Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

POSTANOWIENIE

Dnia 24 września 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: SSA Witold Nowakowski (spr.)

Sędziowie SA: Alicja Kolonko

Beata Torbus

po rozpoznaniu w dniu 24 września 2020 r.

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z odwołania C. K.

przeciwko Dyrektorowi Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.

o wysokość świadczeń

na skutek zażalenia ubezpieczonego C. K.

na postanowienie Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie

z dnia 21 kwietnia 2020 r., sygn. akt IV U 1515/19

o odmowie podjęcia zawieszonego postępowania

postanawia

zmienić zaskarżone postanowienie i podjąć postępowanie zawieszone postanowieniem Sądu Okręgowego w Częstochowie z dnia 30 sierpnia 2020 r. w sprawie sygn. akt IV U 1515/19.

/-/ SSA Alicja Kolonko /-/ SSA Witold Nowakowski /-/ SSA Beata Torbus

Sędzia Przewodniczący Sędzia

UZASADNIENIE

Decyzją z 27 lipca 2017 r. Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji ponownie ustalił wysokość renty inwalidzkiej ubezpieczonej C. K. poczynając od dnia 1 października 2017 r. Kolejną decyzją z tej samej daty organ rentowy ponownie ustalił wysokość emerytury C. K. poczynając od dnia 1 października 2017 r.

W odwołaniach C. K. wniosła o zmianę zaskarżonych rozstrzygnięć organu rentowego przez przyznanie jej renty inwalidzkiej i emerytury w dotychczasowych wysokościach.

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie.

Postanowieniem z 30 sierpnia 2019 r. Sąd Okręgowy w Częstochowie zawiesił postępowanie w niniejszej sprawie do czasu rozstrzygnięcia przez Trybunał Konstytucyjny sprawy P 4/18.

Postanowieniem z 14 listopada 2019 r., sygnatura akt III S 17/19, Sąd Apelacyjny w Katowicach oddalił skargę ubezpieczonej na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki.

W dniu 2 marca 2020 r. wystąpiła z wnioskiem o podjęcie zawieszonego postępowania w jej sprawie, argumentując, że nie można podzielić stanowiska Sądu w przedmiocie przyczyny zawieszenia postępowania, szczególnie w kontekście przysługującego jej - jako strony - prawa do możliwie szybkiego i sprawiedliwego procesu. Powołała się na swoją trudną sytuacją materialną i zdrowotną, wskazała również, że Sąd krajowy rozpoznający sprawę winien rozważyć wszystkie istotne relacje, jakie zachodzą między prawem krajowym a prawem Unii Europejskiej, w szczególności zaś w odniesieniu do przepisów traktatowych, które powinny być stosowane bezwzględnie, bowiem wypierają prawo krajowe. W ocenie ubezpieczonej ustawodawca powierzył sądom legitymizowanie poczynań władzy wykonawczej w sferach szczególnie wrażliwych z punktu widzenia praw i wolności jednostki, a sędziowie są reprezentantami interesów, które nie są reprezentowane lub są reprezentowane wadliwie.

W odpowiedzi ten wniosek organ rentowy podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie, to jest wniosek o zawieszenie niniejszego postępowania.

Sąd Okręgowy stwierdził, że zawiesił niniejsze postępowanie w oparciu o przepis art. 177 § 1 pkt 3 ¹ kpc (tekst jedn. Dz. U. z 2019 r., poz. 1460, z późn. zm.), który daje sądowi fakultatywną możliwość zawieszenia postępowania, jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku postępowania toczącego się przed Trybunałem Konstytucyjnym albo Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Jest to o tyle istotne, że Sąd nie musi podzielać zarzutów natury konstytucyjnej formułowanych przez strony postępowania i w sytuacji, kiedy postępowanie w tym przedmiocie zawisło przed Trybunałem Konstytucyjnym, racjonalnym jest zawieszenie postępowania. Zawieszenie postępowania na podstawie wskazanego przepisu możliwe jest jedynie wówczas, gdy Sąd orzekający ma wątpliwości co do zgodności z Konstytucją (w tym przypadku) normy prawnej stanowiącej podstawę rozstrzygnięcia i sam wystąpił w tej sprawie do Trybunału Konstytucyjnego lub uczynił to inny sąd (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 20 lutego 2017 r., sygn.. akt III AUz 74/17, Legalis nr 1576286). Jak wskazuje się nadto w orzecznictwie, jeżeli sąd ma przekonanie co do niezgodności przepisu ustawy z Konstytucją lub ma wątpliwości w tym względzie, to - na podstawie przepisu art. 193 Konstytucji RP i art. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym - ma obowiązek zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego z odpowiednim pytaniem prawnym (wyrok Sądu Najwyższego z 24 czerwca 2004 r., sygn. akt III CK 536/02, Legalis nr 73588).

W ocenie Sądu Okręgowego nadal nie ulega wątpliwości, że orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego w sprawie P 4/18 będzie wprost rzutowało na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy. Ewentualne uznanie przez Trybunał Konstytucyjny, że przepisy art. 15c, art. 22a oraz art. 13 ust. 1 lit. 1c w związku z przepisem art. 13b ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, w brzmieniu nadanym przez przepis art. 1 ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin w brzmieniu nadanym przez przepis art. 1 ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, w związku z przepisem art. 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. są niezgodne z przepisami art. 2, art. 30, art. 32 ust. 1 i ust. 2, art. 67 ust. 1 w związku z przepisem art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, podobnie jak ewentualna niezgodność przepisu art. 1 i 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin z przepisami art. 2, art. 7, art. 95 ust. 1, art. 96 ust. 1, art. 104, art. 106, art. 109 ust. 1, art. 119, art. 120, art. 61 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, niejako automatycznie będzie miało wpływ na ocenę merytorycznej prawidłowości zaskarżonych na kanwie niniejszego postępowania decyzji, albowiem odpadnie wówczas podstawa prawna ich wydania.

W ocenie Sądu Okręgowego przepis art. 8 ust. 2 Konstytucji stanowiący, że przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej, daje możliwość odwoływania się przez Sąd bezpośrednio do reguł konstytucyjnych, jeśli Sąd widzi taką potrzebę i możliwość. Niewątpliwie adresatem tej normy są przede wszystkim sądy sprawujące wymiar sprawiedliwości (art. 175 ust. 1 Konstytucji). Podkreślił przy tym, że w tym zakresie (to jest co do możliwości bezpośredniego stosowania reguł konstytucyjnych) poglądy zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie są rozbieżne (por. wyrok Sądu Najwyższego z 8 sierpnia 2017 r., sygn. akt I UK 325/16, Legalis nr 1715282; wyrok Sądu Najwyższego z 3 września 2003 r., sygnatura akt II CKN 425/01, Legalis nr 64398). W omawianym przypadku nie chodzi o przeprowadzanie przez sąd powszechny, niejako w zastępstwie Trybunału Konstytucyjnego, oceny konstytucyjności przepisów ustawowych, lecz o ewentualną „odmowę zastosowania” przepisów, które są niezgodne (zwłaszcza w sposób oczywisty) z przepisami (wzorcami) Konstytucji RP. Z uwagi jednak na bezpieczeństwo obrotu prawnego kształtowanego również przez indywidualne akty stosowania prawa jakimi są orzeczenia sądowe - odmowa zastosowania przepisu ustawy może nastąpić wyłącznie w wypadku, gdy Sąd rozpoznający sprawę nie ma wątpliwości co do niezgodności tego przepisu z Konstytucją, a sprzeczność ma charakter oczywisty, inaczej mówiąc, gdy zachodzi sytuacja oczywistej niekonstytucyjności przepisu (zob. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 26 września 2019 r., sygn./ akt III AUz 349/19, Legalis nr 2275116).

Reasumując, w ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie nie ustały dotychczas przesłanki zawieszenia postępowania, gdyż Trybunał Konstytucyjny nie orzekł we wskazanej sprawie, a tym samym brak jest podstaw do podjęcia zawieszonego postępowania.

Zażalenie na postanowienie Sądu Okręgowego wniosła ubezpieczona osobiście, wnosząc o jego uchylenie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

zażalenie jest uzasadnione.

Jak stanowi art. 177 § 1 pkt 3 ¹ kpc, sąd może zawiesić postępowanie z urzędu, jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku postępowania toczącego się przed Trybunałem Konstytucyjnym albo Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Jak trafnie stwierdził Sąd Okręgowy, zawieszenie postępowania, o jakim mowa w tym przepisie ma charakter fakultatywny, co oznacza, że może mieć miejsce, o ile sąd w okolicznościach konkretnej sprawy uzna to za celowe. Taka sytuacja może mieć miejsce, gdy sąd orzekający ma wątpliwości co do zgodności z Konstytucją normy prawnej stanowiącej podstawę rozstrzygnięcia i sam wystąpił w tej sprawie do Trybunału Konstytucyjnego lub uczynił to inny sąd.

Sąd Okręgowy w Warszawie w dniu 24 stycznia 2018 r. w sprawie XIII 1 U 326/18 skierował do Trybunał Konstytucyjnego pytanie prawne, czy:

- art. 15c, art. 22a oraz art. 13 ust. 1 lit. lc w związku z art. 13b ustawy z 18 lutego 1994 r.
o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biuro Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (tekst jednolity
z dnia 6 maja 2016 r. - Dz.U. z 2016 r. poz. 708 ze zm.) w brzmieniu nadanym przez art. 1 ustawy z 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. z 2016 r. poz. 2270) w związku z art. 2 ustawy z 16 grudnia 2016 r. są zgodne
z art. 2, art. 30, art. 32 ust. 1 i ust. 2, art. 67 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP -
z uwagi na ukształtowanie regulacji ustawowej w sposób ograniczający wysokość emerytury
i renty mimo odpowiedniego okresu służby, w zakresie w jakim dokonano tą regulacją naruszenia zasady ochrony praw nabytych, zaufania obywatela do państwa prawa
i stanowionego przez niego prawa, niedziałania prawa wstecz, powodującego nierówne traktowanie części funkcjonariuszy w porównaniu z tymi, którzy rozpoczęli służbę po raz pierwszy po dniu 11 września 1989 r., skutkując ich dyskryminacją;

b) art. 1 i 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…) są zgodne z art. 2, art. 7, art. 95 ust. 1, art. 96 ust. 1, art. 104, art. 106, art. 109 ust. 1, art. 119, art. 120, art. 61 ust. 1 i ust. 2 Konstytucji RP, z uwagi na sposób i tryb uchwalenia zaskarżonych przepisów oraz wątpliwości, czy spełnione zostały merytoryczne przesłanki do ich uchwalenia.

Trybunał Konstytucyjny dotąd nie rozpoznał tego pytania.

Według art. 8 Ustawy Zasadniczej, Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej, a jej przepisy stosuje się bezpośrednio. Niewątpliwie adresatem tej normy są przede wszystkim sądy sprawujące wymiar sprawiedliwości (art. 175 ust. 1),
a sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom (art. 178 ust. 1). Również art. 193 Ustawy Zasadniczej nie nakłada na sąd obowiązku zwracania się do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym co do zgodności aktu normatywnego z ustawą zasadniczą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem. Stosowanie Konstytucji nie jest więc zastrzeżone wyłącznie dla Trybunału Konstytucyjnego (art. 188 ust. 1), ale należy również do sądów, zarówno w przypadku zaistnienia luki w prawie, jak i wówczas, gdy sąd dojdzie do przekonania, że przepis ustawy jest niezgodny z Konstytucją i nie powinien być zastosowany w konkretnej sprawie (por.: wyrok Sądu Najwyższego z 8 sierpnia 2017 r., sygn. akt I UK 325/16, LEX nr 2389585).

W utrwalonym orzecznictwie przyjmuje się bowiem, że w tym przypadku nie chodzi
o przeprowadzanie przez sąd powszechny, niejako w zastępstwie Trybunału Konstytucyjnego, oceny konstytucyjności przepisów ustawowych, lecz o ewentualną „odmowę zastosowania” przepisów, które są niezgodne (zwłaszcza w sposób oczywisty) z przepisami (wzorcami) Konstytucji RP (por. wyroki Sądu Najwyższego z 7 kwietnia 1998 r., sygn. akt I PKN 90/98; z 19 kwietnia 2000 r., sygn. akt II CKN 272/00, z 29 sierpnia 2001 r., sygn. akt III RN 189/00 oraz uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z 4 lipca 2001 r., sygn. akt III ZP 12/01, OSNP Nr 2 z 2002 r. poz.34).

Nie narusza to jednak kompetencji właściwej dla Trybunału Konstytucyjnego, gdyż formalnie przepis ten w dalszym ciągu pozostaje w systemie prawnym i może być stosowany przez inne sądy orzekające w takich samych sprawach. Z uwagi bowiem na bezpieczeństwo obrotu prawnego kształtowanego również przez indywidualne akty stosowania prawa jakimi są orzeczenia sądowe - odmowa zastosowania przepisu ustawy może nastąpić wyłącznie
w wypadku, gdy sąd rozpoznający sprawę nie ma wątpliwości co do niezgodności tego przepisu z Konstytucją, a sprzeczność ma charakter oczywisty, inaczej mówiąc, gdy zachodzi sytuacja oczywistej niekonstytucyjności przepisu, na co powołuje się skarżący.

W tej sytuacji i w świetle art. 177 § 1 pkt 3 ¹ kpc sąd nie ma więc obowiązku oczekiwania na wydanie wyroku przez Trybunał Konstytucyjny, zważywszy, że zawieszenie postępowania, a więc pozostawanie sprawy w stanie spoczywania, jest wyjątkiem
od ogólnego obowiązku sprawnego działania każdej instytucji publicznej, przewidzianego we wstępie do Konstytucji oraz szczególnego obowiązku rozpoznawania spraw sądowych bez nieuzasadnionej zwłoki (art. 45 Konstytucji).

Z tych przyczyn, po myśli art. 386 § 1 kpc w zw. z art. 397 § 2 kpc orzeczono, jak w dyspozytywnej części postanowienia.

/-/ SSA Alicja Kolonko /-/ SSA Witold Nowakowski /-/ SSA Beata Torbus

Sędzia Przewodniczący Sędzia