Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 lipca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący	SSA Wojciech Bzibziak (spr.)
Sędziowie	SSA Witold Nowakowski SSA Alicja Kolonko
Protokolant	Michał Eksterowicz

po rozpoznaniu w dniu 7 lipca 2016r. w Katowicach

sprawy z odwołania M. M. (M. M.)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie

z dnia 23 września 2015r. sygn. akt IV U 850/15

oddala apelację.

/-/SSA W. Nowakowski /-/ SSA W. Bzibziak /-/ SSA A. Kolonko

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 2091/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 6 maja 2015r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w C. odmówił przyznania ubezpieczonemu M. M. prawa do emerytury, gdyż nie wykazał on wymaganych 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Za taką pracę nie uznano zatrudnienia od 12 styczna 1978r. do 30 września 1990r.
na stanowisku kierowcy - montera w Zarządzie Gospodarki Komunalnej, ponieważ w
oparciu o przedłożone zaświadczenie z 25 marca 2015r. i świadectwo wykonywania pracy
w warunkach szczególnych trudno uznać, iż praca w warunkach szczególnych była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu.

W odwołaniu od tej decyzji ubezpieczony domagał się jej zmiany i przyznania emerytury podnosząc, że organ rentowy błędnie przyjął, iż praca na stanowisku kierowcy -montera instalacji gazowej nie jest pracą w szczególnych warunkach. Na potwierdzenie charakteru swojej pracy wniósł o przeprowadzenie dowodu z zeznań wskazanych świadków.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania wywodząc jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 23 września 2015r., sygn. akt IV U 850/15 Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał M. M. prawo do emerytury poczynając od 1 kwietnia 2015r.

Na podstawie akt rentowych, akt osobowych, akt spraw o sygn. akt IV U 1156/13 i
IV U 868/14 Sądu Okręgowego w Częstochowie, zeznań świadków: J. B. i E. O. (k. 18-19 a.s.) oraz przesłuchania ubezpieczonego w charakterze strony
(k. 19 a.s) ustalił Sąd, że odwołujący się ur. (...) jest uprawniony od 30 sierpnia 2013r. do pobierania renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy. W dniu 4 lutego 2014r. złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury, który został załatwiony odmownie decyzją z dnia 7 marca 2014r. z powodu niewykazania wymaganego 15-letniego okresu pracy
w szczególnych warunkach.

W dniu 14 kwietnia 2015r. M. M. wystąpił z kolejnym wnioskiem o emeryturę, który ponownie nie został uwzględniony zaskarżoną decyzją.

Na dzień 1 stycznia 1999r. ubezpieczony wykazał 31 lat, 7 miesięcy i 9 dni okresów składkowych oraz 3 miesiące i 6 dni okresów nieskładkowych. ZUS uznał za pracę
w szczególnych warunkach okresy od 1 lipca 1969r. do 31 października 1973r. oraz od
14 grudnia 1973r. do 15 listopada 1976r. w łącznym wymiarze 7 lat, 3 miesięcy i 5 dni.

Ustalił nadto Sąd, że w okresie od 16 listopada 1976r. do 30 września 1990r. odwołujący
się był zatrudniony w Zarządzie Gospodarki Komunalnej, Lokalowej i Ciepłownictwa
w L. na stanowiskach mistrza w oddziale w K. (od 16 listopada 1976r. do
11 stycznia 1978r.) oraz kierowcy - montera (od 12 stycznia 1978r. do 30 września 1990r.).

Przedsiębiorstwo to od 1978r. zajmowało się dystrybucją gazu butlowego typu propan-butan. Do obowiązków M. M. jako kierowcy - montera należał transport butli, jak również ich wymiana w domu klienta. Dodatkowo zajmował się także montażem instalacji gazowych u nowych klientów.

Przechodząc do rozważań prawnych Sąd Okręgowy w Częstochowie przytoczył treść art. 184, art. 27 i art. 32 ust. 1, 2 i 4 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz § 1 ust. 1 i 2, § 2, § 3 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów
z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze i stwierdził, że spornym w sprawie było, czy ubezpieczony do dnia 1 stycznia 1999r. wykazał 15 lat w warunkach szczególnych.

Odwołujący się przedłożył świadectwo wykonywania prac w warunkach szczególnych wystawione przez Zarząd Gospodarki Komunalnej, Lokalowej i Ciepłownictwa potwierdzające wykonywanie przez niego w okresie od 12 stycznia 1978r. do 30 września 1990r. prac przy załadunku, rozładunku i transporcie materiałów wybuchowych (gaz propan-butan) w trakcie zatrudnienia na stanowisku kierowcy - montera. Załączył nadto pismo z dnia 25 marca 2015r. uzupełniające przedstawione świadectwo o informację, że samochód marki Żuk, którym w tym okresie jeździł, był samochodem specjalistycznym przystosowanym
do przewozu butli gazowych. Organ rentowy odmówił uznania tego okresu za pracę w warunkach szczególnych wymienioną w wykazie A dziale IV poz. 40 stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r., gdyż nie była ona wykonywana stale
i w pełnym wymiarze czasu.

Zdaniem Sądu I instancji ubezpieczony wykazał, iż pracował w warunkach szczególnych przez wymagany okres 15 lat.

Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w tym zwłaszcza z zeznań świadków, jak również z akt osobowych M. M. jednoznacznie wynika, iż od 12 stycznia 1978r. do 30 września 1990r. jako kierowca - monter stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał prace załadunkowe, rozładunkowe i przy transporcie środka wybuchowego jakim był sprężony i skroplony w butlach gaz propan-butan. Do jego obowiązków należał bowiem rozładunek pustych butli z poprzedniego dnia i załadunek pełnych butli na samochód.
Po dokonaniu tych czynności udawał się w teren, zgodnie z listami wymiany gazu na dany dzień przekazanymi mu przez dyspozytora. Po dowiezieniu butli do klienta wnosił ją do mieszkania, demontował pustą butlę, dokonywał podłączenia pełnej i sprawdzał szczelność instalacji i dysz. Montaż zaś nowych kuchenek oraz butli wykonywany był zasadniczo
po godzinach.

Wykonywanie tych prac stanowczo potwierdzili przesłuchani w sprawie świadkowie.

E. O., który ma przyznaną emeryturę z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych jako kierowca - monter instalacji gazowej wskazał, że odwołujący się świadczył takie same prace jak on. Zasadniczo zajmował się rozładunkiem pustych butli, załadunkiem pełnych oraz ich montażem u klientów. Przyznał to także J. B. podając, że w związku z przejęciem od stycznia 1978r. przez Zakład Gospodarki Komunalnej, Lokalowej
i Ciepłownictwa gazyfikacji bezprzewodowej, M. M. rozpoczął pracę przy dystrybucji gazu. Do jego obowiązków należał transport butli z magazynu w L. po terenie całego powiatu (...), jak również ich montaż u klienta. Wyjaśnił, że pełne butle ważyły
od 22 do 30 kg, a puste od 12 do 18 kg.

Zauważył Sąd, że zeznania świadków są zgodne z zakresem obowiązków ubezpieczonego na stanowisku montera gazyfikacji bezprzewodowej, p.o. kierowcy znajdującym się w jego aktach osobowych. Nie budzi wątpliwości, że prace wykonywane przez odwołującego się odpowiadają pracom wymienionym w wykazie A dziale IV poz. 40 rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. (prace magazynowe, załadunkowe, rozładunkowe, transport oraz konfekcjonowanie surowców, półproduktów i wyrobów gotowych – pylistych, toksycznych, żrących, parzących i wybuchowych).

Przewożony przez M. M. gaz – w ocenie Sądu – odpowiada definicji materiału wybuchowego, przez który zgodnie z art. 3 pkt 9 ustawy z 21 czerwca 2002r. o materiałach wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego należy rozumieć substancje chemiczne stałe lub ciekłe albo mieszaniny substancji zdolne do reakcji chemicznej z wytworzeniem gazu o takiej temperaturze i ciśnieniu i z taką szybkością, że mogą powodować zniszczenia
w otaczającym środowisku, a także wyroby wypełnione materiałem wybuchowym.

Ponadto jego zasadnicze obowiązki pracownicze na zajmowanym stanowisku polegały
na pracach załadunkowo - rozładunkowych i transporcie materiałów wybuchowych.
Czynności zaś polegające na montażu butli u odbiorcy i kontroli szczelności instalacji miały charakter uboczny, ściśle związany z przewozem butli. Jak wskazał odwołujący się sama wymiana pustej buli na pełną zajmowała około 5 minut.

Sąd Okręgowy w Częstochowie przytoczył nadto, w kwestii zaliczenia pracy na stanowisku kierowcy - montera butli gazowych do prac w warunkach szczególnych, wyroki
Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 25 stycznia 2012r., sygn. akt III AUa 1541/11
(LEX nr 1127087) i Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 22 stycznia 2015r., sygn. akt
III AUa 325/14 (którym utrzymano w mocy wyrok Sądu Okręgowego w Częstochowie przyznający prawo do emerytury E. O. wykonującemu pracę w tych samych warunkach jak M. M.).

W konsekwencji Sąd I instancji przyjął, że ubezpieczony wykazał wymagany 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kpc orzekł jak w sentencji wyroku.

Powyższy wyrok zaskarżył organ rentowy i opierając apelację na zarzutach naruszenia:

1)  prawa procesowego, tj. art. 233 kpc poprzez sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału oraz

2)  przepisów prawa materialnego, tj. art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z § 2 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze poprzez przyznanie ubezpieczonemu M. M. prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych mimo nie spełnienia przesłanek do takiego rozstrzygnięcia –

wniósł o jego zmianę i oddalenie odwołania oraz o zasądzenie kosztów postępowania.

W ocenie skarżącego dowody zgromadzone w sprawie nie potwierdzają, że w czasie zatrudnienia w Zakładzie Gospodarki Komunalnej od 12 stycznia 1978r. do 30 września 1990r. na stanowisku kierowca - monter M. M. stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał pracę w warunkach szczególnych, o której mowa w dziale IV poz. 40 wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r.

Wskazał ZUS, że w sprawie toczącej się przed Sądem Okręgowym w Częstochowie o
sygn. akt IV U 868/14, Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe odnośnie zatrudnienia ubezpieczonego w Zakładzie Gospodarki Komunalnej od 12 stycznia 1978r. do 30 września 1990r. na stanowisku kierowca - monter i oddalił jego odwołanie uznając, iż nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych.

Natomiast w rozstrzyganej sprawie Sąd dokonał odmiennej oceny charakteru i wymiaru czasu pracy M. M. w tym samym, spornym okresie.

Podkreślił nadto organ rentowy, że w świetle dowodów zgromadzonych w sprawie do obowiązków ubezpieczonego na stanowisku kierowca - monter należał rozładunek
pustych butli z poprzedniego dnia i załadunek pełnych butli na samochód. Po dokonaniu
tych czynności udawał się w teren, zgodnie z listami wymiany gazu na dany dzień przekazywanymi mu przez dyspozytora. Po dowiezieniu butli do klienta wnosił ją do mieszkania, demontował pustą butlę, dokonywał podłączenia pełnej butli i sprawdzał szczelność instalacji i dysz. Do jego obowiązków należało również wykonywanie drobnych napraw pieca, czyszczenie go i wymiany instalacji, tj. gumowego węża.

Zdaniem skarżącego M. M. pracując jako kierowca - monter wykonywał szereg czynności, przy czym nie wszystkie z nich były realizowane w warunkach szczególnych.

Brak w szczególności podstaw do zakwalifikowania do prac w tym charakterze czynności polegających na montażu kuchenek, czy wykonywaniu napraw pieca, bądź jego czyszczenia. W konsekwencji ubezpieczony nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy.

ZUS podniósł nadto, że w spornym okresie M. M., jako podstawowe wykonywał czynności kierowcy samochodu dostawczego, przewożącego butle z gazem. A zatem jego zatrudnienie nie było związane z pracą w przemyśle chemicznym. W konsekwencji za nieprawidłowe uznać należy zakwalifikowanie wykonywanych przez ubezpieczonego czynności do prac w warunkach szczególnych wymienionych w dziale IV poz. 40 wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r.

Jego praca związana była z transportem, a zatem właściwe wydaje zakwalifikowanie jej
do kategorii prac wymienionych w dziale VIII poz. 2 wykazu A. W przepisie tym wskazano rodzaje pojazdów, którymi kierowanie uprawnia do wcześniejszej emerytury.

Samochód dostawczy Żuk, kierowany przez M. M., nie podlega tej kategorii.

W kwestii przyporządkowania danego rodzaju pracy do określonej branży Sąd I instancji odwołał się do wyroków Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2010r., sygn. akt II UK 21/10
oraz z dnia 16 czerwca 2009r., sygn. akt I UK 20/09 i I UK 24/09, a także z 19 marca 2012r., sygn. akt II UK 166/11.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

apelacja nie jest zasadna.

Spór w rozstrzyganej sprawie dotyczył prawa do emerytury na podstawie art. 32 ust. 1
w związku z art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2015r., poz. 748 ze zm.) i § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
(Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Zgodnie z art. 184 ust. 1 tej ustawy ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli
w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa
do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Stosownie natomiast do treści ustępu 2 tego artykułu emerytura przewidziana powyżej przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w tym funduszu, za pośrednictwem ZUS, na dochody
budżetu państwa.

Z kolei § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. stanowi, że emerytura przysługuje pracownikowi, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, jeżeli osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzny, ma wymagany okres zatrudnienia (25 lat), w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Poza sporem było, że ubezpieczony M. M. spełnia warunek dotyczący wymaganego wieku (urodził się (...)) oraz posiada wymaganą ilość okresów składkowych
i nieskładkowych, a także nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego.

Bezspornym także było, że organ rentowy uwzględnił ubezpieczonemu 7 lat, 3 miesiące
i 5 dni pracy w warunkach szczególnych.

Kwestia sporna sprowadzała się do oceny, czy M. M. spełnia ostatni z wymaganych warunków, a zatem czy posiada co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Dla wyjaśnienia tego zagadnienia Sąd Okręgowy w Częstochowie właściwie przeprowadził postępowanie, prawidłowo ustalił okoliczności faktyczne oraz dokonał trafnej oceny zebranego materiału wyciągając słuszne wnioski końcowe. Zarówno ustalenia faktyczne, jak
i dokonaną ocenę w pełni podziela Sąd Apelacyjny (stąd też za zbędne uznano ich ponowne szczegółowe przytaczanie w tym miejscu).

Zdaniem Sądu II instancji zebrany w sprawie materiał dowodowy dawał pełne podstawy
do przyjęcia, że ubezpieczony od 12 stycznia 1978r. do 30 września 1990r. na stanowisku kierowca - monter M. M. stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał prace w warunkach szczególnych, o których mowa w dziale IV poz. 40 wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. (prace magazynowe, załadunkowe, rozładunkowe, transport oraz konfekcjonowanie surowców, półproduktów
i wyrobów gotowych – pylistych, toksycznych, żrących, parzących i wybuchowych).

Zasadnicze obowiązki ubezpieczonego na zajmowanym stanowisku polegały bowiem
na pracach załadunkowo-rozładunkowych i transporcie środka wybuchowego jakim był sprężony i skroplony w butlach gaz propan-butan.

Odnośnie oceny charakteru tej substancji Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu I instancji, iż odpowiada ona definicji materiału wybuchowego, przez który zgodnie z art. 3
pkt 9 ustawy z 21 czerwca 2002r. o materiałach wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego (tekst jedn. Dz. U. z 2012r., poz. 1329 ze zm.) należy rozumieć substancje chemiczne stałe lub ciekłe albo mieszaniny substancji zdolne do reakcji chemicznej
z wytworzeniem gazu o takiej temperaturze i ciśnieniu i z taką szybkością, że mogą powodować zniszczenia w otaczającym środowisku, a także wyroby wypełnione materiałem wybuchowym (por. w tym zakresie również wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z
29 stycznia 2015r., sygn. III AUa 325/14 oraz wydany w sprawie o sygn. III AUa 1786/11).

Zauważyć nadto należy, że sam transport butli odbywał się samochodem specjalistycznym specjalnie przystosowanym konstrukcyjnie do ich przewozu. Potwierdza to pismo zakładu pracy z 25 marca 2015r. (k. 41 a. rent.). Specjalne oznaczenie pojazdu, którym kierował ubezpieczony potwierdzili również przesłuchani w sprawie świadkowie.

Wbrew stanowisku skarżącego pojazd specjalistyczny (specjalny) nie musi być samochodem ciężarowym o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony (v. art. 2 pkt 36 ustawy z 20 czerwca 1997r. – Prawo o ruchu drogowym, tekst jedn. Dz. U. z 2012r., poz. 1137
ze zm. oraz por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 maja 2011r., sygn. akt
III AUa 2409/10, OSA 2012 nr 1 poz. 8).

Czynności M. M. związane z transportem należy zatem zakwalifikować jako pracę
w warunkach szczególnych wymienioną w wykazie A dziale VIII poz. 2.

Podnieść także należy, że sam montaż butli u odbiorcy i kontrola szczelności instalacji miały charakter uboczny i stanowiły niewielki procent czasu pracy ubezpieczonego.

Przedstawione okoliczności spowodowały, że Sąd Apelacyjny w Katowicach nie podziela odmiennego stanowiska w kwestii oceny charakteru pracy na stanowisku kierowcy-montera butli gazowych wyrażonej przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 kwietnia 2015r.,
sygn. II UK 214/14.

W konsekwencji uznać więc należało, że M. M. spełnia wszystkie warunki do przyznania emerytury na podstawie przytoczonych na wstępie przepisów.

Mając powyższe względy na uwadze, skoro apelacja okazała się bezzasadna, Sąd II instancji na mocy art. 385 kpc oddalił ją.

/-/SSA W. Nowakowski /-/ SSA W. Bzibziak /-/ SSA A. Kolonko

Sędzia Przewodniczący Sędzia

MP