Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 września 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący	SSA Marek Procek
Sędziowie	SSA Antonina Grymel SSO del. Beata Torbus (spr.)
Protokolant	Elżbieta Szewczyk

po rozpoznaniu w dniu 12 września 2019 r. w Katowicach

sprawy z odwołania L. W. (L. W.)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji ubezpieczonego L. W.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Katowicach z dnia 15 kwietnia 2019 r. sygn. akt XI U 363/19

oddala apelację.

/-/ SSA A.Grymel /-/ SSA M.Procek /-/ SSO del. B.Torbus

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 1122/19

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 11 stycznia 2019r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w S. odmówił L. W. prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, podnosząc, że na dzień 1 stycznia 1999r. ubezpieczony nie udowodnił 15 lat pracy w warunkach szczególnych, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W odwołaniu od tej decyzji ubezpieczony domagał się jej zmiany i przyznania prawa do dochodzonego świadczenia podnosząc, że pracę w warunkach szczególnych wykonywał
w Przedsiębiorstwie Produkcji i (...) i w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w S., które to zakłady pracy wydały mu świadectwa pracy warunkach szczególnych.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wnosił o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko zawarte w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy w Katowicach wyrokiem z dnia 15 kwietnia 2019r. oddalił odwołanie.

W wygłoszonym uzasadnieniu Sąd I instancji podał na wstępie, że sądowe postępowanie odwoławcze ma charakter kontrolny, co oznacza, że jego przedmiotem jest ocena zgodności z prawem w aspekcie formalnym i materialnym decyzji organu rentowego,
z uwzględnieniem stanu faktycznego i prawnego istniejącego w chwili wydania rozstrzygnięcia zaskarżonego odwołaniem. To oznacza, że zakres i przedmiot rozpoznania sądowego w sprawach zakresu ubezpieczeń społecznych wyznacza przedmiot decyzji organu rentowego i żądanie zgłoszone w odwołaniu wnoszonym do Sądu.

Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że po podliczeniu okresu pracy ubezpieczonego
w (...) - 3 lata, 4 miesiące i w Przedsiębiorstwie (...) - 9 lat,
9 miesięcy i 18 dni, suma stażu tejże pracy nie daje 15 lat, ponieważ jest to okres łączny
13 lat, 1 miesiąca i 18 dni. Dlatego Sąd z urzędu przeprowadził postępowanie dowodowe
co do charakteru pracy ubezpieczonego w Przedsiębiorstwie (...) w G., bowiem dopiero uwzględnienie tego okresu do pracy w warunkach szczególnych, a także okresów zatrudnienia w (...)-u i (...) spowodowałoby,
że legitymowałby się on wymaganym 15-letnim szczególnym stażem pracy.

Na podstawie dokumentów z akt osobowych ubezpieczonego z powołanych przedsiębiorstw i zeznań ubezpieczonego Sąd Okręgowy ustalił, że w (...) i (...) ubezpieczony wykonywał prace elektromontera, elektryka sieciowego, elektromontera urządzeń elektroenergetycznych.

Zdaniem Sądu Okręgowego, żadna z tych prac, chociaż była wykonywana w pracach trudnych, nie spełnia przesłanek do uznania ją za pracę wykonywaną w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Sąd zaznaczył, że przepisy prawa ubezpieczeń społecznych mają charakter norm bezwzględnie obowiązujących, co w konsekwencji oznacza, że określona we wspomnianej ustawie emerytalnej konstrukcja emerytury w obniżonym wieku emerytalnym musi podlegać ścisłej wykładni, czyli charakter tych prac musi ściśle odpowiadać temu, jaki przewiduje rozporządzenie z 1983r., a dokładnie załącznik do tego rozporządzenia.

Spośród przewidzianych przepisami artykułu 184 i artykułu 32 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z § 4 wyżej wymienionego rozporządzenia, przesłanek wymaganych do nabycia przedmiotowego świadczenia spornym pozostaje legitymowanie się przez ubezpieczonego wymaganym 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach przypadających do dnia wejścia w życie ustawy, to jest 1 stycznia 1999r.

Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy.

Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale, w pełnym wymiarze czasu pracy, w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionej w wykazie stanowiącym załącznik do wyżej wymienionego rozporządzenia.

Decydującą rolę w analizie charakteru pracy z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma możliwość zakwalifikowania ją zatem pod którąś z pozycji wspomnianego załącznika. W świetle art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, pracami w szczególnych warunkach nie są wszystkie prace wykonywane w narażeniu na kontakt z niekorzystnymi dla zdrowia pracownika czynnikami, lecz jedynie takie, które zostały rodzajowo wymienione w tymże rozporządzeniu, a którego przepis § 1 ust. 1 stanowi, że akt ten ma zastosowanie do pracowników wykonujących pracę
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Sąd I instancji argumentował, że w świetle przepisów wykazu A stanowiącego ten załącznik do rozporządzenia, wyodrębnienie prac ma charakter stanowiskowo branżowy. Pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu wymieniono konkretne stanowiska przypisane danym branżom, uznając je za prace w szczególnych warunkach uprawniających do niższego wieku emerytalnego. Specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje charakter świadczonej w nim pracy i warunki, w jakich są one wykonywane, ich uciążliwość, szkodliwość dla zdrowia. Nie można więc, swobodnie,
czy wręcz dowolnie z naruszeniem postanowień rozporządzenia wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane.

W tym zakresie Sąd Okręgowy odwołał się do wyroków Sądu Najwyższego w sprawie II UK 21/10, III UK 174/10 i podniósł, że Sąd Najwyższy w wielu orzeczeniach stwierdził,
że konkretne stanowisko narażone jest na ekspozycję na czynniki szkodliwe w stopniu mniejszym lub większym w zależności od tego, w którym dziale przemysłu jest umiejscowione. Konieczny jest bezpośredni związek wykonywanej pracy z procesem technologicznym właściwym dla danego działu gospodarki, innymi słowy pod określoną pozycją wykazu jest umieszczone konkretne stanowisko odpowiadające danej branży.

Sąd I instancji wywodził, że jedynym wyjątkiem są prace wymienione w dziale XIV, tak zwane prace różne, które zostały przypisane do określonego działu gospodarki. Zatem tylko w obszarze zatrudnienia w określonej branży nie będzie miało znaczenia w kontekście emerytury, natomiast dalsze odkodowywanie rodzaju prac powinno odbywać się w granicach branży, do której przynależy zakład pracy zatrudniający pracowników.

Według Sądu praca ubezpieczonego w Przedsiębiorstwie (...) nie może być zaliczona do prac, które są przewidziane w branży energetyki, bowiem prawo
do emerytury w wieku niższym od powszechnego przysługuje jedynie osobom wykonującym prace w ramach pracowniczego zatrudnienia, a chodzi o zatrudnienie pracownicze w branży, do której zakwalifikowany był zakład pracy.

Okoliczność posiadania przez ubezpieczonego świadectw wykonywania pracy
w warunkach szczególnych, w ocenie Sądu I instancji, nie zmienia tego faktu, bowiem dział II wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia z 1983r. dotyczy energetyki. (...) to zaś dział przemysłu zajmujący się wytwarzaniem, przetwarzaniem energii elektrycznej oraz cieplnej i dostarczaniu jej odbiorcom.

W orzecznictwie sądów utrwaliło się stanowisko, że nie jest uzasadnione zaliczanie do prac szkodliwych w energetyce wszystkich prac związanych z montowaniem oraz eksploatacją wszelkich instalacji i urządzeń elektrycznych, a w tym zakresie ubezpieczony szczegółowo wyjaśnił, jakie prace wykonywał zarówno w (...),
jak i w Przedsiębiorstwie (...).

Kontynuując Sąd Okręgowy wywodził, że Sąd Najwyższy wielokrotnie stwierdzał,
że wykonywanie tak szeroko wymienionego rodzaju prac czyniłoby bezprzedmiotowe granice pojęcia energetyka w tymże rozporządzeniu i przenosiłoby wcześniejsze uprawnienia emerytalne na różnorakie roboty elektryczne, nienależące ściśle do energetyki. Wszak w samej energetyce nie chodzi o wszelkie roboty elektryczne, ale tylko o wskazane w dziale II literalnie prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej, nie wystarcza wykonywanie prac przy montażu, remoncie, eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych, jeśli nie są związane i nie wynikają z podstawowej działalności, jaką jest wytwarzanie
i przesyłanie energii elektrycznej. Odnosi się to również do robót elektroenergetycznych, czym zajmował się Sąd Najwyższy w wyrokach w sprawach II UK 220/14 i II UK 301/14.

Sąd I instancji nie kwestionował, że ubezpieczony wykonywał pracę w trudnych warunkach, na zewnątrz, często na mrozie, jednak w opinii tegoż Sądu, nie może to stanowić podstawy do przyznania mu uprawnień do emerytury w niższym od powszechnego wieku, nie znajduje to bowiem uzasadnienia ani faktycznego, ani prawnego.

Na marginesie Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że jeśli weźmie się pod uwagę zakres prac, które były wykonywane przez odwołującego na kontrakcie świadczonym przez Przedsiębiorstwo (...), to wówczas wykonywał on prace różne, a to m.in. związane z pracami mechanika samochodowego, czyli ten okres pracy
nie jest pracą wykonywaną w warunkach szczególnych.

Konkludując Sąd I instancji stwierdził, że z punktu widzenia rodzaju wykonywanych prac w (...), w Przedsiębiorstwie (...) oraz w (...), żadna z tych prac nie kwalifikuje się do przyjęcia, że jest ona zgodna z rozporządzeniem
z 1983r., a nawet gdyby przyjąć inne stanowisko, że praca w (...)
i w Przedsiębiorstwie (...) była taką pracą, czy mogła być pracą
w warunkach szczególnych, to i tak praca w (...) na kontrakcie nie jest pracą świadczoną w pełnym wymiarze czasu pracy, jako praca w warunkach szczególnych,
co w sumie nie daje odwołującemu 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

Apelację od przedstawionego wyroku złożył ubezpieczony, domagając się jego zmiany i przyznania mu prawa do emerytury. Zaskarżając wyrok w całości zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego, a to:

- art. 32, 24, 46,116, 125, 125a i 184 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,

- § 1, § 2 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze,

- rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 15 maja 1996r. w sprawie szczegółowej treści świadectwa pracy oraz sposobu i trybu jego wydawania i prostowania,

- zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z 1 sierpnia 1983r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których wykonywane są prace
w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz
do wzrostu emerytury lub renty, poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że o wykonywaniu prac w szczególnych warunkach decyduje nie rodzaj wykonywanej pracy, ale branża w jakiej funkcjonuje pracodawca.

Skarżący wnosił o zwrócenie się do ZUS oraz Sądu Okręgowego w Katowicach
o nadesłanie akt dotyczących przyznania prawa do „wcześniejszej” emerytury K. H. (1) i R. R. (1), którzy byli pracownikami na równorzędnych stanowiskach w (...), w którym był zatrudniony L. W..

Apelujący nie zgodził się z poglądem, iż o tym, czy pracownik wykonuje prace
w szczególnych warunkach decyduje branża w jakiej funkcjonuje pracodawca.

Dla skarżącego niezrozumiałym jest dlaczego inni pracownicy, którzy pracowali
w (...) Sp. z o.o. w S. otrzymali decyzję o wcześniejszej emeryturze (K. H. uzyskał prawo do emerytury w drodze decyzji ZUS, a R. R. poprzez uwzględnienie odwołania przez Sąd Okręgowy w Katowicach).

Ubezpieczony podał, że Przedsiębiorstwo Produkcji i (...) wydało mu świadectwo pracy, zgodnie
z którym w okresie od 1 września 1975r. do 31 grudnia 1978r. wykonywał pracę
w warunkach szczególnych jako elektroenergetyk nastawni i elektromonter instalacji
i urządzeń elektroenergetycznych (pkt.1.4 poz. 1, dział II, wykaz A do zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z 1 sierpnia 1983r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa
i Przemyślu Materiałów Budowlanych, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty).

Powyższe zarządzenie zostało wydane na podstawie odesłania zawartego w § 1.2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 15 maja 1996r. w sprawie szczegółowej treści świadectwa pracy oraz sposobu i trybu jego wydawania i prostowania, albowiem pracodawca podlegał nadzorowi Ministerstwa Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych.

W piśmie procesowym z 24 maja 2019r. ubezpieczony wnosił o przeprowadzenie dowodu z odpisu wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 24 kwietnia 2018r.
w sprawie XI U 135/18 wraz z uzasadnieniem na okoliczność, że (...) sp. z o.o. w S. miał wyodrębniony wydział energetyczny i zajmował się branżowo energetyką, co powoduje, że spełnione zostały przesłanki do uznania pracy w warunkach szczególnych, a także
na okoliczność, iż w stosunku do pracownika zajmującego analogiczne stanowisko jak L. W. stwierdzono istnienie uprawnień do wcześniejszej emerytury.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego nie zasługuje na uwzględnienie.

Spór w rozpatrywanym przypadku dotyczy uprawnień L. W. do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, wywodzonym z faktu pracy w szczególnych warunkach.

Spośród przewidzianych, prawidłowo powołanych przez Sąd I instancji jako podstawa rozstrzygnięcia, przepisami art. 184 i art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2018r., poz. 1270
ze zm.), zwanej dalej ustawą emerytalną w związku z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 ze zm.), przesłanek wymaganych do nabycia przedmiotowego świadczenia, spornym pozostawało jedynie legitymowanie się przez ubezpieczonego wymaganym 15-letnim okresem pracy
w szczególnych warunkach, przypadającym do dnia wejścia w życie powołanej ustawy,
tj. do dnia 1 stycznia 1999r.

Analiza zarzutów apelacyjnych wskazuje, że sporne w szczególności pozostawały okresy pracy ubezpieczonego w Przedsiębiorstwie Produkcji i (...) w K. od 1 września 1975r.
do 31 grudnia 1978r. na stanowisku elektromontera, a także w Przedsiębiorstwie (...) od 23 stycznia 1979r. do 31 marca 1992r. na stanowisku elektromontera instalacji
i urządzeń elektroenergetycznych, elektryka zakładowego i elektryka sieciowego,
za wyjątkiem okresów, gdy wnioskodawca korzystał z urlopu bezpłatnego w okresie
od 22 lica 1979r. do 31 lipca 1979r., od 5 stycznia 1986r. do 14 marca 1989r., od 23 września 1991r. do 28 października 1991r., od 18 listopada 1991r. do 14 grudnia 1991r.

Za okresy zatrudnienia w (...) w K. i Przedsiębiorstwie (...) w S. ubezpieczony posiada świadectwa pracy
w warunkach szczególnych, w których zakwalifikowano jego pracę do działu II wykazu A załącznika do rozporządzenia z 7 lutego 1983r., odwołując się do zarządzeń resortowych,
w przypadku pierwszego pracodawcy do zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z 1 sierpnia 1983r. w sprawie określenia stanowisk pracy,
na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach, a drugiego do zarządzenia nr 9 Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z 1 lipca 1983r.
w sprawie stanowisk pracy w zakładach pracy resortu administracji, gospodarki terenowej
i ochrony środowiska, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, uprawniających do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej.

W tej kwestii godzi się zauważyć, że świadectwo pracy, jak i świadectwo pracy
w warunkach szczególnych, wystawione przez pracodawcę traktuje się w postępowaniu sądowym jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 września 2011r., I UK 107/11, Lex nr 1084700). Jeżeli zachodzą wątpliwości co do stwierdzeń zawartych w świadectwie pracy, konieczne jest ich zweryfikowanie innymi dowodami, szczególnie dokumentami i dowodami osobowymi.

Niewątpliwie wymienieni wyżej pracodawcy ubezpieczonego zajmowali się: (...)budownictwem, a Przedsiębiorstwo (...) transportem.
Nie funkcjonowali zatem w ramach przemysłu energetycznego.

Przypomnieć trzeba, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się,
że w świetle przepisów wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia, wyodrębnienie poszczególnych prac ma charakter stanowiskowo-branżowy. Pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu wymieniono bowiem konkretne stanowiska przypisane danym branżom, uznając je za prace w szczególnych warunkach, uprawniające do niższego wieku emerytalnego. Przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach. Usystematyzowanie prac o znacznej szkodliwości i uciążliwości i przypisanie ich do oddzielnych działów oraz poszczególnych stanowisk w ramach gałęzi gospodarki nie jest przypadkowe, gdyż należy przyjąć, że konkretne stanowisko narażone jest na ekspozycję na czynniki szkodliwe
w stopniu mniejszym lub większym w zależności od tego, w którym dziale gospodarki jest umiejscowione. Konieczny jest bezpośredni związek wykonywanej pracy z procesem technologicznym właściwym dla danego działu gospodarki. Oznacza to, że przynależność pracodawcy do określonej gałęzi (branży) gospodarki ma znaczenie istotne i nie można dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy
z branżami, do których nie zostały przypisane w tym akcie prawnym. Nie można więc przyjąć, że istotny dla stwierdzenia wykonywania pracy w szczególnych warunkach jest wyłącznie rodzaj tej pracy, a bez znaczenia pozostaje okoliczność zatrudnienia pracownika
w określonym sektorze gospodarki.

Biorąc pod uwagę treść art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości psychofizycznej dla zdrowia ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia, należy przede wszystkim stwierdzić (ustalić i ocenić), czy konkretne stanowisko narażone jest na ekspozycję na czynniki szkodliwe w różnym stopniu
w zależności od tego, w którym dziale przemysłu (gospodarki) jest umiejscowione. Jeżeli bowiem uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia konkretnej pracy wynika właśnie z jej branżowej specyfiki, to należy odmówić tego szczególnego waloru pracy wykonywanej
w innym dziale gospodarki. Natomiast w sytuacji, gdy stopień szkodliwości lub uciążliwości danego rodzaju pracy nie wykazuje żadnych różnic w zależności od branży, w której jest ona wykonywana, brak jest podstaw do zanegowania świadczenia jej w warunkach szczególnych tylko dlatego, że w załączniku do rozporządzenia została przyporządkowana do innego działu przemysłu (gospodarki). Jeżeli bowiem pracownik w ramach swoich obowiązków stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy narażony był na działanie tych samych czynników, na które narażeni byli pracownicy innego działu, w ramach którego to działu takie same prace zaliczane są do pracy w szczególnych warunkach, to zróżnicowanie tych stanowisk pracy musiałoby być uznane za naruszające zasadę równości w zakresie uprawnień
do ubezpieczenia społecznego pracowników wykonujących taką samą pracę. Z ustanowionej na gruncie art. 32 ust. 1 Konstytucji RP zasady wynika bowiem nakaz jednakowego traktowania podmiotów znajdujących się w zbliżonej sytuacji oraz zakaz różnicowania w tym traktowaniu bez przyczyny znajdującej należyte uzasadnienie w przepisie rangi co najmniej ustawowej. Zasady sprawiedliwości wymagają przy tym, aby zróżnicowanie prawne podmiotów (ich kategorii) pozostawało w adekwatnej relacji do różnic w ich sytuacji faktycznej jako adresatów danych norm prawnych (por. wyrok z dnia 13 lipca 2016r.,
I UK 218/15, LEX nr 2108499; z dnia 26 stycznia 2017r., III UK 51/16, LEX nr 2258032
i powołane tam orzecznictwo).

Mając na uwadze przedstawione wyżej rozważania co do rozumieniu pojęcia wykonywania prac w szczególnych warunkach wymienionych w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. koniecznym staje się,
w przypadku gdy zakład pracy osoby zainteresowanej nie mieści się wprost w gałęzi gospodarki, do której w wykazie przypisano stanowisko pracy przez niego zajmowane, ustalenie charakteru wykonywanej przez nią pracy, a więc warunków w jakich ją świadczy. Potrzebne jest także ustalenie na jakie uciążliwości byli narażeni pracownicy zatrudnieni
u pracodawcy z branży wskazanej w wykazie, i które to uciążliwości zadecydowały o tym,
że te prace w tej właśnie branży ustawodawca uznał za wykonywane w szczególnych warunkach. Następnie należy zbadać, porównać, czy owe warunki czymkolwiek się różniły
w tym zakresie, a więc czy na szkodliwość danej pracy i w konsekwencji jej zakwalifikowaniu do prac w szczególnych warunkach, wpływ miała specyfika branży. Jeżeli tak, a więc jeśli to fakt wykonywania zatrudnienia w przedsiębiorstwie należącym do takiej,
a nie innej gałęzi gospodarki czyni warunki pracy tak uciążliwymi w porównaniu do tego samego stanowiska pracy ale w innej branży, to praca świadczona w jakimkolwiek innym przedsiębiorstwie nie jest pracą w szczególnych warunkach. Jeżeli jednak rodzaj przedsiębiorstwa nie ma żadnego wpływu na szkodliwość warunków pracy, to wykonywanie pracy wymienionej w wykazie, choć w ramach innej branży, niż ta do której pracę tą przypisano, nie neguje jej szczególnego charakteru w rozumieniu ustawy emerytalnej.

W kontrolowanej sprawie nie zostało ustalone, czy ubezpieczony świadcząc pracę
w (...) w K. i Przedsiębiorstwie (...) w S., w ramach swoich obowiązków stale i w pełnym wymiarze czasu pracy był narażony
na działanie tych samych czynników szkodliwych, na które narażeni byli pracownicy przemysłu energetycznego, w ramach którego to działu II załącznika do rozporządzenia
z 7 lutego 1983r. prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych zaliczane są do pracy w szczególnych warunkach. Okoliczność ta jednak pozostaje bez znaczenia. Podkreślić bowiem należy, że w niniejszej sprawie szczególnie istotny był okres pracy ubezpieczonego w (...) od 7 stycznia 1986r. do 31 grudnia 1988r., gdyż pozostałe okresy, nawet po zsumowaniu nie dawałyby co najmniej 15-letniego okresu pracy
w warunkach szczególnych, wymaganego do przyznania wnioskowanego świadczenia,
a jedynie 13 lat, 1 miesiąc i 20 dni ((...) od 1 września 1975r. do 31 grudnia 1978r. – 3 lata i 4 miesiące), (...) (od 23 stycznia 1979r. do 21 lipca 1979r., od 1 sierpnia 1979r. do 4 stycznia 1986r., od 15 marca 1989r. do 22 września 1991r., od 29 października 1991r. do 17 listopada 1991r., od 15 grudnia 1991r. do 31 marca 1992r. – 9 lat, 9 miesięcy
i 20 dni). W okresie zaś zatrudnienia w (...), jak wynika z zeznań ubezpieczonego, złożonych przed Sądem I instancji świadczył pracę na kontrakcie w Czechosłowacji, gdzie wykonywał czynności, które mu polecono tj. wymieniał urządzenia i turbiny na bateriach koksowniczych, podłączał oświetlenie w pomieszczeniach, montował wentylatory, był brygadzistą w narzędziowni, prowadził magazyn, naprawiał jako mechanik samochodowy pojazdy poza kanałem remontowym. Także przedstawione przez wnioskodawcę dokumenty w postaci umów o pracę i zaświadczenia z (...) (k. 18 a.s, k. 8 akt kapitałowych) wskazują, że pracował tam jako mechanik samochodowy, a następnie mechanik – brygadzista. Z opinii kierownika zespołu budów (...) (k. 18 a.s.) wynika, że L. W. brał też udział w blokowych remontach urządzeń hutniczych na terenie Huty (...), a także prowadził narzędziownię. Ubezpieczony nie wykazał przy tym
w toku postępowania przed Sądem I i II instancji, aby pracę świadczoną przez niego przy wymianie urządzeń i turbin na bateriach koksowniczych, podłączaniu oświetlenia
w pomieszczeniach, montażu wentylatorów, czy remontach urządzeń hutniczych można było zakwalifikować do prac wymienionych w wykazie A powołanego rozporządzenia. Nawet jednak gdyby tak było, to tego rodzaju pracy nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, czego wymaga § 2 ust. 1 rozporządzenia z 7 lutego 1983r. Do jego obowiązków bowiem należała także praca mechanika przy naprawie pojazdów poza kanałem remontowym, w narzędziowni, czy magazynie, które to prace nie są zaliczane do pracy w warunkach szczególnych. W przypadku natomiast jednoczesnego wykonywania prac wymienionych
w rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, z niewymienionymi, nawet gdy stosunek tych prac jest nieproporcjonalnie wysoki na rzecz tych pierwszych, przekreśla to możliwość uznania za pracę w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, jako że nie była wykonywana stale, w pełnym wymiarze czasu pracy.

Przypomnieć w tym miejscu należy, iż praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających
na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie, stanowiącym załącznik do wspomnianego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 września 2007r., III UK 27/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 325;
z dnia 19 września 2007r., III UK 38/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 329; z dnia 6 grudnia 2007r., III UK 66/07, LEX nr 483283; z dnia 22 stycznia 2008r., I UK 210/07, OSNP 2009
nr 5-6, poz. 75 i z dnia 24 marca 2009r., I PK 194/08, LEX nr 528152). Decydującą rolę
w analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma zatem możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji wspomnianego załącznika
do rozporządzenia Rady Ministrów. W świetle art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych pracami w szczególnych warunkach nie są bowiem wszelkie prace wykonywane w narażeniu na kontakt z niekorzystnymi dla zdrowia pracownika czynnikami, lecz jedynie takie, które zostały rodzajowo wymienione w tymże rozporządzeniu, którego przepis § 1 ust. 1 stanowi zresztą, że akt ten ma zastosowanie
do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w § 4 - 15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do niego.

Zaznaczyć trzeba, że ubezpieczony, reprezentowany w postępowaniu apelacyjnym przez profesjonalnego pełnomocnika, nie kwestionował niezaliczenia przez Sąd I instancji
do pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia w (...).

Skoro zatem okresy zatrudnienia ubezpieczonego w (...) i (...) nie są wystarczające do nabycia przez wnioskodawcę prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, dlatego też Sąd Apelacyjny pominął wnioski dowodowe ubezpieczonego zgłoszone w postępowaniu drugoinstancyjnym, zmierzające do wykazania charakteru jego pracy (...) S., na podstawie art. 217 § 3 k.p.c. Okoliczności sporne zostały bowiem dostatecznie wyjaśnione.

Niezrozumiałe, w ocenie Sądu Apelacyjnego, są zarzuty dotyczące naruszenia
art. 24, 46, 116, 125, 125a ustawy emerytalnej. Ubezpieczony bowiem, jako urodzony
30 czerwca 1957r. nie ukończył 65 lat, aby nabyć prawo do emerytury na podstawie art. 24 ustawy emerytalnej. Do 31 grudnia 2008r. nie spełnił też przesłanek do uzyskania prawa
do emerytury, w oparciu o art. 46 ustawy emerytalnej, bowiem wówczas miał jedynie 41 lat, zamiast wymaganych 60 lat. Art. 116 ustawy emerytalnej statuuje podstawową zasadę postępowania emerytalno-rentowego, tj. zasadę wnioskowości (fakultatywności), zaś art. 125 i 125a tej ustawy, dotyczą obowiązków płatników składek.

Nie mogły też zostać naruszone przez Sąd I instancji przepisy, obowiązującego
do 31 grudnia 2016r., rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 15 maja 1996r., bowiem dotyczyły one szczegółowej treści świadectwa pracy oraz sposobu i trybu jego wydawania i prostowania i wydane zostały na podstawie art. 97 § 4 k.p.

Jeśli zaś chodzi o zarzut naruszenia przepisów zarządzenia Nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z 1 sierpnia 1983r., to należy podkreślić, że źródłem prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach jest ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jak i rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. Źródłami prawa nie są natomiast zarządzenia resortowe, gdyż nie stanowią one źródła prawa na podstawie art. 87 Konstytucji RP (por. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z 22 marca 2012r., I UK 403/11, LEX nr 1214549).
Sąd Najwyższy w wyroku z 25 lutego 2010r., II UK 218/09 (LEX nr 590247) zasadnie wskazał, że wykazy resortowe mają jedynie charakter informacyjny, techniczno-porządkujący, uściślający. Taki wykaz resortowy ułatwia identyfikację określonego stanowiska pracy, jako stanowiska pracy w szczególnych warunkach - w szczególności, jeśli w wykazie stanowiącym załącznik do ww. rozporządzenia Rady Ministrów nie wymienia się konkretnych stanowisk, lecz operuje się pojęciem ogólnym. Innymi słowy, zarządzenia resortowe mogą mieć znaczenie jedynie w sferze dowodowej. Z faktu, że właściwy minister, kierownik urzędu centralnego, czy centralny związek spółdzielczy, w porozumieniu
z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych, ustalił w podległych i nadzorowanych zakładach pracy, że dane stanowisko pracy jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach, może płynąć domniemanie faktyczne, że praca na tym stanowisku w istocie wykonywana była
w takich warunkach i odwrotnie, brak konkretnego stanowiska pracy w takim wykazie może - w kontekście całokształtu ustaleń faktycznych - stanowić negatywną przesłankę dowodową.

Konkludując, Sąd Apelacyjny uznał, że wnioskodawca nie spełnił jednej
z niezbędnych przesłanek z art. 184 ust. 1 w związku z art. 32 ustawy emerytalnej oraz § 2
i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r., gdyż nie wykazał, aby - na dzień
1 stycznia 1999r. - stale i w pełnym wymiarze, przez 15 lat, wykonywał prace
w szczególnych warunkach uprawniające do emerytury w niższym wieku emerytalnym.

Sąd Najwyższy wielokrotnie wskazywał, a Sąd Apelacyjny podziela to stanowisko,
że z przywileju przejścia na emeryturę w niższym wieku emerytalnym, przysługującego pracownikom zatrudnionym w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, mogą korzystać wyłącznie pracownicy, który byli rzeczywiście zatrudnieni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szkodliwych warunkach pracy (por. wyroki Sądu Najwyższego
z dnia: 21 listopada 2001r., II UKN 598/00, OSNP 2003/17/419; 4 czerwca 2008r.,
II UK 306/07, Lex 494129; 11 października 2013r., III UK 141/12, Lex 1455743).

Zwrócić równocześnie uwagę wypada, że przepisy prawa ubezpieczeń społecznych mają charakter norm bezwzględnie obowiązujących, co w konsekwencji oznacza,
że określona we wspomnianej ustawie emerytalnej, instytucja emerytury w obniżonym wieku emerytalnym musi podlegać ścisłej wykładni (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 2007r., IUK 287/06, LEX nr 936837 i z dnia 12 lipca 2011r., IIUK 42/11, M.P.Pr. 2011/12/663-664).

Samo subiektywne przekonanie ubezpieczonego, że jego praca z uwagi na uciążliwe warunki, w jakich była świadczona, może stanowić podstawę do przyznania mu uprawnień
do emerytury w niższym od powszechnego wieku, nie znajduje uzasadnienia faktycznego
i prawnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2001r., II UKN 598/00, OSNP 2003/17/419).

Mając powyższe na uwadze, na mocy art. 385 k.p.c. Sąd Apelacyjny oddalił apelację ubezpieczonego.

/-/ SSA A.Grymel /-/ SSA M.Procek /-/ SSO del. B.Torbus

Sędzia Przewodniczący Sędzia