prawa do rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki ma charakter zindywidualizowany. Przez przewlekłość rozumie się w praktyce brak czynności zmierzających do rozstrzygnięcia sprawy, zachodzący dłużej niż jest to konieczne. Można uznać więc, że do przewlekłości postępowania dochodzi tylko wtedy, gdy zwłoka w czynnościach sądowych jest nadmierna (rażąca) i nie znajduje uzasadnienia w obiektywnych okolicznościach sprawy. O przewlekłości można mówić wówczas, gdy pomiędzy kolejnymi czynnościami procesowymi sądu występują długie i nieuzasadnione przerwy albo też pewne czynności są mało celowe lub nie są podejmowane w ogóle. Zatem aby rozstrzygnąć, czy zwłoka w dokonaniu określonej czynności jest nieuzasadniona rozważyć należy nie tylko czasokres zaniechania jej dokonania, ale także konkretne realia sprawy i jej kontekst sytuacyjny.

Sąd Apelacyjny dokonując subsumcji ustalonego stanu faktycznego do powołanych wyżej zasad uznał, że skarga ubezpieczonego zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy bez potrzeby zwrócił akta sprawy do uzupełnienia organowi rentowemu,
a następnie dopuścił się zwłoki w rozpoznaniu sprawy, nie podejmując żadnych czynności od
6 czerwca 2014 roku do 25 października 2022 roku.

Skarżący zgłosił wniosek o stwierdzenie przewlekłości postępowania i przyznanie mu sumy pieniężnej 20.000zł. Zgodnie z art. 12 ust. 4 powołanej wyżej ustawy z 17 czerwca 2004 roku, uwzględniając skargę, sąd na żądanie skarżącego przyznaje od Skarbu Państwa sumę pieniężną
w wysokości od 2.000 do 20.000 złotych. Wysokość sumy pieniężnej wynosi nie mniej niż 500 złotych za każdy rok dotychczasowego trwania postępowania, niezależnie od tego, ilu etapów postępowania dotyczy stwierdzona przewlekłość postępowania. Sąd może przyznać sumę pieniężną wyższą niż 500 złotych za każdy rok dotychczasowego trwania postępowania, jeżeli sprawa ma szczególne znaczenie dla skarżącego, który swoją postawą nie przyczynił się w sposób zawiniony do wydłużenia czasu trwania postępowania.

Stwierdzona przez Sąd Apelacyjny przewlekłość postępowania trwała osiem lat, tj. od
6 czerwca 2014 roku do 26 października 2022 roku. Skarżący nie wykazał aby sprawa miała dla niego szczególne znaczenie i aby był zainteresowany niezwłocznym uzyskaniem rozstrzygnięcia. Przede wszystkim należy podkreślić, że skarżący zarówno w toku postępowania przed organem rentowym, jak i w toku postępowania sądowego składał wnioski o zawieszenie postępowania. Dodatkowo, zarzucając, że słowacka instytucja ubezpieczeniowa przedstawiła błędną informację


organowi rentowemu, wnosił o uzyskanie przez Sąd potwierdzenia tej informacji, pomimo że instytucja słowacka nie dysponowała dalszymi dowodami w sprawie i mogła jedynie potwierdzić dotychczas prezentowane stanowisko. Skarżący, działający przez profesjonalnego pełnomocnika, wnosił także o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka na okoliczność ustalenia przez Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej, że słowacki pracodawca prowadził działalność, a D. D.
był zatrudniony w reżimie pracowniczym, co było niecelowe, gdyż jak wyżej wskazano, polski
sąd nie jest uprawniony do oceny stosunku pracy w innym państwie członkowskim.

Sąd Apelacyjny, mając na uwadze powyższe okoliczność, jak również zakończenie postępowania przed Sądem Okręgowym w Bielsku-Białej wydaniem wyroku z 20 grudnia 2022 roku, stwierdził, że suma pieniężna w wysokości 500zł za każdy rok trwania postępowania jest adekwatna do okresu zwłoki, a skarżący nie wykazał aby sprawa miała dla niego szczególne znaczenie.

Podsumowując powyższe ustalenia i rozważania należy stwierdzić, że zaistniała podstawa do uwzględnienia skargi D. D., ponieważ doszło do naruszenia prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. Zasadne jest też żądanie przyznania sumy pieniężnej, przy czym w tym zakresie Sąd Apelacyjny uznał, że kwota 4.000zł jest adekwatna do okresu zwłoki.
W tym stanie rzeczy Sąd stwierdził, że nastąpiła przewlekłość postępowania i przyznał
skarżącemu sumę pieniężną w wysokości 4.000zł, oddalając żądanie w pozostałym zakresie. Podstawę prawną rozstrzygnięcia stanowią przepisy art. 12 ust. 2i 4 ustawy z 17 czerwca 2004
roku o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki.

/-/ SSA Antonina Grymel /-/ SSA Dorota Wydmańska-Cichy /-/ SSA Patrycja Bogacińska-Piątek

Sędzia Przewodniczący Sędzia