Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 maja 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący	SSA Małgorzata Woźnowska-Gallos (spr.)
Sędziowie	SSA Krystyna Budzianowska SSA Krystyna Merker
Protokolant	Aneta Szafruga

po rozpoznaniu w dniu 16 maja 2012r. w Katowicach

sprawy z odwołania E. K. (E. K. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

o prawo do emerytury górniczej

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach Ośrodka Zamiejscowego w Rybniku

z dnia 15 czerwca 2010r. sygn. akt IX U 1926/09

oddala apelację.

/-/ SSA K. Merker /-/ SSA M. Woźnowska-Gallos /-/ SSA K. Budzianowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 689/12

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 25.06.2010r. wydanym w sprawie IX U 1926/09, Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach Ośrodek Zamiejscowy w Rybniku zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. z dnia 4.09.2009r. i przyznał panu E. K.
ur. (...) prawo do emerytury górniczej od 28.09.2009r.

Sąd, na podstawie przeprowadzonego postępowania dowodowego ustalił,
iż do uznanych przez organ rentowy okresów pracy górniczej i równorzędnej
w wymiarze 23 lat 1 miesiąca i 7 dni, należy doliczyć co najmniej 80% dniówek przodkowych z okresu zatrudnienia w KWK (...) od 3.10.1977r.
do 31.12.1980r. oraz okres zatrudnienia, w którym odwołujący pobierał zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne, zatem w/w udokumentował 26 lat i 10 dni pracy górniczej i spełnił warunki z ust.50a, 50b i 50c ustawy z dnia 17.12.1998r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U.
z 2009r. Nr 153 poz.1227 ze zm.) do przyznania spornego świadczenia.

Od powyższego wyroku wywiódł apelację Zakład Ubezpieczeń Społecznych zarzucając naruszenie art.50a ust.2 i art.50b powołanej ustawy poprzez uznanie,
iż ubezpieczony posiada wymagany staż pracy górniczej, w szczególności w/w nie można do pracy górniczej zaliczyć okresu nieświadczenia pracy w czasie pobierania zasiłków chorobowych oraz świadczeń rehabilitacyjnych, a art.50e ustawy emerytalnej nie ma w tym przypadku zastosowania, ponieważ dotyczy prawa do górniczej emerytury bez względu na wiek, a takie świadczenie nie było przedmiotem sporu.

Wyrokiem z dnia 25.02.2011r. wydanym w sprawie III AUa 1695/10,
Sąd Apelacyjny oddalił apelację.

W uzasadnieniu podniesiono, iż z uwagi na wiek ubezpieczonego (50 lat ukończone po 31.12.2008r.) Sąd I instancji trafnie rozpatrzył wniosek o emeryturę
w trybie nowych uregulowań tj. art.50a i art.50b ustawy z dnia 17.12.1998r. wprowadzających obowiązującą od dnia 1.01.2007r. ustawę z dnia 27.07.2005r.
o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz Karty Nauczyciela (Dz.U.
Nr 167 poz.1397 ze zm.) i do okresów pracy górniczej, o których mowa w art.50a nadal zaliczane są przypadające w czasie trwania stosunku pracy okresy zasiłku chorobowego albo świadczenia rehabilitacyjnego, a taka sytuacja miała miejsce
w niniejszej sprawie.

Sąd Apelacyjny zwrócił uwagę, że Sąd I instancji tylko dla podkreślenia swojego stanowiska odniósł się do art.50e, dotyczącego szczególnie zaostrzonych warunków przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury bez względu na wiek,
a pozostawienie, po zmianie przepisów, art.500b dotyczącego m.in. okresów nieskładkowych w przeciwieństwie do art.32 ust.1a pkt 1 ustawy dotyczącym emerytury w obniżonym wieku z tytułu pracy w szczególnych warunkach (gdzie wyłączono okresy pobierania świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa) świadczy, iż ustawodawca w art.50a okresów zasiłku chorobowego oraz świadczenia rehabilitacyjnego nie wyłączył z okresów pracy górniczej.

W kasacji od powyższego wyroku Zakład Ubezpieczeń Społecznych ponownie zarzucił naruszenie art.50a i art.50b powołanej ustawy oraz niewłaściwe zastosowanie art.50e poprzez wliczenie do pracy górniczej okresów pobierania zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego pomimo, że ubezpieczony ma ustalone prawo
do emerytury na podstawie art.50a ust.2.

Wyrokiem z dnia 21.02.2012r. wydanym w sprawie I UK 286/11,
Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w Katowicach.

W uzasadnieniu podniesiono, iż problem w niniejszej sprawie sprowadza się do rozstrzygnięcia czy do okresu pracy górniczej, na podstawie art.50a, obowiązującego od dnia 1 stycznia 2007r. można wliczyć okresy niezdolności do pracy z tytułu wypadku przy pracy, za które ubezpieczonemu zostały wypłacone: zasiłek chorobowy oraz świadczenie rehabilitacyjne przypadające w okresie trwania stosunku pracy (górniczej).

Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, iż obowiązujący do dnia 31.12.2006r. art.35 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w stażu uprawniającym do emerytury górniczej wskazywał trzy okresy: okresy pracy górniczej, okresy pracy równorzędnej z pracą górniczą oraz okresy zaliczane do pracy górniczej. Po jego uchyleniu, art. 50b wymienia jedynie okresy pracy górniczej oraz okresy pracy równorzędnej z pracą górniczą. Omawiana zmiana legislacyjna, przy zachowaniu dotychczasowego rozumienia pojęć „okresy pracy górniczej” i „okresy pracy równorzędnej z pracą górniczą”, w sposób wyraźny wskazuje na zaostrzenie wymagań prawa do emerytury górniczej na podstawie art. 50a, poprzez nieuwzględnianie w stażu emerytalnym dotychczasowych okresów uważanych za „okresy zaliczane do pracy górniczej”.
Nie ma podstaw do przyjęcia, że od 1 stycznia 2007 r. te identycznie brzmiące terminy, których dotychczasowe rozumienie wynikało z zestawienia treści art. 35
i art. 38, zmieniły w sposób radykalny zakres pojęciowy, skoro aktualne przepisy nie wprowadziły ich nowej definicji legalnej. Jeśli zaś chodzi o definicje „pracy górniczej” i „pracy równorzędnej z pracą górniczą”, wynikające z uprzedniego art. 36 ust. 1 i 3 oraz aktualnego art. 50c ust. 1 i 2, to zawierają one wykaz prac określonych rodzajowo (w niektórych przypadkach z zastrzeżeniem dodatkowego warunku). Wskazują więc one wyłącznie na charakter pracy i tylko z tego punktu widzenia kwalifikują ją do „okresów pracy górniczej” i „okresów równorzędnych z pracą górniczą” w rozumieniu art. 50b. Tak jak nie wynikało z art. 36 ust. 1 i 3, że „okres zatrudnienia” w warunkach tam określonych, to także okres pobierania świadczeń
z tytułu niezdolności do pracy w czasie trwania stosunku pracy, tak i obecnie nie wynika to z art. 50c ust. 1 i 2. W konsekwencji, pojęcia „okresy pracy górniczej”
i „okresy równorzędne z pracą górniczą” to zwroty zastane, których znaczenia należy poszukiwać w uprzednio obowiązujących przepisach, a z tych wynika, że do „zwykłych” okresów pracy górniczej nie zalicza się żadnych przypadających
od 15 listopada 1991 r. okresów pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wypłaconego na podstawie przepisów Kodeksu pracy, zasiłków z ubezpieczenia społecznego: chorobowego lub opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego. Stanowiły one uprzednio okresy zaliczalne do pracy górniczej, z których aktualnie ustawodawca zrezygnował, tak jak i z innych okresów zaliczanych, np. czynnej służby wojskowej w Wojsku Polskim, działalności kombatanckiej, służby w policji, nauki
w szkole wyższej. Natomiast w art. 50e (będącym co do zasady odpowiednikiem
art. 48), w jego ust. 2 pkt 1, wskazano, że okresy niezdolności do pracy z tytułu wypadku przy pracy albo z tytułu choroby zawodowej, za które wypłacone zostało wynagrodzenie lub zasiłek chorobowy albo świadczenie rehabilitacyjne - bezpośrednio poprzedzone pracą górniczą wykonywaną pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, przypadające w czasie trwania stosunku pracy - są okresami „kwalifikowanej” pracy górniczej.

Ustawodawca w art. 50b - w odniesieniu do okresów pracy górniczej i okresów pracy równorzędnej z pracą górniczą - określił je jako „będące okresami składkowymi lub nieskładkowymi w rozumieniu ustawy”, co może budzić wątpliwości w sytuacji, kiedy wymienione okresy mogą być wyłącznie okresami składkowymi. Należy zwrócić uwagę, że identyczne sformułowanie zawarte było w art. 38 i w jego przypadku okres nieskładkowy odnosił się do okresów zaliczalnych do pracy górniczej w nim wymienionych (art. 7 pkt 1-7, 9 i 12). Aktualne wyeliminowanie okresów zaliczalnych do pracy górniczej (w rozumieniu art. 38) wymagało doprecyzowania treści art. 50b poprzez stwierdzenie, że chodzi w nim o okresy składkowe w rozumieniu ustawy, czego ustawodawca nie uczynił. Nie oznacza to jednak z przyczyn przedstawionych wyżej, że okresy pracy górniczej to także dawne okresy nieskładkowe - zaliczalne do pracy górniczej, wymienione w art. 7 pkt 1
pkt a-c.

Dodatkowy argument za przedstawionym stanowiskiem znaleźć można w treści
art. 50e ust. 2 pkt 1. Zgodnie z nim, do okresów pracy górniczej, o której mowa
w ust. 1, zalicza się także okresy niezdolności do pracy z tytułu wypadku przy pracy albo z tytułu choroby zawodowej, za które wypłacone zostało wynagrodzenie lub zasiłek chorobowy albo świadczenie rehabilitacyjne - bezpośrednio poprzedzone pracą górniczą wykonywaną pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, przypadające w czasie trwania stosunku pracy. Gdyby w pojęciu okresów pracy górniczej mieściły się także wszystkie okresy niezdolności do pracy, za które wypłacone zostało wynagrodzenie lub zasiłek chorobowy albo świadczenie rehabilitacyjne, przepis ten miałby inne brzmienie -zawężające a nie rozszerzające. Ustawodawca użyłby zwrotu „zalicza się wyłącznie” zamiast użytego sformułowania „zalicza się także”. Tylko ten pierwszy zwrot oznaczałby ograniczenie okresów niezdolności do pracy, za które wypłacone zostało wynagrodzenie lub zasiłek chorobowy albo świadczenie rehabilitacyjne, do tych związanych z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową uwarunkowanych uprzednią pracą pod ziemią stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art.398 ¹⁶ kpc, jeżeli w kasacji podstawa naruszenia prawa materialnego jest oczywiście uzasadniona, skargi kasacyjnej nie oparto także na podstawie naruszenia przepisów postępowania, Sąd Najwyższy może na wniosek skarżącego uchylić zaskarżony wyrok i orzec co do istoty sprawy.

W niniejszej sprawie Sąd Najwyższy nie zastosował tego przepisu, a uchylając zaskarżone orzeczenie i przekazując sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu na podstawie art.398 ¹⁵ wyznaczył temu sądowi rolę polegającą na ponownej analizie przepisów prawa materialnego w sytuacji gdy nie było zarzutów naruszenia przepisów postępowania.

Ponieważ jak wykazano wyżej, problem w rozpoznawanej sprawie sprowadza się do rozstrzygnięcia czy przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej uwzględnia się okresy niezdolności do pracy z tytułu wypadku przypadające w czasie zatrudnienia,
a treść art.50b, na co zwrócił już uwagę Sąd Najwyższy, jest niejasna (str.7 uzasadnienia) należy, zdaniem Sądu Apelacyjnego, odstąpić od gramatycznej wykładni tego przepisu i zastosować wykładnię celowościową i logiczną.

Jest prawdą, że ubezpieczony nie ubiegał się o emeryturę na podstawie art.50e ustawy, ale tego przepisu, jako podstawy rozstrzygnięcia, nie wymienił Sąd Okręgowy
w uzasadnieniu wyroku, powołując jedynie art.50a, 50b, 50c i 50d.

Nie można jednak treści tego przepisu całkowicie pominąć przy interpretacji art.50a i 50b.

Skoro bowiem ustawodawca, przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury bez względu na wiek, a więc świadczenia przyznawanego w bardzo obostrzonym reżimie, przyjmuje zaliczenie do pracy górniczej okresów zasiłku i świadczenia rehabilitacyjnego w związku z wypadkiem przy pracy, przypadających w czasie trwania stosunku pracy, zupełnie nielogiczne byłoby wyłączenie tych okresów przy ustalaniu prawa do „zwykłych” emerytur górniczych i zapewne nie było to celem ustawodawcy.

Przechodząc do pominiętej wcześniej wykładni gramatycznej art.50b należy zwrócić uwagę, że ustawodawca wymienia tam okresy nieskładkowe obok okresów pracy górniczej lub równorzędnej, wykonywanej co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego przepis ten należy tak rozumieć, że okresy nieskładkowe powstające w czasie zatrudnienia górniczego, a więc przed rozwiązaniem stosunku pracy są uwzględniane przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury.

Z treści art.7 ustawy wynika, że tym warunkom odpowiadają jedynie okresy nieskładkowe, wymienione w pkt 1 a i b tego przepisu gdyż pozostałe okresy przypadają po rozwiązaniu stosunku pracy, w czasie urlopu bezpłatnego lub innego świadczenia pracy, wymienionych enumeratywnie.

Wyeliminowanie przez ustawodawcę okresów zaliczanych do pracy górniczej, wymienionych w art.38 ustawy nie oznacza, że automatycznie zostały wyeliminowane wszystkie okresy nieskładkowe, gdyż przeczy temu treść art.50b przy przyjęciu,
że wymienienie tam okresów składkowych i nieskładkowych nie jest błędem ustawodawcy, o czym przekonuje wykładnia logiczna i celowościowa, dokonana przy pomocy art.50e, pomimo, iż przepis ten, na co zwrócono wcześniej uwagę, nie był podstawą rozstrzygnięcia.

Reasumując, w ocenie Sądu Apelacyjnego, przy zaliczeniu spornego okresu, ubezpieczony legitymował się okresem pracy górniczej wymaganym do przyznania górniczej emerytury w oparciu o art.50a i art.50b powołanej ustawy i Sąd Apelacyjny, w oparciu o przepis art.385 kpc orzekł jak w sentencji.

/-/ SSA K. Merker /-/ SSA M. Woźnowska-Gallos /-/ SSA K. Budzianowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia

ek