Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 kwietnia 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący	SSA Jolanta Ansion (spr.)
Sędziowie	SSA Jolanta Pietrzak SSA Maria Małek-Bujak
Protokolant	Sebastian Adamczyk

po rozpoznaniu w dniu 28 marca 2018 r. w Katowicach

sprawy z odwołania J. L. (J. L.)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

od wyroku Sądu Okręgowego w Częstochowie z dnia 4 października 2017 r.

sygn. akt IV U 962/17

1. zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie,

2. zasądza od ubezpieczonego J. L. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. kwotę 240 zł (dwieście czterdzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

/-/SSA J.Pietrzak /-/SSA J.Ansion /-/SSA M.Małek-Bujak

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 2126/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 13 czerwca 2017 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. odmówił ubezpieczonemu J. L. przyznania prawa do emerytury stwierdzając, że ubezpieczony nie wykazał wymaganego 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach oraz na dzień zgłoszenia wniosku nie osiągnął 60 lat. Jednocześnie wskazano, iż za pracę
w szczególnych warunkach nie uznano zatrudnienia w następujących okresach,
tj. od 3 listopada 1978 roku do 30 września 1991 roku w (...) S.A. na stanowisku montera instalacji wodno-kanalizacyjnej oraz od 1 października
1991 roku do 31 grudnia 1998 roku w (...) Sp. z o.o. na stanowisku montera instalacji i urządzeń wodnokanalizacyjnych, ponieważ wymienione stanowisko jest niezgodne z powołanym resortowym wykazem stanowisk. Ponadto,
w okresie od 5 września 1983 roku do 25 września 1985 roku ubezpieczony pracował za granicą, a brak jest informacji, czy była to praca wykonywana w szczególnych warunkach i na jakim stanowisku pracy.

W odwołaniu od decyzji ubezpieczony podniósł, iż na stanowisku montera instalacji i urządzeń wodno-kanalizacyjnych pracował w głębokich wykopach
przy robotach wodno-kanalizacyjnych oraz na wysokości przy montażu rurociągów.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych - Oddział w C. wniósł
o oddalenie odwołania wywodząc, jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 4 października 2017 roku, sygn. akt
IV U 962/17, Sąd Okręgowy w Częstochowie zmienił decyzję organu rentowego
z dnia 13 czerwca 2017 roku w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu prawo
do emerytury od dnia 14 czerwca 2017 roku oraz zasądził od organu rentowego
na rzecz ubezpieczonego kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd I instancji ustalił, że J. L. urodził się (...).
Od dnia 15 lipca 2014 roku ubezpieczony uprawniony jest do pobierania świadczenia przedemerytalnego.

W dniu 31 maja 2017 roku ubezpieczony złożył wniosek o przyznanie prawa
do emerytury. Na dzień 1 stycznia 1999 roku wnioskodawca wykazał staż emerytalny w wymiarze 25 lat, 5 miesięcy i 7 dni okresów składkowych oraz 8 miesięcy i 8 dni okresów nieskładkowych.

W Przedsiębiorstwie Budowlano- (...)
w C. (następnie (...) S.A.) ubezpieczony zatrudniony był w okresie od 3 listopada 1978 roku do 30 września 1991 roku na stanowisku montera wodno-kanalizacyjnego. Na kontrakcie zagranicznym pracował w okresie
od 5 września 1983 roku do 31 lipca 1985 roku na stanowisku montera instalacji,
a od 1 sierpnia 1985 roku do 25 września 1985 roku korzystał z urlopu dewizowego.

Ubezpieczony w początkowym okresie zatrudnienia, tj. do czasu wyjazdu
na kontrakt zagraniczny (z wyłączeniem okresu od 1 maja 1980 roku do 30 września 1980 roku, kiedy to pracował na budowie (...)) pracował na terenie Huty im.
B. B., przy remoncie rurociągów doprowadzających i odprowadzających
do baterii koksowniczych. Praca ta wykonywana była stale i w pełnym wymiarze czasu na wysokości, na wydziale produkcyjnym Koksowni, podczas pracy pozostałych urządzeń. Z kolei na kontrakcie zagranicznym w Czechosłowacji pracował na terenie zakładów chemicznych przy montażu instalacji przemysłowych na wysokości
(na estakadach). Do jego obowiązków należało przygotowanie styków do spawania,
a następnie ich zeszlifowanie. Po powrocie z zagranicy ubezpieczony skierowany został do Zakładów (...), gdzie zajmował się montażem rur
w wieży ciśnień, a prace te odbywały się zasadniczo na wysokości. Jedynie niewielka część tych prac wykonywana była na poziomie zero. Dodatkowo zakładał
kanalizację deszczową, zajmując się układaniem rurociągów w głębokich wykopach. Następnie pracował przy budowie kanalizacji sanitarnej na terenie C.
oraz przy przebudowie stacji paliw B., tj. budowie orurowania do zbiorników paliwowych, a czynności te wykonywane były stale i w pełnym wymiarze czasu
w głębokich wykopach. Jedynie sporadycznie, w razie potrzeby, ubezpieczony oddelegowywany był do pracy przy wyciąganiu pionów kanalizacyjnych i rur stalowych w blokach mieszkalnych. 

W dalszej kolejności Sąd Okręgowy ustalił, że w okresie od 1 października 1991 roku do 31 grudnia 2013 roku ubezpieczony podjął pracę w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w C.
na stanowisku montera instalacji wodno-kanalizacyjnej. W powyższym okresie ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracował przy budowie instalacji kanalizacyjnych na terenie C., a prace te wykonywane były stale
i w pełnym wymiarze czasu w głębokich wykopach. Jedynie sporadycznie ubezpieczony delegowany mógł być do innych prac.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd I instancji uznał, że odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Powołując treść regulacji art. 184 ust. 1 i 2, art. 32 ust. 1, 2 i 4 oraz § 1 ust. 1-3
i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 kutego 1983 roku w sprawie
wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze, Sąd Okręgowy wskazał na bezsporną okoliczność,
iż na dzień 1 stycznia 1999 roku ubezpieczony wykazał wymagany 25-letni staż emerytalny. Spornym pozostało jedynie ustalenie, czy J. L. przepracował na ten dzień 15 lat w warunkach szczególnych.

Ubezpieczony w celu wykazania wymaganego okresu pracy w szczególnych warunkach przedłożył świadectwa pracy w warunkach szczególnych z (...) S.A. w C. oraz z Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. z adnotacją, iż w okresie od 3 listopada 1978 roku
do 30 września 1991 roku oraz od 1 października 1991 roku do 31 grudnia 2008 roku pracował przy robotach wodno-kanalizacyjnych oraz przy budowie rurociągów
w głębokich wykopach, będąc zatrudniony na stanowisku montera instalacji wodno-kanalizacyjnej. Organ rentowy odmówił uwzględnienia powyższych okresów, z uwagi na niezgodność zajmowanych stanowisk z resortowym wykazem stanowisk.

Zdaniem Sądu Okręgowego, ubezpieczony wykazał, iż pracował w warunkach szczególnych przez wymagany okres 15 lat. Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w tym zwłaszcza z akt osobowych oraz zeznań świadków jednoznacznie wynika, iż zarówno w Przedsiębiorstwie Budowlano- (...) S.A., jak i w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w C. ubezpieczony jako monter instalacji wodno-kanalizacyjnych, wykonywał prace w szczególnych warunkach. Początkowo odwołujący pracował na terenie Huty im. (...) przy remontach urządzeń hutniczych, tj. przede wszystkim przy instalacjach technologicznych służących
do odprowadzania gazów przy bateriach koksowniczych, tj. głównie instalacjach odsiarczania i odfenylowania gazów po zgazowaniu węgla i zrzucaniu koksu. Prace te wykonywane były stale i w pełnym wymiarze czasu na wydziałach produkcyjnych, podczas pracy pozostałych baterii koksowniczych. Nadto, czynności te wykonywane były wyłącznie na wysokości, gdyż urządzenia te zasadniczo znajdowały się
na kolumnach położonych na wysokości od 20 do 40 metrów. Z uwagi zaś, iż baterie te działały non stop, rurociągi odprowadzające gazy i urządzenia chłodzące wodę obiegową przy urządzeniach odsiarczania wymagały stałej naprawy. Z tego też względu, jak wskazał W. L. - ówczesny przełożony odwołującego, pracownicy MONTEX-u pracowali stale przy utrzymaniu ruchu urządzeń hutniczych. Potwierdził on również, iż podczas zatrudnienia na eksporcie odwołujący stale
i w pełnym wymiarze czasu pracował przy montażu instalacji i urządzeń technologicznych na terenie zakładów chemicznych, a prace te wykonywane były na wysokości do 28 metrów. W szczególności zajmował się on przygotowywaniem tych elementów do spawania. Po powrocie z zagranicy ubezpieczony natomiast skierowany został do prac przy budowie instalacji kanalizacyjnych w głębokich wykopach. Prace te wykonywane były zasadniczo na głębokości 2 metrów i większej. W tym czasie było bowiem bardzo dużo prac kanalizacyjnych. Z tego też względu, jedynie sporadycznie kierowany był on do innych prac, wewnątrz budynków. Świadek ten potwierdził również, iż charakter pracy J. L. nie uległ żadnej zmianie podczas zatrudnienia w HYDRO-MONTEX, gdzie pracował wyłącznie jako monter instalacji wodno-kanalizacyjnych w głębokich wykopach. Fakt wykonywania powyższych prac potwierdził także M. Z., który pracował z odwołującym zarówno w Przedsiębiorstwie Budowlano- (...) (następnie (...) S.A.) oraz w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. Zeznał on, iż początkowo pracowali wyłącznie na terenie Huty przy pracach remontowych baterii koksowniczych, następnie, w okresie pracy za granicą, przy montażu rurociągów przemysłowych
na terenie zakładów chemicznych, a w pozostałym okresie przy budowie instalacji wodno-kanalizacyjnych na terenie C.. Wyjaśnił przy tym, iż prace kanalizacyjne wykonywane były wyłącznie w głębokich wykopach. Przyznał
co prawda, iż zdarzało się, że pracownicy oddelegowywani byli także do innych prac, jednakże sytuacje takie były sporadyczne. Fakt wykonywania powyższych prac wynika również z jego akt osobowych, w których charakter jego pracy określany jest wyłącznie jako montera instalacji i urządzeń wodno-kanalizacyjnych. Ponadto zapisy
z dokumentów potwierdzają, iż faktycznie okresy oddelegowania do innych prac były rzadkie i krótkotrwałe.

Mając na uwadze, iż ubezpieczony zasadniczo, jako monter instalacji i urządzeń wodno-kanalizacyjnych, wykonywał prace przy remontach urządzeń hutniczych
na wydziałach produkcyjnych, prace monterskie na wysokości oraz prace wodno- kanalizacyjne w głębokich wykopach, tj. prace wymienione w wykazie A, dział XIV, poz. 25 w związku z pracami wymienionymi w dziale III poz. 54 i w dziale V,
poz. 5 i 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie
wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze, fakt sporadycznego oddelegowywania go na krótkie okresy czasu do innych prac, zdaniem Sądu, nie może wpływać na możliwość przyznania mu prawa do wcześniejszej emerytury. Nawet bowiem, gdyby z okresów prac w warunkach szczególnych wyłączyć okresy oddelegowania, ubezpieczony nadal wykazałby wymagany 15-letni okres prac w szczególnych warunkach.

Z tych przyczyn, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł,
jak w pkt 1 wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono po myśli art. 98 k.p.c. 

Apelację od wyroku wniósł organ rentowy.

Apelujący zaskarżając wyrok w całości, zarzucił:

1. naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c., poprzez dokonanie przez Sąd istotnych ustaleń z pominięciem wszechstronnego rozważenia całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego;

2. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
w związku z § 2 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, poprzez przyznanie ubezpieczonemu prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, mimo braku podstaw do przyjęcia, że wykonywał pracę w warunkach szczególnych, stale
i w pełnym wymiarze czasu.

Wskazując na powyższe zarzuty, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Skarżący zakwestionował ustalenia Sądu I instancji wskazujące, że okresy oddelegowania do innych prac, tj., prac niebędących pracami montera wodno- kanalizacyjnego w głębokich wykopach, miały charakter sporadyczny, niewpływający na charakter pracy ubezpieczonego. Taki wniosek nie jest uprawniony na podstawie analizy zeznań świadków i wyjaśnień samego odwołującego, w powiązaniu z treścią zachowanych kartotek zarobkowych. Z materiału tego wynika, że ubezpieczony
w spornych okresach, w przedsiębiorstwach (...) S.A. i (...), pracował przy różnych budowach, remontach, inwestycjach, przy czym, pełny katalog tych prac nie został ustalony. Jednocześnie, jak wskazują dowody, nie w każdym wypadku była to praca w głębokich wykopach, bądź nie zawsze dotyczyła
prac monterskich na wysokości. W ramach swoich zeznań, ubezpieczony przyznał,
że wykonywał prace kanalizacyjne także wewnątrz budynków, ale wyłącznie sporadycznie, w ramach oddelegowania. Nie podał jednak szczegółowo okresów tej delegacji oraz inwestycji, w ramach których była realizowana (poza pracą określaną budową (...)). Sąd przyjął twierdzenia ubezpieczonego o sporadycznym charakterze prac wykonywanych poza głębokimi wykopami, stąd dopiero na etapie apelacji pojawiła się konieczność powołania dowodu z akt sprawy sygn. akt
IV U 695/17, prowadzonej przez Sąd Okręgowy w Częstochowie (obecnie przez Sąd Apelacyjny w Katowicach, w związku z apelacją organu rentowego, wniesioną w dniu 21 sierpnia 2017 roku), w której ubezpieczony J. L., zeznając
w charakterze świadka w sprawie ubezpieczonego H. S., odniósł się także do czynności, które sam wykonywał w ramach zatrudnienia
w przedsiębiorstwach (...).

Zdaniem organu rentowego, brak stałego wykonywania pracy w warunkach szczególnych w spornych okresach potwierdzają również kartoteki zarobkowe ubezpieczonego z lat 1979-1990, wykazujące wypłatę dodatku za pracę w warunkach szkodliwych wyłącznie w niektórych miesiącach tych lat.

W odpowiedzi na apelację ubezpieczony, podzielając stanowisko Sądu
I instancji, wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego jest uzasadniona i spowodowała zmianę zaskarżonego rozstrzygnięcia.

W niniejszej sprawie rozstrzygnięcia wymagało, czy ubezpieczony spełnia warunki nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym na podstawie art. 184 i 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 roku, poz. 887 j.t.), zwanej ustawą emerytalną, a w szczególności, czy legitymuje się 15-letnim okresem pracy
w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze w rozumieniu tej ustawy.

Badanie tej przesłanki wymagało ustalenia, czy w okresie zatrudnienia
w (...) S.A. w C. od 3 listopada 1978 roku
na stanowisku montera instalacji wodno-kanalizacyjnej oraz w (...) Sp. z o.o. od 1 października 1991 roku do 31 grudnia 1998 roku na stanowisku montera instalacji i urządzeń wodnokanalizacyjnych ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze wykonywał pracę w warunkach szczególnych.

Ustalenie, czy wykonywane obowiązki pracownicze były realizowane
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, podlega ocenie
na podstawie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 z późn. zm.).

Stosownie do § 2 powołanego wyżej rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu
są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywana była stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Koniecznym jest, by praca w szczególnych warunkach była wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy, wymienionych w wykazie, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku (vide: wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 września 2007 roku, sygn. akt
III UK 27/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 325; z dnia 19 września 2007 roku, sygn. akt III UK 38/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 329; z dnia 6 grudnia 2007 roku, sygn. akt III UK 66/07, Lex nr 483283, z dnia 22 stycznia 2008 roku, sygn. akt I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75 i z dnia 24 marca 2009 roku, sygn. akt I PK 194/08,
Lex nr 528152).

W ocenie Sądu Apelacyjnego, bezzasadnie uznał Sąd I instancji, iż w spornych okresach zatrudnienia ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze wykonywał
pracę w warunkach szczególnych, wymienioną w wykazie A, dział XIV poz. 25
w zw. z pracami wymienionymi w dziale III, poz. 54 i dziale V poz. 5 i 1
cyt. rozporządzenia.

Sąd Okręgowy uznał, że okresy oddelegowania ubezpieczonego do innych
prac, niebędących pracami montera wodno-kanalizacyjnego miały charakter
sporadyczny i nie wpływały na charakter pracy ubezpieczonego,
zakwalifikowanej do pracy w warunkach szczególnych. Ubezpieczony
nie sprecyzował jednak, w jakich okresach wykonywał prace kanalizacyjne
wewnątrz budynków, ani inwestycji, w ramach których tego rodzaju praca była wykonywana.

Sąd Apelacyjny dopuścił dowód z akt Sądu Okręgowego w Częstochowie, sygn. akt IV U 695/17, a w szczególności z protokołu rozprawy z dnia 19 lipca
2017 roku. Z zeznań samego ubezpieczonego złożonych na tej rozprawie
wynika, że pracował on również przy instalacjach wewnętrznych wewnątrz
budynku.

Praca świadczona w ten sposób nie była pracą wykonywaną w szczególnych warunkach w rozumieniu przepisów emerytalno-rentowych.

W tych okolicznościach, nie można uznać za wiarygodne zeznań świadków
i ubezpieczonego, że w spornym okresie czasu świadczył on pracę jedynie
w warunkach szczególnych, skoro z protokołu zeznań ubezpieczonego wynika,
że pracował nie tylko w głębokich wykopach, czy na wysokościach, ale również wewnątrz budynków i nie było to sporadyczne oddelegowanie.

Skoro w aktach osobowych brak szczegółowego zakresu obowiązków na cały sporny okres zatrudnienia, a zeznania świadków, z uwagi na upływ czasu,
nie precyzują rozdzielenia miejsca pracy ubezpieczonego w spornym okresie -
bowiem ubezpieczony wykonywał również prace, które nie oddziaływały
szkodliwie na organizm - to nie jest możliwe uwzględnienie całego spornego
okresu do okresu pracy w warunkach szczególnych, jako wymienionej
w wykazie A dział XIV poz. 25 w zw. z pracami wymienionymi w dziale III
poz. 54 i w dziale V poz. 1 i poz. 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w/w.

W tych okolicznościach ubezpieczony nie wykazał, że legitymuje się 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych.

Wobec powyższego, Sąd Apelacyjny na mocy art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono po myśli art. 98 § 1 k.p.c.
oraz § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 roku,
poz. 1804 j.t.).

/-/SSA J.Pietrzak /-/SSA J.Ansion /-/SSA M.Małek-Bujak

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JR