Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

UZASADNIENIE

Decyzją z 11 sierpnia 2021 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. odmówił ubezpieczonemu N. L. prawa do emerytury górniczej na podstawie
art. 50a ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wskazując, że decyzją z 27 stycznia 2006 roku przyznano już ubezpieczonemu prawo do emerytury górniczej na podstawie art. 48 ustawy emerytalnej, wobec czego nie ma podstaw do przyznania drugiej emerytury górniczej.

Wyrokiem z 7 października 2021 roku Sąd Okręgowy w Rybniku zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zobowiązał organ rentowy do przeliczenia emerytury ubezpieczonego na zasadzie art. 50a ustawy emerytalnej, począwszy od daty złożenia wniosku. Sąd pierwszej instancji ustalił, że N. L. urodził się (...), a decyzją organu rentowego z 27 stycznia 2006 roku zostało mu przyznane od 21 stycznia 2005 roku prawo do emerytury górniczej na podstawie art. 48 ustawy emerytalnej. W dniu 04 sierpnia 2021 roku ubezpieczony złożył w organie rentowym nowy wniosek o prawo do emerytury. Zaskarżoną decyzją
z 11 sierpnia 2021 roku organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do wnioskowanego świadczenia z uzasadnieniem, że ubezpieczonemu już raz zostało przyznane prawo do emerytury górniczej i nie ma podstaw aby ponownie przyznawać prawo do tego samego świadczenia. Sąd Okręgowy, w bezspornym stanie faktycznym, uznał odwołanie ubezpieczonego za zasadne, stwierdzając, że przedmiotem postępowania jest prawo ubezpieczonego do kolejnej emerytury,
tj. emerytury górniczej przyznanej na innej podstawie prawnej niż uprzednio przyznane mu świadczenie.
Sąd pierwszej instancji wskazał, że przesłanki nabycia prawa do emerytury górniczej określa ustawa z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i to na podstawie art. 50e tej ustawy ubezpieczony nabył prawo do emerytury górniczej, jako pracownik, który pracę górniczą wykonywał pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez okres wynoszący co najmniej 25 lat. Obecny wniosek ubezpieczonego dotyczy prawa do „nowej” emerytury górniczej w wieku 50 lat.
Sąd przytoczył treść art. 50a ust 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który stanowi, że prawo do emerytury górniczej przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1)  ukończył 55 lat życia;

2)  ma okres pracy górniczej, wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 10 lat pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ust.1,

3)  nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego albo złożył wniosek
o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Zgodnie natomiast z ust. 2 tego przepisu, wiek emerytalny wymagany od pracowników: kobiet mających co najmniej 20 lat, a mężczyzn co najmniej 25 lat pracy górniczej
i równorzędnej, w tym co najmniej 15 lat pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ust. 1, wynosi 50 lat. Sąd orzekający nie podzielając stanowiska organu rentowego, powołał wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 5 marca 2013 roku w sprawie sygn. akt III AUa 1117/12,
z uzasadnienia którego wynika, że ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wśród rodzajów emerytur górniczych rozróżnia emeryturę górniczą bez względu na wiek i zajmowane stanowisko w przypadku wykonywania pracy górniczej pod ziemią stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy przez co najmniej 25 lat, przyznawaną na podstawie art. 50e ust. 1 oraz przewidzianą w art. 50a emeryturę górniczą w obniżonym wieku 55 lub 50 lat przy
10 lub 15-letnim okresie pracy górniczej określonej w art. 50c ust. 1 w ogólnym okresie ubezpieczenia górnika 20/25 lat. Także w ocenie Sądu pierwszej instancji są to dwa różne świadczenia. Sąd wskazał, że podziela również stanowisko wyrażone w wyroku Sądu Najwyższego z 17 grudnia 2014 roku w sprawie sygn. akt I UK 169/14 (LEX nr 1642866), iż obecny art. 50e ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, będący odpowiednikiem dawnego art. 48 tej ustawy, statuuje własny, odrębny od art. 50a układ warunkujący nabycie uprawnień do emerytury górniczej, rezygnując z przesłanki wieku emerytalnego na rzecz dłuższego, bo 25-letniego stażu kwalifikowanej pracy górniczej. Takie stanowisko zajął również Sad Najwyższy w wyroku z dnia 1 kwietnia 2014r., I UK 366/13 (LEX nr 1455428). Sąd Okręgowy podkreślił, że przepisy te różnią się w zakresie koniecznych przesłanek zarówno okresami wymaganej pracy górniczej: art. 50a ust. 1 i 2 ustawy wymaga legitymowania się odpowiednio okresem 20 i 25 pracy górniczej i równorzędnej, w tym okresem odpowiednio 10 i 15 lat pracy górniczej określonej w art. 50c ust. 1, art. 50e ust. 1 wymaga wykazania 25 lat pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy (z uwzględnieniem ust. 2.), jak też różnią się co do przesłanki osiągnięcia wymaganego wieku w art. 50a ust. 1 i 2 i jej braku w art. 50e ust. 1. Ubezpieczony posiada na dzień 1 maja 2021 roku wymagany w art. 50a ust. 2 okres pracy górniczej, osiągnął również wiek 50 lat,
co w ocenie Sądu pierwszej instancji należy uznać za spełnienie przesłanek z art. 50a ust. 2 ustawy, a zatem spełnienie przesłanek z przepisu, który w sposób odrębny statuuje nabycie prawa do emerytury górniczej od art. 48 (odpowiednik obecnego art. 50e ust.1), na podstawie którego ubezpieczony nabył uprzednio emeryturę górniczą. Uwzględniając te okoliczności Sąd Okręgowy uznał, że ubezpieczony spełnia na dzień 1 maja 2021 roku przesłanki do przyznania mu prawa do emerytury górniczej w oparciu o inną podstawę prawną niż dotychczas przyznane świadczenie. Odnośnie ustalenia wysokości świadczenia, to Sąd Okręgowy przywołał przepis art. 53 ust. 3 ustawy, z którego wynika, że emeryturę, której podstawę wymiaru stanowi podstawa wymiaru świadczenia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 1 i ust. 2, oblicza się od tej samej kwoty bazowej, którą ostatnio przyjęto do ustalenia podstawy wymiaru, a następnie emeryturę podwyższa się w ramach waloryzacji przypadających do dnia nabycia uprawnień do emerytury ale zgodnie z ust. 4 tego przepisu, ust. 3 nie stosuje się, jeżeli zainteresowany po nabyciu uprawnień do świadczenia, którego podstawę wymiaru wskazał za podstawę wymiaru emerytury, podlegał co najmniej przez 30 miesięcy ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Ubezpieczony spełnia przesłanki niezbędne do przyznania mu prawa do emerytury górniczej na innej podstawie prawnej, a mianowicie
na podstawie art. 50a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i może być również na nowo ustalona wysokość świadczenia,
w sposób określony w art. 53 ust. 4 w zw. z ust. 3, ponieważ po przyznaniu prawa do emerytury górniczej bez względu na wiek ubezpieczony podlegał ubezpieczeniom przez 30 miesięcy. Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 kp.c. w związku z art.15

zzs(1) ust.1 pkt.3 ustawy z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych
z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID – 19, innych chorób zakaźnych
oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych zmienił zaskarżoną decyzję.

Apelację od wyroku wniósł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R., zaskarżając wyrok w całości i zarzucając naruszenie prawa materialnego, a to art. 50 a ustawy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przez błędną wykładnię oraz bezzasadne zastosowanie w sytuacji, gdy ubezpieczony miał już ustalone prawo do emerytury górniczej. Wskazując na powyższe, organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania w całości, względnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji. Uzasadniając zgłoszone
zarzuty i wnioski, apelujący wskazał, że prawo do emerytury górniczej można uzyskać tylko jeden raz i ubezpieczony uzyskał je na podstawie art. 48 ustawy emerytalnej, zgodnie z decyzją
z 27 stycznia 2006 roku. W ocenie skarżącego nie zasługuje na aprobatę stanowisko, że emerytura górnicza przyznana w oparciu o art. 50e ustawy emerytalnej jest świadczeniem
innym rodzajowo niż emerytura górnicza ustalona w oparciu o art. 50a ustawy emerytalnej. Jest to tożsame świadczenie, określone jako emerytura górnicza, tylko uzyskane w oparciu o inną podstawę prawną i inne przesłanki. Jest jedno prawo do emerytury górniczej, które może zostać nabyte i zrealizowane na jeden z trzech sposobów – bez względu na wiek, w wieku 50 lat lub
w wieku 55 lat. W każdym przypadku inne są wymogi dotyczące okresu pracy górniczej.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja wniesiona przez organ rentowy nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy wydał trafne rozstrzygnięcie, które znajduje uzasadnienie w całokształcie okoliczności faktycznych sprawy oraz w treści obowiązujących przepisów prawa, a w swych ustaleniach i wnioskach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów, nie popełnił też uchybień w zakresie kwalifikacji prawnej ustalonych faktów, które mogłyby uzasadnić ingerencję w treść zaskarżonego orzeczenia. W konsekwencji Sąd
odwoławczy, oceniając jako prawidłowe ustalenia faktyczne i rozważania prawne dokonane przez Sąd pierwszej instancji, uznał je za własne, co oznacza, iż zbędne jest ich szczegółowe
powtarzanie.

Odnosząc się do zarzutu apelacji, należy wskazać za Sądem Najwyższym, iż na emeryturę górniczą można przechodzić kilka razy (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 7 marca 2017 roku w sprawie I UZ 61/16). W utrwalonym orzecznictwie przyjmuje się bowiem odrębność emerytur wobec różnych podstaw prawnych (tytułów) ich przyznawania, co oznacza, że na emeryturę można przechodzić kilka razy (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z 4 lipca 2013 roku w sprawie II UZP 4/13). Trzeba przy tym podnieść, że ubezpieczonemu, który nabył prawo do emerytury górniczej bez względu na wiek przysługuje prawo do kolejnej emerytury górniczej z chwilą osiągnięcia wieku emerytalnego przewidzianego dla tego rodzaju świadczenia. Zgodnie z dyspozycją z art. 50a ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U.2022.504), górnicza emerytura przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki: ukończył 55 lat życia, ma okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej co najmniej 25 lat dla mężczyzn, w


tym co najmniej 10 lat pracy górniczej określonej w art. 50c ust. 1 oraz nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego albo złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku
w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.
Brak jednocześnie jakiejkolwiek regulacji prawnej wykluczającej możliwość nabycia prawa do emerytury górniczej unormowanej w art. 50a ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej w przypadku ubezpieczonego, który uzyskał już prawo do emerytury górniczej z art. 50e lub nieobowiązującego już obecnie art. 48 tej ustawy, tj. emerytury przysługującej bez względu na wiek i zajmowane stanowisko z tytułu wykonywania przez 25 lat pracy górniczej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Stanowisko to nie budzi żadnych wątpliwości w orzecznictwie sądowym (por. uzasadnienia wyroków Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 26 kwietnia 2016 roku w sprawie III AUa 1415/15 oraz z 3 listopada 2016 roku w sprawie III AUa 1200/16). Przepisy art. 50a i art. 50e (art. 48) ustawy emerytalnej stanowią autonomiczne i odrębne względem siebie podstawy nabycia prawa do dwóch odrębnych emerytur górniczych. Pierwsza dotycząca emerytury
górniczej w wieku obniżonym, która przysługuje po osiągnięciu wymaganego wieku i odpowiedniego stażu jakiejkolwiek pracy górniczej i równorzędnej. Druga dotyczy emerytury górniczej bez względu na wiek i zajmowane stanowisko, która przysługuje, bez względu na wiek, po przepracowaniu 25 lat kwalifikowanej pracy górniczej - wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Tak więc, ubezpieczony, po wypełnieniu przesłanek 50a ust. 1 ustawy emerytalnej, czyli
po ukończeniu 55 lat oraz w związku z wykazaniem co najmniej 25 lat pracy górniczej i równorzędnej, w tym co najmniej 10 lat pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ust. 1 ustawy emerytalnej nabył prawo od emerytury górniczej w obniżonym wieku, na której wysokość
wpływa dyspozycja norma art. 53 ust. 4 ustawy emerytalnej.

Mając powyższe na uwadze, Sąd drugiej instancji uznał, że apelacja jest bezzasadna i na mocy art. 385 k.p.c. orzekł o jej oddaleniu.

/-/ SSA Dorota Wydmańska-Cichy