Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 6 czerwca 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w S. stwierdził, że ubezpieczony W. K. jest dłużnikiem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu nieopłaconych składek w ramach zakresów numerów deklaracji 01-39 za okres od grudnia 2001 r. do listopada 2005 r. na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz na Fundusz Pracy w łącznej kwocie 41.512,31 zł.

Ubezpieczony W. K. odwołał się od powyższej decyzji. W odwołaniu doprecyzowanym w toku postępowania wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i ustalenie, że odwołujący nie jest zobowiązany do zapłaty wobec organu rentowego składek z tytułu ubezpieczenia społecznego, ubezpieczenia zdrowotnego i Fundusz Pracy za okresy wskazane
w zaskarżonej decyzji. Ubezpieczony stwierdził, że nie doszło do przerwania biegu przedawnienia, gdyż wezwanie do zapłaty nie stanowi podstawy do przerwania biegu przedawnienia, a ponadto ubezpieczony nie otrzymał żadnego z upomnień.

W odpowiedzi organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania w całości i zasądzenie od odwołującego się na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych. Zakład stwierdził, że niemożliwym jest uwzględnienie zarzutu przedawnienia należności objętych skarżoną decyzją, bieg terminu przedawnienia uległ bowiem skutecznemu zawieszeniu w oparciu o podejmowane przez organ rentowy czynności,
tj. doręczenie upomnień i tytułów wykonawczych.

Wyrokiem z dnia 19 grudnia 2019r. Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił odwołanie, odstąpił od obciążania ubezpieczonego kosztami zastępstwa procesowego i orzekł o kosztach pełnomocnika z urzędu.

Sąd Okręgowy ustalił, że:

W dniu 25 lutego 2004 r. płatnik składek odebrał upomnienia z dnia 19 lutego 2004 r. dotyczące zaległości składkowych za okres m.in od grudnia 2001 r. do marca 2002 r., od maja 2002 r. do grudnia 2002 r., od lutego 2003 r. do marca 2003 r., od maja 2003 r. do grudnia
2003 r. ( k. 24-31 a.s.).

W dniu 22 czerwca 2004 r. płatnik składek odebrał upomnienie z dnia 17 czerwca
2004 r. dotyczące zaległości składkowych za okres m.in za luty 2004 r. i kwiecień 2004 r. oraz za opłatę dodatkową ( k. 15-19 a.s.).

Upomnienie z dnia 5 sierpnia 2004 r. za m.in maj 2004 r. zostało doręczone skutecznie
w wyniku podwójnej awizacji ( k. 19-23 a.s.).

W dniu 10 listopada 2004 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego wszczął postępowanie egzekucyjnie objęte tytułami egzekucyjnymi (...), (...),
(...), (...) - (...), (...) - (...),
(...) (...), a w dniu 17 listopada 2004 r. objęte tytułem wykonawczym
Wl- (...) ( kserokopie tytułów wykonawczych nadesłanych przez Urząd Skarbowy
w S. ).

W dniu 16 stycznia 2014 r. płatnik składek wystąpił do organu rentowego z wnioskiem
o umorzenie należności na podstawie przepisów ustawy o umorzeniu należności powstałych

z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność. Decyzją
z dnia 16 czerwca 2015 r. Zakład odmówił umorzenia należności.

W dniu 23 lipca 2014 r. Zakład wystąpił z wnioskiem do Naczelnika Urzędu Skarbowego o zawieszenie tytułów egzekucyjnych w związku z powyższym wnioskiem
o umorzenie należności za okres od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia 28 lutego 2009 r.

W dniu 27 sierpnia 2014 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego zawiesił postępowanie egzekucyjne nr (...) dotyczące powyższego okresu.

Postanowieniem z dnia 15 stycznia 2018 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego podjął zawieszone postępowanie egzekucyjne prowadzone na podstawie tytułów wykonawczych
o nr od(...) do(...), od (...) do (...), od
(...) do (...), od (...) do (...), od (...) do (...), od (...) do (...), od (...)
do (...), (...),(...), (...), (...),
(...), (...), (...), (...) do (...),
(...)do (...), (...) do (...), od (...) do (...) wystawionych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w S. zawieszone postanowieniem z dnia 27 sierpnia 2014 r.

W dniu 29 marca 2018 r. Zakład wszczął postępowanie w sprawie określenia należności składkowych skarżącego.

W dniu 15 maja 2018 r. Oddział zakończył postępowanie w sprawie określenia należności składkowych skarżącego.

W dniu 31 lipca 2018 r. Zakład wystąpił z wnioskiem do Naczelnika Urzędu
o wycofanie tytułów egzekucyjnych w związku z odpisaniem przedawnionych należności za styczeń 2003 r., kwiecień 2003 r., styczeń 2004 r., marzec 2004 r., czerwiec 2004 r. listopad 2005 r.

W dniu 21 sierpnia 2018 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego umorzył postępowanie egzekucyjnego na podstawie skierowanego wniosku Zakładu z dnia 31 lipca 2018 r.

Sąd uznał, że odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy wskazał na art. 68 ust. 1 pkt 1c , art. 83 ust. 1 , art. 32 , art. 24 ust. 2 ,
art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 104 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia
i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1265 ze zm.) , art. 66 ust. 1 pkt 1 c
i art. 87 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U.2016.1793 j.t.)

Nadto wskazał, że zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych od nieopłaconych w terminie składek należne są od płatnika składek odsetki za zwłokę, na zasadach i w wysokości określonych w ustawie z dnia 29 sierpnia
1997 r. - Ordynacja podatkowa.

Dalej Sąd pierwszej instancji wskazał, że zasady przedawnienia należności z tytułu składek określa przepis art. 24 ustawy systemowej w ust. 4 i następnych. Aktualnie przepis
art. 24 ust. 4 brzmi: należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne, z zastrzeżeniem ust. 5-6.

Do dnia 1 stycznia 2012 r. przepis ten przewidywał 10-letni termin przedawnienia należności z tytułu składek. Skrócenie okresu przedawnienia z 10 do 5 lat z dniem 1 stycznia 2012 r. zostało wprowadzone art. 11 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 16 września 2011 r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców (Dz. U. z 2011 r., nr 232., poz. 1378).
W myśl art. 27 tej ustawy do przedawnienia należności z tytułu składek, o którym mowa
w art. 24 ust. 4 ustawy systemowej, którego bieg rozpoczął się przed dniem 1 stycznia 2012 r., stosuje się przepisy w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, z tym że bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia 1 stycznia 2012 r. (ust. 1). Jeżeli przedawnienie rozpoczęte przed dniem 1 stycznia 2012 r. nastąpiłoby zgodnie z przepisami dotychczasowymi wcześniej, przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu (ust. 2). Wedle zatem zasady intertemporalnej określonej cytowanym przepisem do należności składkowych nieprzedawnionych do 1 stycznia 2012 r. (według dotychczas obowiązującego 10 letniego terminu przedawnienia) ma zastosowanie 5-letni termin przedawnienia, z tym jednakże bardzo istotnym zastrzeżeniem,
że biegnie on nie od daty ich wymagalności, ale od dnia 1 stycznia 2012 r. W przypadku
gdy przedawnienie rozpoczęte przed dniem 1 stycznia 2012 r. nastąpiłoby zgodnie z przepisami dotychczasowymi wcześniej, przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego
terminu (ust. 2).

W przeciwieństwie do przedawnienia roszczeń cywilnoprawnych, przedawnienie należności z tytułu składek powoduje wygaśnięcie zobowiązania płatnika składek. Powyższe oznacza, że po upływie terminu przedawnienia Zakład nie może dochodzić tych należności, ale również płatnik składek po upływie terminu przedawnienia nie może dobrowolnie ich opłacić.

Okoliczności skutkujące zawieszeniem lub przerwaniem biegu przedawnienia należności z tytułu składek zostały określone w art. 24 ust. 5a – 6, jak również w art. 1 ust. 15 ustawy
z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz. U. z 2012r., poz. 1551).

Zgodnie z art. 24 ust. 5b ustawy systemowej bieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony od dnia podjęcia pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności
z tytułu składek, o której dłużnik został zawiadomiony, do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego.

Do istoty sporu w przedmiotowej sprawie należało ustalenie, czy należności składkowe ubezpieczonego W. K. uległy przedawnieniu. Pełnomocnik ubezpieczonego podnosił, że upomnienie nie stanowi pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności z tytułu składek; wskazywał także, że zawieszenie postępowania mogłoby nastąpić od dnia wszczęcia postępowania egzekucyjnego, jednak, jego zdaniem, niemożliwe było ustalenie takiej daty ze względu na brak dowodów doręczenia tytułów egzekucyjnych.

Wskazać należy, że w ugruntowanym orzecznictwie sądów powszechnych oraz administracyjnych stwierdza się, iż czynnością zmierzającą do ściągnięcia należności jest niewątpliwie wystawienie tytułu wykonawczego przez właściwy organ, ale za czynności zmierzające do ściągnięcia należności mogą być uznane również inne czynności, tj. orzeczenia, pisma kierowane do strony, z których treści czy uzasadniania wynika bezpośrednio,
że zmierzają one do ściągnięcia zaległości. Za czynności zmierzające do wyegzekwowania należności z tytułu składek uznaje się takie czynności, z których treści lub uzasadnienia wynika bezpośrednio, iż zmierzają one do ściągnięcia należności. Zgodnie z art. 15 § 1 ustawy z dnia
17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz. U. z 2019 r.
poz. 1438 z późn. zm.) egzekucja administracyjna może być wszczęta, jeżeli wierzyciel, po upływie terminu do wykonania przez zobowiązanego obowiązku, przesłał mu pisemne upomnienie, zawierające wezwanie do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego, chyba że przepisy szczególne inaczej stanowią. Postępowanie egzekucyjne może być wszczęte dopiero po upływie 7 dni od dnia doręczenia tego upomnienia. Doręczenie upomnienia jest pierwszą czynności zmierzającą do wyegzekwowania należności z tytułu składek, skoro bez doręczenia upomnienia wszczęcie postępowania egzekucyjnego nie byłoby możliwe (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego
w Poznaniu z dnia 14 lipca 2011 r., I SA/Po 829/10, wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z dnia 20 marca 2018 r., I SA/Bd 132/18, wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 19 lipca 2016 r., I SA/Sz 637/16, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 30 lipca 2013 r., III AUa 1564/12, wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 26 września 2019 r., III AUa 189/19).

Powyższe oznacza, że za pierwszą czynność zmierzającą do wyegzekwowania należności z tytułu składek, o której dłużnik został zawiadomiony, uznać należy
w przedmiotowej sprawie odebrane w dniu 25 lutego 2004 r. upomnienia z dnia 19 lutego 2004 r. dotyczące zaległości składkowych za okres od grudnia 2001 r. Najstarsza z należnych składek stała się wymagalna w dniu w styczniu 2002 r. i przedawniłaby się po upływie dziesięciu lat, jednakże doręczenie ubezpieczonemu pisemnego upomnienia skutkowało zawieszeniem biegu przedawnienia aż do dnia 2 października 2018 r., kiedy to Naczelnik Urzędu Skarbowego umorzył postępowanie egzekucyjnego za okres objęty zaskarżoną decyzją z uwagi na brak składników majątkowych podlegających zajęciu. Skoro zatem przedawnieniu nie uległo najstarsze z zobowiązań składkowych, to nie mogły przedawnić się zobowiązanie pozostałe, co do których organ rentowy skutecznie i bez wyjątku doręczył ubezpieczonemu wskazane wyżej upomnienia.

Nawet gdyby przyjąć, argumentację pełnomocnika ubezpieczonego powielająca wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 19 października 2018 r. wydanego w sprawie o sygn. akt III AUa 696/18, zgodnie z którym pisemne upomnienie nie jest czynnością, o której mowa
w art. 24 ust. 5b ustawy systemowej, a tym samym nie zawiesza ono biegu terminu przedawnienia, to i tak należałoby stwierdzić, że w przedmiotowej sprawie doszło do przedawnienia należności składkowych, ze względu na doręczenie ubezpieczonemu tytułów wykonawczych obejmujące sporne okresy. Sąd Apelacyjny w Katowicach wskazał bowiem również, że przez pierwszą czynność zmierzającą do wyegzekwowania należności z tytułu składek, o której mowa w art. 24 ust. 5b ustawy systemowej, należy rozumieć czynność zmierzającą bezpośrednio związaną z postępowaniem egzekucyjnym, jaką może być
np. wystawienie tytułów wykonawczych, zajęcie wynagrodzenia, czyli czynności sensu stricte egzekucyjne.

Okoliczność ta nie została co prawda potwierdzona bezpośrednio przez dowód doręczenia wskazanych tytułów odwołującemu się, jednak pod pozycją 165. w każdym
z tytułów w części L (zestawienie kosztów egzekucyjnych) wskazano opłatę wynoszącą
6,82 zł oraz daty 10 listopada 2004 r. i 17 listopada 2004 r. Daty te wskazał również Naczelnik Urzędu Skarbowego jako moment wszczęcia postępowania egzekucyjnego, co pozwala uznać, że są to daty nadania na adres ubezpieczonego tytułów wykonawczych (...),
(...), (...), (...) (...), (...)
(...), (...) (...) oraz(...).

Nadmienić przy tym należy, że zobowiązanie organu do doręczenia tytułu wykonawczego bezpośrednio zobowiązanemu, nie wyklucza zastosowania konstrukcji doręczenia zastępczego. Przepis art. 26 § 5 pkt 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym
w administracji dla skuteczności wszczęcia egzekucji administracyjnej wymaga doręczenia odpisu tytułu wykonawczego zobowiązanemu. Ustawodawca jednak w żaden sposób nie określił sposobu doręczenia, co oznacza, że zgodnie z art. 18 tej ustawy, do doręczeń tych stosuje się przepisy art. 39-49 k.p.a. (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego
w Warszawie z dnia 6 grudnia 2017 r., V SA/Wa 974/17). Z tego też powodu bez znaczenia pozostawało w sprawie, czy ubezpieczony odebrał tytuły wykonawcze osobiście, czy też doręczono je w trybie zastępczym.

Za istotny dla przedmiotowej sprawy należało również uznać fakt, iż w dniu 16 stycznia 2014 r. płatnik składek wystąpił do organu rentowego z wnioskiem o umorzenie należności na podstawie przepisów ustawy o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność za okres od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia 28 lutego 2009 r. Oznacza to, że ubezpieczony zdawał sobie sprawę z faktu zadłużenia wobec organu rentowego, a także jego wysokości, gdyż, jak twierdził organ rentowy, a czemu ubezpieczony nie zaprzeczył, w dniu 14 marca 2014 r. Zakład wydał decyzję o warunkach umorzenia, które dotyczyło również spornego okresu, a na koncie ubezpieczonego figurowały należności podlegające i niepodlegające umorzeniu.

Organ rentowy przed wydaniem decyzji występował z wnioskami do Naczelnika Urzędu Skarbowego w S. o odpisanie przedawnionych należności z uwagi na bezpodstawnie prowadzone postępowanie egzekucyjne na podstawie deklaracji rozliczeniowych bez pouczenia za okres od stycznia 1999 r. do listopada 2001 r. styczeń 2003 r., kwiecień 2003 r., styczeń 2004 r. marzec 2004 r. i okres od czerwca 2004 r. do listopad 2005 r. Podnieść należy, że okresy te
nie zostały objęte zaskarżoną decyzją, co w sposób niebudzący wątpliwości odzwierciedla tabela załączona przez organ rentowy do pisma z dnia 1 lutego 2019 r.

Zakres rozpoznania i orzeczenia (przedmiot sporu) w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyznaczony jest w pierwszej kolejności przedmiotem decyzji organu rentowego zaskarżonej do sądu ubezpieczeń społecznych, a w drugim rzędzie przedmiotem postępowania sądowego determinowanego zakresem odwołania od tejże decyzji, dlatego też Sąd nie badał czynności podejmowanych przez organ rentowy po wydaniu zaskarżonej decyzji (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 września 2010 r., III UK 15/10).

Mając na względzie powyższe rozważania i powołane przepisy, Sąd stwierdził,
że należności składkowe ubezpieczonego wskazane przez organ rentowy w zaskarżonej decyzji nie uległy przedawnieniu, wobec czego na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 oddalił odwołanie jako bezzasadne.

Sąd na podstawie art. 102 k.p.c., mając na względzie trudną sytuacje materialną oraz zdrowotną ubezpieczonego, a także skomplikowany charakter przedmiotowej sprawy,
nie obciążył ubezpieczonego kosztami zastępstwa procesowego. Sąd uznał, że na podstawie dowodów przedstawionych w trakcie postępowania przed organem rentowym ubezpieczony mógł w świetle wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 19 października 2018 r. żywić uzasadnione subiektywne przekonanie o zasadności swoich twierdzeń, gdyż Zakład nie był
w stanie przedstawić tytułów wykonawczych, które Sąd pozyskał w toku niniejszego postępowania, a dopiero wskazane tytuły egzekucyjne pozwoliły rozstrzygnąć o istocie sporu.

O przyznaniu od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Katowicach zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu postanowiono na podstawie § 15 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego
z urzędu (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 68).

Powyższy wyrok w całości zaskarżył ubezpieczony. Rozstrzygnięciu zarzucił:

1.  Naruszenie przepisów prawa materialnego:

art. 24 ust. 5b ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że doręczenie upomnienia, zgodnie z art. 15 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, jest czynnością, o której mowa w art. 24 ust. 5b ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, prowadzącą do zawieszenia biegu terminu przedawnienia.

2.  Naruszenie przepisów postępowania:

art. 233 § 1 k.p.c., poprzez niewszechstronną ocenę dowodów przejawiającą w oparciu rozstrzygnięcia na dokumentach złożonych do akt sprawy przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w S. wraz z pismem z dnia 30.05.2019 r. (niezawierających dowodów potwierdzających nadania/doręczenie ubezpieczonemu tytułów wykonawczych o oparciu o które NUS prowadził postępowanie egzekucyjne) przy jednoczesnym pominięciu okoliczności, że ubezpieczony już
w odwołaniu z dnia 12.07.2018 r. wskazywał, że nie doręczono mu tytułów wykonawczych,
w oparciu o które prowadzona jest egzekucja rzekomo zaległych składek na ubezpieczenie społeczne.

W związku z powyższym, wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku i poprzedzającej go decyzji organu rentowego i ustalenie, że ubezpieczony W. K. nie jest zobowiązany do zapłaty składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy za okres od grudnia 2001 r. do listopada 2005 r. (deklaracje 01-39)

względnie, co do punktu 1 wniosków apelacji

2.  uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania przy pozostawieniu sądowi I instancji rozstrzygnięcia co do kosztów niniejszego postępowania apelacyjnego,

3.  zwolnienie ubezpieczonego od kosztów sądowych,

4.  w przypadku oddalenia apelacji nie obciążanie ubezpieczonego kosztami procesu w tym
w szczególności kosztami zastępstwa procesowego pełnomocnika organu rentowego,
a to w oparciu o art. 102 k.p.c,

5.  zasądzenie od organu rentowego na rzecz radcy prawnego z urzędu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej ubezpieczonemu z urzędu obliczonych wg norm przepisanych za obie instancje / ewentualnie, w przypadku oddalenia apelacji, przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej z urzędu, według norm przepisanych za obie instancje radcy prawnemu z urzędu przy złożeniu oświadczenia, że opłaty nie zostały zapłacone w całości ani w części.

W uzasadnieniu apelacji ubezpieczony ponownie podniósł, zarzut przedawnienia składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz Fundusz Pracy za okres od grudnia 2001 r. do listopada 2005 r. podkreślając, że doręczenie upomnienia w trybie art. 15 ustawy
o postępowaniu egzekucyjnym w administracji nie stanowi czynności, o której mowa w art. 24 ust. 5b ustawy systemowej (pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności
z tytułu składek) i jako taka nie powoduje zawieszenia biegu terminu przedawnienia.
Na poparcie powyższych twierdzeń przytoczył wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 19 października 2018 r., III AUa 696/18, w którym stwierdzono, że upomnienie to nie może być uznane za pierwszą czynność egzekucyjną zmierzającą do wyegzekwowania należności
z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, o której dłużnik został zawiadomiony, a o której to czynności mowa w art. 24 ust. 5b ustawy systemowej zawieszającej bieg terminu przedawnienia. Jest to czynność poprzedzająca czynność, o której mowa w powołanym artykule. Upomnienie należy zakwalifikować do kategorii działań faktycznych o charakterze materialno-technicznym. Nie stanowi ono sensu stricto czynności w postępowaniu egzekucyjnym, a tym bardziej nie jest środkiem egzekucyjnym. Po pierwsze jest to czynność wykonywana przez wierzyciela, a nie przez organ egzekucyjny, a po drugie cel upomnienia różni się od celu postępowania egzekucyjnego, które zmierza już bezpośrednio do przymusowego wyegzekwowania świadczenia, nie zaś do skłonienia zobowiązanego do dobrowolnego wykonania obowiązku. Wskazał również na Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia
12 lipca 2017 r. I SA/Gd 737/17 zgodnie, z którym za czynności zmierzające do wyegzekwowania należności z tytułu składek uznaje się takie czynności, z których treści lub uzasadnienia wynika bezpośrednio, iż zmierzają one do ściągnięcia należności. Nie ulega wątpliwości, że czynnością taką może być doręczenie odpisu tytułu wykonawczego czy zawiadomienia o zajęciu składnika majątkowego; podjęcie tych czynności wiąże się bowiem
z wszczęciem postępowania egzekucyjnego, a zatem służy wyegzekwowaniu należnych składek.

Ubezpieczony wskazał nadto, że w sprawie zachodzi sprzeczności istotnych ustaleń Sądu I instancji z treścią zebranego materiału dowodowego. Sąd I instancji wyprowadził błędne wnioski z zebranego w sprawie materiału dowodowego. W toku postępowania pierwszoinstancyjnego organ rentowy nie przedstawił dowodu nadania ani doręczenia ubezpieczonemu tytułów wykonawczych.

W odpowiedzi na apelację organ rentowy wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie od odwołującego na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu zgodził się ze stanowiskiem zajętym przez Sąd Okręgowy.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie była zasadna.

Sąd pierwszej instancji ustalił stan faktyczny i ustalenia te Sąd Apelacyjny podziela.

Sąd Apelacyjny zwrócił się do Naczelnika Urzędu Skarbowego w S. o nadesłanie tytułów wykonawczych wystawionych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w S. przeciwko W. K. obejmujących należności:

- z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne za okresy: od grudnia 2001r do marca 2002r., od maja 2002r. do grudnia 2002r., od lutego 2003r. do marca 2003r., od maja 2003r. do grudnia 2003r., za luty 2004r., od kwietnia 2004r. do maja 2004r;

- z tytułu składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okresy: od grudnia 2001r do marca 2002r., od maja 2002r. do grudnia 2002r., od lutego 2003r. do marca 2003r., od maja 2003r. do grudnia 2003r., za luty 2004r., od kwietnia 2004r. do maja 2004r. oraz potwierdzeń odbioru powyższych tytułów wykonawczych przez W. K., a także potwierdzeń odbioru tytułów wykonawczych dotyczących składek na ubezpieczenia społeczne , które zostały przesłane do Sądu Okręgowego w Katowicach.

Wraz z powyższymi tytułami wykonawczymi Naczelnik Urzędu Skarbowego
w S. przekazał zawiadomienie (...) z dnia 20 października 2004r. Zostało ono wystawione na podstawie art. 80 § 1 ustawy z dnia 17 czerwca 1966r.
o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Zostało doręczone (...). (...)
w S.. Wskazano w nim, że należy przekazać zajętą kwotę organowi egzekucyjnemu. Ponadto, że egzekucja jest prowadzona na podstawie tytułów wykonawczych wystawionych przez ZUS Oddział (...), wymieniono numery tytułów wykonawczych, wskazano należności oraz okres którego dotyczą. Zawiadomienie to zostało także doręczone ubezpieczonemu. Korespondencję wysłano na adres : ul. (...), S.. Zwrotka została zarejestrowana 10 listopada 2004r.

Naczelnik Urzędu Skarbowego w S. sporządził również zawiadomienie (...) z 7 września 2009r. Zostało ono wystawione na podstawie art. 80
§ 1 ustawy z dnia 17 czerwca 1966r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Zostało ono doręczone Bankowi (...) S.A. Departament Płatności i rozliczeń w K.. Wskazano w nim, że należy przekazać zajętą kwotę organowi egzekucyjnemu. Wskazano, że egzekucja jest prowadzona na podstawie tytułów wykonawczych wystawionych przez ZUS Oddział (...), wymieniono numery tytułów wykonawczych, wskazano należności oraz okres którego dotyczą. Zawiadomienie to zostało także doręczone ubezpieczonemu 17 września 2009r. Jak wynika z potwierdzenia odbioru wydano je dorosłemu domownikowi. Zawiadomienie (...)obejmowało także należności za maj 2004 r. Nie były one wymienione w zawiadomieniu (...).

Powyższe ustalono na podstawie dokumentów nadesłanych przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w S..

Kwestię przedawnienia należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne reguluje przepis art. 24 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j.:Dz.U. z 2021r., poz. 423). W pierwotnej wersji powyższej ustawy, okres przedawnienia ustalono na 5 lat. Taki stan prawny uległ zmianie na mocy nowelizacji, która weszła w życie 1 stycznia 2003r., a która wydłużyła okres przedawnienia - do 10 lat – art. 1
pkt 9 ustawy z dnia 18 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2002r., nr 241, poz. 2074). Ustawa zmieniająca nie zawiera wyraźnego uregulowania kwestii międzyczasowych co do przedawnienia należności wymagalnych przed dniem jej wejścia w życie. Upływ terminu przedawnienia, wynoszącego do dnia 31 grudnia 2002 r. 5 lat, przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej powodował skutek wygaśnięcia zobowiązania; natomiast w przypadku, gdy zobowiązanie to przed dniem
1 stycznia 2003 r. (data wejścia w życie ustawy z 18 grudnia 2002 r.) nie uległo przedawnieniu, to ma do niego zastosowanie zasada bezpośredniego działania ustawy nowej, co oznacza,
że zobowiązanie z tytułu składek nieprzedawnionych przed dniem 1 stycznia 2003 r. ulega
10-letniemu przedawnieniu.

Od dnia 1 stycznia 2012 r. na podstawie art. 11 ust. 1 lit. a ustawy z dnia 16 września 2011 roku o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców (Dz.U. z 2011r.,
Nr 232, poz. 1378 ), wprowadzono 5-letni okres przedawnienia należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. Przepis art. 24 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w nowym brzmieniu, znajduje zastosowanie do terminów przedawnienia, których bieg rozpoczął się
przed 1 stycznia 2012 roku, z tym zastrzeżeniem, że w takim przypadku bieg przedawnienia będzie liczony od dnia 1 stycznia 2012 roku. Jednakże jeżeli przedawnienie rozpoczęte przed dniem 1 stycznia 2012 r. miało nastąpić wcześniej - zgodnie z brzmieniem wcześniejszych przepisów - wówczas jego upływ nastąpi z upływem tego wcześniejszego terminu – art. 27
ust 1 i 2 ustawy z 16 września 2011 r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli
i przedsiębiorców.

Zatem składki na ubezpieczenia społeczne wymagalne począwszy od 1 stycznia 2007 r. do grudnia 2011 r. przedawniają się po upływie terminu 5 lat liczonego od dnia 1 stycznia
2012 r. Z kolei składki wymagalne do 31 grudnia 2006 r. przedawniają się z upływem terminu 10 lat. Natomiast składki wymagalne od stycznia 2012 r. ulegają przedawnieniu po upływie
5 lat od daty wymagalności. ZUS zaskarżoną decyzją objął składki za okres od grudnia
2001 r. do maja 2004 r. Czyli uległyby one przedawnieniu po upływie 10 lat.

Zgodnie z art. 24 ust. 5b ustawy systemowej bieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony od dnia podjęcia pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności
z tytułu składek, o której dłużnik został zawiadomiony, do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego.

Sąd Okręgowy uznał, że za taką czynność należy przyjąć upomnienie. Sąd Apelacyjny nie podziela tego poglądu i podtrzymuje stanowisko wyrażone w przywołanym w apelacji wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 19 października 2018 r., III AUa 696/18.

Zawieszenie biegu terminu przedawnienia ma ten skutek, że po upływie okresu zawieszenia termin przedawnienia liczy się dalej i jest on przedłużony o okres zawieszenia.
W niniejszej sprawie bieg terminu przedawnienia z całą pewnością uległ zawieszeniu
od 10 listopada 2004 roku, a co do należności za maj 2004r. od 17 września 2009r. W tych datach doręczono ubezpieczonemu zawiadomienia o zajęciu wierzytelności z rachunku bankowego. Zawiadomienia te zostały doręczone w trybie art. 80 ust. 3 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Zaś zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego z całą pewnością jest czynnością w toku postępowania egzekucyjnego i jest to czynność podjęta
w celu wyegzekwowania należności. Nie ma przy tym znaczenia czy były to czynności skuteczne. W zawiadomieniach wskazano, że egzekucja jest prowadzona na podstawie tytułów wykonawczych wystawionych przez ZUS Oddział (...), wymieniono numery tytułów wykonawczych, wskazano należności oraz okres, którego dotyczą. Wraz z doręczeniem zawiadomień o zajęciu wierzytelności z rachunku bankowego ubezpieczony jako dłużnik uzyskał wiedzę o podjętych czynnościach zmierzających do egzekucji należności. Bieg terminu przedawnienia był zawieszony do dnia 2 października 2018 r., kiedy to Naczelnik Urzędu Skarbowego umorzył postępowanie egzekucyjnego za okres objęty zaskarżoną decyzją. Zatem składki na ubezpieczenia społeczne nie uległy przedawnieniu.

Zgodnie z przepisem art. 93 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j.: Dz.U. z 2017r., poz. 1938) należności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne ulegają przedawnieniu na zasadach określonych w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych. Zatem analogicznie jak
w przypadku składek na ubezpieczenia społeczne także nie uległy przedawnieniu składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Zgodnie z przepisem art. 107 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j.: Dz.U. z 2017r., poz.1065) składki na Fundusz
Pracy opłaca się za okres trwania obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych
w trybie i na zasadach przewidzianych dla składek na ubezpieczenia społeczne. Zatem analogicznie jak w przypadku składek na ubezpieczenia społeczne także nie uległy przedawnieniu składki na Fundusz Pracy.

Reasumując zarzut naruszenia prawa materialnego tj. art. 24 ust 5b ustawy systemowej był zasadny. Także zarzut błędnej oceny dowodów ( art. 233 k.p.c.) był uzasadniony ponieważ
z zapisania w tytułach egzekucyjnych adnotacji o treści „opłata” z datą 10 listopada 2004r.
i 17 listopada 2004r. nie wynika, że w tych datach wysłano do ubezpieczonego tytuły wykonawcze.

Pomimo powyższego wyrok odpowiadał prawu i apelacja na podstawie art. 385 k.p.c. została oddalona.

O kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym orzeczono
na podstawie art. 102 k.p.c. Ubezpieczony ma trudną sytuację osobistą i majątkową. Cierpi
na schorzenia naczyniowe i psychiatryczne, pozostaje na utrzymaniu żony, której dochód stanowi świadczenie z ZUS.

O przyznaniu od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Katowicach zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu orzeczono na podstawie § 15 ust. 2 i § 16
ust. 1 pkt 2 w zw. z § 8 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 68).

/-/ SSA Patrycja Bogacińska-Piątek