Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 stycznia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący	SSA Witold Nowakowski (spr.)
Sędziowie	SSA Wojciech Bzibziak SSA Alicja Kolonko
Protokolant	Agnieszka Turczyńska

Przy udziale –

po rozpoznaniu w dniu 16 stycznia 2014r. w Katowicach

sprawy z odwołania K. K. (K. K.)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach

z dnia 23 maja 2013r. sygn. akt XI U 2278/12

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

/-/ SSA W.Bzibziak /-/ SSA W.Nowakowski /-/ SSA A.Kolonko

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 2139/13

UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. odmówił K. K. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, bowiem
w ostatnim 10-leciu przed dniem zgłoszenia wniosku, tj. od 16 listopada 2001 r.
do 17 listopada 2011 r. oraz w ostatnim 10-leciu przed dniem powstania niezdolności do pracy, tj. od 9 listopada 2001 r. do 10 listopada 2011 r. udowodnił jedynie 3 miesiące okresów składkowych i nieskładkowych, zamiast wymaganych lat 5, natomiast w ostatnim 10-leciu przed powstaniem niezdolności do pracy przesuniętym o okres pobierania renty, tj. w okresie od 12 marca 1996 r. do 10 listopada 2011 r. - 4 miesiące i 20 dni takich okresów, zamiast wymaganych przepisami lat 5.

W odwołaniu K. K. podniósł, że 10 listopada 2012 r. przeszedł dwa zawały serca i z tego powodu był hospitalizowany. Przyznał, że w ostatnim 10-leciu przed zgłoszeniem wniosku nie wykazał wymaganego okresu pięcioletniego, gdyż od 1 sierpnia 2000 r. do 31 marca 2006 r. pobierał rentę. Podobnie nie spełnił tego warunku w ostatnim
10-leciu przed dniem powstania niezdolności do pracy, ponieważ przepracował 3 miesiące,
a w okresie pozostałym pobierał rentę. Nie zgodził się z ustaleniem ZUS, iż od 12 marca
1996 r. do 10 listopada 2011 r., tj. w 10-leciu przed powstaniem niezdolności do pracy przesuniętym o okres pobierania renty udowodnił wyłącznie 4 miesiące i 20 dni stażu pracy, gdyż działalność gospodarczą prowadził od 27 czerwca 1992 r. do 31 sierpnia 1999 r., zatem w okresie od 12 marca 1996 r. do otrzymania renty, tj. 1 sierpnia 2000 r. przepracował 3 lata, 4 miesiące i 19 dni. Zwrócił uwagę na to, iż po dacie badania przez lekarza orzecznika ZUS
3 stycznia 2012 r. był dwukrotnie hospitalizowany, oczekuje na leczenie zastawki mitralnej
i tętnicy szyjnej.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania z przyczyn, które stanowiły podstawę wydania zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy w Katowicach ustalił, iż K. K. w okresie
od 1 sierpnia 2000 r. do 31 marca 2006 r. pobierał rentę z tytułu niezdolności do pracy. Wniosek o ponowne przyznanie świadczenia złożył 18 listopada 2011 r. Orzeczeniem
z 3 stycznia 2012 r. lekarz orzecznik ZUS stwierdził, iż ubezpieczony jest częściowo niezdolny do pracy od 11 listopada 2011 r. do 31 stycznia 2014 r.
Orzeczenia tego ubezpieczony nie kwestionował. Decyzją z 13 lutego 2012 r. ZUS odmówił mu prawa do świadczenia z uwagi na brak wymaganego stażu pracy.

W ostatnim dziesięcioleciu przed dniem zgłoszenia wniosku, tj. w okresie
od 16 listopada 2001 r. do 17 listopada 2011 r. oraz w ostatnim dziesięcioleciu przed dniem powstania niezdolności do pracy, tj. od 9 listopada 2001 r. do 10 listopada 2011 r. ubezpieczony udowodnił 3 miesiące okresów składkowych i nieskładkowych.
W dziesięcioleciu przed dniem powstania niezdolności do pracy, przesuniętym o okres pobierania renty, tj. od 12 marca 1996 r. do 10 listopada 2011 r. udowodnił jedynie 4 miesiące i 20 dni takich okresów.

Ubezpieczony urodził się (...), zatem w dacie złożenia wniosku miał ukończone 56 lat. Uzyskał wykształcenie zasadnicze zawodowe, z zawodu jest kierowcą - mechanikiem. Ostatnio prowadził działalność gospodarczą - piwiarnię. Cierpi na schorzenia narządu ruchu oraz kardiologiczne.

W ocenie biegłego lekarza ortopedy ubezpieczony nie jest, ani też nie był przed dniem 31 września 2007 r. niezdolny do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji lub ostatnio wykonywanej. U ubezpieczonego rozpoznaje się kliniczne i radiologiczne cechy spondylozy szyjnej, jednak nie był leczony ortopedycznie, a w okresie 4 lat sporadycznie odnotowano wizyty u neurologa, bez podjęcia leczenia usprawniającego i fizykalnego. Upośledzenie funkcji szkieletu osiowego oraz palca V ręki prawej jest niewielkie i nie skutkuje ograniczeniem jego zdolności do zatrudnienia na ogólnym rynku pracy.

Biegły lekarz kardiolog stwierdził, że ubezpieczony nie był częściowo ani całkowicie niezdolny do pracy do 31 września 2007 r. Zauważył jednak znaczne pogorszenie stanu zdrowia ubezpieczonego od 11 listopada 2011 r., kiedy doznał zawału serca i przeszedł kilkakrotną angioplastykę naczyń niedrożnych miażdżycowo. Rozpoznał także upośledzenie funkcji kurczliwej serca i procesu miażdżycowego w naczyniach tętniczych obwodowych. Zasięg zmian miażdżycowych w tętnicach szyjnych wymagał leczenia zabiegowego - udrożnienia tętnicy szyjnej, zamkniętej miażdżycowo. Wskazał, że ubezpieczony wymaga obecnie stałej kontroli kardiologicznej, rehabilitacji leczniczej i oszczędzającego trybu życia. Uznał ubezpieczonego za okresowo całkowicie niezdolnego do pracy od 11 listopada 2011 r. do 31 grudnia 2014 r.

Ubezpieczony zakwestionował ustalony przez biegłego kardiologa okres trwania niezdolności do pracy. Wskazał, że w (...) r. ukończy 60 lat, w związku z czym na skutek osiągnięcia wieku emerytalnego i posiadania 15 lat pracy w warunkach szczególnych nabędzie prawo do emerytury. Przyznanie prawa do renty do końca 2014 r. spowoduje konieczność ponownego ubiegania się o rentę do czasu uzyskania prawa do emerytury,
stąd zasadne w jego ocenie byłoby przyznanie prawa do renty do lipca 2015 r. Zarzucił również, iż ta sama biegła wydawała już dwie opinie w sprawie stanu jego zdrowia, a ich treść uprzednio pozbawiła go prawa do przywrócenia renty w 2006 r.

Przesłuchany w charakterze strony ubezpieczony zeznał, że przyczyną jego niezdolności do pracy są schorzenia kardiologiczne, od 1998 r. odczuwa dolegliwości ze strony układu krążenia, występuje nadciśnienie tętnicze. Te przyczyny były podstawą przyznania mu renty w latach 2000-2006. W 2011 r. stan jego zdrowia uległ pogorszeniu na skutek zawału mięśnia sercowego podwójnego, kilkakrotnie przeprowadzono angioplastykę oraz hospitalizację, założono również 5 stentów. Podkreślił, że nie kwestionuje opinii kardiologa, ale uważa, że niezdolność ma charakter stały.

Sąd Okręgowy podzielił wnioski opinii biegłego kardiologa, bowiem to schorzenia kardiologiczne legły u podstaw uznania ubezpieczonego za całkowicie niezdolnego do pracy, okresowo od 11 listopada 2011 r. do 31 grudnia 2014 r. Istotne jest przy tym, że od dnia powstania niezdolności nastąpiło pogorszenie stanu zdrowia ubezpieczonego, wymagające stałej kontroli kardiologicznej, rehabilitacji leczniczej, oszczędzającego trybu życia
i wykluczające okresowo zdolność do pracy.

Mając na uwadze powyższe okoliczności, Sąd Okręgowy wskazał dyspozycje: art.12, art. 57 ust. 1 i 2, art. 58 i art. 59 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 153 z 2009 r., poz. 1227 z późn. zm.)
i powołał się na uchwałę składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 23 marca 2006 r. (OSNP
Nr 19-20 z 2006 r. poz.305), zgodnie z którą „renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący
co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny
do pracy (art. 57 ust. 2 ustawy emerytalnej), bez potrzeby wykazywania przewidzianego
w art. 58 ust. 2 tej ustawy pięcioletniego okresu składkowego i nieskładkowego przypadającego w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy”.

W ocenie Sądu Okręgowego, w przypadku ubezpieczonego do przyznania prawa do renty wystarczało istnienie całkowitej niezdolności do pracy i co najmniej 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Łączny staż pracy ubezpieczonego wynosił 25 lat, 5 miesięcy i 17 dni, a więc powyżej lat 25. Miarodajną w przedmiocie istnienia i stopnia niezdolności ubezpieczonego do pracy była pozytywna opinia biegłej z zakresu kardiologii.

Zatem z odwołaniem się nadto do art.100 ust.1 i art.129 ust.1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy poczynając od 18 listopada 2011 r. do 31 grudnia 2014 r.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wniósł organ rentowy, zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 58 ust. 4 w związku z 57 ustawy z 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przez bezzasadne niezastosowanie art. 58 ust. 4 i błędną wykładnię art. 57 i uznanie, że ubezpieczony spełnił ustawowe przesłanki do nabycia prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy na okres wskazany w wyroku, podczas gdy w rzeczywistości warunków tych nie spełnił.

Wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania w całości, względnie
o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Na uzasadnienie skarżący podniósł, że poczynając od 23 września 2011 r. do art. 58 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych dodano ust. 4, według którego ust. 2 (tj. ustanawiający wymóg, aby 5-letni okres składkowy
i nieskładkowy przypadał w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku
o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy) nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy, o którym mowa w art. 6, wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy. Tak więc w zakresie uregulowanym w art. 58 ust. 4 ustawy emerytalnej, wskazana wyżej uchwała SN z 23 marca 2006 r. niewątpliwie straciła aktualność, skoro powołany przepis wprost wymaga udowodnienia 30-letniego okresu składkowego dla mężczyzny całkowicie niezdolnego do pracy, jako przesłanki umożliwiającej ustalenie uprawnień dla ubezpieczonego, który nie udowodnił 5-letniego okresu składkowego i nieskładkowego, przypadającego w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy.

Ubezpieczony nie legitymuje się 30-letnim okresem składkowym, wobec czego nie spełnia warunków, o których mowa w art. 58 ust. 4 w zw. z art. 57 ustawy emerytalnej.

W odpowiedzi na apelację ubezpieczony podniósł, iż ZUS w uzasadnieniu apelacji zarzuca, że Sąd I instancji nie zastosował w sprawie art. 58 ust. 4. Tymczasem Sąd I instancji zastosował art. 57 ustawy emerytalnej, do którego wcześniej ZUS ciągle się odnosił.
Otóż w decyzji z 13 lutego 2012 r. i odpowiedzi na odwołanie z 27 marca 2012 r. organ rentowy przytacza art. 57, zgodnie z którym ust. 2 pkt. 3 nie stosuje się wobec mężczyzny posiadającego co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy, jeżeli uznany został
za całkowicie niezdolnego do pracy. Ubezpieczony zaznaczył, że spełnia warunki określone w art. 57 ustawy.

Sąd Apelacyjny zważył, co nasteruje:

apelacja jest zasadna.

Sąd Okręgowy przeprowadził prawidłowe postępowanie dowodowe i dokonał trafnych ustaleń faktycznych. Jednak rozstrzygnięcie nie może się ostać.

Ubezpieczony nie udowodnił co najmniej pięciu lat okresów składkowych
i nieskładkowych w ostatnim dziesięcioleciu przed dniem zgłoszenia wniosku, ani też
w dziesięcioleciu przed dniem powstania niezdolności do pracy, przesuniętym o okres pobierania renty. Łącznie wykazał 25 lat, 5 miesięcy i 17 dni okresów składkowych
i nieskładkowych.

W kwestii spełniania przez K. K. warunków do nabycia prawa do renty z powołaniem się na całkowitą niezdolność do pracy stwierdzić trzeba, że podstawą niniejszego sporu jest istotna zmiana stanu prawnego, jaka nastąpiła z dniem 23 września 2011 r., wobec wejścia w życie w tym dniu przepisu art. 58 ust. 4 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Nowelizacja ta wykluczyła równocześnie dotychczasowy sposób interpretacji przepisu art. 57 ust. 2 ustawy, dokonany
w szczególności wskazaną przez Sąd Okręgowy uchwałą 7 Sędziów Sądu Najwyższego.

Przepis art. 57 ust. 2 ustawy o nie uległ natomiast zmianie. Stanowi on, że przepisu ust. 1 pkt. 3 (czyli konieczności powstania niezdolności do pracy w okresie nie późniejszym niż 18 miesięcy od upływu okresów wskazanych w tym przepisie) nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej
20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Judykatura, a w szczególności orzecznictwo Sądu Najwyższego, wyprowadziło z tego przepisu pogląd, że renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub
25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy (art. 57 ust. 2 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - jednolity tekst: Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zmianami), bez potrzeby wykazywania przewidzianego w art. 58 ust. 2 tej ustawy pięcioletniego okresu składkowego
i nieskładkowego przypadającego w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy. (por. uchwała 7 Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2006 r. sygn. I UZP 5/05, OSNP Nr 19-20 z 2006 r.
poz. 305).

Przepis art. 58 ust. 4 omawianej ustawy, który wszedł w życie z dniem 23 września 2011 r., wykluczył ten sposób interpretacji przepisu art. 57 ust. 2 tej ustawy, gdyż stanowi on, że przepisu art. 58 ust. 2 (czyli wymogu udowodnienia co najmniej pięcioletniego okresu składkowego i nieskładkowego w ostatnim dziesięcioleciu liczonym wstecz od dnia zgłoszenia wniosku lub od dnia powstania niezdolności do pracy) nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy, o którym mowa w art. 6, wynoszący
co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

W świetle tego uregulowania ubezpieczony nie może uzyskać prawa do renty mimo całkowitej niezdolności do pracy, bowiem jego łączny okres składkowy nie sięga
pułapu 30 lat.

Kluczowe zatem pozostaje wskazanie jaki stan prawny, dotyczący ustalenia przesłanek dla nabycia przez K. K. prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy ma zastosowanie w niniejszej sprawie, tym bardziej, że w świetle
art. 100 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, decyzja organu rentowego o przyznaniu prawa do świadczenia nie ma charakteru konstytutywnego, lecz deklaratoryjny, ponieważ prawo do świadczenia powstaje
z chwilą spełnienia wszystkich ustawowo określonych przesłanek je warunkujących.
Jednak decydujące znaczenie ma ustalenie, jakie przesłanki winny być spełnione dla powstania prawa do świadczenia, a zatem jaki stan prawny należy stosować jako kryterium
tej oceny.

Z mocy art. 116 ust. 1 omawianej ustawy postępowanie w sprawie o przyznanie prawa do renty rodzinnej wszczyna się na wniosek, gdyż brak w tym zakresie odrębnej regulacji prawnej. Zatem właśnie data złożenia wniosku, zdaniem Sądu Apelacyjnego, wskazuje na to, jaki stan prawny winien być brany pod uwagę jako kryterium ustalenia,
czy zostały spełnione przesłanki do przyznania prawa do świadczenia. Wynika to z art. 186 ustawy, w szczególności z jego ustępu 2 pkt. 1 wskazującego, że przepisy ustawy stosuje się do wniosków o świadczenia zgłoszonych począwszy od dnia jej wejścia w życie. Przepis ten przewiduje stosowanie ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych we wszystkich tych sprawach, w których wprawdzie wniosek został złożony przed jej wejściem w życie, lecz dopiero na jej gruncie możliwe jest przyznanie prawa do świadczenia lub podwyższenie jego wysokości, jak to ma miejsce w obu przypadkach wymienionych w ustępie 1, a także wówczas, gdy choć jedna przesłanka
do przyznania prawa do świadczenia została spełniona po wejściu w życie ustawy.
Nie przewiduje natomiast - jako zasady - możliwości stosowania poprzedniego stanu prawnego, jeżeli tylko wniosek o przyznanie prawa do świadczenia został zgłoszony po jej wejściu w życie. Zweryfikować tę zasadę mogą wyłącznie przepisy intertemporalne.

Tymczasem ustawa z dnia 28 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 187 poz. 1112), która do ustawy
z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wprowadziła przepis art. 58 ust. 4, nie zawiera żadnych przepisów intertemporalnych, należy zatem przyjąć, że przepis ten znajduje zastosowanie do wszystkich wniosków zgłoszonych począwszy od dnia jego wejścia w życie, tzn. od dnia 23 września 2011 r. (por. art. 3 ustawy
i data jej ogłoszenia – 8 września 2011 r.).

Skoro K. K. wniosek o przyznanie prawa do renty złożył w dniu
18 listopada 2011 r., zatem do oceny jego uprawnień do tego świadczenia, stosować należy stan prawny obowiązujący w tym dniu. Z uwagi na datę złożenia wniosku stwierdzić należy, że ubezpieczony nie spełnia przesłanek do nabycia renty z tytułu niezdolności do pracy według art. 58 ust.4 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Mając na uwadze powyższe, z mocy art. 386 § 1 kpc, orzeczono,
jak w sentencji.

/-/ SSA W.Bzibziak /-/ SSA W.Nowakowski /-/ SSA A.Kolonko

Sędzia Przewodniczący Sędzia

ek