Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 grudnia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący	SSA Maria Małek-Bujak (spr.)
Sędziowie	SSA Lena Jachimowska SSA Jolanta Ansion
Protokolant	Sebastian Adamczyk

po rozpoznaniu w dniu 13 grudnia 2017 r. w Katowicach

sprawy z odwołania S. D. (S. D.)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o ustalenie właściwego ustawodawstwa

na skutek apelacji ubezpieczonej S. D.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach

z dnia 7 października 2016 r. sygn. akt VIII U 2422/15

oddala apelację.

/-/ SSA L. Jachimowska /-/ SSA M. Małek-Bujak /-/ SSA J. Ansion

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 2173/16

UZASADNIENIE

Decyzją z 5 listopada 2015r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. stwierdził, że dla ubezpieczonej S. D. od 1 stycznia 2013r. do nadal właściwym jest ustawodawstwo polskie.

Decyzją z 25 listopada 2015r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. stwierdził, że ubezpieczona jako osoba prowadząca działalność gospodarczą podlega
w okresie od 1 stycznia 2013r. do 14 września 2014r. obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu.

Kolejną decyzją z 25 listopada 2015r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w Z. stwierdził, że płatnik składek Salon (...) S. D. jest zobowiązany do opłacania składek na Fundusz Pracy za okres od 1 stycznia 2013r. do 14 września 2014r.

Odwołania od decyzji wniosła ubezpieczona, domagając się ich zmiany i ustalenia,
że w okresie świadczenia pracy na Słowacji tj., od 1 stycznia 2013r. do 22 września 2014r. mają do niej zastosowania słowackie przepisy o podleganiu obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Wskazała, że prowadzi działalność na terenie Polski, od której to działalności odprowadzała składki na rzecz organu rentowego, natomiast 1 stycznia 2013r. zawarła dodatkowo umowę o pracę ze słowackim pracodawcą – (...) s.r.o. z siedzibą
w C. i zwróciła się do ZUS o ustalenie właściwego ustawodawstwa.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania podtrzymując stanowisko zawarte
w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z 7 października 2016r., sygn. akt VIII U 2422/15 Sąd Okręgowy
w Gliwicach oddalił odwołania.

Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu 15 lutego 2013r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. wpłynął wniosek ubezpieczonej w sprawie ustalenia właściwego ustawodawstwa w związku z wykonywaniem od 1 stycznia 2013r. pracy najemnej na terenie Słowacji na rzecz (...) s.r.o. z siedzibą w P. (...) C., Republika Słowacka. Na tę okoliczność ubezpieczona przedstawiła kopię umowy
o pracę.

Ustalono, że odwołująca od 23 kwietnia 2007r. do nadal, prowadzi działalność gospodarczą na terenie Polski jako właściciel Salonu(...) z siedzibą w T..

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z., w związku z przedłożeniem przez skarżącą wymaganej dokumentacji potwierdzającej zatrudnienie, pismem z 22 lutego 2013r. potwierdził, że S. D. od 1 stycznia 2013r. w zakresie ubezpieczeń społecznych podlega ustawodawstwu słowackiemu, o czym ZUS poinformował pisemnie stronę słowacką. Wskazano przy tym, że ustalenie słowackiego ustawodawstwa ma charakter tymczasowy i stanie się ostateczne w ciągu 2 miesięcy od poinformowania o tym instytucji słowackiej, o ile nie zgłosi ona stosownych zastrzeżeń. Nadto wskazano, że instytucja słowacka powinna wystawić ubezpieczonej zaświadczenie o podleganiu słowackiemu systemowi ubezpieczeń społecznych na formularzu A1.

Słowacka instytucja ubezpieczeniowa – Socialna Poistovna pismem z 17 lipca 2015r. poinformowała, że ZUS Oddział (...) wydał ostateczną decyzję o nieobjęciu ubezpieczonej jako pracownika (...) s.r.o. od 1 stycznia 2013r. obowiązkowym ubezpieczeniem chorobowym, obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym oraz obowiązkowym ubezpieczeniem na wypadek bezrobocia. Decyzja ta stała się prawomocna z dniem 7 lutego 2014r.

Organ rentowy wykonując zarządzenie Sądu w piśmie z 25 maja 2016r. zwrócił
się do właściwej słowackiej instytucji ubezpieczeniowej z zapytaniem czy dokument
nadający odwołującej numer ubezpieczenia słowackiego został unieważniony.
Słowacka instytucja ubezpieczeniowa – Socialna Poistovna – pismem z 16 czerwca 2016r. poinformowała, że numer PESEL został wygenerowany przez ZUS Oddział (...)z powodu roli ubezpieczeniowej - typ roli 10 pracownik - regularny dochód w firmie (...). Powołała się przy tym na szczegółowe wyjaśnienia składane do ZUS Departamentu Ubezpieczeń i Składek w W. z 20 czerwca 2015r. czym jest dokument rejestracyjny FO oraz, że nie można go, co do znaczenia, zamieniać z formularzem PD A1. Przydzielany numer ubezpieczenia socjalnego jest numerem wygenerowanym przez system informatyczny ubezpieczeń socjalnych jako część czynności wykonanych podczas zgłaszania do ubezpieczenia socjalnego osoby jako pracownika w rozumieniu ustawy numer 461/2003 Dz.U.Rep. Słowacji o ubezpieczeniu socjalnym. Na numer ubezpieczenia socjalnego
osoby, której ubezpieczenia socjalne wydały decyzję o niepowstaniu ubezpieczenia, która nabyła mocy prawnej i rygoru wykonalności, spogląda się następnie tak jak na numer, który
wcale nie istniał. Sąd Okręgowy ustalił także, że skarżąca nie dostarczyła formularza A1 ustalającego właściwe ustawodawstwo w zakresie podlegania ubezpieczeniu słowackiemu.

W oparciu o dokonane ustalenia Sąd I instancji uznał, że odwołanie ubezpieczonej nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd stwierdził, że przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było ustalenie, czy
w okresie od 1 stycznia 2013r. do 14 września 2014r. odwołująca podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej wg przepisów ustawodawstwa polskiego, czy w tym okresie zobowiązana była do opłacania składek na Fundusz Pracy i czy od 1 stycznia 2013r. do nadal właściwym dla niej jest ustawodawstwo polskie.

Przedstawiając w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku zasady i przepisy podlegania ubezpieczeniom społecznym w obrocie transgranicznym Sąd Okręgowy wskazał, że dokumentem potwierdzającym podleganie ustawodawstwu danego państwa jest „zaświadczenie o ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego mającym zastosowanie do osoby uprawnionej”, wydane na formularzu A1.

W celu uzyskania tego zaświadczenia należy zwrócić się z wnioskiem do właściwej instytucji, która poświadczy, w jakim okresie i na jakiej podstawie ma zastosowanie dane ustawodawstwo.

Ubezpieczona prowadząc w Polsce pozarolniczą działalność gospodarczą i będąc zatrudnioną w słowackiej firmie powinna zatem uzyskać formularz A1 ze słowackiej instytucji ubezpieczeniowej i dokonać wyrejestrowania z ubezpieczeń w Polsce.
Taki dokument potwierdzałby, że odwołująca prowadząca w Polsce działalność gospodarczą nie powinna odprowadzać składek na ubezpieczenia społeczne.

Ubezpieczona nie dostarczyła takiego formularza, ustalającego właściwe ustawodawstwo w zakresie podlegania ubezpieczeniu słowackiemu, dlatego uznać należało, że w okresie spornym od 1 stycznia 2013r. do nadal dla S. D. właściwym jest ustawodawstwo polskie.

W rezultacie ubezpieczona, jako osoba prowadząca działalność gospodarczą, podlega w okresie od 1 stycznia 2013r. do 14 września 2014r. obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu oraz w tym okresie jest zobowiązana do opłacania składek na Fundusz Pracy za okres od 1 stycznia 2013r do 14 września 2014r.

W tym stanie rzeczy, należało uznać, że wszystkie zaskarżone decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. są prawidłowe.

Apelację od wyroku wniosła ubezpieczona.

Zaskarżając w całości wyrok Sądu I instancji zarzuciła mu:

1. rażące naruszenie przepisów postępowania, a to art. 379 pkt 5 k.p.c. w zw. art. 477 ¹¹
§ 2 k.p.c. poprzez prowadzenie postępowania dotkniętego nieważnością, poprzez niezawiadomienie pracodawcy odwołującej się, spółki (...) s.r.o., której prawa lub obowiązki zależą od rozstrzygnięcia sprawy, i poinformowaniu pracodawcy o możliwości przystąpienia do sprawy jako zainteresowany;

2. rażące naruszenie prawa materialnego mające wpływ na treść wydanego wyroku,
a to art. 13 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE)
nr 883/2004 z 29 kwietnia 2004r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U. L200 z 7 czerwca 2004r., s. 1) (dalej: rozporządzenie podstawowe lub rozporządzenie nr 883/2004), zawierającego normę kolizyjną wskazującą na ustawodawstwo właściwe dla ubezpieczenia społecznego osoby normalnie wykonującej pracę najemną i pracę na własny rachunek w różnych państwach członkowskich Unii, przez co wyłączona jest możliwość ustalenia prawa właściwego dla tego stosunku prawnego w inny sposób niż wskazany przez normę dotyczącą koordynacji ubezpieczeń społecznych, to oznacza, iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych miał bezwzględny obowiązek ustalić odwołującej się ustawodawstwo słowackie od
1 stycznia 2013r. do 22 września 2014r., a Sąd I instancji utrzymał ten stan niezgodny z prawem, w szczególności dlatego, iż na dzień wydania zaskarżanego wyroku nie istniały podstawy do ustalenia ustawodawstwa polskiego dla odwołującej się z uwagi na to, że ustalone ustawodawstwo słowackie stało się ostateczne;

3. rażące naruszenie prawa materialnego mające wpływ na treść wydanej decyzji,
a to art. 16 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE)
nr 987/2009 z 16 września 2009r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE)
nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego
(Dz.U. L 284 z 30 października 2009r., s. 1) (dalej: rozporządzenie wykonawcze lub rozporządzenie nr 987/2009) poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, iż ustalone ustawodawstwo słowackie nie stało ostateczne, podczas gdy zgodnie z literalnym brzmieniem tego przepisu, ustalone pismem dnia 22 lutego 2013r. ustawodawstwo słowackie stało się ostateczne , a w okresie zatrudnienia nie wystąpiły modyfikacje umowy o pracę uzasadniające zmianę w tym zakresie, ponieważ Socialna Poistovna nie wniosła zastrzeżeń do tego ustalenia w dwumiesięcznym terminie zawitym;

4. rażące naruszenie prawa materialnego, a to art. 19 ust. 2 rozporządzenia
Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z 16 września 2009r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U. L 284 z 30 października 2009r., s. 1)
(dalej: rozporządzenie wykonawcze lub rozporządzenie nr 987/2009) poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, iż posiadanie formularza Al przez odwołującą się jest obligatoryjne i warunkuje zaliczenie jej w poczet ubezpieczonych na terytorium Słowacji, podczas gdy uzyskanie tego zaświadczenia zależy od woli ubezpieczonego, jak też jest przede wszystkim sfinalizowaniem prawidłowo przeprowadzonej procedury ustalania ustawodawstwa właściwego. Dla ubezpieczonej kluczowe znaczenie ma jedynie registracny list FO, który potwierdza zgłoszenie jej do systemu ubezpieczeń
z uwagi na zawartą umowę o pracę;

5. rażące naruszenie prawa materialnego mające wpływ na treść wydanego wyroku,
a to art. 16 ust. 2 rozporządzenia wykonawczego poprzez podtrzymanie przez Sąd I instancji decyzji organu ubezpieczeniowego, która w swej treści nie uwzględnia treści art. 13 rozporządzenia nr 883/2004 oraz art. 14 rozporządzenia nr 987/2009, a zatem nie może być kwalifikowana jako decyzja w ogóle;

6. rażące naruszenie prawa materialnego mające wpływ na treść wydanego wyroku, a to art. 5 rozporządzenia nr 987/2009 poprzez nieuwzględnienie nadanej odwołującej się numeru ubezpieczenia rodne cislo w dokumencie registracny list FO oraz poczytanie milczenia o braku współpracy ze strony Socialnej Poistovnej za dokument, podczas gdy Sąd miejsca zamieszkania nie może tej okoliczności zignorować, istnienie bowiem tytułu ubezpieczenia społecznego za granicą wyklucza dokonywanie ustaleń przeciwko dowodowi ubezpieczenia społecznego w innym państwie , a brak możliwości weryfikacji stanowiska instytucji słowackiej przez Sąd polski w zakresie wykonywania pracy najemnej na terytorium słowackim oraz prowadzenia korespondencji z instytucją słowacką w tej kwestii;

7. rażące naruszenie prawa materialnego mające wpływ na treść wydanego wyroku, a to art. 11 ust 3 lit. a rozporządzenia nr 883/2004 poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, podczas gdy przepis ten nie miał zastosowania w niniejszej sprawie, ponieważ odwołująca się wykonuje nie tylko pracę na własny rachunek w Polsce, ale także od
1 stycznia 2013r. do 22 września 2014r. wykonywała pracę najemną na Słowacji niemającą charakteru marginalnego, w związku z tym zastosowanie do niej ma wyłącznie art. 13 ust. 3 rozporządzenia nr 883/2004;

8. rażące naruszenie prawa materialnego mające wpływ na treść wydanego wyroku, a to art. 11 ust. 1 rozporządzenia nr 883/2004 poprzez jego niewłaściwe niezastosowanie
i doprowadzenie w rezultacie do sytuacji, w której - wbrew przepisom rozporządzenia - odwołująca się podlegała w tym samym czasie ustawodawstwu dwóch różnych państw członkowskich;

9. rażące naruszenie przepisów postępowania, a to art. 1 ust. 2 lit. c w zw. z art. 5
ust. 1, art. 6 i art. 16 rozporządzenia wykonawczego poprzez podtrzymanie ustalenia ustawodawstwa polskiego i usankcjonowanie zaniechania podjęcia współpracy między instytucjami (ze słowackimi instytucjami właściwymi), bez jednoczesnego powzięcia uzasadnionych wątpliwości w myśl art. 5 ust. 2 rozporządzenia wykonawczego, co doprowadziło do zaniechania uskutecznienia w pełnym zakresie procedury dialogu
i koncyliacji określonej tak w art. 6 i art. 16 rozporządzenia wykonawczego, jak
i w postanowieniach decyzji numer Al Komisji Administracyjnej z 12 czerwca
2009r. w sprawie ustanowienia procedury dialogu i koncyliacji w zakresie ważności dokumentów, określenia ustawodawstwa właściwego oraz udzielenia świadczeń na mocy rozporządzenia podstawowego, w szczególności gdy ustalone ustawodawstwo słowackie stało się ostateczne, a Socialna Poistovna jako instytucja przyjmująca nie miała podstaw by zaakceptować jakiekolwiek inne ustawodawstwo niż słowackie;

10. naruszenia przepisów postępowania mających wpływ na treść zaskarżonego wyroku,
a to art. 233 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i błędną ocenę mocy i wiarygodności materiału dowodowego, a w szczególności:

a.  wydanie zaskarżonego wyroku w sytuacji, gdy odwołująca się winna podlegać
od zawarcia umowy o pracę, tj. od 1 stycznia 2013r. do 22 września 2014r . ustawodawstwu słowackiemu;

b.  błędne ustalenie stanu faktycznego i przyjęcie, iż dowody przedstawione
przez odwołującą się nie świadczą o wykonywaniu pracy niemającej charakteru marginalnego, podczas gdy pracodawca sporządzone raporty z wykonanej pracy ocenił jako prawidłowe i wypłacił na ich podstawie wynagrodzenie w drodze przelewu na rachunek bankowy odwołującej;

c.  wydanie zaskarżonego wyroku z powołaniem się na nieprawomocną decyzję Socialnej Poistovnej, a tym samym zupełne pominięcie przymiotu ostateczności ustawodawstwa słowackiego;

d.  wydanie zaskarżanego wyroku mimo braku współpracy między instytucjami właściwymi, ponieważ ustalone ustawodawstwo słowackie stało się ostateczne.

W oparciu o podniesiona zarzuty apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku
w całości poprzez jego uchylenie bądź zmianę względnie uchylenie zaskarżanego wyroku oraz decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania organowi rentowemu ze wskazaniem na stwierdzone uchybienia z uwagi
na stwierdzenie braku podstaw do ustalenia ustawodawstwa polskiego jako właściwego
w spornym okresie.

W uzasadnieniu apelacji rozwinęła przestawione zarzuty, podkreślając, m.in., że

- Sąd Okręgowy nie zawiadamiając pracodawcy i prowadząc postępowanie bez umożliwienia mu w nim udziału w charakterze zainteresowanego prowadził
w rzeczywistości postępowanie dotknięte nieważnością na podstawie art. 379
pkt 5 k.p.c.;

- wyłącznie odwołująca się w procesie przejawiała jakąkolwiek inicjatywę dowodową, natomiast rola organu rentowego sprowadziła się do ustawicznego kwestionowania wszelkich dowodów składanych przez odwołującą się, jednak bez przedstawienia dowodów przeciwnych;

- przy braku akceptacji ustawodawstwa innego niż słowackie, Socialna Poistovna
jako instytucja przyjmująca była zobowiązana właściwie udowodnić swe stanowisko
w tej mierze; dopiero osiągnięcie należytego porozumienia można byłoby uznać
za zrealizowanie norm rozporządzeń o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego;

- brak jest podstaw prawnych do twierdzenia, że dopiero poświadczony formularz Al jest dowodem zwalniającym osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą od podlegania ustawodawstwu polskiemu, zaś sam formularz Al jest dokumentem fakultatywnym, którego uzyskanie zgodnie z rozporządzeniami wspólnotowymi jest zależne od woli ubezpieczonego;

- Zakład Ubezpieczeń Społecznych miał wyłączny obowiązek zastosować art. 13
ust. 3 rozporządzenia nr 883/2004 zawierający normę kolizyjną wskazującą
na ustawodawstwo właściwe dla ubezpieczenia społecznego osoby normalnie wykonującej pracę najemną i pracę na własny rachunek w różnych państwach członkowskich Unii - miał bezwzględny obowiązek ustalić dla odwołującej się ustawodawstwo słowackie w okresie zatrudnienia w spółce (...) s.r.o.;

- w sprawie naruszono także art. 1 ust. 2 lit. c w zw. z art. 5 ust. 1 i 2, art. 6
i art. 16 rozporządzenia wykonawczego, bowiem zaniechano uskutecznienia
w pełnym zakresie procedury dialogu i koncyliacji określonej tak w art. 6 i art. 16 rozporządzenia wykonawczego, jak i w postanowieniach decyzji numer Al Komisji Administracyjnej z 12 czerwca 2009r. w sprawie ustanowienia procedury dialogu
i koncyliacji w zakresie ważności dokumentów, określenia ustawodawstwa właściwego oraz udzielenia świadczeń na mocy rozporządzenia podstawowego,
z uwagi na ostateczność ustalonego ustawodawstwa słowackiego;

- zaskarżana decyzja, której przedmiot stanowi odmowa uznania sytuacji podlegania ubezpieczeniu społecznemu w innym Państwie Członkowskim nie uwzględniła
treści art. 13 rozporządzenia nr 883/2004 oraz art. 14 rozporządzenia nr 987/2009
i tym samym nie odpowiada dyspozycji przedmiotowych unormowań, dlatego też utrzymanie jej przez Sąd I instancji również nie zasługuje na aprobatę;

- decyzji organu rentowego, w której uczyniono zastrzeżenia co do istnienia stosunku prawnego wskazywanego jako tytuł ubezpieczenia społecznego w innym państwie, nie można zakwalifikować jako decyzji wydanej na podstawie art. 16 ust 2 rozporządzenia nr 987/2009;

- ustalone pismem dnia 22 lutego 2013r. ustawodawstwo słowackie stało się
ostateczne, ponieważ Socialna Poistovna nie wniosła zastrzeżeń do tego ustalenia
w dwumiesięcznym terminie zawitym;

- Sąd I instancji niewłaściwie zastosował wobec odwołującej się art. 11 ust. 3 lit. a rozporządzenia podstawowego, bowiem przepis ten nie mógł znaleźć zastosowania wobec odwołującej, ponieważ wykonuje ona nie tylko pracę na własny rachunek
w Polsce, ale także pracę najemną na Słowacji;

- w konsekwencji ustalenia ustawodawstwa właściwego na podstawie art. 11 ust. 3
lit. a rozporządzenia podstawowego doszło także do naruszenia art. 11 ust. 1 rozporządzenia podstawowego, zgodnie z którym osoby, do których stosuje się rozporządzenie, podlegają ustawodawstwu tylko jednego państwa członkowskiego;

- organ rentowy naruszył art. 5 rozporządzenia wykonawczego, którym to
przepisem należało zaakceptować poświadczenie sytuacji danej osoby oraz dowody potwierdzające, na podstawie których zostały wydane te dokumenty, w szczególności umowę o pracę odwołującej, zarejestrowaną dla potrzeb ubezpieczeń społecznych
na Słowacji, zatem ubezpieczona dysponuje ważnym zgłoszeniem do słowackich ubezpieczeń od 1 stycznia 2013r. do 22 września 2014r.

Pismem procesowym z 20 listopada 2017r. odwołująca oświadczyła, że otrzymała pismo Wydziału Konsularnego Ambasady Republiki Słowackiej w W. wraz
z wyrokiem Sądu Najwyższego Republiki Słowackiej wydanym dnia 22 sierpnia 2017r., którym to Sąd Najwyższy Republiki Słowackiej uchylił decyzję Socialnej Poistovnej Centrala w B. i zwrócił sprawę do ponownego rozpoznania.

Oświadczyła, że na podstawie identycznych rozstrzygnięć zapadłych w sprawie współpracowników odwołującej można przewidywać, że Socialna Poistovna Centrala
w B. także w tej sprawie uchyli decyzję Socialnej Poistovnej Oddział
w C. z nakazaniem ustalenia poprawnie stanu faktycznego z uwzględnieniem praw przysługujących odwołującej się jako pracownikowi słowackiego przedsiębiorcy.

Mając powyższe na uwadze, odwołująca podniosła, że w jej ocenie dysponuje ważnym zgłoszeniem do ubezpieczeń słowackich w okresie zatrudnienia w spółce (...) s.r.o., od 1 stycznia 2013r. do 22 września 2014r. co oznacza, że zaskarżona decyzja została
wydana na podstawie dowolnie ustalonego stanu faktycznego przez polską instytucję, co czyni apelację zasadną.

Na rozprawie apelacyjnej odwołująca pozostawiła bez odpowiedzi zapytanie Sądu, czy otrzymała z instytucji słowackiej bądź innego organu formularz A1.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonej nie zasługuje na uwzględnienie.

W odniesieniu do sformułowanego jako najdalej idącego zarzutu nieważności postępowania, o jakim stanowi art. 379 pkt 5 k.p.c. przez pozbawienie zainteresowanego obrony swoich praw i powiązanego z nim zarzutu naruszenia prawa procesowego,
tj. art. 477 ¹¹ k.p.c. przez zaniechanie wezwania do udziału w postępowaniu pracodawcy ubezpieczonej – spółki (...) s.r.o. pomimo, że przysługuje jej status zainteresowanego w sprawie, podkreślić należy, że wbrew twierdzeniom apelującej,
Sąd I instancji nie dopuścił się ich naruszenia pomijając udział w sprawie w charakterze zainteresowanego pracodawcy ubezpieczonej, a brak jego udziału w niniejszym postępowaniu nie skutkuje nieważnością.

Zgodnie z treścią art. 477 ¹¹ § 1 k.p.c. - w brzmieniu obowiązującym w spornym okresie, stronami są ubezpieczony, inna osoba, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja, organ rentowy i zainteresowany. Zainteresowanym jest ten, czyje prawa lub obowiązki zależą od rozstrzygnięcia sprawy. Jeżeli osoba taka nie została wezwana do udziału w sprawie przed organem rentowym, sąd wezwie ją do udziału w postępowaniu bądź z urzędu, bądź na jej wniosek lub na wniosek jednej ze stron (§ 2).

Brak jest podstaw do stwierdzenia, iż status zainteresowanego winien posiadać pracodawca ubezpieczonej.

Nie można także zasadnie twierdzić, że brak udziału w postępowaniu pracodawcy ubezpieczonej skutkowałoby pozbawieniem go obrony swych praw, a w konsekwencji miałoby prowadzić do nieważności postepowania (art. 379 pkt 5 k.p.c.).

Dopiero w sytuacji, gdy konkretna osoba posiada status zainteresowanego ze względu na przedmiot określonego postępowania w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych, wskazujący, że w określonym wypadku spełniona została ustawowa przesłanka prawna polegająca na tym, iż prawa i obowiązki tej osoby zależą od rozstrzygnięcia w tej sprawie,
to niewezwanie jej przez sąd do udziału w postępowaniu w charakterze strony (art. 477 ¹¹
§ 1 k.p.c. w związku z art. 477 ¹¹ § 2 zdanie drugie k.p.c.) powoduje nieważność postępowania polegającą na pozbawieniu możności obrony praw - art. 379 pkt 5 w związku z art. 477 ¹¹
§ 1 k.p.c. (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 28 sierpnia 2014r., II UK 539/13, LEX nr 1511199 oraz z dnia 24 czerwca 2015r., I UK 373/14, LEX nr 1771398).

Zakładając, że Sąd I instancji dopuścił się naruszenia art. 477 ¹¹ k.p.c., naruszenie to nie miało żadnego wpływu na wynik sprawy. Jak słusznie zauważył Sąd Najwyższy
w uzasadnieniu wyroku z dnia 7 lutego 2004r. (III CK 290/02) - pozbawienie strony możności obrony należy oceniać przez pryzmat konkretnych okoliczności sprawy i nie należy go wiązać wyłącznie z sytuacją całkowitego wyłączenia strony od udziału w postępowaniu.
Przy analizie, czy doszło do pozbawienia strony możności działania, należy bowiem
najpierw rozważyć, czy nastąpiło naruszenie przepisów procesowych, a w drugiej kolejności
trzeba sprawdzić, czy uchybienie to wpłynęło na możność strony do działania
w postępowaniu, w końcu należy zbadać, czy pomimo realizacji tych przesłanek strona
mogła bronić swych praw. Tylko w razie kumulatywnego spełnienia wszystkich tych trzech przesłanek można odpowiedzieć twierdząco, że strona została pozbawiona możności działania. Nie ma znaczenia natomiast, z jakich powodów to pozbawienie możności obrony nastąpiło, tj. czy było efektem działania sądu, strony przeciwnej, czy też osoby trzeciej.

Odnośnie pozostałych zarzutów, zdaniem Sądu Apelacyjnego, brak jest jakichkolwiek podstaw do ich zaakceptowania. W pierwszej kolejności zaś rozważeniu podlega zarzut dotyczący naruszenia art. 233 k.p.c. jako że prawidłowość zastosowania lub wykładni prawa materialnego może być właściwie oceniona jedynie na podstawie niewadliwie ustalonej podstawy faktycznej rozstrzygnięcia. Skuteczne zatem zgłoszenie zarzutu dotyczącego naruszenia prawa materialnego wchodzi zasadniczo w rachubę jedynie wówczas, gdy ustalony przez sąd pierwszej instancji stan faktyczny, będący podstawą zaskarżonego wyroku, nie budzi zastrzeżeń (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 1997r., II CKN 60/97, OSNC 1997, nr 9, poz. 128).

Po myśli powołanego art. 233 k.p.c., sąd ocenia wiarygodność i moc
dowodów według własnego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego.

Reguła wyrażona w cytowanym przepisie jest nierozerwalnie związana z zasadą swobodnej oceny dowodów, której ramy wyznaczone są wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999r., II UKN 685/98). Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu na
podstawie tego samego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena tych dowodów może być skutecznie podważona (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002r.,
II CKN 817/00, LEX nr 56906). Skuteczne zarzucenie naruszenia przepisu art. 233 k.p.c. wymaga zatem wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego. Jedynie to może być przeciwstawione uprawnieniu do dokonywania swobodnej oceny dowodów (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 1998r., III CKN 4/98, LEX Polonica nr 2111041).

W ocenie Sądu Apelacyjnego, wbrew twierdzeniom apelującej, dokonana przez Sąd Okręgowy ocena materiału dowodowego nie wykracza poza granice zakreślone cytowanym przepisem.

Spór w rozstrzyganej sprawie sprowadzał się do oceny jakie ustawodawstwo jest właściwe w zakresie obowiązujących ubezpieczeń społecznych w spornym okresie w związku z prowadzeniem przez ubezpieczoną pozarolniczej działalności gospodarczej na terenie Polski oraz wykonywanie pracy najemnej na Słowacji w ramach umowy o pracę zawartej przez nią ze spółką (...) s.r.o.

Przeprowadzenie takiej oceny przez instytucję państwa, w którym znajduje się miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej, jak i Sąd Krajowy, jest kwestionowane w orzecznictwie sądowym. Wskazać w tym miejscu należy na pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z 6 czerwca 2013r., sygn. II UK 333/12 (OSNP z 2014 r., Nr 3, poz. 47), zgodnie z którym
nie jest dopuszczalna ocena stosunku prawnego stanowiącego tytuł ubezpieczenia społecznego w innym Państwie Członkowskim przez instytucję miejsca zamieszkania osoby wnoszącej o ustalenie właściwego ustawodawstwa. Stwierdzenia spełnienia warunków ubezpieczenia społecznego w systemie prawnym państwa wykonywania pracy, podlegającym koordynacji na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/04, dokonują organy właściwe do stosowania tego prawa. Istnienie tytułu ubezpieczenia społecznego za granicą - zdaniem Sądu Najwyższego - wyklucza dokonywanie ustaleń przeciwko dowodowi ubezpieczenia społecznego w innym państwie, a nadto określenie ustawodawstwa właściwego, wskazującego na instytucję miejsca świadczenia pracy najemnej wyłącza ocenę przez instytucję miejsca zamieszkania, czy stosunek prawny będący podstawą objęcia ubezpieczeniem społecznym w kraju świadczenia pracy jest ważny według prawa miejsca zamieszkania ubezpieczonego.

Sąd Najwyższy podkreślił także, że jest oczywiste, że instytucja miejsca zamieszkania osoby ubiegającej się o ustalenie ubezpieczenia społecznego w innym państwie może powziąć wątpliwości co do określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa, lecz może chodzić jedynie o wątpliwości co do określenia ustawodawstwa mającego zastosowanie do zainteresowanego, z uwzględnieniem art. 13 rozporządzenia podstawowego i odpowiednich przepisów art. 14 rozporządzenia wykonawczego, czyli niepewności co do tego, czy osoba zainteresowana jest objęta systemem zabezpieczenia społecznego w więcej, niż jednym państwie członkowskim. Wątpliwości tych instytucja miejsca zamieszkania wnioskodawcy nie może sama rozstrzygać, lecz musi dostosować się do trybu rozwiązywania sporów,
co do ustalenia ustawodawstwa właściwego, wskazanego w szczególności, w oparciu
o art. 6, 15 oraz 16 rozporządzenia nr 987/2009, które nakazują zwrócenie się - w przypadku istnienia wątpliwości, bądź rozbieżności - do instytucji innego Państwa Członkowskiego. Instytucje niezwłocznie dostarczają lub wymieniają między sobą wszystkie dane niezbędne
dla ustanowienia i określenia praw i obowiązków osób, do których ma zastosowanie rozporządzenie podstawowe. Przekazywanie tych danych odbywa się bezpośrednio pomiędzy samymi instytucjami lub za pośrednictwem instytucji łącznikowych. Zastosowanie znajduje również decyzja nr A1 Komisji Administracyjnej w sprawie ustanowienia procedury dialogu
i koncyliacji w zakresie ważności dokumentów, określenia ustawodawstwa właściwego
oraz udzielania świadczeń na mocy rozporządzenia nr 883/2004 (Dz. U. C 106 z 24 kwietnia 2010r.).

Poinformowanie więc przez osobę wykonującą pracę w dwóch lub więcej Państwach Członkowskich instytucji wyznaczonej przez właściwą władzę Państwa Członkowskiego,
w którym ma miejsce zamieszkania, o tym fakcie wymaga - ze względu na zaistnienie czynnika ponadkrajowego w ubezpieczeniu społecznym - zastosowania procedury przestrzegającej właściwości i kompetencji instytucji ubezpieczeń społecznych, przewidzianej w przepisach art. 16 rozporządzenia wykonawczego nr 987/2009. Informacja ta jest podstawą do niezwłocznego, lecz tylko wstępnego i tymczasowego ustalenia dla niej ustawodawstwa właściwego, stosownie do zasad kolizyjnych ustalonych w art. 13 rozporządzenia podstawowego.

O tymczasowym określeniu prawa, według którego obejmuje się tę osobę ubezpieczeniem społecznym, instytucja miejsca zamieszkania wnioskodawcy informuje wyznaczone instytucje państwa, w którym wykonywana jest praca. Od tej chwili biegnie termin dwóch miesięcy, w czasie których przynajmniej jedna z zainteresowanych instytucji może poinformować instytucję miejsca zamieszkania o niemożności zaakceptowania ustalonego ustawodawstwa lub o swojej odmiennej opinii w tej kwestii. Gdy to nie nastąpi, tymczasowe określenie ustawodawstwa staje się ostateczne.

Współdziałanie i opieranie się na porozumieniu instytucji właściwych ze względu na miejsce zamieszkania ubezpieczonego i ze względu na miejsce wykonywania przez niego pracy najemnej oznacza, że do instytucji właściwych, jak również do sądu krajowego należy przede wszystkim prawomocne ustalenie, czy osoba żądająca ustalenia właściwego ustawodawstwa podlega ubezpieczeniu społecznemu w każdym ze wskazanych przez nią państw i postąpienie w celu ustalenia stanu zgodnego z art. 11 ust. 1 rozporządzenia podstawowego. Organ rentowy, ani sądy nie mogą spowodować sytuacji, w której osoba prowadząca działalność i wykonująca pracę najemną w różnych Państwach Członkowskich Unii nie będzie podlegała żadnemu ustawodawstwu lub, że będzie podlegała ustawodawstwu więcej, niż jednego Państwa. Przedstawione stanowisko prezentowane jest w kolejnych orzeczeniach Sądu Najwyższego (por. np. wyrok z 9 stycznia 2014r., sygn. I UK 275/13).

Z przedłożonego przez ubezpieczoną w języku słowackim odpisu wyroku
Sądu Najwyższego Republiki Słowackiej z dnia 22 sierpnia 2017r., znak: ISzso/36/2015
(k. 105 a.s.) wynika jak sama zresztą stwierdziła ubezpieczona, że wyrokiem tym Sąd Najwyższy uchylił decyzję Socialnej Poistovnej Centrala w B. i zwrócił sprawę do ponownego rozpoznania. Sprawa ubezpieczonej nie została zatem prawomocnie zakończona w kraju wykonywania pracy, a ubezpieczona nie przedłożyła formularza A1.

Przedstawione przez apelującą argumenty nie wnoszą do sprawy żadnych nowych okoliczności faktycznych ani prawnych, mogących stanowić podstawę zmiany zaskarżonego orzeczenia, a stanowią wyłącznie polemikę z dokonaną przez Sąd I instancji w ramach swobodnej oceny dowodów interpretacją przepisów ustawy.

Podkreślenia wymaga, że ani Sąd Apelacyjny ani Sąd Okręgowy nie miały podstaw do kwestionowania stanowiska organu rentowego nawet w kontekście otrzymanej informacji
o orzeczeniu słowackiego Sądu Najwyższego, albowiem samo orzeczenie nie przesądzało
o kwestii podlegania ustawodawstwu słowackiemu.

Jeśli stanowisko ubezpieczonej w toku dalszego postępowania się potwierdzi po jej myśli, będzie ona uprawniona do żądania wznowienia niniejszego postępowania.

Ponadto wskazać należy, że w ramach prawa polskiego ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.). Zatem to
w interesie odwołującej było wystąpienie przed organem słowackim o wystawienie formularza A1.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny, na mocy art. 385 k.p.c. orzekł
o oddaleniu apelacji jako bezzasadnej.

/-/ SSA L. Jachimowska /-/ SSA M. Małek-Bujak /-/ SSA J. Ansion

Sędzia Przewodniczący Sędzia

MP