Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 marca 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący	SSA Lena Jachimowska (spr.)
Sędziowie	SSO del. Gabriela Pietrzyk - Cyrbus SSA Antonina Grymel
Protokolant	Ewa Bury

po rozpoznaniu w dniu 4 marca 2014r. w Katowicach

sprawy z odwołania M. W. (1) (M. W. (1) )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o prawo do emerytury górniczej

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach

z dnia 12 września 2012r. sygn. akt VIII U 164/12

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

/-/SSO del.G.Pietrzyk-Cyrbus /-/SSA L.Jachimowska /-/SSA A.Grymel

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 2348/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12 grudnia 2011r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił ubezpieczonemu M. W. (1) (W.) prawa do górniczej emerytury na podstawie art.50a ustawy z dnia
17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych albowiem do dnia 14.09.2011r. wykazał jedynie 23 lat, 4 miesiące i 11 dni pracy górniczej, zamiast wymaganych 25 lat pracy górniczej łącznie
z okresem pracy równorzędnej.

Organ rentowy wskazał, iż do pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym nie zaliczono okresu od 1.08.1987r. do 31.08.2011r. (nadal), gdyż stanowiska, na których ubezpieczony był zatrudniony nie są wymienione w załączniku Nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23.12.1994r.

W odwołaniu od decyzji ubezpieczony wnosząc o jej zmianę
i przyznanie prawa do górniczej emerytury domagał się zaliczenia
w wymiarze półtorakrotnym okresu pracy górniczej od 1.08.1987r. do 14.09.2011r. i do nadal, z wyłączeniem okresu urlopu bezpłatnego od 25.05.1990r. do 23.06.1990r. i od 21.10.1996r. do 8.11.1996r.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosząc o jego oddalenie, argumentował jak w zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach wyrokiem z dnia 12 września 2012r., sygn. VIII U 164/12 zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu prawo do górniczej emerytury od dnia
1 września 2011r.

Sąd Okręgowy rozpoznając sprawę uznał, że odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy przypomniał warunki nabycia prawa do górniczej emerytury wedle przepisów art. 34 i 49 ustawy emerytalnej z 17.12.1998r. (Dz. U. nr 39, poz. 353 z 2004r.) w brzmieniu obowiązującym do 31.12.2006r. oraz zgodnie z treścią art. 50a ustawy emerytalnej z 17.12.1998r. (Dz.U. nr 153,
poz. 1227 z 2009r.), w brzmieniu nadanym nowelą z 27.07.2005r. (Dz. U.
nr 167, poz. 1397).

Sąd ten stwierdził również, iż przy ustaleniu prawa do nowej górniczej emerytury nie bierze się pod uwagę jakichkolwiek okresów zaliczalnych do pracy górniczej, jak: okresy zasiłków chorobowych, czy służby wojskowej
z art.38 ustawy z 17.12.1998r. Nie jest jednak wymagane uprzednie rozwiązanie stosunku pracy.

Sąd pierwszej instancji wskazał, iż okolicznościami bezspornymi są,
że: odwołujący osiągnął wiek emerytalny 50 lat życia w dniu 27.07.2011r., wykonywał pracę górniczą na (...) w okresie od 1.08.1987r. do nadal i z tej przyczyny posiada bezsporny okres takiej pracy górniczej wynoszący na dzień 29.09.2011r. (data wniosku o emeryturę) - 23 lata,
4 miesiące i 11 dni, był członkiem OFE oraz, że złożył za pośrednictwem ZUS, wniosek o przekazanie jego środków do budżetu Skarbu Państwa oraz nadal wykonuje stałą pracę górniczą.

Natomiast okolicznościami spornymi pozostało, czy w okresie od 1.08.1987r. do 14.01.2007r., od 15.01.2007r. do 29.09.2011r. odwołujący wykonywał pracę półtorakrotną w rozumieniu art.50d ustawy emerytalnej
z 17.12.1998r.

Sąd Okręgowy podniósł, że odwołujący na fakt wykonywania w spornym okresie pracy górniczej półtorakrotnej przedłożył Protokół Zakładowej Komisji Weryfikacyjnej z 16.02.2009r. oraz świadectwo wykonywania pracy górniczej
z 14.09.2011r., a na fakt wykonywania pracy półtorakrotnej w okresie od 15.01.2007r. do nadal, przedłożył on załączniki do karty ewidencyjno-pracowniczej z 14.09.2011r. i świadectwo wykonywania pracy górniczej
z 14.09.2011r.

Sąd Okręgowy przypomniał, iż zgodnie z art. 227 k.p.c. przed Sądem nie istnieją ograniczenia dowodowe przewidziane w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7.02.1983r. w sprawie postępowania emerytalno-rentowego (Dz. U. nr 10, poz. 49), skarżący mógł więc wykazać fakt wykonywania górniczej pracy półtorakrotnej wszelkimi dowodami, w tym przy pomocy zeznań świadków.

Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z przepisami art.37, art.51 ustawy emerytalnej z 17.12.1998r. (Dz. U. nr 39, poz. 353 z 2004r.) przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej w kopalniach węgla brunatnego zalicza się
w wymiarze po 1,8 okresy pracy w przodkach bezpośrednio przy urabianiu
i ładowaniu urobku oraz innych pracach przodkowych. Określenie stanowiska pracy półtorakrotnej przeliczonej w wymiarze po 1,8 zgodnie z art.37 ust.3 tej ustawy należy do właściwego Ministra do spraw ubezpieczenia społecznego.
W tej kwestii nadal zgodnie z art. 194 ustawy emerytalnej z 17.12.1998r. zachowało moc rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej
z 23.12.1994r. (Dz. U. nr 2, poz. 8).

Sąd pierwszej instancji, wskazując na orzecznictwo Sądu Najwyższego, stwierdził, że pracą przelicznika w wymiarze po 1,8 jest zatem praca wykonywana bezpośrednio w przodkach na stanowiskach wymienionych
w rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 23.12.1994r. przy czym decydujące znaczenie mają obowiązki faktycznie wykonywane, a nie treść umowy o pracę, czy nazwa stanowiska pracy.

Celem wyjaśnienia spornej okoliczności, Sąd Okręgowy, na podstawie akt rentowych i akt osobowych ustalił, że odwołujący był zatrudniony w (...) na Oddziale (...) na odkrywce węgla
w okresie od 1.08.1987r. do 30.06.1992r. jako operator sprzętu budowlanego - spycharek, w okresie od 1.07.1992r. do 16.11.2006r. jako operator sprzętu technologicznego spycharek i w okresie od 17.11.2006r. do nadal jako operator sprzętu spycharek i maszyn wieloczynnościowych.

Nadto Sąd ten zauważył, iż z treści szczegółowej tabeli stanowisk pracy górniczej stanowiącej załącznik do Zarządzenia Prezesa (...)
nr (...) z 28.12.2006r. i nr(...) z 11.12.2006r. wynika, że prawie wszyscy operatorzy spycharek gąsienicowych w latach 1977 do 2006, do nadal wykonują stale pracę górniczą półtorakrotną bezpośrednio w przodkach górniczych na (...).

Sąd pierwszej instancji w oparciu o zeznania R. I., Przewodniczącego Zakładowej Komisji Weryfikacyjnej, ustalił, iż zakład pracy nie prowadził ewidencji dniówek pracy półtorakrotnej operatorów spycharek, ładowarek i żurawi za lata 1977-2006. Z kolei na podstawie zeznań wiarygodnych świadków: M. W., I. Ś., Z. O., Sąd Okręgowy ustalił, że odwołujący w okresie od 1.08.1987r. do 28.02.1989r., od 1.03.1989r. do 30.04.1992r., od 1.05.1992r. do 30.06.1992r., od 1.07.1992r. do 14.01.2007r. wykonywał pracę stale przez wszystkie robocze dniówki i w pełnym wymiarze czasu bezpośrednio w przodkach górniczych eksploatacyjnych jako operator koparek gąsienicowych marki (...) JD-40, JD-25 o mocy 300 KM, 500 KM. Wykonywał wtedy stałą pracę na oddziale górniczym bezpośrednio
w przodkach, w najbliższym rejonie pracy koparki podstawowej, przy niwelacji terenu pod przejazdy koparki podstawowej w przodku, przy usuwaniu odpadów kamienia i węgla z łyżki czerpakowej koparki podstawowej, przy obróbce studni odwadniających, w rejonie zabierki koparki podstawowej przy wykonywaniu w tym rejonie rowów odwadniających oraz przy wymianie gruntów pod koparkami podstawowymi. Ubezpieczony nie wykonywał wtedy innej pracy poza przodkami.

Za wiarygodnością zeznań świadków, zdaniem Sądu Okręgowego, przemawiają następujące okoliczności: świadek M. W. (2), I. Ś. (2) jako operatorzy spycharek gąsienicowych, stale pracujący razem
ze skarżącym, należeli wtedy do najbliższych współpracowników skarżącego
w latach 1987-2006. Świadek Z. O. (2) był wtedy sztygarem zmianowym i ówczesnym przełożonym skarżącego. Z tych przyczyn charakter pracy odwołującego za lata 1987-1992 jest bardzo dobrze znany powyższym świadkom.

Nadto, jak dalej stwierdza Sąd Okręgowy, za wiarygodnością zeznań odwołującego oraz świadków M. W., I. Ś. i Z. O. przemawia treść szczegółowej charakterystyki pracy odwołującego z 17.11.2011r.
i świadectwo wykonywania pracy górniczej z 14.09.2011r. oraz treść protokołu Zakładowej Komisji Weryfikacyjnej z 16.02.2009r., a także treść dokumentów znajdujących się w aktach osobowych odwołującego.

Sąd pierwszej instancji wskazał na opinię biegłego z zakresu górnictwa
dr inż. J. K. ze stycznia 2012r. oraz pismo Dyrektora (...) z 9.06.2010r., udzielone tut. Sądowi Apelacyjnemu do sprawy III AUa 3864/09 i sygn. III AUa 685/11, z których wynika, że spycharki gąsienicowe o dużej mocy zaliczane są niewątpliwie do pomocniczych maszyn przodkowych w rozumieniu art.50d pkt 1 ustawy emerytalnej.

Z tych przyczyn Sąd Okręgowy uznał okresy pracy odwołującego od 1.08.1987r. do 28.02.1989r., od 1.03.1989r. do 30.04.1992r., od 1.05.1992r. do 30.06.1992r., od 1.07.1992r. do 14.01.2007r., za okresy pracy półtorakrotnej na stanowisku operatora spycharek gąsienicowych w przodku eksploatacyjnym
w rozumieniu art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej z 17.12.1998r. oraz poz. 4 części III-ciej załącznika nr 3 do cyt. rozp. Min. PiPS. z 23.12.1994r. (Dz.U.
nr 2, poz. 8).

Na przeszkodzie powyższemu, w ocenie tego Sądu, nie stała okoliczność, że zakład pracy w sporządzonych dokumentach znajdujących się w aktach osobowych, jak: angaże płacowe, świadectwa pracy, zaświadczenia lekarskie, określał nazwę zajmowanego przez skarżącego stanowiska w sposób rozmaity, raz jako operator sprzętu budowlanego lub operator sprzętu technologicznego, innym razem jako operator spycharek. Decydujące znaczenie mają bowiem
w spornej kwestii, rzeczywiste obowiązki wykonywane przez pracownika, a nie nazwa jego stanowiska pracy (Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w cyt. wyroku z 22.03.2001r. II UKN 263/00 i 28.03.1998r. II UKN 570/97).

Sąd Okręgowy wskazał, iż ustalił ilość dniówek przodkowych wykonywanych przez odwołującego, zarówno w oparciu o treść załącznika do karty ewidencyjnej pracownika, treść zapisów i szczegółowych rocznych kart czasu pracy za lata 1987-2006 znajdujących się w aktach osobowych, uwzględniając zgodnie z przepisami § 2 ust. 2 cyt. rozp. Ministra Gospodarki
z 31.03.2008r. (Dz.U. nr 72, poz. 423), okresy urlopów pracowniczych oraz po wyłączeniu okresu zwolnień lekarskich ujętych w zaświadczeniu zakładu pracy z 21.09.2011r. (k. 11 akt ZUS) oraz okresy urlopów bezpłatnych wymienionych w świadectwie pracy z 14.09.2011r. (k. 6 akt ZUS) od 25.05.1990r. do 23.06.1990r. i od 21.10.1996r. do 8.11.1996r.

Ilość ta przedstawia się następująco: za okres od 1.08.1987r. do 24.05.1990r. - 722 dniówki, za okres od 24.06.1990r. do 20.10.1996r. - 1.427 dniówek półtorakrotnych, od 9.11.1996r. do 14.01.2007r. - 2.498 dniówek pracy półtorakrotnej.

Z tych przyczyn, zdaniem Sądu Okręgowego, odwołujący udowodnił,
że oprócz uznanych przez ZUS okresów pracy górniczej od 1.08.1987r. do 14.09.2011r. w ilości 23 lat, 4 miesięcy i 11 dni, posiada również okres pracy półtorakrotnej w łącznym rozmiarze od 1.08.1987r. do 14.09.2011r., wynoszący 5.802 dniówek, tj. okres 10 lat i 11 miesięcy. Powyższe daje ubezpieczonemu łączny okres pracy górniczej z art.50c ust.1 pkt 4 ustawy emerytalnej
z 17.12.1998r. wynoszący do 14.09.2011r. powyżej 34 lat.

Nadto uwzględniając fakt, że ubezpieczony osiągnął wiek emerytalny
50 lat życia, nie jest aktualnie członkiem OFE i złożył wniosek
za pośrednictwem ZUS o przekazanie swoich środków na rachunek budżetu Skarbu Państwa, Sąd Okręgowy, po myśli art.477 ¹⁴ §2 k.p.c. art. 50a ust. 1 i 2, art.100 i 129 ustawy emerytalnej z 17.12.1998r., zmienił zaskarżoną decyzję.

Wyrok w całości apelacją zaskarżył organ rentowy, domagając się jego zmiany i oddalenia odwołania, zarzucił naruszenie prawa materialnego, a to art.51 ust.1 w zw. z art.50d i art.50c ustawy z dnia 17 grudnia 1998r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz błąd
w ustaleniach faktycznych przez uznanie, iż ubezpieczony wykonywał pracę górniczą, opisaną w art.50d ust.1 pkt 1 tej ustawy, tj. pracę górniczą na odkrywce w kopalni węgla brunatnego stale i w pełnym wymiarze.

W uzasadnieniu środka odwoławczego, skarżący organ rentowy wskazał, iż ubezpieczony do dnia 16.11.2006r. w (...) S.A. w R. był zatrudniony na stanowiskach: operator maszyn budowlanych, operator sprzętu budowlanego, operator sprzętu technologicznego, a nie jako operator spycharek i maszyn wieloczynnościowych. Z tego względu okresy pracy górniczej na w/w stanowiskach, organ rentowy uwzględnił przelicznikiem 1,2, uznając, iż ubezpieczony świadczył pracę, o jakiej mowa w art.50c ust.1 pkt 4
i 5 ustawy.

Nadto apelujący organ rentowy podkreślił, że w części III załącznika nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 1994r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustaleniu prawa do górniczej emerytury lub renty, nie są wymienione stanowiska operatora maszyn budowlanych, ani operatora sprzętu technologicznego, na których był zatrudniony ubezpieczony.

W odpowiedzi na apelację ubezpieczony domagał się jej oddalenia
i zasądzenia kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Apelacyjny, po uzupełnieniu postępowania dowodowego, zważył co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie bowiem jej podstawy są usprawiedliwione.

W świetle wyników uzupełnionego postępowania dowodowego, uprawnionymi są zarzuty skarżącego organu, iż błędna ocena materiału dowodowego, prowadząca do wadliwych ustaleń faktycznych, skutkowała naruszeniem prawa materialnego.

Spór w rozpoznawanej sprawie dotyczył ustalenia prawa do górniczej emerytury, a jego istota sprowadzała się do zweryfikowania czy ubezpieczony legitymuje się wymaganym 25-letnim okresem pracy górniczej,
a w szczególności czy okres pracy górniczej od 1.08.1987r. do 31.08.2011r. (nadal) jest okresem pracy wykonywanej w wymiarze półtorakrotnym, o jakiej stanowi art.50d ust.1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009r., Nr 153, poz.1227 ze zm.- dalej zwanej ustawą).

Uprawnienia do górniczej emerytury, ubiegającego się o świadczenie
50 - letniego (od dnia (...)), pozostającego w zatrudnieniu, ubezpieczonego podlegają ocenie na podstawie art.50a ust.2 ustawy. Spośród przesłanek wymaganych do nabycia prawa do górniczej emerytury, kwestionowany jest warunek legitymowania się przez ubezpieczonego okresem co najmniej 25 lat pracy górniczej i łącznie z okresem pracy równorzędnej,
w tym co najmniej 15 lat pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ust.1 ustawy.

Zgodnie z art.50d ust.1 pkt 1 ustawy przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury pracownikom zatrudnionym pod ziemią oraz w kopalniach siarki lub węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym okresy pracy na obszarze Państwa Polskiego w przodkach bezpośrednio przy urabianiu
i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących
i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych.

Z mocy ust. 3 tego samego przepisu minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki i ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa, w drodze rozporządzenia, określa szczegółowo stanowiska pracy, na których zatrudnienie zalicza się w myśl ust. 1 i 2 w wymiarze półtorakrotnym.

Rozporządzeniem tym jest rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz. U. z 1995, nr 2,
poz. 8), które zachowało moc na podstawie art. 194 ustawy w zakresie, w jakim jego przepisy nie są sprzeczne z przepisami tejże ustawy. Oznacza to,
że zakładowe wykazy stanowisk, na których wykonywana jest praca górnicza zaliczana w wymiarze półtorakrotnym, muszą być zgodne z wykazem nr 3 stanowiącym załącznik do tego rozporządzenia, a obejmującym stanowiska pracy, na których okresy pracy pod ziemią oraz w kopalniach siarki i węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym. Jednakże tak dokonana przez pracodawcę kwalifikacja zajmowanego przez konkretnego pracownika stanowiska, jak i ewentualna zmiana tej kwalifikacji na podstawie protokołu komisji weryfikacyjnej nie przesądza o zaliczeniu zatrudnienia na tym stanowisku do pracy górniczej zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym.
O uznaniu pracy za tak kwalifikowaną pracę górniczą w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach nie decyduje bowiem treść wymienionych dokumentów, ale charakter czynności faktycznie wykonywanych przez pracownika (vide: wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 25 marca 1998r., sygn. II UKN 570/97, OSNAPiUS 1999, nr 6, poz. 213, z dnia 22 marca 2001r., sygn. II UKN 263/00, OSNAPiUS 2002, nr 22, poz. 553, z dnia 2 czerwca 2010r., sygn. I UK 25/10, LEX nr 621137 oraz z dnia 9 czerwca 2011r., sygn. I UK 70/11, LEX
nr 1102258, a także postanowienie z dnia 19 stycznia 2012r., I UK 319/11, LEX nr 1215422).

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 28 kwietnia 2010r. (sygn. I UK 339/09, LEX nr 607444) podkreślił, zasady nabywania prawa do emerytur górniczych jak i ustalenie ich wysokości, odbiegają od zasad obowiązujących powszechnie, co wynika z charakteru pracy górniczej, angażującej
we wzmożonym stopniu siły fizyczne i psychiczne zatrudnionych. Dlatego też przepisy normujące powyższe zagadnienia muszą być wykładane ściśle - przede wszystkim przy uwzględnieniu ich wykładni gramatycznej, zaś dla oceny charakteru pracy górniczej (tym bardziej pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym) nie mogą mieć decydującego znaczenia ani zakładowe wykazy stanowisk, ani protokoły komisji weryfikacyjnej kwalifikujące określone zatrudnienie jako pracę górniczą zaliczaną w wymiarze półtorakrotnym. Taka wszak możliwość nie została w przepisach przewidziana. Z brzmienia obecnego art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wynika tymczasem, iż w jego rozumieniu pracą górniczą zaliczaną w wymiarze półtorakrotnym jest wyłącznie zatrudnienie w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych.

W konsekwencji, ani rozporządzenie wykonawcze, ani tym bardziej wewnętrzne zarządzenia pracodawcy nie mogą przyznawać ubezpieczonym większych uprawnień niż uczynił to ustawodawca, zaś wykładnia przepisów powołanego rozporządzenia nie może zmieniać ani rozszerzać ustawowej definicji pracy górniczej. Innymi słowy, analiza w ocenie pracy górniczej zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym powinna się koncentrować na jej ustawowych warunkach (pojęciu tej pracy), a nie na samej nazwie stanowiska (vide: uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 2011r., sygn. I UK 382/10, LEX nr 863949).

Dla stwierdzenia zatem, iż w danym okresie ubezpieczony wykonywał pracę w wymiarze półtorakrotnym, bez znaczenia pozostają szeroko cytowane przez Sąd I instancji zarówno opinie naukowo-badawcze Katedry (...) Akademii (...) w K., Instytutu (...)Politechniki (...) w G., czy też Instytutu (...) ”P.” we W., jak i sporządzona w innej sprawie opinia biegłego z zakresu górnictwa, bądź wyjaśnienia pracodawcy odwołującego z dnia 8 grudnia 2011r. do sprawy toczącej się przed Sądem Apelacyjnym w Katowicach pod sygn. III AUa 685/11, z których wynika m.in., iż zarówno spycharka gąsienicowa, jak i koparka gąsienicowa zaliczają się do maszyn wieloczynnościowych, które nie mogą być uwzględnione
z pominięciem ustawowej definicji pracy przodkowej zawartej w powyższym art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W rozpoznawanym sporze organ rentowy uwzględnił ubezpieczonemu na uprawnienia do górniczej emerytury w wymiarze pojedynczym okres pracy górniczej w wymiarze 23 lat, 4 miesięcy i 11 dni. Z kolei pracodawca ubezpieczonego - (...) w świadectwie wykonywania pracy górniczej z dnia 14.09.2011r., uwzględniając ustalenia protokołu Komisji Weryfikacyjnej z dnia 16.02.2009r., wskazał, że ubezpieczony w okresach od 1.08.1987r. do 24.05.1990r., od 24.06.1990r. do 20.10.1996r. i od 9.11.1996r. do nadal realizował obowiązki pracownicze na stanowisku operatora spycharki
i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce, wymienionym w pozycji 4 część III, załącznika nr 3 rozporządzenia. Przypisanie przez pracodawcę kwalifikowanego charakteru pracy wykonywanej przez ubezpieczonego
w spornych okresach od 1.08.1987r. do 31.08.2011 r. (i nadal) poddane zostało weryfikacji w postępowaniu sądowym.

Jednakże analiza zgromadzonego materiału dowodowego, uzupełnionego w postępowaniu apelacyjnym, wskazuje, iż ocena Sądu Okręgowego
o kwalifikowanym charakterze pracy górniczej w całym spornym okresie jest nieuprawniona, gdyż nie spełnia kryteriów do uznania za pracę górniczą zaliczaną w wymiarze półtorakrotnym.

Ocena, że w spornych okresach ubezpieczony wykonywał pracę górniczą w wymiarze półtorakrotnym, zdaniem Sądu pierwszej instancji, znajduje oparcie w zeznaniach świadków oraz charakterystyce pracy wykonywanej (w całym okresie zatrudnienia) na stanowisku operatora spycharki, jak też ustaleniach protokołu Komisji Weryfikacyjnej.

Z uznanych przez Sąd Okręgowy za w pełni wiarygodne zeznań świadków wynika, iż w całym spornym okresie udziałem ubezpieczonego była wyłącznie wykonywana w oddziałach górniczych, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku operatora spycharki gąsienicowej, praca górnicza bezpośrednio pod maszynami podstawowymi. Praca ubezpieczonego polegała na umożliwieniu nieprzerwanej pracy koparki wielonaczyniowej poprzez wykonywanie tzw. planówek (niwelacji terenu) pod kołem czerpakowym koparek wielonaczyniowych, czyszczenie przedpola pod kołem czerpakowym, odpychanie kamieni, skarpowanie terenu w obrębie maszyn podstawowych, wykonywanie obróbek studni odwadniających w rejonie zabierki. Pracował stykowo. Świadkowie, w tym Z. O. (2), od 1988r. sztygar zmianowy
w oddziale rs-1, przełożony ubezpieczonego (k.32 a.s.), R. I.,
od kwietnia 2007r. sztygar oddziałowy w oddziale rs-1 (k.28 a.s), zeznali,
iż pracodawca do 2005r. nie prowadził ewidencji dniówek przodkowych dla operatorów spycharek (w tym także ubezpieczonego).

Jednakże zeznania świadków nie korespondują z charakterystyką stanowiska pracy. Z charakterystyki stanowiska ubezpieczonego M. W. (1) z dnia 17.11.2011r. wynika, iż jest zatrudniony w oddziale rs-1 na stanowisku operatora spycharki. W okresie od 1.08.1987r. do 30.06.1992r. był zatrudniony na stanowisku operatora maszyn budowlanych, operatora sprzętu budowlanego i przez cały ten okres wykonywał te same czynności, jak od 17.11.2006r. (do dnia zmiany nazwy stanowiska - przypomnienie S.A.) do nadal, będąc zatrudnionym na stanowisku operatora spycharek i maszyn wieloczynnościowych. Prace spycharkami gąsienicowymi prowadzone są na terenie całej odkrywki i zwałowiska pola B. i obejmują - oprócz prac wskazywanych przez świadków - także osiowanie i poziomowanie przenośników, „przesuwka” np.: przesuwanie stacji napędowych, zwrotnych przenośnika, prace przy transporcie maszyn podstawowych np.: niwelacja terenu pod pojazdy, rozluzowywanie gruntu (prace zrywakiem), wymiana gruntu pod maszynami podstawowymi, wykonywanie zjazdów, dróg dojazdowych do maszyn podstawowych (vide: k.19 a.e.).

Zatem z dowodów tych wynika, że ubezpieczony realizował obowiązki pracownicze również poza przodkiem.

W tym miejscu należy ponownie przypomnieć, że pracą przodkową
w kopalniach siarki lub węgla brunatnego w rozumieniu art. 50d ust. 1 pkt 1 jest praca górnicza wykonywana w przodkach bezpośrednio przy urabianiu
i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transportowaniu obudów, maszyn urabiających ładujących
i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych. W rozpoznawanej sprawie rozważeniu mogło jedynie podlegać czy wykazywana przez ubezpieczonego praca górnicza na stanowisku operatora spycharki była świadczona przy innych pracach przodkowych, przy czym dla oceny czy praca górnicza miała kwalifikowany charakter, istotne znaczenie ma przede wszystkim rodzaj powierzonej pracy (faktycznie wykonywanych obowiązków pracowniczych).

Wykładnia punktu 4 część III załącznika Nr 3 rozporządzenia - „operator spycharek i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce” nie może być dokonywana w oderwaniu od treści art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy. Pojęcie „ przy innych pracach przodkowych” musi wiązać się z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego polegającym na urobku
i wydobywaniu kopaliny. W rozporządzeniu z dnia 23 grudnia 1994r. pracy na stanowisku operatora spycharek i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce przypisano inny charakter niż uczynił to pracodawca ubezpieczonego. Intencją autora rozporządzenia było ścisłe, bezpośrednie powiązanie pracy wykonywanej na tym stanowisku z pracami wskazanymi przez ustawodawcę w art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy. Ubezpieczony zaś nie wykazał, by w spornych okresach zatrudnienia wykonywał wyłącznie kwalifikowaną pracę górniczą,
co dodatkowo potwierdziły wyniki uzupełnionego w postępowaniu apelacyjnym postępowania dowodowego.

Analizując charakterystykę pracy operatora spycharki gąsienicowej oraz zeznania świadków M. W. (2), I. Ś. (2) i A. K., wskazujących na świadczenie pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy z podmianą na stanowisku pracy tzw. „styki”, jak też zeznania świadków, Z. O. (2), od 1988r. sztygara zmianowego w oddziale rs-1, przełożonego ubezpieczonego (k.32 a.s.), R. I., od kwietnia 2007r. sztygara oddziałowego w oddziale rs-1 (k.28 a.s), utrzymujących, iż pracodawca do 2005r. nie prowadził ewidencji dniówek przodkowych dla operatorów spycharek (w tym także ubezpieczonego) - Sąd Apelacyjny, z mocy
art.382 k.p.c., postanowił uzupełnić postępowanie dowodowe celem ustalenia czy i w jakim okresie zatrudnienia ubezpieczonemu przysługiwał dodatek stykowy i jaki charakter pracy górniczej uprawniał do jego pobierania i w tym celu zwrócił się o informację do (...) S.A. Oddział (...) B..

Pracodawca ubezpieczonego przedłożył wykaz dniówek, które uprawniały ubezpieczonego do dodatku stykowego z tytułu podmiany na stanowisku pracy przy obsłudze spycharek pracujących w ruchu ciągłym układu KTZ za okres od stycznia 1988r. do końca lutego 1998r. oraz - w związku ze zmianą od marca 1998r. dodatku stykowego na godziny nadliczbowe, wykaz tych ostatnich
za okres od marca 1998 r. do września 2013 r. (k.89-91, 95 a.s.).

Wykaz dniówek stykowych, obejmujących okres od stycznia 1988r. do lutego 1998r. dokumentuje ilość dniówek:

rok 1988: - 0 dniówek;

rok 1989: - 2 dniówki w lutym i we wrześniu; łącznie - 4;

rok 1990, rok 1991, rok 1992 - 0 dniówek;

rok 1993: kwiecień - 4, czerwiec - 3, wrzesień - 2, listopad - 15, grudzień

-17; łącznie - 41,

rok 1994: styczeń - 21, luty - 19, marzec - 21, kwiecień - 19, maj - 12,

czerwiec - 14, lipiec - 14, sierpień – 22, wrzesień - 21, październik - 21,

listopad - 18, grudzień -18; łącznie - 220;

rok 1995: styczeń - 21, luty - 20, marzec - 14, kwiecień - 17, maj - 18,

czerwiec - 19, lipiec - 21, sierpień - 21, wrzesień - 21, październik - 19,

listopad - 18, grudzień - 8; łącznie - 217;

rok 1996: styczeń - 1, luty - 12, marzec - 5, kwiecień - 0, maj - 7,

czerwiec - 17, lipiec - 18, sierpień - 18, wrzesień - 0, październik - 5,

listopad - 13, grudzień -17; łącznie - 113;

rok 1997: styczeń - 21, luty - 20, marzec - 18, kwiecień - 20, maj - 15,

czerwiec - 16, lipiec - 23, sierpień – 20, wrzesień - 10, październik - 16,

listopad - 11, grudzień -17; łącznie - 207; oraz styczeń 1998r. - 21, luty

1998r. - 19, łącznie 40. Łączna ilość dniówek stykowych w/w okresie -

842 (vide: k.90 a.s.), co stanowi 38 miesięcy i 6 dniówek pracy górniczej
w wymiarze półtorakrotnym.

Powyższy wykaz potwierdza, iż w okresie nim objętym ubezpieczony nie w każdym miesiącu stale świadczył pracę przodkową, a w okresie do października 1993r. ilość dniówek przepracowanych w przodku była znikoma, co jednoznacznie wskazuje, że udziałem ubezpieczonego były również inne prace, niż tylko takie które stanowią inną pracę przodkową. Ubezpieczony nie kwestionował wykazu dniówek stykowych, ani nie domagał się jego zweryfikowania za pomocą innych środków dowodowych.

Odnośnie wykazanych w okresie od marca 1998r. do września 2013r. godzin nadliczbowych (k.91 a.s.) Kopalnia wskazała, że każdemu pracownikowi, który był uprawniony do dodatku stykowego na podstawie §5 ust.1 załącznika nr 5 do (...), należy doliczać do czasu pracy 0,5 godziny w godzinach nadliczbowych za każdy dzień faktycznie świadczonej pracy. Wprawdzie ubezpieczony w/w okresie miał ewidencjonowaną pracę w godzinach nadliczbowych, jednak z dokumentacji płacowej nie wynika wprost czy pracownik pobrał wynagrodzenie za godziny nadliczbowe z tytułu tzw. „styków” czy z tytułu zleconej dodatkowo innej pracy ponadwymiarowej (vide: informacja z dnia 20 listopada 2013r. -k.95 a.s.).

Do weryfikacji spornego okresu pracy górniczej, Sąd Apelacyjny uwzględnił wykaz dniówek stykowych, przyjmując iż w okresie od 1 stycznia 1988r. do 28 lutego 1998r. ubezpieczony przez 841 dniówek, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę górniczą operatora spycharki i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce, przy skarpowaniu skarpy czołowej (czyli przysuwaniu urobku do maszyny podstawowej), obrabianiu studni (polegającej na usuwaniu zbierającego się wokół niej urobku), plantowaniu (tj. niwelowaniu terenu pod koparkami wieloczynnościowymi lub zwałowarkami), przy obróbce studni odwadniających złoże w rejonie zabierki, likwidowaniu tymczasowych rowów odwodnieniowych. Sąd drugiej instancji uznał, iż świadczona praca
w bezpośrednim sąsiedztwie maszyn podstawowych była bezpośrednio związana z zapewnieniem ciągłego procesu produkcyjnego zakładu górniczego, polegającego na urobku i wydobywaniu kopaliny i stanowiła inne prace przodkowe, o jakich stanowi art.50d ust.1 pkt 1 ustawy.

Jednakże zaliczenie 19 miesięcy i 3 dni okresu pracy górniczej (1 rok,
7 miesięcy i 3 dni) w wymiarze półtorakrotnym na uprawnienia do górniczej emerytury do uwzględnionego okresu pracy górniczej - 23 lat, 4 miesięcy
i 11 dni, stanowi 24 lata 11 miesięcy i 14 dni pracy górniczej, liczonej na dzień 14.09.2011r., co nie wyczerpuje ustawowego wymogu co najmniej 25 lat pracy górniczej łącznie z okresem pracy równorzędnej. W konsekwencji - roszczenie ubezpieczonego o ustalenie prawa do górniczej emerytury w dacie wydania zaskarżonej decyzji nie mogło być zaspokojone.

Nadto - w odpowiedzi na wskazanie przez pełnomocnika ubezpieczonego na odmienną ocenę charakteru pracy górniczej ubezpieczonego w sprawie tut. Sądu Apelacyjnego sygn. III AUa 1758/12 (vide: e- protokół - k.107 a.s.) - należy podkreślić, iż Sąd Apelacyjny w niniejszym składzie nie podziela prezentowanego tamże stanowiska bowiem Sąd Apelacyjny nie dysponował wykazem dniówek stykowych, a o charakterze uznanej pracy górniczej rozstrzygnęły zeznania świadków. Z kolei w powołanym w sprawie III AUa 1758/12 (in fine) - orzeczeniu tut. Sądu Apelacyjnego w sprawie sygn. akt III AUa 832/12, Sąd oparł swoje ustalenia w zakresie pracy ubezpieczonego bezpośrednio w przodku m.in. na treści protokołu spisanego w B.
w dniu 6 listopada 2006r. w sprawie określenia definicji „przodka” przy udziale przedstawicieli Akademii (...), Politechniki (...), Instytutu (...) ”P.” oraz Kopalni (...) ”B.” S.A., który nie wytrzymuje jednak krytyki
w konfrontacji z wynikającą z cytowanego art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy definicją tzw. pracy przodkowej zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny, po myśli art. 386 § 1 k.p.c., zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie.

/-/SSO del.G.Pietrzyk-Cyrbus /-/SSA L.Jachimowska /-/SSA A.Grymel

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JM