Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

UZASADNIENIE

Decyzją z 25 listopada 2019r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. odmówił K. Z. (Z.) prawa do wypłaty ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy kolejowy wskazując, że pracownicy (...) nie są uznawani za pracowników kolejowych w rozumieniu art.74 ustawy o PKP, zatem deputat węglowy ubezpieczonemu nie przysługuje.

Ubezpieczony w odwołaniu od decyzji, sprecyzowanym w piśmie procesowym z dnia
6 lutego 2020r. (k. 12 a.s.), domagał się jej zmiany poprzez przyznanie prawa do deputatu węglowego w formie ekwiwalentu pieniężnego począwszy od dnia przyznania ubezpieczonemu prawa do emerytury pomostowej. Nadto zażądał zasądzenia od organu rentowego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Ubezpieczony wskazał, że spełnia warunki do przyznania prawa do ekwiwalentu pieniężnego
z tytułu deputatu węgłowego, gdyż prawo do emerytury pomostowej uzyskał w związku z pracą na kolei od 01.09.1972r. do 21.03.199lr. w (...) Zakłady (...) w R., od 01.08.1996r. do 31.12.2012r. w (...) Spółka z o.o. W okresie zatrudnienia w tych zakładach przysługiwało mu prawo do deputatu.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując stanowisko zajęte w zaskarżonej decyzji. Organ rentowy wskazał, że prawo do ekwiwalentu przysługuje pracownikowi kolejowemu, który nabył prawo do emerytury pomostowej przyznanej na podstawie ustawy z 19.12.2008r. o emeryturach pomostowych, jeżeli ostatnio przed przejściem na tę emeryturę był zatrudniony na kolei, o ile deputat taki przysługiwał w czasie zatrudnienia na kolei, z tytułu którego powstało prawo do emerytury.

Wyrokiem z dnia 17 września 2020 roku Sąd Okręgowy w Rybniku zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu prawo do ekwiwalentu pieniężnego za deputatu węglowego kolejowy od dnia 26 stycznia 2018 roku.

Orzekając w ten sposób Sad Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony K. Z. urodził się w dniu (...)

W okresie od 01.09.1972r. do 21.03.1991r. był zatrudniony w (...) Zakłady (...) w R. jako początkowo uczeń praktycznej nauki zawodu, robotnik transportowy, suwnicowy.

Od 01.08.1996r. do 31.12.2012r. pracował w (...) Spółka z o.o. (...) Zakład (...) w K. na stanowisku konduktora, kierownika pociągu.

Następnie od 10.12.2013r. do 25.01.2018r. był zatrudniony w (...) Sp. z o.o.
w K. na stanowisku kierownika pociągu.

(...) Sp. z o.o. powstała w wyniku przekształceń Spółki (...).

Ubezpieczony w okresie zatrudnienia w (...) Zakłady (...) w R. i (...) Spółka z o.o. był uprawniony
do deputatu węglowego.

Od 26.01.2018r. ubezpieczony uprawniony jest do emerytury pomostowej w związku z pracą na kolei.

Razem z ubezpieczonym w (...) pracowali: A. K., J. G. i E. Ł.. Wszyscy oni są uprawnieni do dodatku z tytułu prawa do bezpłatnego węgla mimo, że ich ostatnim miejscem pracy przed przejściem na świadczenia emerytalne była spółka (...).

Ubezpieczony 25.10.2019r. złożył w organie rentowym wniosek o wypłatę ekwiwalentu pieniężnego z tytułu prawa do deputatu węglowego na podstawie przepisów ustawy z 08.09.2000r. o komercjalizacji i restrukturyzacji przedsiębiorstwa państwowego (...).

Organ rentowy po rozpoznaniu wniosku wydał zaskarżoną decyzję omówioną na wstępie.

W rozważaniach prawnych sąd I instancji stwierdził, że odwołanie ubezpieczonego zasługuje na uwzględnienie.

Przytoczył przepis art. 74 ustawy z 8.09.2000r. o Komercjalizacji i restrukturyzacji przedsiębiorstwa państwowego (...) (Dz.U.2020, poz.292 t.j.)wskazując na przesłanki nabycia prawa do deputatu węglowego oraz przytoczył orzecznictwo sądów powszechnych w omawianym temacie.

Zdaniem Sądu okoliczność, że ostatnim zatrudnieniem ubezpieczonego przed uzyskaniem prawa do emerytury pomostowej nie było zatrudnienie na kolei nie wyklucza przyznania mu prawa do ekwiwalentu za deputat węglowy. Dla nabycia prawa do deputatu węglowego decydujące znaczenie ma bowiem ustalenie, czy ubezpieczonemu przysługiwało prawo do deputatu węglowego w okresie zatrudnienia na kolei oraz czy ustalenie prawa do emerytury pomostowej nastąpiło w oparciu o zatrudnienie wykonywane na kolei.

Wskazać należy, iż niewątpliwie taka sytuacja miała miejsce w niniejszej sprawie, gdy prawo do emerytury pomostowej zostało przyznane na podstawie przepisów ustawy z 19.12.2008r. o emeryturach pomostowych, gdyż ubezpieczony spełniał wszystkie przesłanki określone w tych przepisach, w tym warunek legitymowania się wymaganym okresem pracy
w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

W okresach zatrudniania od 01.09.1972r. do 21.03.1991r. w (...) Zakłady (...) w R. oraz od 01.08.1996r. do 31.12.2012r. w (...) Spółka z o.o. ubezpieczony był pracownikiem kolejowym w rozumieniu ustawy z 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i przysługiwało mu prawo deputatu węglowego.

Mając na uwadze powyższe Sąd z mocy art. 477 ¹⁴ §2 kpc zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu w pkt. 1 wyroku prawo do wypłaty ekwiwalentu pieniężnego z tytułu prawa do deputatu węglowego za okres
od 26 stycznia 2018r., tj. od dnia nabycia prawa do emerytury, pomostowej mając na uwadze treść art.74 ust.l 1 ustawy o komercjalizacji i restrukturyzacji przedsiębiorstwa państwowego (...), zgodnie z którym prawo do pobierania ekwiwalentu pieniężnego emeryci i renciści nabywają z dniem przyznania emerytury lub renty.

W pkt 2 wyroku, Sąd z mocy art. 98 § 1 i § 3 kpc w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j.Dz.U. z 2018, poz. 265) zasądził od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego kwotę 180,00zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Od powyższego wyroku organ rentowy wniósł apelację zaskarżając powyższy wyrok
w całości, zarzucając mu:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na ustaleniu, że Odwołujący jest byłym pracownikiem kolejowym uprawnionym do deputatu węglowego

2.  naruszenie prawa materialnego w postaci art. 74 ust. 1 ustawy z dnia 08.09.2000 r.
o komercjalizacji i restrukturyzacji przedsiębiorstwa państwowego (...) przez jego bezzasadne zastosowanie i przyznanie prawa do ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy kolejowy.

Wskazując na powyższe podstawy apelacji, organ rentowy wnosi o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania ubezpieczonego, względnie o uchylenie wyroku
i przekazanie sprawy do ponownego rozstrzygnięcia Sądowi Okręgowemu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela i przyjmuje za własne poczynione przez Sąd I instancji ustalenia faktyczne, jak i rozważania prawne zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, czyniąc je stosownie do art. 387 § 2 ¹ k.p.c., podstawą własnego rozstrzygnięcia, wobec czego zbędne jest ponowne ich przedstawianie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego podnoszone w apelacji zarzuty: błędnego ustalenia przez Sąd I instancji, że ubezpieczony był pracownikiem kolejowym uprawnionym do deputaty oraz naruszenia prawa materialnego tj .art. 74 ust. 1 ustawy z dnia 8 września 2000 r.
o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego " (...)"
(Dz. U. z 2014 r. poz. 644) są bezzasadne.

Przypomnieć należy , że przedmiotem sporu w rozstrzyganej sprawie było ustalenie, czy ubezpieczony K. Z. ma prawo do ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy
w sytuacji ,gdy bezpośrednio przed nabyciem prawa do emerytury pomostowej był zatrudniony w spółce (...).

Przypomnieć należy ,że prawo do ekwiwalentu za deputat węglowy jest uprawnieniem
o charakterze wyjątkowym o ustawowej podstawie, świadczenie to wypłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych z dotacji celowej z budżetu państwa. W swych początkach było to prawo pracownika kolejowego do bezpłatnego przydziału węgla, co skutkowało zrównoważeniem jego utraty kwotą pieniężną (parytet towaru i pieniądza). Przydzielanie węgla pracownikom
i rencistom lub emerytom (...) stanowiło przywilej, mający łagodzić trudności
w nabywaniu węgla na wolnym rynku, należny oprócz i niezależnie od wynagrodzenia za pracę oraz od emerytury i renty. Stanowiło także swego rodzaju tradycję wywodzącą się z tego,
że węgiel składowany był na terenach kolejowych. Z tych przyczyn deputat węglowy ustanowiony został jako bezpłatny przydział węgla, co realizowało cel wyposażenia pracowników w dobro reglamentowane także po ich przejściu na emeryturę lub rentę, spełniane w pieniądzu tylko wówczas, gdy przydział węgla był zbędny (por. uchwałę siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 2000 r., sygn. akt III ZP 9/00, OSNAP rok 2000, nr 24,
poz. 902).

Podstawę prawną przyznania prawa do deputatu węglowego stanowi przepis art. 74 ust. 1, 3, 4 i 10 ustawy z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego " (...)" (Dz. U. z 2014 r. poz. 644), zgodnie z którym byłemu pracownikowi kolejowemu pobierającemu emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy, przyznaną na podstawie przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin lub przepisów ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych albo przepisów ustawy
z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a także członkom rodziny tego pracownika pobierającym po nim rentę rodzinną przyznaną na podstawie wymienionych przepisów, przysługuje prawo do deputatu węglowego w ilości
1800 kg węgla kamiennego rocznie, w formie ekwiwalentu pieniężnego. Świadczenie to przysługuje również emerytowi lub renciście, który pobiera emeryturę lub rentę z tytułu zatrudnienia w okresach równorzędnych z okresami zatrudnienia na kolei, oraz osobie, której przyznano kolejową emeryturę lub rentę w drodze wyjątku (ust. 3). Prawo do deputatu węglowego nie przysługuje jednak emerytowi lub renciście, jeżeli nie przysługiwało mu
w okresie zatrudnienia, z tytułu którego powstało prawo do emerytury lub renty (ust. 4). Emeryci i renciści nabywają prawo do ekwiwalentu pieniężnego z dniem przyznania emerytury lub renty (ust. 10).

Z powyższego przepisu wynika, że są dwie przesłanki niezbędne do przyznania emerytowi prawa do deputatu węglowego : zatrudnienie na kolei oraz pobieranie w czasie zatrudnienia deputatu węglowego.

Zwrócić uwagę należy, że powołany przepis nie wymaga, aby przyznana emerytura była pochodną "wyłącznie" zatrudnienia na kolei oraz aby praca na kolei była wykonywana bezpośrednio przed przyznaniem prawa do świadczenia.

Organ rentowy w apelacji wywodził, że warunkiem otrzymania prawa do ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy ,jest zatrudnienie przed przyznaniem emerytury pomostowej na kolei a skoro ostatnim pracodawcą odwołującego się była spółka kolejowa - (...) utworzona przez jednostki samorządu terytorialnego zatem nie przysługuje mu prawo do spornego świadczenia.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego nie można zgodzić się z ww. stanowiskiem, gdyż nie znajduje ono uzasadnienia ani w przepisach prawa materialnego ani w orzecznictwie sądowym. Stwierdzić należy, że wymóg taki nie wynika z przepisu art. 74 ust. 1 ustawy.

Gdyby wolą ustawodawcy było ograniczenie przedmiotowego prawa jedynie do kategorii osób zarówno zatrudnionych na kolei bezpośrednio przed przejściem na świadczenie emerytalne bądź wobec osób, których emerytura została ustalona wyłącznie o zatrudnienie na kolei, to dałby temu wyraz umieszczając stosowny zapis w art. 74 ustawy.

Stylistyka przepisu skłania do wniosku, że ustawodawca położył nacisk na silny związek tego świadczenia ze stosunkiem pracy, gdyż nie użył określenia "emerytowi" lub "renciście", tylko "byłemu pracownikowi kolejowemu". Ekwiwalent za deputat węglowy jest niewątpliwie świadczeniem wywodzącym się ze stosunku pracy na kolei i ten aspekt oraz literalne brzmienie przepisu należy mieć na względzie w procesie wykładni i subsumcji.

Sąd Apelacyjny podziela też pogląd, zawarty w wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi (wyroku z dnia 17 lutego 2015 r. III AUa 661/14 LEX nr 1680024, OSAŁ 2015/1/3), że ust. 1
i ust. 4 art. 74 ustawy z dnia 8 września 2000 r. należy odczytywać łącznie w ten sposób, że prawo do deputatu węglowego przysługuje byłym pracownikom kolejowym, którzy na podstawie właśnie tego zatrudnienia (ale nie "wyłącznie") uzyskali emeryturę lub rentę (podobnie Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 7 marca 2012 r., III AUa 1699/11, Legalis nr 733836 oraz Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 4 listopada 2015 r.
III AUa 852/15, LEX nr 1936822).

Oznacza to, że przepis art. 74 ustawy z dnia 8 września 2000 r. nie odnosi się jedynie do byłych pracowników ostatnio zatrudnionych na kolei, ale do wszystkich byłych pracowników kolejowych, którzy jako emeryci lub renciści uzyskali to uprawnienie w oparciu o zatrudnienie na kolei, lecz jednocześnie przepis ten nie wymaga - co wynika z jego literalnego brzmienia - aby świadczenie to było "wyłącznie" pochodną zatrudnienia kolejowego.

Przenosząc te rozważania na grunt niniejszej sprawy należy zauważyć, że z bezspornych ustaleń Sądu I instancji wynika ,że K. Z. , był zatrudniony początkowo w okresie od 1.09.1972 r. do 21.03.1991 r. w (...) Zakłady (...) w R. , następie od 1.08.1996 r. do 31.12.2012r . pracował w (...) Spółka z o.o. , (...) Zakład (...) w K. a od 10.12.2013 r. do 25.01.2018 r. był zatrudniony w (...) sp. z o.o. K. , przy czym ta ostania spółka powstała w wyniku przekształceń Spółki (...).

W okresie zatrudnienia w (...) Zakładach (...) w R. oraz w (...) Spółka z o.o. , (...) Zakład (...) w K. posiadał prawo do ekwiwalentu za deputat węglowy. Decyzją ZUS Oddział w R. z dnia 16 lutego 2018 roku nabył uprawnienia do emerytury pomostowej od dnia 26 stycznia 2018 roku.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego biorąc zatem pod uwagę przedmiot działalności ww. Spółek należy uznać, że zatrudnieni w niej pracownicy są byłymi pracownikami kolejowymi.

Nadto art. 74 ust. 1 ustawy z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego "Polskie Koleje Państwowe" mówi ogólnie o pracownikach kolejowych, a więc zatrudnionych na kolei, nie mówi zaś, iż mają to być pracownicy podmiotów wydzielonych z przedsiębiorstwa państwowego.

Odnosząc się do zarzutu organu rentowego ,że ubezpieczony nie należy do kręgu osób,
które nabyły prawo do emerytury na podstawie przepisów wymienionych w art.74 w/w ustawy stwierdzić należy, że ten zarzut jest chybiony.

W ustawie z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego (...) nie mogło być mowy o emeryturze pomostowej, gdyż takie świadczenia wówczas nie były jeszcze przyznawane a ustawa o emeryturach pomostowych jeszcze nie obowiązywała. Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych jest aktem prawnym późniejszym niż ustawa o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego (...).

Zgodnie z art. 56 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych ilekroć w przepisach odrębnych jest mowa o emeryturze, należy przez to rozumieć również emeryturę pomostową. z dnia 8 września 2000 r.

Treść powołanego art. 56 ustawy o emeryturach pomostowych miała na celu umożliwienie osobom otrzymującym emerytury pomostowe otrzymywanie tych samych dodatkowych kwot, które są przyznawane osobom pobierającym emerytury w oparciu o przepisy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin lub przepisy ustawy z dnia 12 czerwca
1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych albo przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych. Takie rozumienie przepisu art. 56 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych jest zgodne z zasadą równego traktowania osób pobierających świadczenia emerytalne, które były zatrudnione u tego samego pracodawcy i które pobierały deputat węglowy w okresie zatrudnienia.

Jak trafnie uwypuklił bowiem Sąd Apelacyjny w Gdańsku w uzasadnieniu do wyroku z dnia 27.09.2012 r., III AUa 515/12, po pierwsze ustawa ta nie obowiązywała w dniu wejścia w życie ustawy z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego (...), a po drugie – przepis art. 56 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych stanowi, że ilekroć w przepisach odrębnych jest mowa o emeryturze, należy przez to rozumieć również emeryturę pomostową.

Powyższa norma stanowi wystarczają podstawę do uznania, iż mimo braku wymienienia w art. 74 ustawy o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego (...) wprost przepisów ustawy o emeryturach pomostowych należy je jednak uwzględniać przy ustalaniu uprawnienia do deputatu węglowego w formie ekwiwalentu pieniężnego. Nadto, podkreślenia wymaga, iż za taką interpretacją przemawia wykładnia systemowa. Brak jest bowiem racjonalnych przesłanek do uznania, iż wolą ustawodawcy było pozbawienie osób pobierających emerytury pomostowe prawa do w/w świadczenia. Emerytury te, tak samo jak emerytury uregulowane ustawą z dnia 17 grudnia 1998 r., przysługują z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. ( tak SA w Gdańsku wyrok z dnia 27.09.2012 r., III AUa 515/12 , opubl. Legalis nr 749307).

Z ustaleń Sądu I instancji wynika ,że ubezpieczony od dnia 26.01.2018r. uprawniony
jest do emerytury pomostowej , która została przyznana w związku z pracą na kolei bowiem ubezpieczony posiał ponad 15 lat pracy na kolei .

Powyższych ustaleń nie zakwestionował organ rentowy.

W związku z powyższym skoro wnioskodawca spełnia wszystkie przesłanki wskazane
w przepisie art. 74 ustawy z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego (...) bowiem ma prawo do emerytury
pomostowej na podstawie zatrudnienia na kolei, w trakcie którego przysługiwało mu prawo do deputatu węglowego to wbrew stanowisku organu rentowego przysługuje mu prawo do
wypłaty deputatu węglowego jako byłem pracownikowi kolejowemu.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację organu rentowego jako bezzasadną , o czym orzekł w punkcie 1 wyroku.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. oraz § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych zasadzając od organu rentowego na rzecz odwołującego kwotę 240 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję o czym orzekł punkt 2 wyroku.

/-/ SSO (del.) Ewa Zwolińska