Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 marca 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący	SSA Lena Jachimowska (spr.)
Sędziowie	SSA Gabriela Pietrzyk - Cyrbus SSO del. Anna Petri
Protokolant	Michał Eksterowicz

po rozpoznaniu w dniu 14 marca 2017 r. w Katowicach

sprawy z odwołania A. N. (A. N.)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

o ustalenie ustawodawstwa właściwego

na skutek apelacji ubezpieczonej A. N.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach Ośrodka Zamiejscowego w Rybniku

z dnia 10 grudnia 2014 r. sygn. akt IX U 1632/14

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od ubezpieczonej A. N. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R. kwotę 270 zł (dwieście siedemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego.

/-/SSA G. Pietrzyk – Cyrbus /-/SSA L. Jachimowska /-/SSO del. A. Petri

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 1947/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 25 lutego 2014r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. na podstawie przepisów ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego stwierdził, że do ubezpieczonej A. N. od 1 sierpnia 2012r. z tytułu prowadzonej działalności zastosowanie ma ustawodawstwo polskie.

W odwołaniu od decyzji ubezpieczona, zarzucając naruszenie przepisów prawa procesowego i materialnego, wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie,
iż od dnia 1 sierpnia 2012r. podlega ustawodawstwu słowackiemu w zakresie ubezpieczeń społecznych.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosząc o jego oddalenie, argumentował jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach, Ośrodek Zamiejscowy w Rybniku wyrokiem z dnia 10 grudnia 2014r., sygn. IX U 1632/14 oddalił odwołanie.

Z ustaleń Sądu Okręgowego wynika, że ubezpieczona od dnia 18 sierpnia 2010r. do
8 września 2012r. prowadziła działalność gospodarczą w Polsce w zakresie fryzjerstwa, nie zgłaszała zawieszenia prowadzenia działalności, ani jej zaprzestania. Od dnia 1 sierpnia 2012r. ubezpieczona wyrejestrowała się jako płatnik składek z ubezpieczeń społecznych ZUS.

Następnie Sąd ten ustalił, że w okresie od 1 sierpnia 2012r. do nadal ubezpieczona pozostawała w zatrudnieniu w firmie (...) s.r.o. Zgodnie z zawartą umową o pracę, praca miała być wykonywana na terenie Słowacji, początkowo w wymiarze jednej godziny; następnie aneksem zwiększono do 10 godzin miesięcznie. Ubezpieczona nie dostarczyła do ZUS żadnych dokumentów potwierdzających rzeczywiste rozpoczęcie i wykonywanie pracy na terenie Słowacji.

Z dalszych ustaleń Sądu pierwszej instancji wynika, że organ rentowy ustalił, że
w okresie od 1 sierpnia 2012r. ubezpieczona podlega tymczasowo ustawodawstwu polskiemu, o czym poinformował ubezpieczoną pismem z dnia 22 października 2013r., wskazując, że ustalenie polskiego ustawodawstwa stanie się ostateczne w ciągu dwóch miesięcy od poinformowania o tym fakcie oddziału ZUS słowackiej instytucji właściwej, jeżeli nie
zgłosi ona zastrzeżeń do tak ustalonego ustawodawstwa. Informację o ustaleniu ustawodawstwa polskiego jako tymczasowego organ rentowy przekazał słowackiej instytucji ubezpieczeniowej pismem z dnia 22 października 2013r., która potwierdziła jego odbiór
28 października 2013r. Słowacka instytucja ubezpieczeniowa nie wniosła sprzeciwu do ustalenia polskiego ustawodawstwa tymczasowego jw. i w tej sytuacji ZUS Oddział w R., na wniosek ubezpieczonej z dnia 9 stycznia 2014r., wydał zaskarżoną decyzję
z dnia 25 lutego 2014r. Z zawiadomienia właściwej instytucji ubezpieczeniowej wynika,
że w firmie (...) s.r.o. nie dochodzi do realnego wykonywania pracy na terenie Słowacji.

Sąd Okręgowy wskazał, że powyższe ustalił na podstawie akt organu rentowego
i dane z nich wynikające uznał za wystarczające do rozstrzygnięcia sprawy.

Dokonując oceny prawnej, Sąd Okręgowy uznając odwołanie za bezzasadne, powołał treść art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz regulacje art. 13 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego
i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004r. w sprawie koordynacji systemów
zabezpieczenia społecznego (Dz.U.UE.L.2004.166.1) oraz art. 16 ust. 1-6 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009r.
dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U.UE.L.2009.284.1), określający procedurę uzgodnieniową pomiędzy zainteresowanymi właściwymi instytucjami państw członkowskich w zakresie tymczasowego określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji, niewątpliwie postępowanie organu rentowego było zgodne z wymogami uregulowań rozporządzeń WE wskazanymi powyżej. Organ rentowy prawidłowo rozpoznał wnioski ubezpieczonej o ustalenie ustawodawstwa właściwego
w trybie art. 16 ust. 2 powołanego rozporządzenia WE. Bowiem ustalił wstępnie ustawodawstwo właściwe na podstawie art. 16 ust. 2 rozporządzenia w sposób
pozytywny tzn. wskazał jakie ustawodawstwo w związku z transgranicznym zbiegiem tytułów ubezpieczenia jest właściwe. Sąd Okręgowy zauważył, iż wydając decyzję w trybie art. 16 ust. 2 organ nie musi uwzględniać wniosku i wskazać ustawodawstwo postulowane przez wnioskodawcę, ale powinien pozytywnie wskazać właściwe ustawodawstwo.

W niniejszej sprawie, w ocenie Sądu Okręgowego, organ rentowy w
sposób prawidłowy wszczął procedurę wyjaśniającą, poinformował słowacką instytucję ubezpieczeniową o tymczasowym ustaleniu ustawodawstwa polskiego i w terminie
dwóch miesięcy oczekiwał na informację ze strony instytucji słowackiej o niemożności zaakceptowania takiego ustalenia lub o swojej odmiennej opinii w tej kwestii,
czego instytucja słowacka bezspornie nie wniosła. W tej sytuacji ustalenie podlegania ustawodawstwu polskiemu po upływie okresu 2 miesięcy, o którym mowa powyżej stało się ostateczne i organ rentowy prawidłowo wydał decyzję z dnia ”17.06.2014r” (omyłka – winno być z dnia 25 lutego 2014r. – przypomnienie SA).

Zajmując takie stanowisko Sąd pierwszej instancji podzielił wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 2014r. (I UK 275/13), w którym stwierdzono, że ze względu na
różnice między ustawodawstwami krajowymi co do określenia przedmiotu ubezpieczenia społecznego wprowadzono zasadę, że uwzględnianie okoliczności lub wydarzeń mających miejsce w jednym państwie członkowskim nie może w żaden sposób sprawiać, że właściwym dla nich stanie się inne państwo ani że będzie się do nich stosować jego ustawodawstwo
(pkt 11 preambuły rozporządzenia nr 883/2004). Określenie ustawodawstwa właściwego wskazującego na instytucję miejsca świadczenia pracy najemnej wyłącza możliwość dokonania oceny przez instytucję miejsca zamieszkania, czy stosunek prawny będący podstawą objęcia ubezpieczeniem społecznym w kraju świadczenia pracy jest ważny według prawa miejsca zamieszkania ubezpieczonego.

Sąd Okręgowy zaznaczył, że ubezpieczona w toku niniejszego procesu nie
wykazała w żaden sposób, że rzeczywiście rozpoczęła i wykonywała pracę najemną na terenie Słowacji.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy z mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

Wyrok w całości apelacją zaskarżyła ubezpieczona, zarzucając:

1. rażące naruszenie art. 379 pkt 5 k.p.c. poprzez prowadzenie postępowania dotkniętego nieważnością z uwagi na treść art. 477 ¹¹ § 2 k.p.c. poprzez niewezwanie pracodawcy odwołującej się spółki (...) s.r.o. jako zainteresowanego; pracodawca odwołującej się jako zobowiązany do opłacania składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne do słowackich instytucji właściwych z uwagi na zatrudnienie odwołującej się na podstawie umowy o pracę winien brać bezwzględnie udział w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji,

2. wydanie zaskarżonego wyroku w sytuacji, gdy odwołująca się winna podlegać od dnia zawarcia umowy o pracę, tj. dnia 1 sierpnia 2012r. do nadal ustawodawstwu słowackiemu,
w okresie świadczenia pracy najemnej na Słowacji nie powstaje dla niej obowiązek odprowadzania składek, gdyż wszystkie składki z tego tytułu odprowadza za nią jej słowacki pracodawca,

3. rażące naruszenie prawa materialnego mające wpływ na treść wyroku, a to art. 13 ust. 3 rozporządzenia nr 883/2004, zawierającego normę kolizyjną wskazującą na ustawodawstwo właściwe dla ubezpieczenia społecznego osoby normalnie wykonującej pracę najemną
i pracę na własny rachunek w różnych państwach członkowskich Unii, przez co wyłączona jest możliwość ustalenia prawa właściwego dla tego stosunku prawnego w inny sposób
niż wskazany przez normę dotyczącą koordynacji ubezpieczeń społecznych, to oznacza,
iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych miał bezwzględny obowiązek ustalić odwołującej się ustawodawstwo słowackie,

4. rażące naruszenie prawa materialnego mające wpływ na treść wyroku, a to art. 22 k.p. oraz art. 58 k.c. w związku z art. 300 k.p. poprzez zignorowanie zasady, iż stosunek ubezpieczenia społecznego podlega prawu miejsca wykonywania pracy (lex loci laboris) i dokonanie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, a później Sąd pierwszej instancji, oceny zaistnienia stosunku ubezpieczenia w sensie prawnym, podczas, gdy ocena ta mogła nastąpić wyłącznie na podstawie wskazanych przez normę kolizyjną przepisów miejsca świadczenia pracy i mogła być dokonana tylko przez organ władny te przepisy (?), a ponadto w zaskarżanym wyroku dokonana została ocena przez Sąd miejsca zamieszkania czy stosunek prawny będący podstawą objęcia ubezpieczeniem społecznym w kraju świadczenia pracy jest ważny według prawa miejsca zamieszkania ubezpieczonej,

5. rażące naruszenie prawa materialnego mające wpływ na treść wyroku, a to art. 16
ust. 2 rozporządzenia nr 987/2009 poprzez podtrzymanie przez Sąd decyzji organu ubezpieczeniowego, która w swej treści nie uwzględnia treści art. 13 rozporządzenia
nr 883/2004 oraz art. 14 rozporządzenia nr 987/2009, a zatem nie może być kwalifikowana jako decyzja w ogóle;

6. rażące naruszenie prawa materialnego mające wypływ na treść wyroku, a to art. 5 rozporządzenia nr 987/2009 poprzez nieuwzględnienie nadanego odwołującej numeru ubezpieczenia rodne cislo, podczas gdy Sąd miejsca zamieszkania nie może tej okoliczności zignorować, istnienie bowiem tytułu ubezpieczenia społecznego za granicą wyklucza dokonywanie ustaleń przeciwko dowodowi ubezpieczenia społecznego w innym państwie,

7. rażące naruszenie prawa materialnego mające wpływ na treść wyroku, a to niewłaściwe zastosowanie art. 11 ust. 2 lit. a rozporządzenia nr 883/2004 poprzez jego zastosowanie, podczas gdy przepis ten nie miał zastosowania w sprawie, ponieważ odwołująca się wykonuje nie tylko pracę na własny rachunek w Polsce, ale także pracę najemną na Słowacji, w związku z tym zastosowanie ma wyłącznie art. 13 ust. 3 rozporządzenia nr 883/2004,

8. rażące naruszenie prawa materialnego mające wpływ na treść wyroku, a to niewłaściwe zastosowanie art. 11 ust. 1 rozporządzenia nr 883/2004 poprzez jego niezastosowanie
i doprowadzenie w rezultacie do sytuacji, w której - wbrew przepisom rozporządzenia - odwołująca się podlega w tym samym czasie ustawodawstwu dwóch różnych państw członkowskich,

9. rażące naruszenie prawa materialnego mające wpływ na treść wyroku, a to
art. 5 rozporządzenia nr 987/2009 poprzez podważenie ważności umowy o pracę, na podstawie której został wydany przez instytucję innego państwa członkowskiego dokument potwierdzający zgłoszenie odwołującej się do ubezpieczenia społecznego w tym innym państwie członkowskim - registracny list FO,

10. rażące naruszenie prawa procesowego mające wpływ na treść orzeczenia, a to art. 24
ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 2011r. Prawo prywatne międzynarodowe poprzez ocenę stosunku łączącego odwołującą się z pracodawcą słowackim przez pryzmat prawa
polskiego, podczas gdy umowa o pracę i jej ewentualna pozorność może być rozstrzygana
w postępowaniu przed słowackim sądem właściwym na podstawie prawa obowiązującego na terytorium Słowacji,

11. rażące naruszenie prawa materialnego mające wpływ na treść wyroku, przepisów w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie poprzez podważenie ważności umowy o pracę, stwierdzenie, że praca nie jest przez odwołującą się wykonywana na terenie Słowacji, podczas gdy, praca ta ma charakter rzeczywisty i jest efektywna zarobkowo, jak również nie nosi znamion charakteru pracy marginalnej, a badanie celu zawarcia przedmiotowej umowy pozostaje tak poza kognicją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, jak też Sądu meriti,

12. błędne ustalenie stanu faktycznego poprzez przyjęcie, iż dowody przedstawione przez odwołującą się nie świadczą o rzeczywistym wykonywaniu pracy, podczas gdy pracodawca sporządzone raporty ocenił jako prawidłowe i wypłacił na ich podstawie wynagrodzenie,

13. wydanie zaskarżanego wyroku, który sankcjonuje stan prawny ustalony decyzją, w której odwołującej się ustalono ustawodawstwo polskie, podczas gdy brak jest jakiegokolwiek kategorycznego rozstrzygnięcia tej kwestii przez słowacką instytucję właściwą,

14. przyjęcie twierdzeń Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Socialnej Poistovnej
o nieprawidłowościach w funkcjonowaniu zatrudniającej odwołującą spółki, podczas gdy jedynym dokumentem mającym jakiekolwiek znaczenie dla tej kwestii są protokoły
z kontroli przeprowadzonej przez Socialną Poistovną i słowacką Inspekcję Pracy, w których nie stwierdzono żadnych nieprawidłowości, a w szczególności nie stwierdzono istnienia okoliczności, na podstawie których kwestionuje się rzeczywistość prowadzenia przez spółkę (...) s.r.o. przedsiębiorstwa,

15. oparcie zaskarżonego rozstrzygnięcia na informacji pochodzącej od Socialnej Poistovnej
i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o rzekomej pozorności działalności pracodawcy, a co za tym idzie fikcyjności wykonywanej pracy, podczas gdy informacja taka nie ma podstaw prawnych, nie jest prawomocna, jest sprzeczna z protokołami z kontroli przeprowadzonej przez Socialną Poistovną oraz Inspekcję Pracy, a nadto stwierdzenie pozorności czynności prawnej leży w wyłącznej kompetencji sądu słowackiego.

Wskazując na powyższe zarzuty, skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez jego uchylenie bądź zmianę i uwzględnienie odwołania oraz zasądzenie kosztów procesu, względnie, uchylenie zaskarżanego wyroku oraz decyzji i przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania organowi ubezpieczeniowemu ze wskazaniem na stwierdzone uchybienia, przy uwzględnieniu kosztów postępowania odwoławczego.

W obszernym uzasadnieniu środka odwoławczego apelująca przedstawiła argumentację na uzasadnienie zgłoszonych zarzutów, wspierając ją stanowiskiem Sądu Najwyższego.

Sąd Apelacyjny w Katowicach wyrokiem z dnia 2 lutego 2016r., sygn. akt
III AUa 822/15 uchylił zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję organu rentowego
i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania bezpośrednio Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R., zasądzając na rzecz ubezpieczonej koszty postępowania apelacyjnego.

Sąd drugiej instancji uznał, iż organ rentowy nie wyczerpał procedury określonej
w art. 16 rozporządzenia wykonawczego nr 987/2009. Pisma z dnia 22 października 2013r. nie można zakwalifikować jako decyzji wydanej w trybie art. 16 ust. 2 rozporządzenia wykonawczego nr 987/2009 - termin dwumiesięczny, o którym mowa w tym przepisie
nie rozpoczął biegu i ustalenie ustawodawstwa właściwego przez organ rentowy nie mogło stać się ostateczne. Według Sądu Apelacyjnego zaskarżona decyzja wskazująca na polskie ustawodawstwo została wydana przedwcześnie i bez przeprowadzenia wymaganej procedury. Organ rentowy dysponował bowiem jedynie ustaleniami dokonanymi podczas przeprowadzonego postępowania ze Socialną Poistovną, że u pracodawcy skarżącej nie dochodziło do realnego wykonywania pracy na Słowacji. Podkreślenia wymaga przy tym to, że organ rentowy nie wskazuje, że powoływane ustalenia dotyczą bezpośrednio odwołującej się. Ponadto w sytuacji, gdy z listu rejestracyjnego przedłożonego przez skarżącą wynika,
że słowacka instytucja ubezpieczeń społecznych nadała jej numer ubezpieczenia, to polska instytucja ubezpieczeniowa, nie mogła tej okoliczności zignorować.

Sąd drugiej instancji stwierdził, że organ rentowy, przy ponownym rozpoznaniu sprawy, w ramach współpracy ze słowacką instytucją ubezpieczeniową (art. 16 ust. 2 rozporządzenia wykonawczego) powinien wyjaśnić, czy wnioskodawczyni składając wniosek o ustalenie ustawodawstwa właściwego dla ubezpieczenia społecznego podlegała od dnia
1 sierpnia 2012r. na terenie państwa świadczenia pracy najemnej systemowi ubezpieczenia społecznego. Informacje uzyskane od instytucji ubezpieczeniowej miejsca wykonywania pracy pozwolą na prawidłową ocenę zasadności wniosku skarżącej.

Powyższe rozstrzygnięcie Sądu Apelacyjnego w całości zażaleniem zaskarżył organ rentowy, zarzucając naruszenie:

- art. 16 rozporządzenia nr 987/2009 w związku z art. 13 rozporządzenia nr 883/2004
przez błędną wykładnię prowadzącą do przyjęcia, że organ rentowy w niniejszej sprawie nie wyczerpał procedury określonej w art. 16 ust. 2 rozporządzenia wykonawczego nr 987/2009, a w szczególności, że nie można kwalifikować jako decyzji wydanych w trybie art. 16 ust. 2 rozporządzenia wykonawczego pism organu rentowego z 22 października 2013r., w których organ poinformował odwołującą oraz słowacką instytucję ubezpieczeniową o tymczasowym ustaleniu ustawodawstwa właściwego;

- art. 386 § 4 i art. 477 ^14a k.p.c. przez brak orzeczenia co do istoty sprawy w sytuacji, gdy zebrany materiał dowodowy pozwalał na ustalenie stanu faktycznego sprawy i nie wymagał przeprowadzenia postępowania dowodowego, ani też w sprawie nie doszło do nieważności postępowania.

Żalący się wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Apelacyjnego
w Katowicach w całości i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym.

W odpowiedzi na zażalenie odwołująca się wniosła o jego oddalenie oraz o zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego w sprawie oraz opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa.

Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 6 września 2016r., sygn. akt I UZ 13/16 uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Apelacyjnemu w Katowicach do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania zażaleniowego.

Sąd Najwyższy zgodził się z zarzutem skarżącego Zakładu, że dokonana przez
Sąd drugiej instancji ocena zachowania unijnej procedury w sprawach koordynacji nasuwa wątpliwości. Zdaniem Sądu Najwyższego w zaskarżonym wyroku nie uwzględniono,
że stan prawny dotyczący kwestii ustalania właściwego ustawodawstwa uległ zmianie.
Z dniem 28 czerwca 2012r. do art. 14 rozporządzenia nr 987/2009 dodano ust. 5b
(„Praca o charakterze marginalnym nie będzie brana pod uwagę do celów określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa na mocy art. 13 rozporządzenia podstawowego.
Art. 16 rozporządzenia wykonawczego stosuje się we wszystkich przypadkach objętych niniejszym artykułem”). Przepis ten miał zastosowanie do oceny sprawy A. N., która domagała się ustalenia ustawodawstwa słowackiego w zakresie ubezpieczeń społecznych od dnia 1 sierpnia 2012r.

W ocenie Sądu Najwyższego w niniejszej sprawie nie zachodziła, wskazywana
w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, konieczność zajęcia dodatkowego stanowiska przez instytucję ubezpieczeń społecznych Słowacji, ponieważ z pisma słowackiego zakładu ubezpieczeń społecznych z dnia 25 lipca 2013r. wynika nie tylko, że wskazany w umowie
o pracę jako pracodawca A. s.r.o. nie prowadzi faktycznej działalności (jest firmą wirtualną, „skrzynkową”), bez żadnego własnego lub wynajmowanego lokalu, ale również
to, że nie dochodzi do realnego wykonywania pracy przez pracowników tej firmy, a właściwy oddział słowackiego zakładu ubezpieczeń wyda „postanowienie o braku ubezpieczenia, tzn., że nie podlegają oni słowackim przepisom prawnym”. Zdaniem Sądu Najwyższego, pismo
to skorelowane z brakiem sprzeciwu wobec ustalenia wobec wnioskodawczyni w decyzji tymczasowej polskiego ustawodawstwa w zakresie ubezpieczeń społecznych, przemawia za konstatacją, że nie było wątpliwości między instytucjami polską i słowacką co do podlegania ubezpieczonej ustawodawstwu polskiemu. W tej sytuacji nie wystąpiła potrzeba prowadzenia dalszych konsultacji przez zakłady ubezpieczeń; polski i słowacki. Zawarcie wspólnego porozumienia, przewidzianego przez przepisy koordynacyjne, byłoby uzasadnione tylko w sytuacji sporu między tymi instytucjami, a taka sytuacja nie wystąpiła. Ponieważ stanowisko obu instytucji było zgodne, polski organ ubezpieczeniowy nie mógł wydać decyzji
o właściwym dla ubezpieczonej ustawodawstwie słowackim.

Sąd Najwyższy wskazał także, iż relewantne byłoby ustalenie, czy wnioskodawczyni uzyskała dokument, który potwierdzałby, że wobec niej zastosowanie mają przepisy
z zakresu ubezpieczeń społecznych innego państwa, niż państwo wykonywania
działalności gospodarczej. Dokumentem tym był formularz E 101, który wraz z wejściem
w życie rozporządzenia nr 883/2004 został zastąpiony przez formularz A-1. Gdyby więc wnioskodawczyni uzyskała na Słowacji dokument A-1, jego treścią byłby związany nie tylko Zakład Ubezpieczeń Społecznych, ale także polski Sąd.

Ponownie rozpoznając sprawę, Sąd Apelacyjny wezwał ubezpieczoną do
przedłożenia zaświadczenia A-1, potwierdzającego podleganie od dnia 1 sierpnia 2012r. ustawodawstwu słowackiemu. Ubezpieczona, w piśmie procesowym z dnia 5 stycznia 2017r., podtrzymując zarzuty apelacji oraz wskazując, iż nie może uczynić zadość temu żądaniu wskutek niedokonania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych prawidłowego ustalenia ustawodawstwa słowackiego, wniosła o dopuszczenie dowodu z decyzji Socialnej Poistovnej z dnia 2 października 2015r. na okoliczność zawieszenia postępowania celem precyzyjnego
i pełnego stwierdzenia stanu faktycznego.

Apelująca wezwana do osobistego stawiennictwa celem przesłuchania w charakterze strony pod rygorem pominięcia dowodu z jej zeznań, nie stawiła się na rozprawę.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie należy wskazać, iż w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 2014r., sygn. akt III CZP 80/14 (BSN 2014, nr 11, s. 8) przyjęto, że w razie uchylenia
przez Sąd Najwyższy, na skutek zażalenia przewidzianego w art. 394 ¹ § 1 ¹ k.p.c., wyroku sądu drugiej instancji, uchylającego wyrok sądu pierwszej instancji i przekazującego
sprawę do ponownego rozpoznania, sąd drugiej instancji może rozpoznać sprawę w tym samym składzie. Ze względu na regulację zawartą w art. 397 § 2 k.p.c., zgodnie z którą
do postępowania toczącego się na skutek zażalenia stosuje się odpowiednio przepisy
o postępowaniu apelacyjnym, w orzecznictwie przeważyło stanowisko, według którego
art. 386 § 5 k.p.c. nie ma zastosowania w postępowaniu toczącym się na skutek zażalenia (vide: m.in. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 23 sierpnia 2006r., sygn. akt III CZP 56/06, OSNC 2007, Nr 3, poz. 43). Celem instytucji przewidzianej w art. 386 § 5 k.p.c. jest bowiem zmiana składu sądu tylko wtedy, gdy przedmiotem uchylenia było orzeczenie, w którym
sąd wypowiada się co od istoty sprawy, rozstrzyga konkretny spór i zajmuje stanowisko jurysdykcyjne zarówno w przedmiocie przedstawionych przez strony pod osąd faktów, jak
i doboru oraz wykładni prawa mającego zastosowanie w sprawie. O składzie sądu decyduje nie rodzaj wydawanego orzeczenia, lecz przedmiot rozpoznania.

Przypomnieć też wypada, iż zgodnie z art. 394 ¹ § 3 k.p.c. do postępowania
przed Sądem Najwyższym toczącego się na skutek zażalenia stosuje się odpowiednio,
między innymi, art. 398 ²¹ k.p.c., w myśl którego, jeżeli nie ma szczególnych przepisów
o postępowaniu przed Sądem Najwyższym, do postępowania tego stosuje się odpowiednio przepisy o apelacji. Wobec braku odesłania w art. 394 ¹ § 3 k.p.c. do regulacji art. 398 ²⁰ k.p.c. oznacza to, że do postępowania przed Sądem Najwyższym toczącego się na skutek zażalenia stosuje się odpowiednio także art. 386 § 6 k.p.c. Przepis ten stanowi zaś, że ocena prawna
i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w uzasadnieniu wyroku sądu drugiej instancji wiążą zarówno sąd, któremu sprawa została przekazana, jak i sąd drugiej instancji, przy ponownym rozpoznaniu sprawy. Nie dotyczy to jedynie wypadku, gdy nastąpiła zmiana stanu prawnego bądź okoliczności faktycznych. Ocena prawna (co do zasady) obejmuje przy tym przepisy prawa materialnego i procesowego oraz oznacza wyjaśnienie przez sąd
drugiej instancji istotnej treści tych przepisów i sposobu ich wykładni. Z kolei wskazania co do dalszego postępowania wyznaczają sądowi pierwszej instancji główne sfery działalności, przede wszystkim w zakresie postępowania dowodowego. W wyniku związania sąd pierwszej instancji ma obowiązek zastosować się do przedstawionej mu oceny prawnej oraz wykonać wszystkie zawarte w pisemnych motywach wskazówki co do uzupełnienia postępowania dowodowego i zweryfikowania podanych w wątpliwość ustaleń faktycznych lub ponownego rozważenia tych okoliczności, które, według oceny sądu drugiej instancji, rzutują na końcowe rozstrzygnięcie sprawy.

Na wstępie należy stwierdzić – z uwagi na najdalej idący zarzut apelacji dotyczący nieważności postępowania wskutek naruszenia art. 379 pkt 5 k.p.c. poprzez niewezwanie do udziału w sprawie słowackiego pracodawcę zarzut ten jest całkowicie chybiony.

Istotą rozpoznawanej sprawy nie było badanie ważności tytułu do słowackiego ubezpieczenia społecznego, a weryfikowanie czy praca najemna ubezpieczonej była faktycznie wykonywana na Słowacji i czy miała ona marginalny charakter. Spółka
A. status strony może posiadać jedynie w postępowaniu zainicjowanym odwołaniem wniesionym przez skarżącą od decyzji wydanej przez słowacką instytucję ubezpieczeń społecznych.

Podejmując rozważania w niniejszej sprawie, Sąd drugiej instancji stwierdza, iż mając na uwadze przedmiot i treść zaskarżonej decyzji, ocena zarzutów apelacyjnych wymaga uwzględnienia przepisów unijnych w zakresie procedury współpracy pomiędzy właściwymi instytucjami ubezpieczeń społecznych, mających na celu ustalenie jednego właściwego ustawodawstwa z zakresu ubezpieczeń społecznych dla osoby wykonującej pracę najemną
i pracę na własny rachunek w dwóch państwach członkowskich, a to art. 16 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009r.
dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.Urz. UE L 284 z 2009r. s. 1 ze zm. – dalej jako rozporządzenie 987/2009). Celem tej normy jest określenie sposobu zastosowania m.in. reguły kolizyjnej zawartej w art. 13 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.Urz. UE L 166 z 2004r. s. 1 – dalej jako rozporządzenie 883/2004).
Z przepisów tych wynika, że osoba, która normalnie wykonuje pracę najemną i pracę na własny rachunek w różnych państwach członkowskich podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym wykonuje pracę najemną (art. 13 ust. 3 rozporządzenia 883/2004), z zastrzeżeniem wynikającym z art. 14 ust. 5b rozporządzenia 987/2009, stanowiącym, iż praca o charakterze marginalnym nie będzie brana pod uwagę do celów określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa na mocy art. 13 rozporządzenia 883/2004.

Przepis dotyczący pracy o charakterze marginalnym został dodany do rozporządzenia 987/2009 z dniem 28 czerwca 2012r. (Dz.Urz.UE.L.2012.149.4), zatem ma zastosowanie
do oceny zasadności roszczenia apelującej, domagającej się ustalenia jako właściwego, ustawodawstwa słowackiego od dnia 1 sierpnia 2012r. Bowiem, jak wskazał Sąd Najwyższy w motywach postanowienia z dnia 6 września 2016r., ostateczna weryfikacja marginalnego charakteru pracy najemnej należy do kompetencji instytucji ubezpieczenia społecznego kraju, w którym złożono wniosek o ustalenie właściwego ustawodawstwa.

Na uzasadnienie wniosku o ustalenie jako właściwego ustawodawstwa słowackiego
z tytułu wykonywania pracy najemnej na terenie Słowacji, ubezpieczona, prowadząca w kraju pozarolniczą działalność gospodarczą w zakresie usług fryzjerskich, oprócz nadania numeru ubezpieczenia na Słowacji, przedłożyła umowę o pracę zawartą w dniu 1 sierpnia 2012r. ze słowackim pracodawcą – firmą (...) s.r.o., na podstawie której miała przez jedną godzinę miesięcznie promować usługi i produkty świadczone przez pracodawcę bądź jego klientów za wynagrodzeniem 40 Euro miesięcznie. Aneksem do umowy wymiar czasu
pracy od dnia 1 sierpnia 2012r. został zwiększony do 10 godzin miesięcznie. W związku
z przedstawioną umową o pracę, organ rentowy zobowiązał ubezpieczoną do wskazania procentowego rozkładu czasu na wykonywanie pracy na terenie Słowacji oraz prowadzonej
w Polsce działalności oraz relacji przychodu osiąganego z działalności pozarolniczej do przychodu z pracy najemnej w poszczególnych miesiącach. Skarżąca nie odpowiedziała na wezwanie organu rentowego. Organ rentowy ustalił w organie podatkowym, że wykazana przez ubezpieczoną wysokość dochodów, osiągniętych na Słowacji w 2012r. wyniosła
781,03 zł (vide: informacja Urzędu Skarbowego w R. z dnia 10 października
2013r. k. 157 a.r.). Jednocześnie wystąpił do Socialnej Poistovni o potwierdzenie objęcia wnioskodawczyni słowackim systemem zabezpieczenia społecznego, przedstawiając złożoną przez ubezpieczoną dokumentację, wskazując, że, w jego ocenie, zgromadzona dokumentacja budzi podejrzenie o marginalnym charakterze pracy. Ostatecznie, po wyczerpaniu procedury uzgodnieniowej, o której mowa w art. 16 ust. 4 rozporządzenia nr 987/2009 z właściwą instytucją ubezpieczeniową na Słowacji, Zakład stwierdził, że w firmie (...) s.r.o. nie dochodziło do realnego wykonywania pracy na terenie Słowacji, dlatego praca na terenie
tego kraju nie może być brana pod uwagę dla celów określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa. Organ rentowy poinformował wnioskodawczynię oraz Socialną Poistovnię
o tymczasowym ustaleniu od dnia 1 sierpnia 2012r. polskiego ustawodawstwa. Słowacka instytucja ubezpieczeniowa nie wniosła w terminie zastrzeżeń do powyższego ustalenia, które w konsekwencji stanowiło podstawę faktyczną zaskarżonej decyzji z dnia 25 lutego 2014r.

Ubezpieczona zarówno w postępowaniu przed organem rentowym, jak i w odwołaniu, powołując się na przedłożone dowody zatrudnienia, podnosiła, iż faktycznie wykonywała pracę najemną na Słowacji. Sąd Okręgowy uznał, że ubezpieczona w toku nin. procesu nie wykazała w żaden sposób, że rzeczywiście rozpoczęła i wykonywała pracę najemną na
terenie Słowacji. Apelująca przecząc zasadności tej konstatacji, potrzymała dotychczasowe stanowisko.

Sąd Apelacyjny wezwał ubezpieczoną do osobistego stawiennictwa celem jej przesłuchania w charakterze strony pod rygorem pominięcia dowodu z jej zeznań. Ubezpieczona, prawidłowo wezwana, nie stawiła się na rozprawę w dniu 14 marca 2017r.,
na której miało nastąpić przesłuchanie ubezpieczonej na okoliczność wykonywania
pracy najemnej na Słowacji od dnia 1 sierpnia 2012r. oraz ustalenia, czy nie miała ona marginalnego charakteru. Skoro ubezpieczona uniemożliwiła poczynienie stosownych ustaleń na podstawie dowodu z jej przesłuchania w kwestii, czy umowę o pracę i aneks do niej wnioskodawczyni zawarła na Słowacji, którego dnia zawarła aneks do umowy o pracę, jakie czynności faktycznie wnioskodawczyni wykonywała na terenie Słowacji, czy nie zakłócało
to jej pracy w zakładzie fryzjerskim w R., czy miała rzeczywisty dochód ze słowackiej pracy w aspekcie niewielkiej otrzymywanej kwoty wynagrodzenia, czasu dojazdu na Słowację (około 4 godzin w obie strony) i kosztów paliwa do samochodu. Zatem Sąd drugiej instancji dokonał ustaleń w oparciu o przedłożone przez skarżącą dowody, a te – wbrew stanowisku apelującej – w konfrontacji z ustaleniami słowackiej instytucji ubezpieczeniowej nie przemawiają za zasadnością roszczenia ubezpieczonej.

Ubezpieczona, oprócz umowy o pracę zawartej ze słowackim pracodawcą z dnia
1 sierpnia 2012r. oraz aneksu do umowy, przedstawiła dowody przelewu wynagrodzenia z tytułu pracy najemnej za okres od sierpnia 2012r. do grudnia 2012r. na łączną kwotę
710,76 zł oraz za okres od stycznia 2013r. do grudnia 2013r. na łączną sumę
1.735,51 zł (k. 42-59 a.s.), potvierdenie otrzymanego wynagrodzenia, wydane przez firmę (...) s.r.o., obejmujące okres od sierpnia 2012r. do grudnia 2012r. na kwotę
1.118,60 Euro oraz dotyczące roku 2013 – na kwotę 3.735,84 Euro (vide: poświadczenia
z dnia 25 stycznia 2013r. i z dnia 24 stycznia 2014r. – k. 60-61 a.s.). Przedstawione
dowody wypłaty wynagrodzenia za 2012r., w żadnej mierze nie korespondujące z wykazaną przez skarżącą przed Urzędem Skarbowym wysokością uzyskanego za granicą dochodu
w 2012r. – 781,03 zł, nie sposób uznać za rzetelne. Z kolei powoływanie się skarżącej na legitymowanie się registracnym listem (nadaniem numeru ubezpieczenia na Słowacji) nie przesądza o podleganiu ubezpieczeniom w państwie świadczenia pracy najemnej bowiem poświadczenie rejestracji w systemie ubezpieczenia społecznego innego państwa członkowskiego stanowi tylko dowód zgłoszenia do ubezpieczenia.

Natomiast istotnym dowodem dla ustalenia mającego zastosowanie ustawodawstwa właściwego jest informacja słowackiej instytucji ubezpieczeniowej z dnia 25 lipca 2013r.,
w którym stwierdzono nie tylko, że pracodawca ubezpieczonej A. jest firmą
wirtualną, nieprowadzącą faktycznej działalności, ale także, iż nie dochodzi do realnego wykonywania pracy przez pracowników tej firmy. Wskazano również, iż właściwy oddział zakładu ubezpieczeń Socialna Poistovna wyda postanowienie o braku ubezpieczenia tzn., że nie podlegają słowackim przepisom prawnym (akta organu rentowego). Jak potwierdziła
sama skarżąca, takiej treści decyzję w stosunku do wnioskodawczyni o braku tytułu
do podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom chorobowemu i emerytalnemu oraz obowiązkowemu ubezpieczeniu na wypadek bezrobocia od dnia 1 sierpnia 2012r. zgodnie
z prawem słowackim wydała Socialna Poistovna w dniu 11 października 2013r. (decyzji tej skarżąca przed dniem 11 stycznia 2017r. nie ujawniła). Ja wynika z decyzji Socialna Poistovna Centrala z dnia 2 października 2015r. decyzję z dnia 11 października 2013r. zaskarżyli pracownica i pracodawca i z tego względu od dnia doręczenia decyzji stronom do dnia precyzyjnego i pełnego stwierdzenia stanu faktycznego postępowania zostaje zawieszone (vide: decyzja wraz z jej tłumaczeniem – k. 171-174 a.s.). Na chwilę zamknięcia rozprawy brak było informacji czy postępowanie przed słowacką instytucją ubezpieczeniową jest nadal zawieszone. Ewentualna, pozytywna dla skarżącej weryfikacja zaskarżonej decyzji z dnia
11 października 2013r. w konsekwencji może, po wystąpieniu ubezpieczonej z wnioskiem, skutkować wydaniem poświadczenia na formularzu A-1 podlegania ubezpieczeniom społecznym na terenie Słowacji i dopóki dokument ten nie zostanie cofnięty, ani uznany za nieważny będzie respektowany przez polską instytucję ubezpieczeniową oraz sąd ubezpieczeń społecznych.

Jednakże na datę wyrokowania legitymowanie się skarżącej poświadczeniem podlegania ubezpieczeniom społecznym na Słowacji nie zostało wykazane, zatem słuszną jest ocena Sądu Okręgowego, iż zaskarżona decyzja organu rentowego jest prawidłowa.

Kierując się powyższymi motywami, Sąd Apelacyjny po myśli art. 385 k.p.c. orzekł jak w punkcie 1 sentencji.

O kosztach postępowania zażaleniowego, w uwzględnieniu zasady odpowiedzialności za wynik procesu, orzeczono w punkcie 2 wyroku na podstawie art. 98 k.p.c. i art. 99 k.p.c.
w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 w zw. z § 10 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015r., poz. 1804 ze zm.).

/-/SSA G. Pietrzyk – Cyrbus /-/SSA L. Jachimowska /-/SSO del. A. Petri

Sędzia Przewodniczący Sędzia

MP