Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 października 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący	SSA Lena Jachimowska (spr.)
Sędziowie	SSA Antonina Grymel SSA Gabriela Pietrzyk - Cyrbus
Protokolant	Ewa Bury

po rozpoznaniu w dniu 21 października 2014r. w Katowicach

sprawy z odwołania B. B. (B. B. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o wysokość świadczenia

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach

z dnia 19 czerwca 2013r. sygn. akt VIII U 2646/12

1.  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punkcie 1 w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonemu B. B. prawo do obliczenia górniczej emerytury z zastosowaniem przelicznika 1,8 do okresów pracy górniczej od 1 stycznia 1988r. do 31 marca 1989r., od 1 lipca 1989r. do 30 kwietnia 1990r., od 1 czerwca 1990r. do 28 lutego 1998r. w łącznej ilości 1848 dniówek, oddalając odwołanie w pozostałym zakresie,

b)  w punkcie 2 w ten sposób, że obniża zasądzone od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. na rzecz ubezpieczonego B. B. koszty zastępstwa procesowego do kwoty 60 zł (sześćdziesiąt złotych),

2.  oddala apelację w pozostałej części,

3.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. na rzecz ubezpieczonego B. B. kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

/-/SSA A. Grymel /-/SSA L. Jachimowska /-/SSA G. Pietrzyk-Cyrbus

Sędzia Przewodniczący Sędzia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 10 lipca 2012r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w Z. ustalił ubezpieczonemu B. B. wysokość emerytury górniczej, przyjmując do jej wyliczenia 31 lat i 4 miesiące okresów składkowych oraz 9 miesięcy okresów nieskładkowych; a do 71 miesięcy pracy górniczej zastosowano przelicznik 1,8 zaś do 282 miesięcy - przelicznik 1,2.

W odwołaniu od decyzji ubezpieczony wnosząc o jej zmianę i przyznanie prawa do obliczenia wysokości świadczenia z zastosowaniem przelicznika 1,8 do okresu pracy górniczej od 1 marca 1981r. do 16 listopada 2006r. oraz od 17 listopada 2006r. do nadal, wskazał, iż w tych okresach wykonywał pracę jako operator spycharki gąsienicowej, podlegającą zaliczeniu przelicznikiem 1,8.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podnosząc, iż brak jest podstaw do zaliczenia okresów pracy od 1 marca 1981r. do 26 stycznia 1982r.; od 15 listopada 1983r. do 30 marca 1989r.; od 1 lipca 1989r. do 18 września 1989r.; od 19 października 1989r. do 18 maja 1990r. oraz od 18 czerwca 1990r. do
17 stycznia 2007r. jako pracy przodkowej, gdyż zajmowane przez ubezpieczonego stanowiska, tj. operator maszyn budowlanych, operator sprzętu budowlanego, operator sprzętu technologicznego, operator spycharek i maszyn wieloczynnościowych nie zostały wymienione w Załączniku Nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty.

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach wyrokiem z dnia 19 czerwca 2013r., sygn. VIII U 2646/12 zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu prawo do obliczenia emerytury górniczej z zastosowaniem przelicznika 1,8 do okresów pracy: od 1 marca 1981r. do 26 stycznia 1982r., od
15 listopada 1983r. do 31 marca 1989r., od 1 lipca 1989r. do 18 września 1989r., od
19 października 1989r. do 18 maja 1990r. i od 18 czerwca 1990r. do 17 stycznia 2007r. (punkt 1), oddalił odwołanie w pozostałym zakresie (punkt 2) oraz zasądził od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego kwotę 120 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego (punkt 3).

Z ustaleń Sądu Okręgowego, poczynionych w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy wynika, że odwołujący B. B. był zatrudniony w Kopalni (...) od 1 września 1979r. do 16 listopada 2012r. Z dniem 1 marca 2012r. ubezpieczony przeszedł na emeryturę górniczą, przyznaną mu decyzją z 29 maja 2012r. Organ rentowy, po uzyskaniu od pracodawcy ubezpieczonego informacji o zaewidencjonowanych dniówkach półtorakrotnych oraz okresie od kiedy ewidencja ta jest prowadzona, w dniu 10 lipca 2012r. wydał zaskarżoną decyzję, ustalającą wysokość emerytury skarżącego. Do ustalenia wysokości emerytury przyjęto 31 lat i 4 miesiące okresów składkowych oraz 9 miesięcy okresów nieskładkowych. Do 71 miesięcy pracy górniczej zastosowano przelicznik 1,8 zaś do 282 miesięcy pracy górniczej przelicznik 1,2.

Ubezpieczony domaga się zaliczenia do pracy w wymiarze półtorakrotnym dniówek z okresu zatrudnienia od 1 marca 1981r. do 16 listopada 2006r. oraz od
17 listopada 2006r. do nadal.

Na podstawie świadectwa wykonywania pracy górniczej z dnia 14 lutego 2012r. Sąd Okręgowy ustalił, że ubezpieczony w okresie zatrudnienia w (...) S.A. w R. - z wyłączeniem okresu pełnienia służby wojskowej od 27 stycznia 1982r. do 18 października 1983r. oraz okresów urlopu bezpłatnego (od
19 października 1983r. do 14 listopada 1983r., od 1 kwietnia 1989r. do 30 czerwca 1989r. od 19 września 1989r. do 18 października 1989r. i od 19 maja 1990r. do
17 czerwca 1990r.) - wykonywał od 1 września 1979r. do 28 lutego 1981r. stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy pracę na stanowisku rzemieślnika zatrudnionego na odkrywce bezpośrednio w przodku, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, wykonując prace mechaniczne przy obsłudze konserwacji montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń - wymienionym w załączniku nr 3 Dział III poz. 3, do rozporządzenia MPiPS z dnia 23 grudnia 1994 roku w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty. Z kolei
w okresie od 1 marca 1981r. do końca zatrudnienia u tego pracodawcy stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę na stanowisku operatora spycharek i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce - wymienionym w załączniku nr 3 Dział III poz. 4, do rozporządzenia MPiPS z dnia 23 grudnia 1994 roku w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej
w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty.

W toku postępowania Sąd pierwszej instancji ustalił, iż ubezpieczony
w spornym okresie, tj. od 1 marca 1981r. do końca zatrudnienia u tego pracodawcy był zatrudniony w oddziale (...). Przez cały sporny okres zatrudnienia, z wyjątkiem opisanych wyżej przerw na odbycie służby woskowej i urlopy bezpłatne, mimo angaży operatora maszyn budowlanych, operatora sprzętu budowlanego, operatora sprzętu technologicznego, operatora spycharek i maszyn wieloczynnościowych, faktycznie pracował na stanowisku operatora spycharki. Zajmował się niwelacją terenu, rozluźnianiem skał, wypychaniem głazów i skał, odpychaniem pod koparkę urobku, który nie został przed nią zabrany oraz przy obrabianiu studni odwadniających, które były posadowione na trasie pracy czerpaka koparki wielonaczyniowej.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że odwołujący głównie stale pracował w pobliżu koparki podstawowej, w bezpośredniej bliskości tej koparki, tj. w odległości do kilkunastu metrów od tej maszyny. Pracę wykonywał w systemie stykowym,
co oznaczało, że zmiana jednej brygady na stanowisku pracy przy koparce podstawowej następowała dopiero wówczas, kiedy przyjeżdżała następna taka brygada. Odwołujący jeździł razem z całą obsługą maszyny podstawowej.

Dalej Sąd ten ustalił, że razem z ubezpieczonym pracowali świadkowie: W. S. (1) zatrudniony w oddziale (...) na stanowisku operatora spycharki, W. S. (2) zatrudniony w oddziałach wydobywczych na stanowisku taśmowego na maszynach podstawowych i przodowego koparki wielonaczyniowej, K. J. zatrudniony w oddziale (...) na stanowisku operatora spycharki. Z zeznań świadków i ubezpieczonego wynika, że charakter jego pracy nie uległ zmianie, zmieniono jedynie nazwę stanowiska pracy. „Ubezpieczony pracował jako operator koparki jednonaczyniowej”.

Nadto Sąd Okręgowy wskazał, iż w trakcie wizji lokalnej w sprawie o sygn. akt VIII U 1219/11 Sąd zapoznał się z pracą operatorów maszyn, sprzętu technologicznego w przodku, to jest w miejscu wydobywania kopaliny i nadkładu, przedstawiając charakter wykonywanej tamże pracy.

Sąd Okręgowy ustalił również, że zanim Kopalnia rozpoczęła prowadzenie ewidencji dniówek przodkowych, dla pracowników którzy pracowali w przodku,
w latach 1988 - 1998 prowadziła ewidencję dniówek stykowych, które opisano powyżej. Z kolei w okresie od marca 1998r. do nadal jest prowadzona ewidencja godzin nadliczbowych, które są wypracowywane w związku ze stykowym sposobem wymiany obsługi maszyn w przodku. W rzeczywistości oczekiwanie na zmienników
i opuszczenie stanowiska pracy dopiero po ich przybyciu powodowało, że pracownik pracujący w tym systemie pracował na takiej dniówce pół godziny dłużej niż wynosiła dniówka robocza. Z tego też względu jedna nadgodzina oznacza dla takiego pracownika przepracowanie dwóch dniówek stykowych. W oparciu o nadesłane przez (...) wykazy takich dniówek (k.21-22)., Sąd ustalił, że ubezpieczony
w spornym okresie pracował stykowo.

Oceniając wyniki postępowania dowodowego Sąd pierwszej instancji wskazał, iż w całości dał wiarę wyjaśnieniom odwołującego oraz zeznaniom świadków, gdyż są one obiektywne, logiczne, wzajemnie korespondują oraz znajdują pełne potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym.

Uznając odwołanie za zasadne, w rozważaniach prawnych Sąd Okręgowy odwołał się do treści art.51 ust.1 pkt 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2009r.,
Nr 153, poz.1227 ze zm.) oraz pojęcia pracy w wymiarze półtorakrotnym określonego w art.50d ust.1 tej ustawy i - odnosząc się do kwestii spornej ustalenia uprawnień odwołującego do przeliczenia spornych okresów pracy górniczej z zastosowaniem przelicznika 1,8, z wyłączeniem wykazanych wyżej przerw - stwierdził, iż dniówkami w przodku operatora spycharki są tylko takie dni, w których pracował przy urabianiu
i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji
i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących
w przodkach (art.50d ust.1 pkt 1).

Sąd pierwszej instancji wskazał, iż pomocnym w rozróżnieniu prac przodkowych od zwykłej pracy górniczej może być system pracy w (...). Pracownicy pracujący „stykowo” pracują bezpośrednio pod koparką wielonaczyniową albo w jej bezpośrednim sąsiedztwie - w odległości kilku - kilkunastu metrów od miejsca, w którym wydobywa się urobek.

W ocenie Sądu Okręgowego przeprowadzone postępowanie dowodowe, wraz
z wynikami wizji lokalnej, wykazało, że ubezpieczony w spornych okresach wykonywał pracę w przodku. Bowiem Kopalnia potwierdziła, że B. B. od stycznia 1988r. do października 2012r. pracował „stykowo”. Wcześniejsze potwierdzenie takiej pracy nie jest możliwe, gdyż pracownicy nie otrzymywali żadnych dodatków za pracę „stykową”. Nie wyklucza to jednak pracy w takich samych warunkach, tym bardziej, że ubezpieczony od 1 marca 1981r. pracował w tym samym oddziale, a w latach 1988 - 1998 otrzymywał tzw. dodatek stykowy. Natomiast po dniu 28 lutego 1998 roku do nadal pracownicy zatrudnieni na tak zwanych „stykach” otrzymują dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych, bowiem muszą się stawić do pracy wcześniej niż operatorzy, którzy nie pracują z brygadą górniczą na koparce lub zwałowarce. Z ustalonego stanu faktycznego wynika, że ubezpieczony pracował na polu górniczym, wyłącznie przy koparkach wielonaczyniowych, i zakres jego obowiązków obejmował czynności wymienione w art.50d.

Sąd Okręgowy podkreślił, że organ rentowy nie kwestionował, iż praca ubezpieczonego w charakterze operatora spycharki jest pracą górniczą zaliczaną
w wymiarze półtorakrotnym, bowiem zaliczył mu w tym wymiarze pracę od
17 stycznia 2007r. do października 2012r., tj. w okresie, za który pracodawca prowadził ewidencję dniówek półtorakrotnych. W uznaniu Sądu, postępowanie dowodowe wykazało jednak w sposób nie budzący wątpliwości Sądu,
że ubezpieczony w całym okresie spornym wykonywał taką samą pracę, zaś pracodawca dokonał weryfikacji nazewnictwa stanowisk i ustalił ilość przepracowanych przez ubezpieczonego dniówek półtorakrotnych w tym okresie.

Sąd pierwszej instancji uznał, że ubezpieczony w spornych okresach od 1 marca 1981r. do 26 stycznia 1982r.; od 15 listopada 1983r. do 31 marca 1989r.; od 1 lipca 1989r. do 18 września 1989r.; od 19 października 1989r. do 18 maja 1990r. oraz od
18 czerwca 1990r. do 17 stycznia 2007r., pracując jako operator spycharki, wykonywał pracę przodkową. Równocześnie Sąd nie znalazł podstaw do zastosowania takiego przelicznika w okresach: odbywania służby wojskowej i urlopu bezpłatnego.

Uwzględniając powyższe, Sąd Okręgowy na mocy art.477 ¹⁴ § 2 k.p.c.
i art.477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł jak w punkcie 1 i 2 sentencji oraz rozstrzygnął o kosztach po myśli art. 98 k.p.c. w związku z § 11 ust.2 i § 2 ust.1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz.1349 ze zm.)
jak w punkcie trzecim wyroku.

Wyrok w całości apelacją zaskarżył organ rentowy, zarzucając mu naruszenie przepisów prawa materialnego - art. 51 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998r.
o emeryturach i rentach z FUS oraz błąd w ustaleniach faktycznych przez przyjęcie, że ubezpieczony w okresach objętych punktem 1 ma prawo do obliczenia emerytury górniczej z zastosowaniem przelicznika 1,8 i w oparciu o powyższe zarzuty wniósł
o zmianę wyroku w części dotyczącej pkt 1 i 3 i oddalenie odwołania.

Odnosząc się do przeprowadzonego postępowania dowodowego, organ rentowy podniósł, iż nie jest wystarczające dla rozstrzygnięcia spornej kwestii to czy pracownik kopalni wykonywał czynności wymienione w załączniku nr 3, lecz czy praca ta była wykonywana w przodku przez całą dniówkę roboczą. Zdaniem skarżącego organu rentowego, ubezpieczony nie udowodnił, iż w spornym okresie wykonywał pracę przodkową stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Ubezpieczony mógł wykonywać pracę operatora spycharki, jednak nie wszystkie wykonywane przez niego czynności, tj. prace polegające np.: na niwelacji terenu można by uznać za prace wykonywane w przodku. W powyższym stanie faktycznym brak jest materiału dowodowego potwierdzającego kiedy dokładnie i jakie prace ubezpieczony wykonywał, a tylko wykazanie wykonywania pracy w przodku przez całą dniówkę pozwoliłoby na zaliczenie dniówki w wymiarze półtorakrotnym. Brak również podstaw do przeliczenia okresu od 17.11.2006r. - 17.01.2007r. z zastosowaniem przelicznika 1,8, gdyż w tym okresie ubezpieczony wykonywał te same czynności jak przed dniem 17.11.2006r.

W odpowiedzi na apelację ubezpieczony, przecząc trafności zarzutów apelacji, wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny po uzupełnieniu postępowania dowodowego, zważył
co następuje:

Apelacja częściowo zasługuje na uwzględnienie.

Kwestią sporną w niniejszej sprawie było ustalenie czy wysokość ustalonej ubezpieczonemu górniczej emerytury została prawidłowo wyliczona, a jego istotą było zweryfikowanie czy sporne okresy pracy górniczej wykonywanej na zajmowanych stanowiskach: operatora maszyn budowlanych, operatora sprzętu pomocniczego, operatora, operatora sprzętu budowlanego, operatora sprzętu technologicznego oraz operatora spycharek i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce były okresami kwalifikowanej pracy górniczej wykonywanej w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Pracodawca ubezpieczonego, (...) S.A. w R.
w świadectwie wykonywania pracy górniczej z dnia 14.02.2012r., wskazał m.in.,
iż w spornym okresie od 1.03.1981r. do nadal ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę górniczą na stanowisku operatora spycharek
i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce, wymienionym w załączniku do rozporządzenia MPiPS z dnia 23.12.1984r., załącznik nr 3, dział III, poz.4. Z kolei
w piśmie z dnia 10.05.2012r. Kopalnia potwierdziła, że ubezpieczony na zajmowanych w okresie od 1.03.1981r. do 16.11.2006r. stanowiskach operatora maszyn budowlanych, operatora sprzętu pomocniczego, operatora, operatora maszyn budowlanych, operatora sprzętu budowlanego, operatora sprzętu technologicznego faktycznie wykonywał pracę górniczą bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy (k.19 a.e.).

Dla stwierdzenia czy sporne okresy pracy górniczej podlegają zakwalifikowaniu do pracy wykonywanej w wymiarze półtorakrotnym, koniecznym jest wykazanie, że praca była wykonywana w warunkach określonych w art.50d ust.1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009r. Nr 153, poz.1227 ze zm., obecnie tekst jednolity: Dz. U. z 2013r. poz.1440 - dalej zwanej ustawą). Bowiem ustawodawca nakazuje odróżniać pracę górniczą, którą w kopalniach węgla brunatnego jest zatrudnienie na odkrywce przy ręcznym lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża (art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy) oraz pracę górniczą, którą zalicza się w wymiarze półtorakrotnym, gdy praca ta jest wykonywana w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach (art.50d ust.1 pkt 1 tej ustawy). Przepis art.50d ust.1 ustawy określa jakie czynności wykonywane przez górnika stanowią pracę przodkową i do miejsca jej wykonywania oraz charakteru pracy odnosi się wykaz stanowisk pracy, objęty załącznikiem nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty. Zatem należy stwierdzić, że za prace wymienione w załączniku nr 3 mogą być uznane tylko takie czynności, które bezpośrednio związane są z wykonywaniem czynności w przodkach przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych. Z kolei pojęcie „inne prace przodkowe” musi wiązać się z bezpośrednim zasadniczym procesem zakładu górniczego, polegającego na urobku i wydobywaniu kopalin (vide: tak Sąd Najwyższy np. w wyrokach: z dnia
11 lutego 2010r., sygn. I UK 236/09, LEX nr 585722 oraz w wyroku z dnia 21 lutego 2012r., sygn. akt I UK 295/11, LEX nr 1170218).

Nie budzi wątpliwości, że w orzecznictwie judykatury ugruntowany jest pogląd, iż o uznaniu konkretnej pracy za pracę górniczą zaliczaną w wymiarze półtorakrotnym decyduje charakter czynności faktycznie wykonywanych przez pracownika, a nie treść umowy o pracę łączącej go z pracodawcą ani nazwa stanowiska określona w angażach lub zaświadczeniu o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach; nie może o tym decydować wykaz stanowisk pracy sporządzony przez pracodawcę, ani zmiana kwalifikacji zajmowanego stanowiska pracy dokonana przez komisję weryfikacyjną (vide: np. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 22 kwietnia 2011r., sygn. I UK 360/10, LEX nr 949021, z dnia 6 września 2011r., sygn. I UK 70/11, LEX nr 1102258, postanowienie z dnia 19 stycznia 2012r., sygn. I UK 319/11, LEX nr 1215422).
Zatem ustalenie, że w spornym okresie praca górnicza ubezpieczonego miała ten kwalifikowany charakter winno znaleźć oparcie w wynikach postępowania dowodowego.

Sąd Okręgowy - uwzględniając poglądy judykatury oraz słusznie przyjmując,
iż rozstrzygającym dla oceny charakteru wykonywanej przez skarżącego pracy górniczej jest rodzaj i miejsce powierzonych ubezpieczonemu faktycznie obowiązków pracowniczych uznał na podstawie wyników postępowania dowodowego oraz wyników wizji lokalnej, iż ubezpieczony w spornych okresach wykonywał pracę
w przodku, stwierdzając również, iż Kopalnia potwierdziła, że B. B. od stycznia 1988r. do października 2012r. pracował „stykowo”. Wcześniejsze potwierdzenie takiej pracy nie jest możliwe, gdyż pracownicy nie otrzymywali żadnych dodatków za pracę „stykową”. Nie wyklucza to jednak pracy w takich samych warunkach, tym bardziej, że ubezpieczony od 1 marca 1981r. pracował w tym samym oddziale, a w latach 1988 - 1998 otrzymywał tzw. dodatek stykowy.

Sąd Apelacyjny nie podziela oceny, iż ubezpieczony wykazał, że w całym spornym okresie jego udziałem była stale wykonywana praca górnicza w wymiarze półtorakrotnym bowiem - wbrew stanowisku Sądu Okręgowego - takiemu uznaniu sprzeciwia się weryfikacja zgromadzonego materiału dowodowego. Sąd pierwszej instancji dysponował wykazem dniówek stykowych ubezpieczonego obejmujących okres od stycznia 1988r. do końca lutego 1998r., których nie poddał analizie, a ta jednoznacznie wskazuje, iż nie w każdym miesiącu tego okresu (z wyłączeniem okresu urlopów bezpłatnych) ubezpieczony przepracował stykowo wszystkie dniówki robocze.

Wykaz dniówek stykowych, obejmujących okres od stycznia 1988r. do lutego 1998r. dokumentuje ilość dniówek:

- rok 1988: styczeń - 18, luty - 8, marzec - 16, kwiecień - 16, maj - 17, czerwiec - 4, lipiec - 7, sierpień - 19, wrzesień - 14, październik - 20, listopad - 16, grudzień - 15; łącznie - 170;

- rok 1989: styczeń - 16, luty - 14, marzec - 3, kwiecień - 0, maj - 0, czerwiec - 0, lipiec - 18, sierpień - 11, wrzesień - 9, październik - 3, listopad - 7, grudzień -14; łącznie - 95;

- rok 1990: styczeń - 19, luty - 20, marzec - 22, kwiecień - 11, maj - 0, czerwiec - 6, lipiec - 15, sierpień - 15, wrzesień - 18, październik - 18, listopad - 15, grudzień - 18; łącznie - 177;

- rok 1991: styczeń - 21, luty - 15, marzec - 10, kwiecień - 17, maj - 12, czerwiec - 11, lipiec - 15, sierpień - 12, wrzesień - 19, październik - 16, listopad - 12, grudzień - 11; łącznie - 171;

- rok 1992: styczeń - 10, luty - 14, marzec - 21, kwiecień - 21, maj - 21, czerwiec - 5, lipiec - 19, sierpień - 19, wrzesień - 23, październik - 10, listopad - 17, grudzień - 21; łącznie - 201;

- rok 1993: styczeń - 19, luty - 16, marzec - 21, kwiecień - 12, maj - 13, czerwiec - 21, lipiec - 20, sierpień - 19, wrzesień - 18, październik - 23, listopad - 21, grudzień - 20; łącznie - 222;

- rok 1994: styczeń - 16, luty - 11, marzec - 18, kwiecień - 16, maj - 23, czerwiec - 17, lipiec - 16, sierpień - 23, wrzesień - 5, październik - 12, listopad - 22, grudzień - 13; łącznie - 192;

- rok 1995: styczeń - 7, luty - 16, marzec - 21, kwiecień - 16, maj - 14, czerwiec - 12, lipiec - 20, sierpień - 19, wrzesień - 18, październik - 18, listopad - 17, grudzień - 17; łącznie - 195;

- rok 1996: styczeń - 12, luty - 10, marzec - 19, kwiecień - 17, maj - 18, czerwiec - 19, lipiec - 18, sierpień - 14, wrzesień - 10, październik - 19, listopad - 15, grudzień - 17; łącznie - 188;

- rok 1997: styczeń - 16, luty - 13, marzec - 20, kwiecień - 11, maj - 14, czerwiec - 19, lipiec - 19, sierpień - 20, wrzesień - 15, październik - 19, listopad - 17, grudzień - 18; łącznie - 207 oraz styczeń 1998r. - 17, luty 1998r. - 13, łącznie 30.

Łączna ilość dniówek stykowych w/w okresie - 1848 (vide: k.21 a.s.). Powyższy wykaz potwierdza, iż w okresie nim objętym udziałem ubezpieczonego były również inne prace, nie związane bezpośrednio z urabianiem urobku.

Wykazane w okresie od marca 1998r. do października 2012r. godziny nadliczbowe ubezpieczonego (k.22 a.s.) Sąd Okręgowy uznał za przepracowane przez ubezpieczonego na tak zwanych stykach. Jednakże Sąd drugiej instancji, uwzględniając wykaz dniówek stykowych, powziął wątpliwość czy ubezpieczony
we wskazanym okresie wykonywał kwalifikowaną pracę górniczą i czy miała ona stały charakter. Dlatego, z mocy art.382 k.p.c., Sąd Apelacyjny postanowił uzupełnić postępowanie dowodowe celem ustalenia czy wykaz godzin nadliczbowych obejmuje wyłącznie pracę przodkową ubezpieczonego, czy też także inne prace górnicze świadczone w ponadwymiarowym czasie pracy i w tym celu zwrócił się o informację do (...) S.A. Oddział (...).

Kopalnia w piśmie z dnia 8 września 2014r. poinformowała, iż za okres od marca 1998r. do grudnia 2012r. z dokumentacji płacowej nie można odczytać czy pracownik pobrał wynagrodzenie za godziny nadliczbowe z tytułu tzw. „styków”, czy z tytułu zleconej dodatkowo innej pracy ponadwymiarowej. Jednocześnie pracodawca podał, że od 1993r. B. B. będąc zatrudnionym w oddziale (...) wykonywał pracę zgodnie z harmonogramem dla czterobrygadowej organizacji czasu pracy. Z zasady (podkreślenie Sądu) godziny nadliczbowe przepracowane przez takich pracowników wynikają ze stykowej podmiany na stanowisku pracy (vide: informacja - k.99 a.s.).

Zatem treść informacji pracodawcy nie stanowi podstawy do uznania przepracowanych w okresie od marca 1998r. do października 2012r. przez ubezpieczonego godzin nadliczbowych, jako wynikających ze stykowej podmiany na stanowisku pracy, co wyklucza możliwość ich uznania (po przeliczeniu na dniówki)
za dniówki w wymiarze półtorakrotnym.

Do ustalenia wymiaru spornego okresu kwalifikowanej charakterem i miejscem świadczenia pracy górniczej, Sąd Apelacyjny uwzględnił wykaz dniówek stykowych, przyjmując iż w okresie od 1 stycznia 1988r. do 31 marca 1989r., od 1 lipca 1989r. do 30 kwietnia 1990r., od 1 czerwca 1990r. do 28 lutego 1998r. ubezpieczony przez 1848 dniówek, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę górniczą operatora spycharki i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce, mającą zapewnić utrzymanie w ruchu maszyny podstawowej poprzez skarpowanie ścian (czyli przysuwanie urobku do maszyny podstawowej), obrabianie i likwidowanie studni w zbierce koparki podstawowej (polegające na usuwaniu zbierającego się wokół niej urobku), rozluźnianie skał, wypychanie skał i głazów spod maszyny podstawowej, plantowanie (tj. niwelowanie terenu pod koparkami wieloczynnościowymi lub zwałowarkami). Sąd drugiej instancji uznał, iż świadczona praca w bezpośrednim sąsiedztwie maszyn podstawowych była bezpośrednio związana z zapewnieniem ciągłego procesu produkcyjnego zakładu górniczego, polegającego na urobku i wydobywaniu kopaliny
i stanowiła inne prace przodkowe, o jakich stanowi art.50d ust.1 pkt 1 ustawy,
co uzasadnia zaliczenie w/w okresu pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym (art.51 ust.1 pkt 2 ustawy).

Wyniki uzupełnionego postępowania dowodowego nie stanowią natomiast podstawy do uwzględnienia okresu pracy górniczej poprzedzającego dzień 1 stycznia 1988r. Bowiem ubezpieczony nie wykazał by przed tą datą, wykonywał stale pracę górniczą w przodku. Zaś Sąd pierwszej instancji w tej kwestii nie zajął jednoznacznego stanowiska podnosząc, iż wcześniejsze potwierdzenie takiej pracy nie jest możliwe, gdyż pracownicy nie otrzymywali żadnych dodatków za pracę „stykową”. Nie wyklucza to jednak pracy w takich samych warunkach, tym bardziej, że ubezpieczony od 1 marca 1981r. pracował w tym samym oddziale, a w latach 1988 - 1998 otrzymywał tzw. dodatek stykowy. Taka konstatacja nie może stanowić podstawy miarodajnych ustaleń, że w okresie od 1 marca 1981r. do 26 stycznia 1982r. i od 15 listopada 1983r. do 31 grudnia 1987r. udziałem wnioskodawcy były wykonywanie stale prace przodkowe, a sprzeciwia się jej już sam wykaz dniówek przodkowych z okresu do stycznia 1988r. do lutego 1998r. Skoro bowiem
w udokumentowanym okresie ubezpieczony nie pracował stale w przodku, to nie sposób przyjąć, że we wcześniejszym okresie każda dniówka robocza w miesiącu była dniówką przodkową. Aby prawo materialne mogło być prawidłowo zastosowane ustalenia faktyczne muszą być stanowcze, a takowych w tym zakresie brak. Podobnie wnioskodawca nie wykazał, iż należny jest mu przelicznik pracy górniczej 1,8 do okresu od 1 marca 1998r., o czym była mowa wyżej.

Zatem udowodnienie przez wnioskodawcę wykonywania pracy górniczej
w wymiarze półtorakrotnym jedynie w okresie od 1 stycznia 1988r. do 31 marca 1989r., od 1 lipca 1989r. do 30 kwietnia 1990r., od 1 czerwca 1990r. do 28 lutego 1998r. czyni koniecznym w tej części wydanie wyroku reformatoryjnego i skutkuje oddaleniem odwołania w pozostałym zakresie.

Nadto Sąd drugiej instancji podnosi, iż powoływanie się przez Sąd Okręgowy na ustalenia dokonane podczas wizji lokalnej w innej sprawie mogłoby stanowić dowód w niniejszym postępowaniu, gdyby dowód ten został ujawniony na rozprawie
i strony mogłyby w związku z jego przeprowadzeniem zająć stanowisko i zgłosić ewentualne wnioski dowodowe. W przeciwnym razie dochodzi do naruszenia zasady bezpośredniości, jawności, równości i kontradyktoryjności w procesie, a te zasady zostały załamane w obecnym sporze (vide: np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia
13 listopada 2003r., sygn. IV CK 212/02, LEX nr 172816 oraz uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2006r., sygn. I UK 213/05, LEX nr 277891).
Z tego względu dowód z wizji lokalnej przeprowadzonej w sprawie sygn. akt VIII U 1219/11 w ogóle nieujawniony w procesie nie stanowi dowodu w niniejszej sprawie.

Mając na uwadze naprowadzone wyżej okoliczności, Sąd drugiej instancji zmienił częściowo zaskarżony wyrok, orzekając jak w punkcie 1a i 2 wyroku, po myśli art. 386 § 1 k.p.c. i art.385 k.p.c. Uwzględniając, iż roszczenie ubezpieczonego zostało zaspokojone w części, Sąd Apelacyjny z mocy art.98 k.p.c. w zw. z § 11 ust.2
i § 12 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163 z 2002r. poz.1349 ze zm.) orzekł o kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, zmieniając częściowo rozstrzygniecie zawarte w punkcie 3 zaskarżonego wyroku (punkt 1b) oraz o kosztach postępowania apelacyjnego (punkt 3 sentencji).

/-/SSA A. Grymel /-/SSA L. Jachimowska /-/SSA G. Pietrzyk-Cyrbus

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JM