Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bielsku-Białej wyrokiem z dnia 14 października 2021r. zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. z dnia 17 lutego 2021r. i przyznał J. P. prawo do emerytury pomostowej od dnia 2 marca 2021r., zasądzając
w punkcie dwa na jego rzecz od organu rentowego kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Sąd pierwszej instancji ustalił, iż J. P., urodzony (...), w dniu złożenia wniosku o emeryturę pomostową pobierał zasiłek chorobowy – do dnia
1 marca 2021r. Odwołujący pozostawał w zatrudnieniu do 31 października 2020r. w (...). J. P. pobierał zasiłki chorobowe po ustaniu zatrudnienia w okresie od 1 listopada 2020r. do 1 marca 2021r. Sąd ustalił, że odwołujący od 1 grudnia 1983r. do 31 października 2020r. pracował w (...) S.A. w W., w pełnym wymiarze czasu pracy, wykonując pracę: robotnika kwalifikowanego, elektromontera sieci trakcyjnej, elektromontera sieci i urządzeń elektrotrakcyjnych, mechanika, starszego robotnika kwalifikowanego, starszego elektromontera, specjalisty montera i elektromontera kwalifikowanego oraz kierownika pociągu gospodarczego i roboczego. Pracodawca wystawił ubezpieczonemu świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach za okres zatrudnienia
w jednostce organizacyjnej (...) od 1 grudnia 1983r. do 31 grudnia 2008r. – praca wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.
W świadectwie pracy w szczególnych warunkach podano, że w okresie od 2010r. do 2011r. także wykonywał pracę w szczególnych warunkach, ale nie sprecyzowano wymiaru czasu pracy w poszczególnych okresach lat 2010 i 2011. W okresie od
1 grudnia 1983r. do 14 marca 1984r. ubezpieczony pracował jako robotnik kwalifikowany, w pełnym wymiarze czasu pracy, w systemie zmianowym - (...), zajmując się naprawianiem lokomotyw spalinowych i innych urządzeń związanych z taborem kolejowym i utrzymaniem ruchu pociągów. Od 15 marca 1984r. ubezpieczony pracował w Oddziale (...) w B. Odcinek (...) jako elektromonter sieci trakcyjnej (naprawy, przeglądy sieci, naprawy usterek i in.). Od
1 sierpnia 1986r. do 31 sierpnia 1994r. pracował jako elektromonter sieci i urządzeń elektrotrakcyjnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Następnie, otrzymał angaż na stanowisko starszego robotnika kwalifikowanego w Sekcji (...)
w B., wykonując stale i w pełnym wymiarze czasu pracy czynności związane bezpośrednio z utrzymaniem ruchu pociągów (utrzymanie sieci trakcyjnej). Od 1 maja 1995r. odwołujący pełnił obowiązki starszego elektromontera w pełnym wymiarze czasu pracy.

W dalszej kolejności Sąd Okręgowy ustalił, iż 18 lutego 2003r. wszedł w życie Zakładowy Układ Zbiorowy Pracy dla pracowników (...), zgodnie z którym w zakresie warunków pracy odwołujący nadal pracował w Sekcji (...), a jego stanowisko określono jako – specjalista monter. W zakresie warunków płacy m.in. przysługiwał mu dodatek za pracę w warunkach szkodliwych dla zdrowia według zasad określonych w załączniku nr 12 do w/w ZUZP. Pracę powyższą świadczył do 31 grudnia 2008r. i w późniejszym okresie zatrudnienia. Odwołujący obok obowiązków specjalisty montera wykonywał także obowiązki kierownika pociągu gospodarczego i roboczego w niepełnym wymiarze czasu pracy, a to po ukończeniu specjalnego kursu w 2000r. Pracę montera sieci i kierownika pociągu odwołujący świadczył co najmniej w okresie od 1 marca 2010r. do 31 maja 2011r., od 1 sierpnia 2011r. do 31 sierpnia 2011r., od 1 października 2011r. do 30 kwietnia 2012r., od
1 czerwca 2012r. do 30 listopada 2011r. Jako kierownik pociągu odwołujący przygotowywał do wyjazdu pociągi (sprawdzał hamulce, sygnalizację i in.). W trakcie ośmiogodzinnego dnia pracy wykonywał pracę elektromontera i kierownika pociągu, mimo że nie powinno się łączyć tych funkcji.

W rozważaniach prawnych Sąd pierwszej instancji wskazał, iż w sprawie znajdują zastosowanie przepisy art. 49 pk 1-3 w zw. z art. 3 ust. 7 ustawy z dnia
19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2018r. poz. 1924 i zm.).

W ocenie tego Sądu materiał dowodowy, tzn. dokumenty zawarte w aktach osobowych odwołującego, uzupełnione jego wiarygodnymi zeznaniami na okoliczność charakteru pracy świadczonej w okresie od 1 grudnia 1983r. do 31 grudnia 2008r., pozwoliły uznać, że spełnił on warunki wskazane w cyt. wyżej przepisach.
W szczególności, z dokumentacji osobowej ubezpieczonego jednoznacznie wynika, że od początku zatrudnienia w (...) jako robotnik kwalifikowany wykonywał prace związane bezpośrednio z utrzymaniem ruchu pociągów, a następnie od 15 marca 1984r. prace elektromontera sieci i elektromontera sieci i urządzeń elektrotrakcyjnych. Do 31 grudnia 2008r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy świadczył pracę kwalifikowaną jako praca w szczególnych warunkach, co potwierdził także pracodawca ubezpieczonego. Odwołujący spełnił warunki z art. 3 pkt 7 w zw. z art. 49 ustawy z emeryturach pomostowych, bowiem urodził się po dniu 31 grudnia 1948r., legitymuje się w dniu 1 stycznia 2009r. minimalnym 15 letnim okresem pracy w szczególnych warunkach, osiągnął wymagany wiek 60 lat, legitymuje się okresami składkowymi i nieskładkowymi, wykonywał przed dniem 1 stycznia 1999r. prace w szczególnych warunkach w rozumieniu przepisów art. 32 i 33 ustawy z dnia
17 grudnia 1999r. o emeryturach i rentach z FUS, jak też rozwiązano z nim stosunek pracy. Odwołujący spełnił przesłanki z § 2 ust. 1 i § 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach (…) Zał. nr 1 Wykaz A Dział VIII poz. 13 i 15, w zw.
z zarządzeniem Ministra Komunikacji z 29 czerwca 1983r. w sprawie prac
w szczególnych warunkach (…) DZ.Urz. MK z 13 lipca 1983 r Zał. nr 1 Wykaz A Dział VIII poz. 13 – prace zakładowych służb kolejowych ust. 4, ust. 15, poz. 14 ust. 15 i poz. 16 ust. 1. Odwołujący pozostawał w zatrudnieniu do 31 października 2020r.,
a zasiłek chorobowy został wypłacony po raz ostatni 1 marca 2021r., wobec
tego świadczenie należało przyznać, zgodnie z art. 15 ust. 1 i 2 ustawy z dnia
19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych, od dnia 2 marca 2021r. W ocenie
Sądu Okręgowego nie było podstaw do uznania, że odwołujący stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę kierownika pociągu gospodarczego
i roboczego, mimo, że posiadał stosowne uprawnienia do wykonywania tych
czynności oraz realizował te czynności w połączeniu ze stanowiskiem specjalisty montera.

Sąd pierwszej instancji orzekł na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k. p. c., zaś o kosztach zastępstwa procesowego po myśli art. 98 § 1 i 2, art. 98 § 1 ¹ k. p. c. oraz § 9 ust . 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokacie (Dz. U. poz. 1800 i zm.).

Apelację od wyroku wniósł organ rentowy.

Organ rentowy zaskarżył wyrok w całości, zarzucając mu:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego – art. 3 w zw. z art. 49, art. 4 ustawy
z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2018r., poz. 1924), poprzez błędne ustalenie, że ubezpieczony nabył prawo do emerytury pomostowej, mimo że ubezpieczony na przestrzeni całego życia nie wykazał żadnego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

1.  naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 k.p.c. poprzez dokonanie
w sposób dowolny oceny zebranego materiału, skutkujące przyjęciem,
że odwołujący spełnia warunki do przyznania emerytury pomostowej.

Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez oddalenie odwołania.

W uzasadnieniu swojego stanowiska apelujący wskazał, iż Sąd pierwszej instancji oparł się wyłącznie na przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze i nie wskazał przepisów ustawy o emeryturach pomostowych, które jego zdaniem winny mieć zastosowanie
w sprawie.

J. P. w odpowiedzi na apelację wniósł jej oddalenie oraz zasądzenie na swoją rzecz od organu rentowego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego
w wysokości według norm przepisanych - z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku Sądu drugiej instancji
w przedmiocie kosztów postępowania do dnia zapłaty.

Rozpoznając apelację organu rentowego, Sąd Apelacyjny ustalił i zważył,
co następuje.

Apelacja organu rentowego okazała się zasadna, stąd zaszła konieczność wydania w sprawie orzeczenia kasatoryjnego.

Ubezpieczony wystąpił o ustalenie prawa do emerytury pomostowej; materialnoprawną podstawę roszczenia stanowią przepisy ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych (tekst jednolity: Dz. U. z 2018r., poz. 1924). Ustawa w swoim założeniu miała ograniczyć krąg uprawnionych osób do otrzymania świadczenia poprzedzającego emeryturę uzyskiwaną w ustawowym wieku emerytalnym. Służą do tego przepisy art. 4 i art. 49 ustawy, narzucające znacznie wyższe rygory w zakresie rodzaju świadczonej pracy, niż to miało miejsce w oparciu
o przepisy ustawy z dnia 17 grudnia o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2022r. poz. 504) i funkcjonujące wraz z nią przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze. Obecnie katalog wykazu prac w szczególnych warunkach
i o szczególnym charakterze znajduje się w załącznikach nr 1 i 2 do ustawy
o emeryturach pomostowych. Zwraca uwagę znacznie zawężony krąg prac objętych przywilejem, przy czym w dalszym ciągu wymaganym jest, by rodzaj opisanych
w załącznikach prac wykonywać w pełnym wymiarze czasu pracy (art. 3 ust. 4 i 5 ustawy).

Ubezpieczony przez cały okres swojej aktywności zawodowej wykonywał prace elektromontera sieci trakcyjnej i urządzeń elektrotrakcyjnych na kolei, co kwalifikowano jako prace w szczególnym charakterze, uprawniające do obniżenia wieku emerytalnego – w oparciu o treść § 4 ust. 3 rozporządzenia. W chwili obecnej tylko niektórym pracom wykonywanym na kolei nadano status pracy w szczególnym charakterze – opis tych prac znajduje się pod pozycjami 5 i 6 załącznika nr 2 do ustawy pomostowej. I tak według pozycji 5 są to prace maszynistów pojazdów trakcyjnych
i kierowników pociągów, zaś wedle pozycji 6 prace bezpośrednio przy ustawianiu drogi przebiegu pociągów i pojazdów metra.

Analiza sytuacji ubezpieczonego wskazuje, iż do uzyskania prawa do emerytury pomostowej winien on wykazać po dniu 31 grudnia 2008r. okres pracy według załącznika nr 2 poz. 5 lub 6 do ustawy, świadczonej w pełnym wymiarze czasu pracy, przy czym mowa tu o pracy kierownika pociągu. Tymczasem zarówno z dokumentacji

dołączonej do akt sprawy, jak i z zeznań samego ubezpieczonego, złożonych na rozprawie przed Sądem Apelacyjnym w dniu 15 grudnia 2022r., wynika, iż jego praca kierownika pociągu ograniczała się z reguły do kilku godzin podstawowego czasu pracy, a w pozostałym zakresie polegała na pracy elektromontera, tj. pracy nie objętej wykazem. Wypada zwrócić uwagę, iż sam pracodawca wskazywał na prace ubezpieczonego w charakterze kierownika pociągu gospodarczego i roboczego, świadczone w niepełnym wymiarze czasu pracy (patrz; pismo z dnia 19 stycznia
2021r. - k. 13 a.s.). Należy wskazać, iż przepisów w zakresie prawa do świadczeń nie wolno traktować rozszerzająco, co oznacza, iż nie sposób przyjąć istnienia tej pracy świadczonej w pełnym wymiarze wbrew zgromadzonemu materiałowi dowodowemu.

Wypada przyznać rację organowi rentowemu, zwracającemu uwagę, iż Sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu do kontrolowanego orzeczenia nie odniósł się żadną miarą do treści przepisów załącznika, których analiza w zakresie spełnienia warunków ustawowych dopiero dawałaby uprawnienie do uzyskania świadczenia.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności apelacja organu rentownego okazała się zasadna, a Sąd Apelacyjny zmuszony był zmienić zaskarżony wyrok - w trybie
art. 386 § 1 k.p.c.

/-/SSA Gabriela Pietrzyk-Cyrbus