Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 grudnia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Maria Pierzycka - Pająk
Sędziowie:	SSA Ewelina Kocurek - Grabowska (spr.) SSO del. Beata Torbus
Protokolant:	Magdalena Bezak

po rozpoznaniu w dniu 6 grudnia 2017r. w Katowicach

sprawy z odwołania Z. W. (Z. W.)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do emerytury w niższym wieku

na skutek apelacji ubezpieczonego Z. W.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach

z dnia 8 sierpnia 2017r. sygn. akt XI U 1813/16

oddala apelację.

/-/SSO del. B.Torbus /-/SSA M.Pierzycka-Pająk /-/SSA E.Kocurek-Grabowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 1746/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 9 sierpnia 2016 roku organ rentowy - Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił ubezpieczonemu Z. W. przyznania prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych uznając, że ubezpieczony na dzień 31 grudnia 1998 roku nie udowodnił wymaganego 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego oraz 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Ubezpieczony w odwołaniu od w/w decyzji wniósł o rozpoznanie sprawy
przez Sąd Okręgowy w Katowicach i wskazał, że pracę w warunkach szczególnych,
tj. pracę mechanika samochodowego w kanale remontowym oraz pracę kierowcy ciągnika (traktora) wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w okresie zatrudnienia w KWK (...) od dnia 10 maja 1976 roku do dnia 27 grudnia
1981 roku, od dnia 1 marca 1982 roku do dnia 22 września 1987 roku oraz od dnia
15 kwietnia 1988 roku do dnia 31 lipca 1995 roku. Ubezpieczony podniósł nadto,
że do jego ogólnego stażu pracy należy uwzględnić zatrudnienie w charakterze młodocianego w Przedsiębiorstwie (...)
od dnia 1 września 1972 roku do dnia 20 czerwca 1975 roku, kiedy to był uczniem nauki zawodu w Przyzakładowej Szkole Zawodowej dla Pracujących.

W odpowiedzi na odwołanie ubezpieczonego organ rentowy wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu swojego pisma ZUS wyjaśnił, że do stażu pracy odwołującego nie zaliczono okresu jego zatrudnienia w charakterze ucznia od dnia
1 września 1972 roku do dnia 20 czerwca 1975 roku, ponieważ okres ten nie został wystarczająco udowodniony, a w przedłożonej legitymacji ubezpieczeniowej brak jest stosownego wpisu potwierdzającego fakt zatrudnienia, jako uczeń w spornym okresie. Organ rentowy wskazał nadto, że do stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych zaliczył tylko udokumentowany okres od dnia 1 sierpnia 1995 roku
do dnia 31 grudnia 1998 roku.

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach wyrokiem z dnia 8 sierpnia 2017 roku oddalił odwołanie.

W oparciu o akta organu rentowego, Sąd I instancji ustalił, że ubezpieczony Z. W., ur. w dniu (...), wystąpił w dniu 15 lipca
2016 roku do organu rentowego z wnioskiem o emeryturę w obniżonym wieku,
w którym wskazał, że nie jest członkiem żadnego otwartego funduszu emerytalnego. Organ rentowy w zaskarżonej decyzji z dnia 9 sierpnia 2016 roku odmówił ubezpieczonemu przyznania prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, uznając, że Z. W. na dzień 1 stycznia 1999 roku
nie udowodnił wymaganego 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego
oraz 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy. ZUS uznał, że ubezpieczony na dzień 1 stycznia 1999 roku wykazał 23 lata, 6 miesięcy i 2 dni ogólnego stażu pracy, w tym jedynie
3 lata i 5 miesięcy pracy wykonywanej w warunkach szczególnych. Do ogólnego stażu pracy ZUS zaliczył ubezpieczonemu jego zatrudnienie w Przedsiębiorstwie (...) w M.
od dnia 21 czerwca 1975 roku do dnia 30 kwietnia 1976 roku, zatrudnienie w Kopalni (...) w P. od dnia 10 maja 1976 roku
do dnia 31 października 1997 roku oraz zatrudnienie w Agencji (...)-Górniczych (...) Sp. z o.o. w P.
od dnia 1 listopada 1997 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku. Do okresów składkowych i nieskładkowych Oddział ZUS nie uwzględnił ubezpieczonemu okresu nauki zawodu od dnia 1 września 1972 roku do dnia 20 czerwca 1975 roku. Do pracy wykonywanej w warunkach szczególnych ZUS uwzględnił Z. W. jedynie pracę wykonywaną w Kopalni (...) w P. od dnia 1 sierpnia 1995 roku do dnia 31 października 1997 roku
oraz w Agencji (...) –Górniczych (...) Sp. z o.o. w P. od dnia 1 listopada 1997 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku. Do pracy w/w rodzaju organ rentowy nie uwzględnił ubezpieczonemu okresu jego zatrudnienia w Kopalni (...) w P. od dnia 10 maja 1976 roku do dnia 27 grudnia 1981 roku, od dnia 1 marca 1982 roku do dnia 22 września 1987 roku oraz od dnia 15 kwietnia 1988 roku do dnia 31 lipca 1995 roku.

W oparciu o dowody z dokumentów oraz na podstawie zeznań ubezpieczonego oraz świadka T. W., Sąd ustalił, że od dnia 1 września 1972 roku
do dnia 20 czerwca 1975 roku ubezpieczony był uczniem praktycznej nauki zawodu mechanika - kierowcy w Zasadniczej Szkole Zawodowej dla Pracujących w B. należącej do Przedsiębiorstwa (...)
w K.. Z. W. w w/w czasie trzy dni w tygodniu odbywał zajęcia teoretyczne oraz trzy dni w tygodniu jeździł na praktyki do (...) w M.. Instruktor nauki zawodu przydzielił go wówczas do konkretnego mechanika. Ubezpieczony otrzymał ubranie robocze oraz ubranie galowe. W okresie wakacji miał jeden miesiąc wolnego i jeden miesiąc pracował. Za pracę w (...) w M. ubezpieczony otrzymywał wynagrodzenie
w różnej wysokości w całym okresie nauki. Na jej zakończenie nie było egzaminów kwalifikacyjnych, ale uczniowie mieli obowiązek podjęcia pracy w Przedsiębiorstwie (...). Od dnia 21 czerwca 1975 roku do dnia 30 kwietnia 1976 roku Przedsiębiorstwo (...) w M. zatrudniło ubezpieczonego, przy czym
od dnia 21 czerwca 1975 roku do dnia 30 czerwca 1975 roku przebywał na urlopie bezpłatnym, od dnia 1 lipca 1975 roku do dnia 31 grudnia 1975 roku wykonywał pracę na stanowisku mechanika - kierowcy, a od dnia 1 stycznia 1976 roku do dnia
30 kwietnia 1976 roku powierzono mu pracę na stanowisku ślusarza remontowego.
Na podstawie badań psychologicznych z dnia 18 listopada 1975 roku, ubezpieczony został uznany za osobę niezdolną do wykonywania zawodu kierowcy zawodowego. Przedsiębiorstwo (...)
i (...) w M. jeszcze w trakcie nauki w Zasadniczej Szkole Zawodowej, tj. w dniu 7 stycznia 1975 roku, wystawiło ubezpieczonemu legitymację ubezpieczeniową, ponieważ poprzednia zaginęła. Ubezpieczony w okresie w/w zatrudnienia zajmował się naprawą samochodów ciężarowych i ciężkiego sprzętu budowlanego, przy czym w kanałach remontowych pracował od 3 do 5 godzin dziennie. Zajmował się m.in. naprawą skrzyń biegów, reduktorów, hamulców, silników.

Dalej ustalił Sąd, że od dnia 10 maja 1976 roku do dnia 29 lutego 2016 roku ubezpieczony był stale i w pełnym wymiarze czasu pracy zatrudniony w Agencji (...)-Górniczych (...) Sp. z o.o.
z siedzibą w P. (do dnia 31 października 1997 roku była to Kopalnia (...) w P.), przy czym od dnia 10 maja 1976 roku do dnia 27 grudnia 1981 roku powierzono mu pracę ślusarza remontowego maszyn i urządzeń na powierzchni, od dnia 28 grudnia 1981 roku do dnia 30 września 1983 roku pracował jako wartownik, od dnia 1 października 1983 roku do dnia
22 września 1987 roku ponownie zatrudniono go jako ślusarza remontowego maszyn
i urządzeń na powierzchni, od dnia 23 września 1987 roku do dnia 14 kwietnia
1988 roku przeniesiono go na stanowisko robotnika budowalnego, od dnia 15 kwietnia 1988 roku do dnia 31 lipca 1995 roku pracował jako ślusarz remontowy
na powierzchni, od dnia 1 sierpnia 1995 roku do dnia 30 czerwca 2013 roku powierzono mu stanowisko dozorcy oddziałowego za i wyładowczego, a od dnia
1 lipca 2013 roku do dnia 29 lutego 2016 roku był robotnikiem przy pracach
za i wyładowczych.

Zgodnie z ustaleniami Sądu, ubezpieczony w czasie zatrudnienia
na stanowiskach ślusarza remontowego maszyn i urządzeń oraz ślusarza remontowego przydzielony był do działu transportu samochodowego i sprzętu ciężkiego. Przeważnie wykonywał wówczas pracę kierowcy ciągnika (traktorzysty), ale brał także udział
w naprawach ciężkiego sprzętu, tj. spycharki i dźwigu. Z. W. poruszał się po terenie kopalni ciągnikiem marki U., którym przewoził materiały budowlane
ze składowiska magazynu kopalni na poszczególne budowy prowadzone przez pracodawcę (osiedle mieszkaniowe, stołówka, baseny, dom kultury). Dowoził także stalowe elementy na oddział przeróbki mechanicznej węgla albo pomiędzy szybami. Praca odwołującego odbywała się wówczas głównie wewnątrz kopalni. Sporadycznie Z. W. wyjeżdżał poza bramy zakładu pracy. W razie awarii któregokolwiek z czterech ciągników należących do kopalni, ubezpieczony zajmował się ich naprawą. Nie naprawiał sprzętu, ani urządzeń górniczych, ponieważ
za te czynności odpowiedzialni byli pracownicy warsztatu mechanicznego. Ubezpieczonemu powierzono stanowisko ślusarza remontowego, ponieważ
w taryfikatorze nie funkcjonowało stanowisko traktorzysty (kierowcy ciągnika). Powyższych ustaleń Sąd dokonał na podstawie dokumentów, w tym świadectwa pracy oraz świadectwa prac w szczególnych warunkach oraz zeznań ubezpieczonego
i świadków J. L. i T. S..

Wobec dokonanych ustaleń faktycznych, Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie ubezpieczonego nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd zwrócił uwagę, że kwestię sporną stanowiło ustalenie, czy ubezpieczony spełnił wszystkie warunki niezbędne do uzyskania wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, tj. czy do dnia 31 grudnia 1998 roku legitymował się co najmniej 25-letnim okresem składkowym i nieskładkowym oraz czy do w/w daty posiadał przynajmniej 15-letni staż pracy wykonywanej w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Przywołując treść art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2016 roku, poz. 887 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą emerytalną, Sąd przypomniał,
że ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura
po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy, jeżeli w dniu jej wejścia
w życie, tj. 1 stycznia 1999 roku osiągnęli: okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym, niż 65 lat
dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 ustawy emerytalnej - wynoszący co najmniej 25 lat dla mężczyzn, a nadto podał, że emerytura ta przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego (OFE) albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku
w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Z kolei, odnosząc się do art. 32 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej, Sąd wskazał,
że ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku, będącym pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym, niż określony w art. 27 pkt 1 powoływanej ustawy, a za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości
dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Natomiast rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom zatrudnionym w szczególnych warunkach przysługuje prawo do emerytury ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Do przepisów tych należy zaliczyć rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie
wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku, nr 8, poz. 43 z późn. zm.).

W odniesieniu do § 2 ust. 1 i § 4 ust. 1 w/w rozporządzenia, Sąd podał,
iż okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych
w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, a nadto wymieniona jest
w wykazie A. Wówczas ubezpieczony nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat
dla mężczyzn i ma wymagany co najmniej 25-letni okres zatrudnienia, w tym
co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Następnie Sąd wskazał, że w dziale VIII wykazu A będącego załącznikiem
do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku, pod poz. 3 wymieniono prace kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych. Natomiast
w dziale XIV wykazu A stanowiącego załącznik do wymienionego wyżej rozporządzenia, pod poz. 16 wskazano prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych.

Sąd podzielił stanowisko organu rentowego, który nie uznał spornego okresu pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych na etapie postępowania administracyjnego z tego względu, iż ubezpieczony za wnioskowane okresy zatrudnienia w Agencji (...)-Górniczych (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. ( Kopalni (...) w P.) nie przedłożył żadnego świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Niezależnie od powyższego,
Sąd wskazał, że w postępowaniu sądowym, w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, mają zastosowanie odmienne reguły dowodowe. Po myśli art. 473
§ 1 k.p.c., nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu
ze świadków i z przesłuchania stron. Tym samym, strony przed sądem mogą dowodzić swoich twierdzeń wszelkimi dostępnymi dowodami, a zwłaszcza opiniami biegłych sądowych, dokumentami oraz zeznaniami świadków. Sąd wskazał, że dowodem potwierdzającym zatrudnienie osoby ubezpieczonej w warunkach szczególnych może być nie tylko świadectwo wykonywania prac w tych warunkach. W postępowaniu sądowym okoliczność tę można wykazać przy pomocy wszelkich dowodów, w tym także osobowych, mających wpływ na prawo osoby ubezpieczonej do świadczenia. Odwołując się do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2004 roku
(sygn. II UK 337/03; OSNP z 2004 roku, z. 22, poz. 392) zauważył Sąd, że decydujące jest wykonywanie przez pracownika określonej pracy, nawet bez względu na nazwę zajmowanego stanowiska (podobnie też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 1 czerwca 2010 roku, sygn. akt II UK 21/10).

W oparciu o zgromadzony materiał dowodowy, a w szczególności spójne
i wiarygodne, zdaniem Sądu, zeznania przełożonych Z. W., świadka J. L. i świadka T. S., a także na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach organu rentowego oraz aktach osobowych ubezpieczonego, Sąd ustalił, iż w trakcie zatrudnienia w Agencji (...) - (...) EG Sp. z o.o. z siedzibą w P. (poprzednio w Kopalni (...) w P.)
na stanowisku ślusarza remontowego maszyn i urządzeń na powierzchni (od dnia
10 maja 1976 roku do dnia 27 grudnia 1981 roku i od dnia 1 października 1983 roku do dnia 22 września 1987 roku), a także na stanowisku ślusarza remontowego
na powierzchni (od dnia 15 kwietnia 1988 roku do dnia 31 lipca 1995 roku), ubezpieczony nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, która byłaby ujęta w dziale VIII pod poz. 3 lub w dziale XIV pod poz. 16 wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku, tj. pracy kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych lub pracy w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych. Sąd wskazał przy tym, że nie znalazł podstaw, aby zeznaniom stających świadków odmówić jakiejkolwiek wiarygodności, gdyż nie stoją one w żadnej sprzeczności z pozostałym materiałem dowodowym, a to w szczególności z treścią akt osobowych ubezpieczonego.

W oparciu o powołane dowody, Sąd I instancji ustalił, że Z. W.
w okresach objętych sporem świadczył pracę przy naprawie ciężkich maszyn budowlanych, którą przeplatał pracą kierowcy ciągnika (traktorzysty) - wykonywaną przeważnie w transporcie wewnątrzzakładowym. W ocenie Sądu, praca kierowcy ciągnika niewykonywana w warunkach, na które są narażeni pracownicy transportowi, tj. wyłącznie lub przeważnie po drogach publicznych, nie jest pracą w narażeniu
na szkodliwe dla zdrowia czynniki, prowadzące do obniżenia wydolności organizmu. Podniósł Sąd, że wynikające z wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia
z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43), przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży, ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach, a wyodrębnienie poszczególnych prac ma charakter stanowiskowo-branżowy. Podkreślił, że podział branżowy jest o tyle istotny, gdyż uciążliwość i szkodliwość pracy dla zdrowia wynika właśnie z jej branżowej specyfiki. Umieszczenie stanowiska traktorzysty w dziale VIII (w transporcie i łączności), wiąże szkodliwość tej pracy nie tylko z faktem prowadzenia tych pojazdów, lecz ich prowadzenia przy uwzględnieniu specyfiki „technologii” pracy w transporcie i obciążeń psychofizycznych związanych
z uczestniczeniem takich pojazdów w ruchu publicznym (v. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 13 listopada 2015 roku, sygn. III AUa 529/15, Lex nr 1960733).

Sąd podzielił stanowisko Sądu Najwyższego o branżowej specyfice narażenia osób wykonujących prace prowadzące do obniżenia wydolności organizmu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 2015 roku, sygn. III UK 114/14, Lex nr 1665596). Nadto odwołał się do poglądu Sądu Najwyższego, zgodnie z którym nie ma najmniejszych podstaw do uznania, iż prace polowe, polegające na obsługiwaniu ciągnika, mogą być zaliczone do prac w transporcie, przewidzianych w wykazie A, dziale VIII, pod poz. 3 stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego
1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Wymienienie w tym wykazie prac kierowców ciągników i kombajnów nie oznacza, że za pracę
w szczególnych warunkach powinno być uznane kierowanie tymi pojazdami
przy wykonywaniu jakichkolwiek czynności, a nie tylko transportowych. Nieuzasadnione jest zatem stanowisko, zgodnie z którym praca kierującego ciągnikiem jest zawsze pracą w transporcie, nawet wówczas, gdy kierujący wykonuje przy pomocy ciągnika prace polowe. Bezzasadne jest swobodne lub też dowolne wiązanie konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały przypisane w rozporządzeniu. Prace uznane za wykonywane w warunkach szczególnych,
bez względu na miejsce i rodzaj, zostały wymienione w dziale XIV, zatytułowanym „Prace różne” (v. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2017 roku, sygn.
III UK 51/16, Lex nr 2258032).

Sąd zważył wprawdzie, że wnioskowany okres odbywania praktycznej nauki zawodu w Zasadniczej Szkole Zawodowej dla Pracujących w B. od dnia
1 września 1972 roku do dnia 20 czerwca 1975 roku, kiedy to ubezpieczony świadczył pracę w Przedsiębiorstwie (...) w M. na podstawie umowy o naukę zawodu, należałoby uwzględnić w ogólnym stażu pracy Z. W.. Pozwoliłoby mu to
na wykazanie, iż do dnia 1 stycznia 1999 roku legitymował się co najmniej 25-letnim okresem składkowym i nieskładkowym. Jednakże wynikiem postępowania dowodowego w omawianej sprawie było, że ubezpieczony przed dniem 1 stycznia 1999 roku nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a z tej przyczyny nie może nabyć uprawnień do wnioskowanej emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Mając powyższe na względzie, na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. w związku
z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z art. 32 ust. 1, 2 i 4, art. 27
tej ustawy oraz § 2 ust. 1 i § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, odwołanie ubezpieczonego Sąd oddalił, jako pozbawione uzasadnionych podstaw.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł ubezpieczony.

W uzasadnieniu apelacji ubezpieczony wskazał, że Sąd niezasadnie
nie uwzględnił do pracy w warunkach szczególnych okresu jego zatrudnienia
w charakterze kierowcy ciągnika. Podniósł, że w wykazie A w dziale VIII, pod poz. 3 wyszczególnione jest stanowisko kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych i nie ma tam opisu czy kierowca w/w pojazdów jeździ po drodze,
polu, czy placu zakładowym.

Wniósł o zaliczenie spornych okresów jego zatrudnienia do prac w warunkach szczególnych. Nadto sformułował wniosek o przesłuchanie w charakterze świadka jego kierownika z okresu zatrudnienia L. K..

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja ubezpieczonego nie zasługuje na uwzględnienie.

Spór w rozpatrywanym przypadku dotyczy uprawnień Z. W.
do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, wywodzonym z faktu pracy
w szczególnych warunkach.

Spośród przewidzianych, prawidłowo powołanych przez Sąd I instancji, jako podstawa rozstrzygnięcia, przepisami art. 184 i art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(t.j. Dz. U. z 2015 roku, poz. 748 ze zm.), zwanej dalej ustawą emerytalną,
w związku z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 ze zm.), przesłanek wymaganych do nabycia przedmiotowego świadczenia, spornym pozostawało jedynie legitymowanie się przez ubezpieczonego wymaganym 15-letnim okresem pracy
w szczególnych warunkach, przypadającym do dnia wejścia w życie powołanej ustawy, tj. do dnia 1 stycznia 1999 roku.

Sąd Okręgowy we wskazanym zakresie dokonał prawidłowych ustaleń i wydał trafne, odpowiadające prawu rozstrzygnięcie, przedstawiając logiczną argumentację prawną. Sąd Apelacyjny akceptuje zarówno ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd
I instancji, jak i rozważania prawne poczynione przez ten Sąd, zatem nie zachodzi konieczność ich powtarzania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 października 1998 roku, II CKN 923/97, OSNC 1999/3/60).

W rozpatrywanej sprawie kluczowe znaczenie miało ustalenie,
czy ubezpieczony, będąc zatrudnionym w Kopalni (...)
w P. w okresie od 10 maja 1976 roku do dnia 31 lipca 1995 roku
na stanowiskach ślusarza remontowego maszyn i urządzeń oraz ślusarza remontowego, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w warunkach szczególnych.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy prawidłowo nie uwzględnił
do stażu pracy w warunkach szczególnych spornego okresu zatrudnienia uznając,
że w tym czasie wnioskodawca nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prac, o których mowa w dziale VIII pod poz. 3 lub w dziale XIV pod poz. 16 wykazu A załącznika do rozporządzenia z 7 lutego 1983 roku, tj. pracy kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych lub pracy w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych.

Jak bowiem wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, ubezpieczony w czasie zatrudnienia na stanowisku ślusarza remontowego maszyn
i urządzeń oraz stanowisku ślusarza remontowego przydzielony był do działu transportu samochodowego i sprzętu ciężkiego. W przeważającym okresie czasu wykonywał pracę kierowcy ciągnika (traktora). Sporadycznie brał udział w naprawach ciężkiego sprzętu, tj. spycharek i dźwigów.

Kluczowa jest odpowiedź na pytanie, czy ubezpieczony posiada szczególny staż ubezpieczeniowy w wymiarze 15 lat, a w szczególności, czy w/w prace wykonywane przez ubezpieczonego w czasie zatrudnienia w Kopalni (...) w P. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy stanowią prace wykonywane w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, dziale VIII i XIV, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, że normatywne rodzaje prac w szczególnych warunkach wyróżnia kryterium merytoryczne i formalne; pierwsze dotyczy wykonywania stale i w pełnym wymiarze takiej pracy, warunkiem drugiego jest wymienienie jej w rozporządzeniu z 7 lutego 1983 roku. Praca, która nie spełnia łącznie obu kryteriów, nie uprawnia do emerytury w niższym wieku emerytalnym określonym w tym rozporządzeniu (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2009 roku, II UK 199/08, Lex nr 725051). Dla oceny, czy pracownik pracował
w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach, to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy)
w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku. Istotną i decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego
z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma zatem możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji wspomnianego załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów.
W świetle art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej, pracami w szczególnych warunkach nie są bowiem wszelkie prace wykonywane w narażeniu na kontakt z niekorzystnymi
dla zdrowia pracownika czynnikami, lecz jedynie takie, które zostały rodzajowo wymienione w tymże rozporządzeniu (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia
1 czerwca 2010 roku, II UK 21/10, Lex nr 619638).

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy prawidłowo nie uwzględnił
do stażu pracy w warunkach szczególnych spornego okresu zatrudnienia uznając,
że w tym czasie wnioskodawca nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prac, o których mowa w dziale VIII wykazu A załącznika do rozporządzenia
z 7 lutego 1983 roku, tj. pracy kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych.

W orzecznictwie sądowym utrwalił się trafny pogląd, iż w świetle przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku, wyodrębnienie poszczególnych prac ma charakter stanowiskowo - branżowy (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 3 czerwca 2008 roku, I UK 381/07, Lex nr 494112; 16 czerwca 2009 roku, I UK 20/09, Lex nr 515698 i I UK 24/09, Lex nr 518067; 1 czerwca
2010 roku, II UK 21/10, Lex nr 619638; 19 maja 2011 roku, III UK 174/10,
Lex nr 901652; 14 marca 2013 roku, I UK 547/12, 1415525). Zakwalifikowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma istotne znaczenie dla jej oceny, jako pracy w szczególnych warunkach. Przyporządkowanie prac o znacznej szkodliwości
i uciążliwości do oddzielnych działów oraz poszczególnych stanowisk w ramach gałęzi gospodarki nie jest dowolne, gdyż należy przyjąć, że konkretne stanowisko narażone jest na ekspozycję na czynniki szkodliwe w stopniu mniejszym
lub większym, w zależności od tego, w którym dziale przemysłu jest umiejscowione. Oznacza to, że pod określoną pozycją wykazu jest umieszczone konkretne stanowisko odpowiadające danej branży. Wskazuje na to systematyka wykazu A, gdzie poszczególne działy zawierają wykaz stanowisk uprawniających do emerytury.

Odstępstwo od tej zasady znajduje się w dziale XIV: „prace różne”, które
nie zostały przypisane do określonego działu gospodarki.

Nie budzi wątpliwości, że prawo do emerytury w wieku niższym
od powszechnego przysługuje jedynie osobom wykonującym prace w ramach pracowniczego zatrudnienia, przy czym, powyższe stwierdzenie należy uzupełnić,
że chodzi o zatrudnienie pracownicze w branży, do której zakwalifikowany jest (był) zakład pracy, albowiem dopiero w ten sposób zinterpretowane prawo materialne realizuje cel, jakim jest zakreślenie granic podmiotowych i przedmiotowych kręgu osób uprawnionych do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Wypada tutaj wskazać, iż specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje przy tym charakter świadczonych w nim prac i warunki, w jakich są one wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Sąd Najwyższy w tezie
do wyroku z dnia 19 marca 2012r., wydanym do sprawy II UK 166/11,
zam. Lex nr 11711002, wskazywał, iż przyporządkowanie danego rodzaju pracy
do określonej branży ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji, jako pracy
w szczególnych warunkach. Usystematyzowanie prac o znacznej szkodliwości
i uciążliwości do oddzielnych działów oraz poszczególnych stanowisk w ramach gałęzi gospodarki nie jest przypadkowe, gdyż należy przyjąć, że konkretne stanowisko narażone jest na ekspozycję na czynniki szkodliwe w stopniu mniejszym
lub większym, w zależności od tego, w którym dziale przemysłu jest umiejscowione. Konieczny jest bezpośredni związek wykonywanej pracy z procesem technologicznym właściwym dla danego działu gospodarki.

Należy zwrócić uwagę, że ubezpieczony w spornych okresach wykonywał pracę kierowcy ciągnika (w tym przypadku ciągnika rolniczego) w Kopalni (...) w P.. Pracę wykonywał poruszając się wyłącznie po terenie kopalni.

Odnosząc przedstawione wcześniej rozważania do okoliczności przedmiotowej sprawy, należy wskazać, iż ustawodawca musiał kierować się racjonalnymi względami, umieszczając tego typu prace tylko w dziale transportu i łączności, tworząc w tym celu osobny dział załącznika. Wskazane prace nie znalazły się natomiast w dziale I „W górnictwie”, jak również w dziale XIV „Prace różne”. Umieszczenie prac wykonywanych przez traktorzystę i kombajnistę w dziale transportu i łączności łączy szkodliwość pracy nie z faktem prowadzenia
tych pojazdów, ale z faktem istnienia obciążeń psychofizycznych związanych
z uczestnictwem w publicznym ruchu drogowym.

Stanowisko pracy kierowcy opisuje wydany przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej program Doradca (...), zawierający m.in. „Przewodnik po zawodach” (doradca.praca.gov.pl/d2k5/zawody). Z charakterystyki tej wynika, że zawód kierowcy polega na prowadzeniu różnego rodzaju pojazdów, które służą do transportu ludzi
i towarów na duże i małe odległości. W czasie jazdy obowiązkiem kierowcy jest dbanie o bezpieczeństwo własne, przewożonych pasażerów i towarów oraz innych użytkowników drogi. Typ pojazdu decyduje o charakterze pracy kierowcy. Dodatkowych czynności, poza kierowaniem pojazdem, może wymagać praca kierowców pojazdów specjalnych. Jako najbardziej uciążliwe warunki pracy kierowcy wskazuje się: zmienną temperaturę, hałas, drgania, spaliny, jazdę w nasilonym
ruchu, zmienne oświetlenie, konieczność długiego przebywania poza domem
przy dalekich trasach. Od kierowcy wymaga się szybkiego refleksu, spostrzegawczości, zdolności koncentracji i podzielności uwagi, tj. umiejętności śledzenia kilku bodźców jednocześnie. Kierowca w ruchu publicznym musi
posiadać również umiejętność pracy w warunkach monotonnych przy jednoczesnym skupieniu uwagi na warunkach drogowych oraz wytrzymałość na długotrwały
wysiłek, jest to praca wymagająca dość wysokiej odporności emocjonalnej. Wszystkich tych cech nie można przypisać kierowcy ciągnika rolniczego.
Nie występuje tu obciążenie jazdą w ruchu publicznym, co jest istotą transportu drogowego.

Nie ulega wątpliwości, że takie warunki pracy nie towarzyszyły ubezpieczonemu, który swoje obowiązki wykonywał wyłącznie na terenie kopalni
i nie uczestniczył w ruchu publicznym.

Ostatecznie należało wskazać, że nawet, gdyby przyjąć, iż praca w charakterze kierowcy ciągnika stanowiła w przypadku ubezpieczonego pracę w warunkach szczególnych, to jednak nie sposób uznać, że była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Jak wynika bowiem ze zgromadzonego materiału dowodowego, w tym z zeznań przesłuchanego w toku postępowania odwoławczego świadka L. K., ubezpieczony uczestniczył również w naprawach
sprzętu ciężkiego, a prace te nie były wykonywane wyłącznie w kanałach remontowych i w pełnym wymiarze czasu pracy. Jak wynika z załącznika
do powołanego rozporządzenia, dział XIV, poz. 16, do prac w warunkach szczególnych zaliczane są prace przy naprawie pojazdów mechanicznych
lub szynowych wykonywane jedynie w kanałach remontowych.

Sam ubezpieczony w toku przesłuchania wskazał, że wykonywał prace
w kanałach remontowych w wymiarze od 3 do 5 godzin dziennie. Tymczasem warunkiem zakwalifikowania danej pracy do pracy w warunkach szczególnych jest, oprócz jej wymienienia w załączniku do rozporządzenia z 9 lutego 1983r.,
również jej wykonywanie stałe i w pełnym wymiarze czasu pracy, a więc
8 godzin dziennie. Taka sytuacja zaś bezsprzecznie w niniejszej sprawie nie miała miejsca.

Z przytoczonych wyżej względów należało uznać, iż ubezpieczony nie może uzyskać prawa do emerytury w obniżonym wieku w trybie art. 184 w związku z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Z tych wszystkich względów, brak było podstaw do podzielenia zarzutów ubezpieczonego i w konsekwencji, jego apelacja musiała zostać oddalona, na mocy art. 385 k.p.c.

/-/SSO del. B.Torbus /-/SSA M.Pierzycka-Pająk /-/SSA E.Kocurek-Grabowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JR