Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 marca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący	SSA Krystyna Merker (spr.)
Sędziowie	SSA Małgorzata Woźnowska-Gallos SSA Maria Małek - Bujak
Protokolant	Aneta Szafruga

po rozpoznaniu w dniu 20 marca 2013r. w Katowicach

sprawy z odwołania T. Z. (T. Z. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o wypłatę emerytury

na skutek apelacji ubezpieczonej T. Z.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Katowicach

z dnia 25 kwietnia 2012r. sygn. akt XI U 2956/11

1.  zmienia zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję organu rentowego częściowo w ten sposób, że zobowiązuje organ rentowy do wypłaty emerytury ubezpieczonej za okres od 1 października 2011 roku do 30 listopada 2012 roku,

2.  uchyla zaskarżony wyrok w części dotyczącej wypłaty emerytury za okres od 1 grudnia 2012 roku i w tym zakresie postępowanie umarza,

3.  oddala apelację w pozostałej części w zakresie dotyczącym odsetek,

4.  zasądza od organu rentowego na rzecz ubezpieczonej kwotę 210 zł ( dwieście dziesięć złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu za obie instancje.

/-/ SSA M. Małek-Bujak /-/ SSA K. Merker /-/ SSA M. Woźnowska-Gallos

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 1258/12

UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją z dnia 12 października 2011 roku organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych w S. wstrzymał ubezpieczonej T. Z. wypłatę emerytury od 1 października 2011 roku na podstawie art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2009r nr 153, poz. 1227) przy zastosowaniu art. 6 pkt 2 i art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010r.
o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 257, poz. 1726).

W odwołaniu od decyzji ubezpieczona domagała się nakazania organowi rentowemu wypłaty świadczenia wraz z zaległymi odsetkami ustawowymi od miesięcznej kwoty emerytury oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego. Podniosła, że zaskarżona decyzja pozbawia jej praw nabytych wynikających
z konstytucyjnej zasady demokratycznego państwa prawa.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie,
podtrzymując swoje stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 25 kwietnia 2012 roku wydanym w sprawie o sygn. XI U 2956/11 Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił odwołanie.

Sąd Okręgowy ustalił na podstawie akt rentowych ubezpieczonej,
że ubezpieczona od 1 października 1973r. do nadal nieprzerwanie pracuje jako starszy wykładowca na Uniwersytecie (...) w K.. Od dnia
1 sierpnia 2007r. ubezpieczona ma ustalone prawo do emerytury i do dnia
30 września 2010r. wypłata emerytury była zawieszona wobec kontynuowania zatrudnienia zgodnie z art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej. Wypłata emerytury została podjęta na wniosek ubezpieczonej z dniem 1 października 2010r.
w związku z uchyleniem powołanego przepisu od dnia 8 stycznia 2009r.

Zaskarżoną decyzją poczynając od dnia 1 października 2011r. zawieszono ubezpieczonej wypłatę świadczenia wobec kontynuowania zatrudnienia.

Sąd pierwszej instancji uznał, że odwołanie ubezpieczonej nie zasługiwało na uwzględnienie, podnosząc że w niniejszej sprawie ma zastosowanie art. 103a ustawy emerytalnej, zgodnie z którym prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Przepis ten do emerytur przyznanych przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 16 grudnia 2011 roku o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw, to jest przed dniem 1 stycznia 2011 roku, znajduje zastosowanie od dnia 1 października 2011 roku.

Sąd, mając na uwadze powyższe, stwierdził, że niewątpliwie prawo ubezpieczonej do emerytury podlegało zawieszeniu. Spełniła ona bowiem wszystkie przesłanki określone w art. 103a ustawy emerytalnej.

Sąd Okręgowy, odnosząc się do zarzutów odwołującej, uznał, że przepis
art. 103a ustawy emerytalnej nie dotyczy zasad nabywania praw do świadczenia,
a zatem nie narusza ona praw nabytych. Ponadto podnoszone przez ubezpieczoną zarzuty były przedmiotem rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego, który w wyroku z dnia 7 lutego 2006 roku uznał, że art. 103 ust. 2a odpowiadający treścią obecnemu art. 103a jest zgodny z Konstytucją.

Mając na uwadze powyższe, Sąd pierwszej instancji na podstawie art. 477 ¹⁴
§ 1 k.p.c. oddalił odwołanie od decyzji organu rentowego.

Apelację od wyroku wniósł pełnomocnik ubezpieczonej.

Zaskarżył on wyrok w całości, zarzucając Sądowi Okręgowemu naruszenie przepisów prawa materialnego zawartego w treści art. 2 i 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz naruszenie przepisu art. 103a ustawy z dnia
17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2009r nr 153, poz. 1227) oraz art. 6 pkt 2, art. 28 i art. 30 pkt 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2010r. o zmianie ustawy
o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 257,
poz. 1726) poprzez błędną ich interpretację oraz niewłaściwe zastosowanie.

W związku z powyższym domagał się uwzględnienia apelacji i zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonej zwrotu kosztów postępowania za obie instancje.

W uzasadnieniu środka odwoławczego pełnomocnik ubezpieczonej podniósł,
że zastosowanie przepisu art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych do ubezpieczonej jest niezgodne z zasadą demokratycznego państwa prawa (w skład którego wchodzą m. in. zasady zaufania obywateli do państwa i do stanowionego prawa, nie działania prawa wstecz oraz ochrony praw nabytych) a także pozostaje w sprzeczności z zasadą równości wobec prawa i zakazem dyskryminacji.

W piśmie procesowym z dnia 16 marca 2013r. pełnomocnik ubezpieczonej powołał się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012r. wydanym w sprawie o sygn. akt K 2/12.

Podał, że organ rentowy na skutek skargi ubezpieczonej o wznowienie postępowania z dnia 17 grudnia 2012r. wydał decyzję w dniu 11 lutego 2013r.
w przedmiocie wznowienia wypłaty emerytury od dnia 1 grudnia 2012r. na przyszłość.

W związku z powyższym pełnomocnik ubezpieczonej zmodyfikował swoje stanowisko i wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie,
że ubezpieczona jest uprawniona do emerytury za okres od 1 października 2011r. do 30 listopada 2012r. wraz z odsetkami od zaległych świadczeń, domagał się również wypłaty odsetek od kwot emerytur wypłaconych ubezpieczonej za miesiąc grudzień 2012r. i styczeń 2013r. na podstawie nowej decyzji z dnia 11 lutego 2013r. oraz zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonej zwrotu kosztów postępowania za obie instancje

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonej jest uzasadniona w zakresie dotyczącym prawa ubezpieczonej do emerytury za okres od dnia 1 października 2011 roku do
30 listopada 2012 roku.

Rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego jest nietrafne, albowiem podstawę jego wydania stanowi przepis, który w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do ubezpieczonej T. Z., utracił moc z uwagi na uznanie go za niekonstytucyjny.

Należy podkreślić, że wyrokiem z dnia 13 listopada 2012r., wydanym
w sprawie o sygn. akt K 2/12, Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 257, poz. 1726 ze zm.)
w związku z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz. U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.), dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2010r. w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i umorzył postępowanie w pozostałym zakresie.

Wyrok ten wszedł w życie z dniem jego opublikowania w dniu 22 listopada 2012 roku w Dzienniku Ustaw (Dz. U. z 2012 r. Nr 1285).

Trybunał Konstytucyjny wskazał, iż ustawodawca, rozciągając obowiązek rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą - jako warunek realizacji prawa do emerytury - na osoby, które skutecznie nabyły i realizowały to prawo w okresie od dnia 8 stycznia 2009r. do dnia 31 grudnia 2010r. naruszył zasady zaufania do Państwa i stanowionego przez nie prawa. W tym okresie bowiem treścią ryzyka emerytalnego było wyłącznie osiągnięcie wieku emerytalnego i stażu ubezpieczeniowego, co oznacza, iż realizacja świadczenia następowała niezależnie od dalszego zatrudnienia. Oznacza to, iż na podstawie art. 28 cyt. ustawy z dnia 16 grudnia 2010r., osoby, które skutecznie nabyły
i zrealizowały prawo do emerytury w okresie od dnia 8 stycznia 2009r. do dnia 31 grudnia 2010r. (a do nich zalicza się również apelująca), zostały objęte mniej korzystną dla nich treścią ryzyka emerytalnego.

Kwestią bezsporną jest, że rozstrzygnięcie Sądu I instancji dokonane zostało
w stosunku do ubezpieczonej, która nabyła prawo do emerytury z dniem
1 października 2007r. (a zatem przed dniem 1 stycznia 2011r.).

W świetle przytoczonej wyżej sentencji wyroku Trybunału Konstytucyjnego oznacza to, że rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego zawarte w zaskarżonym orzeczeniu nie może się ostać. W chwili orzekania przez Sąd Apelacyjny przepis art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie dotyczącym kategorii ubezpieczonych, do których należy apelująca, został usunięty z porządku prawnego.

Zgodnie z normą art. 316 § 1 k.p.c., podstawą rozstrzygnięcia jest stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy, zaś stan rzeczy brany pod uwagę przez sąd przy wydaniu wyroku obejmuje podstawę faktyczną i podstawę prawną wyroku (wyroki SN: z dnia 13 marca 1997r., II CKN 70/96, OSNC 1997, nr 8, poz. 113, z dnia 8 lutego 2006r., II CSK 153/05, Lex nr 192012).
Zatem w obu zakresach decydujące znaczenie ma chwila orzekania.

W związku z wydaniem przez organ rentowy nowej decyzji w dniu 11 lutego 2013r. dotyczącej wznowienia wypłaty emerytury od dnia 1 grudnia 2012r. przedmiotem rozstrzygnięcia jest prawo ubezpieczonej do emerytury za okres od 1 października 2011r. do dnia 30 listopada 2012r. a wydanie wyroku za okres od dnia 1 grudnia 2012r. stało się zbędne.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.
w punkcie 1 wyroku orzekł o zmianie zaskarżonego wyroku i poprzedzającej go decyzji organu rentowego z dnia 12 października 2011r. częściowo w ten sposób, że zobowiązał organ rentowy do wypłaty emerytury ubezpieczonej od dnia 1 października 2011 roku do dnia 30 listopada 2012 roku.

Z uwagi na wznowienie przez organ rentowy wypłaty emerytury dla ubezpieczonej od dnia 1 grudnia 2012r. zachodziła podstawa do umorzenia postępowania w tej części i dlatego na mocy art. 386 § 3 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie 2 wyroku.

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie zasługuje na uwzględnienie apelacja ubezpieczonej w zakresie dotyczącym prawa do odsetek ustawowych od emerytury należnej za okres od dnia 1 października 2011 roku do dnia
30 listopada 2012 roku, gdyż tylko taki mógł być zakres rozpoznania tego żądania.

Należy podkreślić, że organ rentowy w dniu 11 lutego 2012r. wydał nową decyzję dotyczącą wznowienia wypłaty emerytury za okres od 1 grudnia 2012r. i ubezpieczonej przysługuje zgodnie z przepisem art.477 ⁹ § 1 k.p.c. prawo do wniesienia odwołania od tej decyzji w sprawie odsetek od wypłaconych emerytur za miesiące grudzień 2012r. i styczeń 2013r. jeżeli uważa, że decyzja została wydana po terminie określonym w przepisie art. 118 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Z tych względów Sąd Apelacyjny nie zajmował się rozpoznaniem roszczenia ubezpieczonej o wypłatę odsetek za opóźnienie w wypłacie emerytury za miesiące grudzień 2012r. i styczeń 2013r. w związku z wydaniem tej nowej decyzji mając na uwadze, iż w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot i zakres rozpoznania oraz orzeczenia Sądu wyznacza treść zaskarżonej decyzji organu rentowego (por. wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 9 kwietnia 2008, II UK 267/07, LEX nr 469168).

Przechodząc do rozważań dotyczących roszczenia ubezpieczonej do ustawowych odsetek od wstrzymanej emerytury za okres od dnia 1 października 2011 roku do dnia 30 listopada 2012 roku należy powołać się na treść przepisu art. 85 ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009r. nr 205, poz. 1585 ze zm.).

Z treści przepisu art. 85 cytowanej ustawy wynika, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest obowiązany do zapłaty odsetek tylko w sytuacji naruszenia terminu do ustalenia prawa do świadczenia lub wypłaty świadczenia przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłacie świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie przyjmuje, że w stosunkach opartych na prawie ubezpieczeń społecznych, odsetki od opóźnionego świadczenia uregulowane są wyczerpująco, bez możliwości odwoływania się do przepisów prawa cywilnego (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 11 września 1991r., II UZP 11/91, OSP 1992 nr 7-8, poz. 147; wyrok Sądu Najwyższego z dnia
29 października 1997 r., II UKN 208/97, OSNAPiUS 1998 Nr 15, poz. 461). Świadczenia należne w tym systemie nie mają charakteru obligacyjnego, więc obowiązek zapłaty odsetek może wynikać wyłącznie z ustawy. Ustawa
w jednym tylko wypadku nakłada na Zakład Ubezpieczeń Społecznych obowiązek wypłaty odsetek w wysokości określonej przepisami prawa cywilnego, tj. wówczas, gdy Zakład - w następstwie okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność - nie dokona wypłaty świadczeń w terminach przewidzianych w przepisach dotyczących ich przyznawania i wypłacania
(art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych, tekst jedn.: Dz. U. z 2009r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.). Przepis ten stanowi regulację szczególną względem przepisów Kodeksu cywilnego, a jej odrębność polega przede wszystkim na ustaleniu obowiązku zapłaty odsetek tylko w wypadku zwłoki. Zwłoka w spełnieniu świadczenia, zwana także opóźnieniem kwalifikowanym, ma miejsce, gdy zobowiązany, pomimo istniejącego obowiązku, nie spełnia świadczenia w terminie, przy czym niedotrzymanie terminu jest następstwem okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2012r., I UK 398/11 Lex nr 1216847).

W niniejszym stanie faktycznym sprawy organ rentowy wydając w dniu
12 października 2011r. decyzję o wstrzymaniu ubezpieczonej wypłaty emerytury od dnia 1 października 2011r. działał zgodnie z obowiązującym prawem, gdyż dopiero z chwilą opublikowania wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012r., sygn. akt K 2/12, w Dzienniku Ustaw w dniu 22 listopada 2012r. (Dz. U. z 2012r., poz. 1285) utracił moc
art. 28 ustawy zmieniającej z dnia 16.12.2010r. w zakresie, w jakim przewiduje stosowanie art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS do osób, które nabyły prawo do emerytury przed dniem 1 stycznia 2011r.

Z tych przyczyn organ rentowy nie wydał bezprawnej decyzji o wstrzymaniu ubezpieczonej wypłaty emerytury i dlatego też nie można przyjąć, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność w rozumieniu art. 85 ust. 1 zdanie drugie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych za opóźnienie w wypłacie ubezpieczonej emerytury.

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w pkt 3 wyroku.

O kosztach postępowania za obie instancje orzeczono jak w pkt 4 wyroku, na podstawie art. 100 zdanie 2 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. nakładając na organ rentowy obowiązek zwrotu wszystkich kosztów ubezpieczonej, gdyż ubezpieczona uległa tylko co do nieznacznej części swego żądania.

Wysokość kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu przed Sądem Okręgowym na mocy § 12 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. nr 163,
poz. 1349 ze zm.) wynosi 60 zł a przed Sądem Apelacyjnym jako sądem II instancji zgodnie z § 13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia wynosi kwotę 120 zł.

Ubezpieczonej należy się również od organu rentowego zwrot uiszczonej od apelacji opłaty podstawowej, która w myśl z art. 36 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2010. Nr 90, poz.594) wynosi 30 zł.

/-/ SSA M. Małek-Bujak /-/ SSA K. Merker /-/ SSA M. Woźnowska-Gallos

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JM