Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 października 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący	SSA Wojciech Bzibziak (spr.)
Sędziowie	SSA Alicja Kolonko SSA Witold Nowakowski
Protokolant	Agnieszka Turczyńska

po rozpoznaniu w dniu 10 października 2013r. w Katowicach

sprawy z odwołania D. C. (D. C.)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

przy udziale zainteresowanych (...) Sp. z o. o. z siedzibą w K., K. P. (1) (K. P. (2))

o odpowiedzialność członka zarządu spółki za zaległości z tytułu nieopłaconych składek

na skutek apelacji ubezpieczonego D. C.

od wyroku Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach

z dnia 21 czerwca 2011r. sygn. akt XI U 201/09

uchyla zaskarżony wyrok w punkcie 1 w części dotyczącej ubezpieczonego D. C. i w tym zakresie przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu – Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach procesu.

/-/SSA A. Kolonko /-/SSA W. Bzibziak /-/SSA W. Nowakowski

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 1675/13

UZASADNIENIE

Decyzjami z dnia 22 grudnia 2008r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w Z. stwierdził, że D. C. i T. T. są odpowiedzialni
za zadłużenie (...) Spółki z o.o. z siedzibą w B. z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych powstałe w czasie pełnienia przez nich obowiązków członków zarządu Spółki, które wynosi za okres od lipca 2003r. do września 2003r. oraz od listopada 2003r. do czerwca 2004r. odpowiednio:

- na ubezpieczenia społeczne w łącznej kwocie - 221.252,94 zł (w tym z tytułu składek 133.423,94 zł oraz z tytułu odsetek naliczonych na dzień 22 grudnia 2008r. - 87.829,00 zł),

- na ubezpieczenie zdrowotne w łącznej kwocie - 46.740,31 zł (w tym z tytułu składek 28.153,31 zł oraz z tytułu odsetek naliczonych na dzień 22 grudnia 2008r. - 18.587,00 zł),

- na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w łącznej kwocie - 18.164,28 zł (w tym z tytułu składek 10.942,28 zł oraz z tytułu odsetek naliczonych na dzień 22 grudnia 2008r. - 7.222,00 zł).

W odwołaniach od tych decyzji ubezpieczeni domagali się ich zmiany poprzez uznanie, że nie są odpowiedzialni za zadłużenie Spółki z o.o. (...) z siedzibą
w B. z tytułu nieopłaconych składek określonych w decyzjach.

Podali, że jako członkowie zarządu Spółki złożyli w odpowiednim czasie wniosek
o ogłoszenie jej upadłości, a w dniu 19 lipca 2004r. zostali odwołani z pełnionych funkcji. Do tego czasu (...) dysponowała znaczącym majątkiem wystarczającym na zaspokojenie wierzycieli w postępowaniu upadłościowym. Wskazali nadto, iż podczas wykonywania obowiązków członków zarządu przekazano do organu rentowego prawomocne tytuły wykonawcze zasądzające należności od Stoczni (...) S.A. na rzecz Spółki celem pokrycia jej zobowiązań z tytułu należnych składek. ZUS miał zatem możliwość wyegzekwowania swych należności.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołań podkreślając, że egzekucja prowadzona wobec Spółki okazała się bezskuteczna, co uzasadnia po myśli art.116 Ordynacji podatkowej odpowiedzialność odwołujących się za jej zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek
za okresy, w których sprawowali funkcje członków zarządu.

Sprawy z obu odwołań zostały połączone do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Wyrokiem z dnia 21 czerwca 2011r., sygn. akt XI U 201/09 Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach oddalił odwołania obu ubezpieczonych oraz zasądził od każdego z nich na rzecz organu rentowego kwoty po 7.200 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego.

Na podstawie akt ZUS, a w szczególności postanowienia o ogłoszeniu upadłości i odpisu
z KRS oraz pism Urzędu Skarbowego w przedmiocie egzekucji, akt Sądu Okręgowego
w Częstochowie o sygn. IV U 293/09, akt Sądu Okręgowego w Katowicach o sygn. X U 286/04, dokumentów złożonych przez pełnomocnika odwołujących się, pisma z dnia
11 lutego 2010r., akt Sądu Rejonowego w Katowicach o sygn. X GU 286/04, bilansu za 2004 rok, wniosku o ogłoszenie upadłości z maja 2004r., akt Sądu Rejonowego w Bytomiu o sygn. I C 606/06 o zapłatę, opinii biegłego mgr inż. A. A. z dnia 2 lipca 2008r., opinii biegłego sądowego A. D., wyroku Sądu Rejonowego z dnia 16 czerwca 2009r.
i wyroku Sądu Okręgowego z dnia 9 lutego 2010r. w sprawie o sygn. IV CA 564/09, przesłuchania w charakterze strony T. T. i D. C. ustalił Sąd,
że (...) Spółka z o.o. z siedzibą w B. prowadziła pozarolniczą działalność gospodarczą i została wpisana do KRS z dniem 24 stycznia 2002r. Obaj ubezpieczeni
w okresie od 24 stycznia 2002r. do 19 lipca 2004r. pełnili funkcje członków zarządu. Członkiem zarządu do 19 lipca 2004r. był również K. P. (1). Jego odpowiedzialność za zaległości Spółki z tytułu składek została ustalona decyzją organu rentowego z dnia 19 grudnia 2008r. Od dnia 17 stycznia 2005r. funkcję dyrektora jednoosobowego zarządu Spółki pełni K. G., której Spółka (...) nabyła udziały Spółki (...).

Ustalił nadto Sąd, że od 2003 roku rozpoczęły się problemy finansowe Spółki. Od 2004 roku nie składała deklaracji, ani zeznań podatkowych. Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym w dniu 23 października 2002r. (sygn. akt XIII GNc 1950/02/B) Sąd Okręgowy w Katowicach nakazał Stoczni (...) S.A. w G., aby zapłaciła Spółce (...) w B. kwotę 68.884,13 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 11 czerwca 2002r. do dnia zapłaty oraz kwotę 4.198,30 zł tytułem zwrotu kosztów procesu,
w tym kwotę 3.000 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Z kolei wyrokiem Sądu Rejonowego w Bytomiu z dnia 16 czerwca 2009r. (sygn. akt I C 606/06) zasądzono solidarnie od pozwanych K. P. (1), T. T.
i D. C. na rzecz (...) Spółki z o.o. w B. kwotę 20.636,06 zł z ustawowymi odsetkami od dnia
2 czerwca 2006r. oraz kwotę 3.447 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania oraz zasądzono solidarnie od K. P. (1), T. T. i D. C. na rzecz (...) w K. kwotę 52.012,32 zł z ustawowymi odsetkami i kwotę 4.266,00 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania, a także nakazano pobrać solidarnie od pozwanych na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Bytomiu kwotę 5.931,69 zł tytułem zwrotu kosztów tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa. W tej sprawie sporządzona została opinia przez biegłego sądowego ds. rachunkowości A. A.,
z której wynikało, że nadwyżka zobowiązań nad aktywami, czyli przesłanka uzasadniająca złożenie wniosku o upadłość została wykazana w bilansie uwzględniającym stan na dzień
28 lutego 2003r., natomiast złożenie wniosku o upadłość w dniu 2 czerwca 2004r. nie było zgłoszeniem terminowym. Opinię wydał również biegły sądowy z zakresu finansów
mgr A. D., która stwierdziła m.in., że termin złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości przez (...) nie został zachowany. Spółka nie wykonywała swoich wymagalnych zobowiązań od stycznia 2003r. Wartość księgowa jej zobowiązań przekraczała wartość majątku na dzień 31 stycznia 2003r. Majątek Spółki tylko hipotetycznie mógł wystarczyć na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego pod warunkiem, że majątek trwały byłby nie obciążony skuteczną hipoteką i zastawami. Sąd Okręgowy w Katowicach wyrokiem z dnia
9 lutego 2010r. (sygn. akt IV Ca 564/09) oddalił apelację pozwanych od tego orzeczenia
w zakresie kwestionującym rozstrzygnięcia zawarte w pkt 2 i 3, uchylił zaskarżony wyrok
w pkt 1, znosząc w całości postępowanie w sprawie z powództwa (...) Centrum (...), przekazał sprawę w tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji pozostawiając mu rozstrzygniecie o kosztach postępowania apelacyjnego oraz zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda (...) S.A. w K. kwotę 1.800 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Przyjął Sąd Okręgowy w Katowicach, że uchwałami nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników (...) Spółki z o.o. w B. z dnia 19 lipca 2004r. T. T., D. C. i K. P. (1) zostali odwołani ze składu zarządu. Uprawnienia nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników, na którym powzięto uchwały wykonywała K. G., która była dyrektorem zarządu jedynego wspólnika Spółki - (...) Spółki z o.o. z siedzibą K..

Wobec (...) dyrektor Oddziału ZUS wdrożył egzekucję z wierzytelności w firmie PHU (...) z tytułu porozumienia kompensacyjnego nr (...) z dnia 17 czerwca 2003r. Pismem z dnia 5 stycznia 2004r. dłużnik zajętej wierzytelności poinformował o toczącym się postępowaniu sądowym dotyczącym zawartego porozumienia kompensacyjnego. Zastosowanym środkiem egzekucyjnym była egzekucja z rachunku bankowego.

Wskazał nadto Sąd I instancji, że pismem z dnia 19 stycznia 2004r. (...) Spółka z o.o. w B., powołując się na okoliczność zajęcia rachunku bankowego (...) Bank (...) S.A. tytułem egzekucji jej zaległości wobec ZUS na łączną kwotę 89.021,40 zł, zwróciła się do organu rentowego o zastosowanie mniej uciążliwego środka w postaci zajęcia wierzytelności w Stoczni (...) S.A., (...).

Spółka nie przedstawiła dokumentów potwierdzających posiadanie wierzytelności w tej ostatniej firmie.

W piśmie z dnia 22 stycznia 2004r. skierowanym do ZUS (...) złożyła wniosek
o zajęcie wierzytelności w kwocie 104.243,93 zł ze Stoczni (...) S.A. w G. celem spłaty zadłużenia z tytułu składek. W związku z tym dyrektor Oddziału ZUS postanowieniem z dnia 22 marca 2004r. wycofał zawiadomienia o zajęciu rachunku bankowego w (...) Bank (...) i dokonał zajęcia z tytułu dostaw i usług w Stoczni (...) S.A.

W piśmie z dnia 22 marca 2004r. Stocznia (...) S.A. wskazała, że kwota wierzytelności (...) wynosi 87.634,27 zł, a w piśmie z dnia 9 lutego 2004r. zawiadomiła, iż jej zadłużenie wobec (...) zostało objęte ugodą restrukturyzacyjną i rozłożone na 24 raty.

Objęte zawiadomieniami o zajęciu wierzytelności z tytułu dostaw i usług w Stoczni (...) S.A., na podstawie tytułów wykonawczych o numerach od (...) do (...), zaległości (...) wobec ZUS za okres od lipca 2003r. do września 2003r. wynosiły:
z tytułu należności głównej 80.378,60 zł, z tytułu kosztów upomnienia 26,40 zł, z tytułu kosztów egzekucyjnych 5.065,90 zł. Odsetki na dzień 29 stycznia 2004r. stanowiły kwotę 4.054,40 zł.

Stocznia (...) S.A. pismem z dnia 16 kwietnia 2004r. poinformowała o zbiegu egzekucji administracyjnej i sądowej.

W dniu 3 czerwca 2004r. dyrektor Oddziału ZUS wezwał Spółkę do przedstawienia wykazu zawierającego wymagalne nieprzedawnione wierzytelności przysługujące jej od osób trzecich wraz z dokumentami potwierdzającymi te wierzytelności. Nie uzyskał na ten temat żadnych informacji. Wobec zbiegu egzekucji na wierzytelności w Stoczni (...) S.A. dyrektor Oddziału ZUS wycofał zawiadomienia o zajęciu wierzytelności i zastosował inny środek egzekucji w postaci zajęcia rachunku bankowego w (...) S.A. Po rozliczeniu konta pozostało nadal zadłużenie, co spowodowało konieczność wystawienia w dniu 12 listopada 2004r. tytułów wykonawczych nr od (...) do (...) obejmujących zaległości za okres od listopada 2003r. do czerwca 2004r., które stanowiły podstawę zawiadomień
o zajęciu rachunku bankowego w (...) S.A.

W piśmie (...) S.A. z dnia 18 października 2004r. wskazano, że na rachunku bankowym wystąpił zbieg administracyjno-sądowy do tego samego prawa, tj. egzekucja prowadzona przez Komornika Sądowego Rewiru II przy Sądzie Rejonowym w Bytomiu oraz Naczelnika Urzędu Skarbowego w B. i dyrektora Oddziału ZUS. Komornik Sądowy Rewiru II przy Sądzie Rejonowym w Bytomiu wycofał się ze zbiegu, a dyrektor Oddziału ZUS przekazał prowadzenie łącznej egzekucji administracyjnej Naczelnikowi Urzędu Skarbowego
w B., który postanowieniem z dnia 17 października 2006r. umorzył postępowanie egzekucyjne z uwagi na jego bezskuteczność.

Według stanu na dzień 26 stycznia 2009r. żadne z postępowań egzekucyjnych wobec (...) Spółki z o.o. nie znajdowało się w toku.

Podał również Sąd I instancji, że postanowieniem z dnia 16 maja 2006r. (sygn. akt I Co 970/04) Sąd Rejonowy w Wieluniu dokonał podziału sumy uzyskanej z egzekucji
z nieruchomości przeznaczając środki pieniężne na pokrycie kosztów egzekucji i należności za pracę. Stanowiący własność Spółki samochód osobowy marki S. (...) z 1999r. podlegał egzekucyjnej sprzedaży, mającej zaspokoić częściowo koszty egzekucyjne.

(...) wykonywała prawo użytkowania wieczystego nieruchomości wpisanej do księgi wieczystej nr (...) położonej w T., gm. D., będąc właścicielem budynków stanowiących odrębną nieruchomość. Była ona obciążona hipotekami przymusowymi, które ostatecznie zostały wykreślone w 2005 roku.

W dniu 2 czerwca 2004r. został złożony przez dłużnika Spółki (...) w Sądzie Rejonowym w Katowicach wniosek o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku. Wniosek wierzyciela Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Usługowo-Handlowego (...) Spółki z o.o. z siedzibą w R. w tej kwestii wpłynął do Sądu Rejonowego w Katowicach w dniu 17 czerwca 2004r.

Postanowieniem z dnia 4 lutego 2005r. (sygn. akt X GU 286/04/5) Sąd Rejonowy
w K. oddalił wniosek (...) Spółki z o.o. w B. o ogłoszenie upadłości,
z uwagi na to, iż jej majątek nie był wystarczający do zaspokojenia kosztów postępowania upadłościowego.

Wskazał także Sąd, że T. T. słuchany w charakterze strony wyjaśnił, iż członkiem zarządu Spółki i jej wiceprezesem był od 2001 roku do czasu odwołania. Od 2003 roku wystąpiły problemy finansowe, które stopniowo zaczęły się pogarszać. W maju 2004 roku został złożony wniosek o ogłoszenie upadłości, który do sądu wpłynął w czerwcu 2004 roku. Sporządzono również i doręczono organowi rentowemu wykaz majątku Spółki obejmujący nieruchomość i wierzytelności oraz należności związane z podatkiem VAT. Zobowiązania Spółki wobec Urzędu Skarbowego zostały zrekompensowane należnym podatkiem VAT. Firmy windykacyjne na drodze sądowej wyegzekwowały część należności, a ze spłaty pozostałej części (...) została zwolniona. Spółka (...) z K. zobowiązała się kontynuować produkcję i przejąć pracowników.

Z kolei D. C. podał, że funkcję członka zarządu Spółki (...) pełnił od 2001 roku do dnia 19 lipca 2004r. Po powzięciu wiadomości o utracie przez Spółkę płynności finansowej w maju 2004r. został złożony wniosek o ogłoszenie upadłości. Ostatecznie, po nieudanych próbach poprawy sytuacji finansowej udziały własne i majątek ruchomy Spółki zostały sprzedane Spółce (...). Przedstawiono jej bilans aktywów i pasywów oraz zawiadomiono ją o toczących się sądowych postępowaniach egzekucyjnych i upadłościowym.

W toku prowadzonych rozmów uzyskano zapewnienie, że zadłużenie (...) zostanie uregulowane, a działalność gospodarcza nadal będzie prowadzona po przejęciu jej pracowników i zatrudnieniu nowych. Dokumenty finansowe Spółki miały być udostępnione na potrzeby postępowania upadłościowego przez K. G., która jednak tego zaniechała. Podał również, że w toku egzekucji Spółka wskazała swoich dłużników,
tj. Stocznię (...), Hutę (...), Firmę (...), od których należności wystarczyłyby na pokrycie całości zadłużenia wobec ZUS z tytułu składek. Poza tym do egzekucji zostały przedstawione budynki o wartości 650.000 zł oraz maszyny i urządzenia. Zaległość Spółki
z tytułu podatku dochodowego została uregulowana należnym podatkiem VAT.

Przechodząc do rozważań prawnych Sąd Okręgowy w Katowicach przytoczył treść art.116 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. - Ordynacja podatkowa, który po myśli art.31 i art.32 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych znajduje odpowiednie zastosowanie do należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, na Fundusz Pracy
i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz ubezpieczenia zdrowotne.

Za bezsporne uznał Sąd, że obaj odwołujący się od 2001 roku do dnia 19 lipca 2004r. pełnili funkcje członków zarządu Spółki (...) oraz że posiadała ona względem organu rentowego zobowiązania z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenia zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
za okres od lipca 2003r. do września 2003r. i od listopada 2003r. do czerwca 2004r. Zobowiązania Spółki wobec ZUS z tytułu składek powstało więc w okresie pełnienia przez nich funkcji członków zarządu.

Zdaniem Sądu zachodziły zatem - przy bezskuteczności egzekucji z majątku Spółki - podstawy do objęcia ich odpowiedzialnością określoną w powołanym wcześniej przepisie. Nie występowały przy tym żadne z przesłanek ustawowych wyłączających odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, gdyż nie wykazali oni,
że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości, a niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez ich winy oraz nie wskazali mienia Spółki, z którego egzekucja umożliwiłaby zaspokojenie jej zaległości z tytułu składek w znacznej części.

Wskazał Sąd I instancji, że kwestia terminu złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości była przedmiotem oceny w postępowaniu sądowym o sygn. akt I C 606/06, w którym wydano opinie dwóch biegłych sądowych. Z obu opinii wynika, iż złożenie wniosku o upadłość
w dniu 2 czerwca 2004r. nie nastąpiło w terminie określonym w art.21 ustawy z dnia
28 lutego 2003r. - Prawo upadłościowe i naprawcze, bowiem podstawy wystąpienia z takim wnioskiem istniały już znacznie wcześniej. Już w 2003 roku można było zauważyć w Spółce przyczynę upadłości w postaci załamania finansowego przejawiającego się trwałą niewypłacalnością i brakiem możliwości zaspokojenia wszystkich wierzycieli. Na początku tego roku (...) posiadała dług w wysokości 4.350.934,42 zł, który następnie w trakcie 2003 roku uległ zwiększeniu do 10.077.579,59 zł, co spowodowało, iż już w tym czasie brak było środków na zapłatę zobowiązań nie tylko z poprzednich okresów, ale i bieżących.

Zatem już w 2003 roku wystąpiły podstawy do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości,
a wniosek taki wpłynął do Sądu dopiero w dniu 2 czerwca 2004r. Został on zresztą postanowieniem Sądu Rejonowego Katowice-Wschód w Katowicach z dnia 4 lutego 2005r. oddalony, gdyż majątek dłużnika nie wystarczał na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego.

Zauważył nadto Sąd I instancji, że członkowie zarządu Spółki nie wskazali takiego mienia,
z którego egzekucja umożliwiłaby zaspokojenie jej zaległości z tytułu składek w znacznej części.

Celem zaspokojenia wierzytelności organu rentowego prowadzono przeciwko (...) postępowanie egzekucyjne z jej wierzytelności, z rachunku bankowego (...) Banku (...) i z rachunku bankowego (...) S.A. W toku prowadzonej egzekucji doszło do zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej z wierzytelności Spółki w Stoczni (...) S.A.,
w wyniku czego dyrektor ZUS wycofał zawiadomienie o zajęciu wierzytelności i zastosował środek w postaci zajęcia rachunku bankowego w (...) S.A. Także egzekucja sądowa prowadzona przez Komornika Sądowego Rewiru II przy Sądzie Rejonowym w Bytomiu, do tego rachunku, zbiegła się z egzekucją administracyjną prowadzoną przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w B. i dyrektora Oddziału ZUS. Po wycofaniu się komornika, pozostał zbieg egzekucji administracyjnej prowadzonej przez dwa organy. Łączną egzekucję administracyjną prowadził - z przekazania dyrektora Oddziału ZUS - Naczelnik Urzędu Skarbowego w B., który ostatecznie umorzył postępowanie z uwagi na bezskuteczność postępowania egzekucyjnego. Nie budzi zatem wątpliwości, że żaden z zastosowanych sposobów egzekucji nie doprowadził do zaspokojenia całości należności organu rentowego
z tytułu składek. Ich egzekucja okazała się całkowicie bezskuteczna, a zaległości nie mogły zostać zaspokojone z jakiegokolwiek majątku Spółki. Także poszukiwania innego, niż znany organom egzekucyjnym, majątku (...) okazały się bezskuteczne.

Zdaniem Sądu Okręgowego w Katowicach powyższe okoliczności prowadzą do wniosku
o bezskuteczności egzekucji.

Stwierdził Sąd, że ze strony Spółki brak było współpracy z organami prowadzącymi egzekucję, bowiem wzywana w toku egzekucji o przedstawienie wykazu zawierającego wymagalne i nieprzedawnione wierzytelności przysługujące jej od osób trzecich
z dokumentami potwierdzającymi je, nie zastosowała się do treści wezwania. Nie zdołano zatem skutecznie wyegzekwować należności organu rentowego ze znanego organom egzekucyjnym mienia Spółki.

W ocenie Sądu również druga przesłanka warunkująca odpowiedzialność członka zarządu
za zobowiązania Spółki została w tym przypadku spełniona. Bezskuteczność egzekucji odnosiła się do całego - znanego w dacie jej prowadzenia organowi rentowemu - majątku Spółki. Za słuszne uznał Sąd twierdzenie, że nie istnieje mienie (...), z którego egzekucja pozwoli zaspokoić w całości należność organu rentowego z tytułu składek.

Zdaniem Sądu I instancji ubezpieczeni nie zdołali udowodnić, że we właściwym czasie zgłosili wniosek o ogłoszenie upadłości Spółki lub zaniechanie tej czynności nastąpiło bez ich winy, a nadto, iż wskazali mienie Spółki, z którego egzekucja pozwoliłaby na zaspokojenie wszystkich jej zaległości z tytułu składek.

W konsekwencji Sąd Okręgowy w Katowicach na mocy art.477 ¹⁴ §1 kpc oddalił odwołania D. C. i T. T., a o kosztach postępowania orzekł na podstawie art.98 kpc w związku z §6 pkt 7 oraz z §2 ust.1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

Powyższy wyrok zaskarżyli obaj ubezpieczeni działający przez pełnomocnika będącego radcą prawnym i opierając apelację na zarzutach:

- sprzeczności istotnych ustaleń Sądu z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, poprzez przyjęcie, że organ rentowy skierował egzekucję do całego majątku Spółki, a nadto, iż wyczerpał wszystkie możliwości wyegzekwowania należności Spółki,

- naruszenia prawa materialnego poprzez nieuwzględnienie podnoszonego zarzutu przedawnienia części roszczenia oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego pomimo, że ZUS nie był reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika procesowego - wnieśli
o jego zmianę poprzez uznanie, że nie ponoszą odpowiedzialności za zaległości Spółki (...) za niezapłacone składki oraz o zasądzenie od organu rentowego na ich rzecz kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje, ewentualnie o przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania z uwzględnieniem żądania kosztów postępowania za obie instancje.

Pełnomocnik skarżących wskazał, że ocenę co do terminu zgłoszenia przez nich wniosku
o ogłoszenie upadłości, Sąd I instancji dokonał w ślad za ustaleniami dokonanymi przez Sąd Rejonowy w Bytomiu w sprawie o sygn. akt I C 606/06. Sąd Okręgowy w Katowicach oparł się na opinii biegłej sądowej powołanej przez Sąd Rejonowy w Bytomiu w powyższej sprawie, w której rozpatrywano odpowiedzialność ubezpieczonych jako członków zarządu spółki na podstawie art.299 Kodeksu spółek handlowych. Powołując się na akta tej sprawy, Sąd I instancji w pełni podzielił dokonane tam ustalenia przyjmując je za własne.

Pomimo prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w Bytomiu oraz znajdujących się
w aktach sprawy opinii biegłych, skarżący w dalszym ciągu nie zgadzają się z tym orzeczeniem. Zarówno w toku postępowania przed Sądem Rejonowym w Bytomiu, jak i tej sprawie, wielokrotnie podnosili, że ustalenia biegłych dokonane były na podstawie niekompletnej dokumentacji, a co za tym idzie, należy do nich podejść bardzo ostrożnie. Wskazywali na specyfikę prowadzonej przez (...) działalności gospodarczej. Podnosili, że rodzaj działalności wymagał od Spółki zgromadzenia materiałów do wytworzenia końcowego wyrobu, za który otrzymywali należności często z opóźnieniem, a od wynagrodzenia zatrzymywane były przez zamawiających kaucje zabezpieczające należności
z tytułu gwarancji wykonanych prac. Podnieśli również fakt sprzedaży całości ich udziałów
w Spółce na rzecz Spółki (...) z siedzibą w K. oraz że z dniem 19 lipca 2004r. zostali odwołani z funkcji członków zarządu. Od tego dnia nie mieli już żadnego wpływu na bieg zarówno postępowania upadłościowego, jak i dalsze losy Spółki.

Zarzuty te nie zostały podzielone przez Sąd Okręgowy w Katowicach, który uznał stanowisko Sądu Rejonowego w Bytomiu za wiążące w sprawie, cytując je obszernie w uzasadnieniu swojego orzeczenia.

Za zupełnie niezrozumiałe uznali uzasadnienie Sądu I instancji odnoszące się do podnoszonego przez nich zarzutu braku wskazania przez organ rentowy bezskuteczności egzekucji z majątku Spółki i podnoszonych możliwości wyegzekwowania należności z jej majątku.

Bezskuteczność egzekucji z całego majątku Spółki nie została przez ZUS wykazana. Wprawdzie organ rentowy powołał się na postanowienie Urzędu Skarbowego w B.
z dnia 17 października 2006r. o umorzeniu postępowania egzekucyjnego, niemniej jednak decyzja ta została wydana po ponad dwóch latach od powstania zaległości. Ubezpieczeni
w toku postępowania wykazali, że była możliwość egzekucji należnych organowi rentowemu składek z majątku Spółki. Z niezrozumiałych dla nich względów Sąd Okręgowy
w Katowicach nie podzielił tego stanowiska. Z treści uzasadnienia wyroku wynika, że Sąd oceniał zarzut, iż ZUS miał możliwość egzekucji należności z tytułu składek z wierzytelności Spółki w stosunku do Stoczni (...) S.A. i ustalił, że organ rentowy wycofał się z tej egzekucji. Pomimo bardzo obszernego uzasadnienia nie można znaleźć w nim przyczyny wycofania się ZUS z egzekucji prowadzonej w stosunku do wymagalnych wierzytelności Spółki.

Skarżący podali nadto, że Sąd I instancji nie podzielił też ich stanowiska, iż organ rentowy miał możliwość egzekucji należności z nieruchomości Spółki znajdującej się w T.. Sąd przyjął, że nieruchomość ta była obciążona hipotekami co, w ocenie Sądu orzekającego, było przeszkodą w egzekucji składek. Umknęło jednak uwadze Sądu, że pierwszy wpis obciążenia nieruchomości hipoteką został dokonany dopiero 24 czerwca 2004r. Tymczasem ZUS mógł prowadzić zarówno egzekucję, jak i zabezpieczyć swoje roszczenie już od grudnia 2003r.

Podnieśli również zarzut częściowego przedawnienia roszczenia organu rentowego powołując się na treść art.119 Ordynacji podatkowej. Decyzja o odpowiedzialności ubezpieczonych została wydana w dniu 22 grudnia 2008r., zaś została im doręczona w dniu 29 stycznia 2009r. Tak więc - ich zdaniem - należności z tytułu zobowiązań za rok 2003 uległy przedawnieniu. Zarzut ten został jednak przez Sąd zupełnie pominięty.

Zakwestionowali także rozstrzygnięcie w zakresie kosztów zastępstwa procesowego. Powołując się na podstawę zasądzenia kosztów, Sąd Okręgowy w Katowicach przywołał przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Umknęło jednak uwadze Sądu, że organ rentowy nie był
w tej sprawie reprezentowany przez radcę prawnego ani adwokata. Zarówno odpowiedź na odwołanie, jak i wszystkie pisma procesowe zostały podpisane przez starszego specjalistę.

Orzeczenie Sądu I instancji w tym zakresie stoi więc w jawnej sprzeczności z treścią
art.98 kpc.

Wyrokiem z dnia 19 czerwca 2012r., sygn. akt III AUa 2113/11 Sąd Apelacyjny
w Katowicach oddalił apelację ubezpieczonych D. C. i T. T. oraz uchylił punkt 2 i punkt 3 wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach w zakresie zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Po rozpoznaniu apelacji ubezpieczonych, Sąd II instancji podzielił stanowisko Sądu Okręgowego w Katowicach.

Sąd Apelacyjny za nietrafny uznał zarzut przedawnienia. Najstarsza zaległość z tytułu składek pochodzi z lipca 2003r. Zatem decyzje z dnia 22 grudnia 2008r. zostały wydane w terminie określonym w art.118 Ordynacji podatkowej. Zgodnie z wykładnią językową tego przepisu, istotna dla obliczania terminu 5 lat jest data wydania decyzji, nie zaś jej doręczenia.

Sąd II instancji odwołał się do stanowiska Sądu Okręgowy w Katowicach, który wskazał,
że egzekucja prowadzona z majątku Spółki przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w B. zakończyła się postanowieniem z dnia 17 października 2006r. o umorzeniu egzekucji. Egzekucja sądowa z nieruchomości doprowadziła do podziału sum uzyskanych z egzekucji
i - co wynika z postanowienia Sądu Rejonowego w Wieluniu z dnia 16 maja 2006r. - nie zaspokoiła roszczeń wierzycieli, w tym organu rentowego. W toku czynności egzekucyjnych nie zdołano ustalić innego majątku Spółki, z którego można by prowadzić skuteczną egzekucję. Przepis art.116 §1 Ordynacji podatkowej, w brzmieniu obowiązującym w dacie wydania zaskarżonej decyzji, wymagał co najmniej częściowej bezskuteczności egzekucji jako przesłanki pozytywnej przeniesienia odpowiedzialności za zobowiązania spółki na członków jej zarządu. Wprawdzie do wierzyciela należy wykazanie, że pierwsza przesłanka pozytywna odpowiedzialności z art.116 tej ustawy została spełniona i egzekucja z całego majątku spółki jest bezskuteczna, jednak obowiązek ten odnosił się tylko do składników majątku dłużnika znanych wierzycielowi do końca postępowania egzekucyjnego.

Sąd Apelacyjny nie podzielił również zarzutu apelacji, iż nie został poddany egzekucji majątek w postaci wierzytelności należnych od Stoczni (...). Z ustaleń Sądu Okręgowego w Katowicach wynika bowiem, że organ rentowy „dopiero wobec zawiadomienia
o rzeczywistej wysokości wierzytelności od Stoczni (...) S.A. pomniejszonej w wyniku wdrożenia postępowania restrukturyzacyjnego, a nadto wobec zbiegu egzekucji administracyjnej i sądowej do tej wierzytelności, po bezskutecznym wezwaniu Spółki do przedstawienia wykazu wymagalnych i nieprzedawnionych wierzytelności podjął decyzję
o zastosowaniu innego środka egzekucyjnego. Okoliczność ta jednak nie ma zasadniczego znaczenia wobec faktu, że wykazana została bezskuteczność egzekucji”.

Za wyjaśnioną uznał również Sąd II instancji kwestię należności z tytułu zwrotu podatku VAT. Według opinii biegłej A. D. złożonej w sprawie o sygn. I C 606/06, która uwzględniła tę kwotę w swoim rozliczeniu, nie zmieniło to konkluzji, iż już w 2003 roku Spółka trwale zaprzestała spłacania długów, a także, że jej majątek nie wystarczył na zaspokojenie zadłużenia. Wniosek biegłej, że majątek Spółki hipotetycznie mógł wystarczyć na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego, ale pod warunkiem, że majątek trwały nie byłby obciążony skuteczną hipoteką i zastawami również nie został w apelacji podważony. Sąd I instancji wskazał, że zarówno konta Spółki, jak i majątek w postaci nieruchomości, a także wierzytelności objęte były egzekucją administracyjną i sądową, wdrażaną przez wielu wierzycieli. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, w sposób nieulegający wątpliwości wykazano, że przed wydaniem zaskarżonej decyzji stwierdzona została bezskuteczność egzekucji wobec Spółki. Skuteczne złożenie wniosku w czerwcu 2004r.
o ogłoszenie upadłości z likwidacją majątku Spółki nie zostało złożone we „właściwym czasie”, skoro Sąd Rejonowy w Katowicach-Wschód oddalił ten wniosek na mocy art.13 ust.1 ustawy z dnia 28 lutego 2003r. - Prawo upadłościowe i naprawcze, ponieważ majątek Spółki nie wystarczał nawet na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego.

Od powyższego wyroku skargę kasacyjną wniósł D. C. w części oddalającej jego apelację, zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego:

1)  art.108 w związku z art.116 §1 Ordynacji podatkowej oraz w związku z art.31 i 32 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przez niewłaściwe zastosowanie i błędną wykładnię polegające na przyjęciu, że organ rentowy „miał przesłanki do wydania decyzji o odpowiedzialności D. C. za zobowiązania Spółki (...) z tytułu zaległości (...) w płatnościach składek (...) tj. że istniała bezskuteczność egzekucji w stosunku do majątku Spółki, pomimo że ujawniony organowi rentowemu majątek Spółki nie podlegał egzekucji”,

2)  art.6 kc w związku z art.116 §1 Ordynacji podatkowej przez niewłaściwe zastosowanie oraz błędną wykładnię i przyjęcie, że wystarczy, aby wierzyciel wykazał, iż „egzekucja z wybiórczo wskazanego majątku Spółki (...) na dzień
17 października 2006r. jest bezskuteczna i wystarczające jest subiektywne przekonanie organów o bezskuteczności egzekucji, aby uznać, że wierzyciel udowodnił istnienie bezskuteczności egzekucji na dzień wydawania” zaskarżonej decyzji „pomimo, że organ rentowy mając wiedzę o majątku Spółki,
tj. wierzytelnościach wobec Stoczni (...) S.A., świadomie prowadził egzekucję jedynie w stosunku do części majątku, a nawet zwolnił uprzednio zajęte wierzytelności, co w konsekwencji świadczy o tym, że nie zaistniał stan obiektywnej bezskuteczności egzekucji”,

3)  art.5 kc w związku z art.116 §1 Ordynacji podatkowej przez niewłaściwe zastosowanie oraz błędną wykładnię i nieuwzględnienie, że „ZUS świadomie zwolnił spod egzekucji majątek pozwalający na zaspokojenie przynajmniej w znacznej części zobowiązań (...) i pomimo wiedzy o istnieniu takiego majątku uznał,
że egzekucja jest bezskuteczna i wydał przeciwko D. C. decyzję o odpowiedzialności za zobowiązania (...) pomimo, iż nie zaistniała obiektywnie przesłanka bezskuteczności egzekucji, a tylko organ wybiórczo prowadząc egzekucję stwierdził taką bezskuteczność”,

4)  art.116 §1 Ordynacji podatkowej w związku z art.102 ⁵ §1 pkt 5, 7 kpc przez niewłaściwe zastosowanie oraz błędną wykładnię i przyjęcie, że jeżeli wobec jakiegoś majątku występuje zbieg egzekucji sądowej i administracyjnej to egzekucja należności publicznoprawnych z takiego majątku jest bezskuteczna, pomimo że należności publicznoprawne korzystają z pierwszeństwa zaspokojenia”,

5)  art.116 §1 Ordynacji podatkowej w związku z art.44 kc przez niewłaściwe zastosowanie i błędną wykładnię, a w konsekwencji przyjęcie, że „pomimo zaniechania i zwolnienia spod egzekucji z wierzytelności w stosunku do Stoczni (...) S.A. oraz nadpłaty z tytułu podatku od towarów i usług to jednak egzekucja była prowadzona w stosunku do całego majątku Spółki (...) i była ona bezskuteczna”,

6)  art.2 i art.7 Konstytucji w związku z art.118 Ordynacji podatkowej przez niewłaściwe zastosowanie i błędną wykładnię i przyjęcie, że „wydanie decyzji konstytutywnej jest równoznaczne z chwilą jej sporządzenia i oderwane zupełnie od momentu wprowadzenia jej do obrotu prawnego, choćby przez wysłanie jej stronie,
a w konsekwencji uznanie, że niezależnie o terminu faktycznego wydania „na zewnątrz” przez organ decyzji skierowanej do D. C. nie doszło do uchybienia pięcioletniemu terminowi do wydania tej decyzji w stosunku do zaległości powstałych w okresie od lipca do grudnia 2003r., która to wykładnia została oderwana od oceny charakteru decyzji o odpowiedzialności osób trzecich oraz nie została poddana weryfikacji wykładni celowościowej lub systemowej”,

7)  art.116 §1 pkt 2 Ordynacji podatkowej przez jego niezastosowanie i pominięcie „przesłanki egzoneracyjnej w postaci wskazania przez D. C. mienia Spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości Spółki
w znacznej części, pomimo że w toku procesu ustalono istnienie wierzytelności Spółki (...) (...) wobec Stoczni (...) S.A. i której to wierzytelności istnienia
i wymagalności nie zakwestionowano w toku postępowania sądowego, a nadto brak jest informacji o jej „skonsumowaniu” w toku dotychczas toczących się postępowań
egzekucyjnych, względnie błędnej wykładni polegającej na przyjęciu, że mienie, którego istnienie jest stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu o wartości ponad 50% kwoty istniejących zaległości (bez odsetek) nie stanowi mienia znacznej wartości”.

W skardze podniesiono też zarzut naruszenia przepisów postępowania:

1)  art.386 §4 kpc w związku z art.227 kpc i art.382 kpc przez „nierozpoznanie (...) istoty sprawy i pominięcie ustaleń w zakresie istnienia podstaw odpowiedzialności odwołującego D. C., w szczególności brak wyjaśnienia przez Sąd Apelacyjny, czy na dzień wydawania zaskarżonej decyzji istniał stan bezskuteczności egzekucji i dlaczego stwierdzona została bezskuteczność egzekucji skoro istniała znaczna wierzytelności wobec Stoczni (...) S.A., o której organ w toku prowadzonej egzekucji i na dzień wydawania decyzji o odpowiedzialności D. C. za zaległości z tytułu składek (...), miał wiedzę; oraz poprzez nie uchylenie wyroku Sądu I instancji i nieprzekazanie sprawy do ponownego rozpoznania pomimo tego, że Sąd I instancji nie rozpoznał istoty sprawy”,

2)  art.382 kpc w związku z art.385 kpc, art.386 §4 kpc oraz art.381 kpc w związku
z art.227 kpc i art.217 §2 kpc przez oddalenie apelacji przy jednoczesnym nierozpoznaniu istoty sprawy „w warunkach pominięcia wniosków dowodowych zgłaszanych przez odwołującego (...), których dopuszczenie umożliwiłoby ustalenie tak fundamentalnych kwestii jak ta, jaki był rzeczywisty stan majątku spółki, tj. czy istniało mienie, z którego należności ZUS mogły zostać zaspokojone oraz czy egzekucja w rzeczywistości miała charakter bezskuteczny na dzień wydawania przez organ zaskarżonej decyzji, a w rezultacie, czy zachodziły przesłanki do przypisania mu odpowiedzialności na podstawie art.116 §1 ustawy Ordynacja podatkowa oraz przesłanki egzoneracyjnej w postaci ustalenia mienia, z którego nadal mogłaby być prowadzona egzekucja umożliwiająca zaspokojenie zaległości publicznoprawnych
w znacznej części”,

3)  art.382 w związku z art.328 §2 kpc przez sporządzenie uzasadnienia niezawierającego wyjaśnienia podstawy prawnej wydanego orzeczenia, „co uniemożliwia dokonanie oceny prawidłowości wydanego orzeczenia, pod kątem, czy Sąd Apelacyjny zaniechał zastosowania art.116 §1 pkt 2 Ordynacji podatkowej i wynikającej z tej regulacji przesłanki egzoneracyjnej w postaci przedstawienia przez odwołującego (...) mienia Spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości w znacznej części; czy też Sąd Apelacyjny dokonał błędnej wykładni art.116 §1 pkt 2 Ordynacji podatkowej
i uznał, że mienie o wartości przekraczającej w ponad 50% kwoty zaległości Spółki nie stanowi mienia, które w znacznej części pozwala na zaspokojenie zaległości”, które to uchybienia doprowadziły do błędnego przyjęcia istnienia podstaw do wydania zaskarżonej decyzji, „tj. że organ dochował terminu wydania decyzji, że istniała bezskuteczność egzekucji w stosunku do majątku Spółki, oraz że odwołujący (...) nie wykazał przesłanki egzoneracyjnej istnienia mienia, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenia zaległości Spółki w znacznej części”.

Jako okoliczność uzasadniającą przyjęcie skargi do rozpoznania wskazano występowanie
w sprawie istotnych zagadnień prawnych:

1)  „czy Zakład Ubezpieczeń Społecznych, który rezygnuje dobrowolnie z możliwości prowadzenia egzekucji ze znanego mu majątku spółki, a rezygnację uzasadnia jedynie zbiegiem egzekucji do tego majątku, może być uznany za wierzyciela, który przeprowadził bezskuteczną egzekucję w rozumieniu art.116 §1 Ordynacji podatkowej?”,

2)  „czy Zakład Ubezpieczeń Społecznych, przed wydaniem decyzji na podstawie art.116 Ordynacji podatkowej, ma obowiązek przeprowadzić egzekucję z ujawnionych mu składników majątku spółki także wówczas, gdy we wcześniejszym okresie, w ramach postępowania upadłościowego stwierdzony został brak majątku pozwalającego na prowadzenie postępowania upadłościowego, czy też może tej egzekucji zaniechać
i powołać się na bezskuteczność egzekucji stwierdzoną w postępowaniu upadłościowym?”,

3)  „według jakich kryteriów należy oceniać, czy wskazywana przez członka zarządu spółki wierzytelność pozwala na zaspokojenie zaległości spółki w znacznej części (art.116 §1 pkt 2) i jaki stosunek wielkości pomiędzy wysokością wierzytelności
i wielkością zaległości spółki pozwala na przyjęcie, że wierzytelność pozwala na zaspokojenie zaległości spółki w znacznej części?”,

4)  „czy można uznać za istniejącą w obrocie prawnym i za wywołującą związanie organu i strony decyzję konstytutywną, która nie została ogłoszona stronie lub jej doręczona
i czy przy braku doręczenia osobie trzeciej decyzji opartej na art.116 Ordynacji podatkowej powstaje zobowiązanie podatkowe tej osoby?”.

Zdaniem skarżącego skarga kasacyjna jest ponadto oczywiście uzasadniona, ponieważ Sąd Apelacyjny „co najmniej nie dokonał dostatecznej oceny prawnej ustalonego stanu faktycznego, nie wyjaśnił podstaw odpowiedzialności skarżącego, w szczególności nie wyjaśnił dlaczego uznał, że pomimo zwolnienia spod egzekucji, przez dyrektora Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C., znacznego majątku jakim są istniejące nadal wierzytelności wobec Stoczni (...) S.A. uznał, iż egzekucja wobec Spółki jest bezskuteczna, a organ rentowy taką bezskuteczność wykazał”.

W konsekwencji D. C. wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku
w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w Katowicach lub Sądowi równorzędnemu oraz obciążenie ZUS kosztami procesu za obie instancje, w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych lub
o uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego oraz Sądu Okręgowego w Katowicach w całości
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz obciążenie organu rentowego kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego, ewentualnie,
w przypadku uznania, że podstawa skargi w postaci naruszenia przepisów postępowania okazała się nieuzasadniona, o uchylenie zaskarżonego wyroku w części i orzeczenie co do istoty sprawy, tj. zmianę przez uwzględnienie odwołania w zaskarżonej części i uwolnienie skarżącego od odpowiedzialności za zobowiązania (...) Spółki z o.o. z tytułu zaległości składkowych za miesiące od lipca 2003r. do czerwca 2004r., a także o zasądzenie od ZUS na rzecz skarżącego kosztów postępowania wywołanego wniesieniem skargi kasacyjnej, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 14 maja 2013r., sygn. akt I UK 652/12 Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok w części oddalającej apelację D. C. i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu w Katowicach do ponownego rozpoznania
i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Sąd Najwyższy uznał skargę kasacyjną za częściowo uzasadnioną, choć nie podzielił jej wszystkich podstaw i zarzutów.

W ocenie Sądu Najwyższego bezpodstawne okazały się zarzuty naruszenia art.2 i art.7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w związku z art.118 Ordynacji podatkowej, ponieważ decyzja wydana w stosunku do skarżącego o obarczeniu go odpowiedzialnością subsydiarną za zaległości składkowe Spółki z dnia 22 grudnia 2008r. została skutecznie odebrana (pokwitowana) przez jego syna K. w dniu 28 grudnia 2008r. W konsekwencji od końca 2003r. do wymienionych dni wydania oraz doręczenia zaskarżonej decyzji powstałe
w okresie od lipca 2003r. do czerwca 2004r. zaległości składkowe nie uległy 5-letniemu przedawnieniu, licząc od końca roku kalendarzowego 2008r., w którym decyzja ta była wydana i została doręczona (art.118 Ordynacji podatkowej w związku z art.24 ust.5d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Stwierdził Sąd Najwyższy, że ze względu na związanie podstawami i granicami kasacyjnego zaskarżenia pozbawiony był procesowych możliwości rozeznania zarzutu, jakoby organ rentowy zwolnił uprzednio zajęte wierzytelności z „tytułu nadpłaty podatku od towarów
i usług”, ponieważ w skardze kasacyjnej zabrakło skonkretyzowania oraz uzasadnienia tego zarzutu. Sąd Najwyższy nie ma obowiązku ani procesowych możliwości domyślania się lub poszukiwania za skarżącego tych okoliczności.

Za usprawiedliwiony uznano natomiast zarzut braku należytej oceny odstąpienia przez ZUS od egzekucji ze wskazanego majątku Spółki w postaci zasądzonych na jej rzecz prawomocnym wyrokiem sądowym wierzytelności wobec Stoczni (...) S.A. w kwocie 87.634,27 zł, przy ówczesnej kwocie zadłużenia z tytułu jej zaległości składkowych - 104.243,93 zł. Obie te wielkości podał skarżący, który wyliczył „prewencyjną” możliwość zaspokojenia zadłużenia składkowego na około 84%. Taka wartość procentowa z pewnością mogła wskazywać na możliwość zaspokojenia zaległości składkowych w znacznej części,
o której mowa w art.116 §1 pkt 2 Ordynacji podatkowej, jakkolwiek trudno abstrakcyjnie lub procentowo określić normatywną wielkość owej „znacznej części”, której egzekucja w istotny sposób powinna stwarzać szanse zmniejszenia zadłużenia składkowego.

Stwierdził Sąd Najwyższy, że w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd II instancji
co najmniej przedwcześnie i z naruszeniem proceduralnych podstaw skargi kasacyjnej uznał, że „wobec zawiadomienia o rzeczywistej wysokości wierzytelności od Stoczni (...) S.A. pomniejszonej w wyniku wdrożenia postępowania restrukturyzacyjnego, a nadto wobec zbiegu egzekucji administracyjnej i sądowej do wierzytelności po bezskutecznym wezwaniu Spółki (...) do przedstawienia wymagalnych i nieprzedawnionych wierzytelności podjął decyzję o zastosowania innego środka egzekucyjnego”. W tym zakresie Sąd Najwyższy nie podzielił konstatacji Sądu Apelacyjnego, że „okoliczność ta jednak nie ma znaczenia w niniejszej sprawie wobec faktu, że wykazana została bezskuteczność egzekucji”, ponieważ bez precyzyjnego wyjaśnienia okoliczności odstąpienia ZUS od egzekucji zaległości składkowych ze wskazanego mu mienia (prawomocnie zasądzonej wierzytelności) Spółki, które umożliwiało prewencyjne odzyskanie znacznej części tych zaległości, organ ten nie może być uznany za wierzyciela, który wykazał przesłankę bezskuteczności egzekucji takiej istotnej części zaległych składek w rozumieniu art.116 §1 Ordynacji podatkowej.
W szczególności zbieg wymienionych egzekucji nie uzasadnia zaniechania prowadzenia egzekucji, gdyż w takich przypadkach organ egzekucyjny prowadzi obie egzekucje (art.12 ustawy z dnia 17 czerwca 1966r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji - tekst jedn. Dz. U. 2012.1015 ze zm.).

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

apelacja D. C. zmierzająca do wzruszenia zaskarżonego wyroku zasługuje na uwzględnienie.

Spór w rozstrzyganej sprawie - na obecnym etapie postępowania - dotyczy odpowiedzialności D. C. jako członka zarządu (...) Spółki z o.o. z siedzibą w B. z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy
i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych powstałych w czasie pełnienia przez nich obowiązków członków zarządu Spółki, które wynosi za okres od lipca 2003r. do września 2003r. oraz od listopada 2003r. do czerwca 2004r. odpowiednio:

- na ubezpieczenia społeczne w łącznej kwocie - 221.252,94 zł (w tym z tytułu składek 133.423,94 zł oraz z tytułu odsetek naliczonych na dzień 22 grudnia 2008r. -87.829,00 zł),

- na ubezpieczenie zdrowotne w łącznej kwocie - 46.740,31 zł (w tym z tytułu składek 28.153,31 zł oraz z tytułu odsetek naliczonych na dzień 22 grudnia 2008r. - 18.587,00 zł),

- na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w łącznej kwocie - 18.164,28 zł (w tym z tytułu składek 10.942,28 zł oraz z tytułu odsetek naliczonych na dzień 22 grudnia 2008r. - 7.222,00 zł).

Zgodnie z art.116 §1 ustawy z 29 sierpnia 1997r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. 2012.749 ze zm. w brzmieniu obowiązującym w dacie powstania zaległości) - który zgodnie z art.31 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009r., Nr 205, poz.1585) ma zastosowanie do zobowiązań z tytułu składek -
za zaległości podatkowe m.in. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu nie wykazał,
że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) albo,
że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania układowego nastąpiło bez jego winy; bądź nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

Kwestia sporna - w kontekście wyroku Sądu Najwyższego z 14 maja 2013r., sygn. akt I UK 652/12 - sprowadza się do obecnie do oceny, czy odstąpienie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w Z. od egzekucji przysługującej (...) Spółce z o.o.
w B. wierzytelności wobec Stoczni (...) S.A. w G. i zastąpienie jej innym środkiem egzekucyjnym uzasadnia przyjęcie, że skarżący wskazał mienie Spółki, z którego egzekucja umożliwiała zaspokojenie jej zaległości składkowych w znacznej części.

Jak wynika z ustaleń Sądu Okręgowego w Katowicach, Spółka (...) pismem z dnia
19 stycznia 2004r. zwróciła się do organu rentowego o zmianę środka egzekucyjnego jej zaległości z tytułu składek na łączną kwotę 89.021,40 zł - z zajęcia rachunku bankowego
w (...) Bank (...) S.A. na zajęcie zasądzonych prawomocnym orzeczeniem sądowym przysługujących Spółce wierzytelności wobec Stoczni (...) S.A. w kwocie 68.884,13 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 11 czerwca 2002r. i kosztami procesu w wysokości 4.198,30 zł (v. nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym z 23 października 2002r. - k.9 a.s.). Stocznia (...) S.A. wskazała, że kwota wierzytelności (...) wynosi
87.634,27 zł, a w piśmie z dnia 9 lutego 2004r. zawiadomiła ZUS, iż jej zadłużenie wobec Spółki zostało objęte ugodą restrukturyzacyjną i rozłożone na 24 raty. Kolejnym pismem
z dnia 16 kwietnia 2004r. Stocznia (...) S.A. pismem poinformowała o zbiegu egzekucji administracyjnej i sądowej prowadzonej przez komornika sądowego Rewiru II przy Sądzie Rejonowym w Bytomiu. W dniu 3 czerwca 2004r. dyrektor Oddziału ZUS w Z. wezwał Spółkę do przedstawienia wykazu zawierającego wymagalne nieprzedawnione wierzytelności przysługujące jej od osób trzecich wraz z dokumentami potwierdzającymi te wierzytelności. Nie uzyskał na ten temat żadnych informacji. Wobec zbiegu egzekucji dyrektor Oddziału ZUS w dniu 1 października 2004r. wycofał zawiadomienia o zajęciu wierzytelności
i zastosował inny środek egzekucji w postaci zajęcia rachunku bankowego Spółki
w (...) S.A.

W ocenie Sądu Najwyższego kwestia ta nie została w sposób dostateczny wyjaśniona
w dotychczasowym postępowaniu.

Niezbędne jest zatem - przy ponownym rozpoznaniu sprawy - precyzyjne wyjaśnienie okoliczności odstąpienia ZUS od egzekucji zaległości składkowych z przysługujących Spółce wierzytelności wobec Stoczni (...) S.A. W szczególności należy ustalić, czy wobec zbiegu egzekucji administracyjnej i sądowej oraz zawartej przez Stocznię (...) S.A. w dniu
24 lipca 2003r. ugody restrukturyzacyjnej ze swoimi wierzycielami (w tym z (...) Spółką z o.o. w B.), egzekucja z tej wierzytelności umożliwiała zaspokojenie zaległości składkowych Spółki w znacznej części. Okoliczność ta ma istotne znaczenie dla oceny, czy skarżący wykazał jedną z przesłanek wyłączających odpowiedzialność członka zarządu spółki określoną w art.116 §1 Ordynacji podatkowej.

Celowym więc wydaje się, aby ustaleń i oceny w tym zakresie dokonał Sąd Okręgowy
w Katowicach.

Mając powyższe względy na uwadze, Sąd II instancji na mocy art.386 §4 kpc uchylił zaskarżony wyrok w punkcie 1, w części dotyczącej D. C. i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Katowicach pozostawiając mu rozstrzygnięcie o kosztach postępowania (art.108 §2 kpc).

/-/SSA A. Kolonko /-/SSA W. Bzibziak /-/SSA W. Nowakowski

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JM