Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 maja 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący	SSA Jolanta Ansion (spr.)
Sędziowie	SSO del. Maria Pierzycka - Pająk SSA Maria Małek - Bujak
Protokolant	Sebastian Adamczyk

po rozpoznaniu w dniu 19 maja 2015 r. w Katowicach

sprawy z odwołania U. K. (U. K. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Katowicach z dnia 17 grudnia 2014 r. sygn. akt X U 718/14

1. zmienia zaskarżony wyrok o tyle, że prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy przyznaje ubezpieczonej U. K.
od dnia 18 marca 2014 roku,

2. oddala apelację w pozostałej części.

/-/ SSO del. M.Pierzycka-Pająk /-/ SSA J.Ansion /-/ SSA M.Małek-Bujak
Sędzia Przewodnicząca Sędzia

Sygn. akt III AUa 381/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 18 marca 2014r. organ rentowy odmówił odwołującej prawa
do renty z tytułu niezdolności do pracy, bowiem ustalił, że ubezpieczona
w 10-leciu przed powstaniem niezdolności do pracy oraz przed zgłoszeniem wniosku o rentę nie wykazała 5-ciu lat okresów składkowych i nieskładkowych.

W odwołaniu od decyzji ubezpieczona wniosła o jej zmianę przez przyznanie prawa do renty. Do odwołania dołączyła świadectwo pracy, z którego wynika,
że była zatrudniona w Szkole Podstawowej nr (...) w Ł., w okresie
od 1 września 2013r. do 17 marca 2014r.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 17 grudnia 2014r. Sad Okręgowy
w Katowicach zmienił decyzję organu rentowego z dnia 18 marca 2014r.
i przyznał odwołującej prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 18 marca 2013r. do 31 marca 2016r.

Sąd I instancji ustalił, że ubezpieczona wystąpiła z wnioskiem do organu rentowego o przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w dniu
23 stycznia 2014r. Została skierowana na badanie przez lekarza orzecznika ZUS, który stwierdził, że w okresie 10-lecia przed zgłoszeniem wniosku o świadczenie rentowe ubezpieczona udokumentowała jedynie 4 lata, 10 miesięcy 19 dni okresów składkowych i nieskładkowych, natomiast w 10-leciu przed powstaniem niezdolności do pracy, ubezpieczona udokumentowała łącznie 4 lata, 6 miesięcy 16 dni okresów składkowych i nieskładkowych, zamiast wymaganych 5 lat. Lekarz orzecznik, ustalając stan zdrowia ubezpieczonej, orzeczeniem z dnia 3 marca 2014r. stwierdził,
że schorzenie ubezpieczonej uzasadnia orzeczenie częściowej niezdolności do pracy od 20 września 2013r., tj. od wszczepienia kardiostymulatora i niezdolność ta jest okresowa do 31 marca 2016r.

Po rozpoznaniu odwołania, Sąd Okręgowy skierował akta do biegłego kardiologa i psychiatry, celem ustalenia daty powstania niezdolności do pracy. Biegły psychiatra, który sporządził opinię sądowo-lekarską w dniu 5 lipca 2014r., uznał,
że ubezpieczona cierpi na zaburzenia depresyjne typu endoreaktywnego
oraz zaburzenia psychosomatyczne. Obecny stan psychiczny odwołującej czyni ją częściowo niezdolną do pracy od 18 marca 2014r. do 31 marca 2016r. Biegły wskazał, że obecnie nie można jednoznacznie ocenić, jaki przebieg będą miały zaburzenia psychiczne ubezpieczonej. Rokowanie jest niepewne. Po okresie 2 lat badana powinna ponownie złożyć wniosek, celem przeanalizowania stanu zdrowia psychicznego. Drugą opinię w sprawie sporządziła biegła kardiolog w dniu 8 września 2014r.
Biegła rozpoznała u odwołującej stan po wszczepieniu kardiostymulatora w dniu 20 września 2013r. z powodu bradykardii zatokowej objawowej, przesunięcie się kardiostymulatora w kierunku dołu pachowego i zaburzenia depresyjne. Biegła stwierdziła, że ubezpieczona z przyczyn kardiologicznych jest częściowo niezdolna
do pracy od 1 stycznia 2013r. do 31 marca 2016r. Wskazała w opinii, że leczy się
w Poradni Zdrowia Psychicznego z powodu zaburzeń depresyjnych, w związku z tym, należy przyjąć, że ubezpieczona jest niezdolna do pracy.

Oceniając stan zdrowia ubezpieczonej, Sąd I instancji zgodził się zarówno
z ustaleniami poczynionymi przez lekarza orzecznika ZUS, jak i biegłymi, którzy oceniali stan zdrowia w przedmiotowej sprawie. Sąd uznał opinie za rzetelne, profesjonalne, które czynią zadość wymogom przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, zwłaszcza art. 285 § 1 k.p.c. i zawierają wszystkie elementy niezbędne
do dokonania prawidłowej oceny stanu zdrowia ubezpieczonej. Sąd uznał opinie
za opracowane starannie, po bezpośrednim badaniu odwołującej, jak również
po zapoznaniu się z jej dokumentacją medyczną.

Wskazując na treść art. 57, art. 12 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r.
o emeryturach i rentach z FUS, Sąd I instancji wskazał, że spór w przedmiotowej sprawie ograniczał się do rozstrzygnięcia, czy ubezpieczona ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy. Pozostałe elementy wynikające z art. 57 ustawy emerytalnej, a więc niezdolność do pracy oraz to, że powstała w ciągu 18-tu miesięcy od ustania okresów ubezpieczenia lub w czasie pracy, nie budziła wątpliwości.

Sąd Okręgowy wskazał, że jak stanowi art. 58 § 1 k.p.c., warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, w myśl art. 57 ust. 1 pkt 2, uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy, wynoszący łącznie co najmniej 5 lat, jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat. Okres, o którym mowa w ust. 1 pkt 5 powinien przypadać w ciągu ostatniego 10-lecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy. Do tego 10-letniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub renty rodzinnej.

Analizując przedmiotową sprawę pod kątem wyżej wymienionych przepisów - Sąd I instancji stanął na stanowisku, że data ustalenia niezdolności do pracy odwołującej przez lekarza orzecznika ZUS, nie pozwalała na stwierdzenie,
że w 10-leciu przed ustaleniem tej daty, ubezpieczona wykazała 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Również 10-lecie liczone od daty wniosku ubezpieczonej z 23 stycznia 2014r. nie pozwalało uznać, że ubezpieczona w tym 10-leciu wykazała 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Ponadto opinia biegłego kardiologa, który sporządził w przedmiotowej sprawie opinię sądowo-lekarską i ustalił niezdolność do pracy odwołującej od 1 stycznia 2013r. również nie pozwala
na stwierdzenie, że ubezpieczona wykazała 5 lat okresów składkowych
i nieskładkowych. Niemniej jednak, gdyby wniosek o rentę ubezpieczona złożyła
z chwilą zakończenia stosunku pracy, czyli po 17 marca 2014r., ubezpieczona warunek 5 lat przepracowanych okresów w 10-leciu wykazała. Stąd też Sąd uznał,
że na dzień wyrokowania ubezpieczona, po doliczeniu okresu nieuznanego przez organ rentowy od września 2013r. do 17 marca 2014r., spełnia warunek 5 lat
w ostatnim 10-leciu.

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy uznał, że ubezpieczona w dniu wyrokowania spełniła warunki do przyznania renty i dlatego na mocy art. 477 ¹⁴
§ 2 k.p.c., zmienił decyzję organu rentowego i przyznał ubezpieczonej rentę
od 18 marca 2013r., czyli od daty zakończenia stosunku pracy do 31 marca 2016r.,
tak jak wynika to z orzeczenia lekarza orzecznika ZUS oraz opinii, które zostały przeprowadzone w niniejszej sprawie.

Apelację od wyroku wniósł organ rentowy.

Zaskarżając wyrok w całości, zarzucił mu:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 57 i art. 12 ust. l i 3
w związku z art. 58 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach
i rentach z FUS (Dz. U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.), poprzez błędne ich zastosowanie i uznanie, że ubezpieczona spełniła ustawowe przesłanki
do nabycia prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy;

2. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 100 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.), poprzez błędne ustalenie daty powstania prawa do renty;

3. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 129 ust. 1 w związku
z art. 116 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.), poprzez błędne ustalenie daty powstania prawa do renty.

Wskazując na powyższe zarzuty, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania ubezpieczonej, względnie o jego uchylenie
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania organowi rentowemu.

Skarżący podniósł, że datą złożenia wniosku nie jest data rozwiązania stosunku pracy, a dzień 23 stycznia 2014r. i w 10-leciu poprzedzającym tę datę ubezpieczona nie wykazała 5-letniego okresu ubezpieczenia.

Jednocześnie organ rentowy podniósł, iż nawet gdyby przyjąć, wbrew obowiązującym regulacjom, iż można „doliczyć” ubezpieczonej okres od września 2013r. do 17 marca 2014r., to i tak wyrok obarczony byłby wadą, gdyż prawo
do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa (art. 100), tymczasem warunek stażowy ubezpieczona spełniłaby dopiero po 17 marca 2014r.

Skarżący zaznaczył również, że ubezpieczona, zgodnie z treścią art. 129 ust. 1
w związku z art. 116 ust. 1 ustawy, nie mogłaby otrzymać świadczeń przed miesiącem złożenia wniosku, a ten złożyła dopiero 18 stycznia 2014r.

W odpowiedzi na apelację ubezpieczona, podzielając stanowisko Sądu
I instancji, wniosła o jej oddalenie.

W toku postępowania apelacyjnego organ rentowy przedstawił szczegółowe wyliczenie stażu pracy ubezpieczonej w okresie od 18 marca 2004r. do 17 marca 2014r., z którego wynika, że staż pracy w tym 10-leciu wynosi 4 lata i 5 dni okresów składkowych oraz 1 rok i 9 dni okresów nieskładkowych, co łącznie stanowi 5 lat
i 14 dni udokumentowanego stażu pracy.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja organu rentowego jest bezzasadna.

Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do zakwestionowania wyroku Sądu I instancji, który przeprowadził prawidłowe postępowanie dowodowe i na jego podstawie wywiódł trafne wnioski.

Wprawdzie Sąd Okręgowy, zmieniając decyzję organu rentowego, przyznał ubezpieczonej prawo do renty od dnia 18 marca 2013r. do 31 marca 2016r.,
to niemniej, z treści uzasadnienia wyroku wynika, że prawidłową datą przyznania prawa do spornego świadczenia jest data 18 marca 2014r.

W rozpoznawanej sprawie okoliczności sporne sprowadzały się do ustalenia, czy ubezpieczona legitymuje się wymaganym okresem składkowym i nieskładkowym, warunkującym przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Jak wynika z art. 58 ust. 1 pkt 5 i ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013r.,
poz. 1440 j.t.), okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 57 ust. 1 pkt 2 w wymiarze 5 lat powinien przypadać w ciągu ostatniego 10-lecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy.

W myśl art. 316 § 1 k.p.c., sąd wydaje wyrok, biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy; w szczególności zasądzeniu roszczenia
nie stoi na przeszkodzie okoliczność, że stało się ono wymagalne w toku sprawy.

Wprawdzie w postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych zasada ta doznaje ograniczenia z uwagi na fakt, że postępowanie to toczy się w rozpoznaniu odwołania od konkretnej decyzji organu rentowego, a zatem jest postępowaniem kontrolnym, w konsekwencji sąd ubezpieczeń społecznych, mimo, że rozpoznaje sprawę merytorycznie na nowo, jednak jako organ kontrolny ma obowiązek odnieść się do stanu (faktycznego i prawnego) istniejącego w dacie wydania tej zaskarżonej decyzji, jednakże, z kolei w orzecznictwie zarówno sądów powszechnych, jak i Sądu Najwyższego, ugruntowała się już zasada, że ograniczenie to może doznać wyłomów (a zatem następuje wówczas powrót do zasady określonej przepisem art. 316
§ 1 k.p.c.), w szczególności w sytuacji przyznawania prawa do świadczeń
z ubezpieczeń społecznych.

Odwołać się w tym miejscu wypada do poglądu Sądu Najwyższego, wyrażonego w uzasadnieniu wyroku z dnia 12 kwietnia 2012r., sygn. II UK 235/11,
I UK 55/13 i II U KN 555/97.

Podsumowując swój wywód, Sąd Najwyższy stwierdził, że na podstawie
art. 316 § 1 k.p.c. sąd ubezpieczeń społecznych - kierując się względami ekonomii procesowej - może wyjątkowo zmienić decyzję organu rentowego i przyznać prawo
do świadczeń z ubezpieczeń społecznych, jeżeli podstawą odmowy przyznania świadczenia w postępowaniu przed organem rentowym było niespełnienie któregoś
z wymaganych prawem warunków, a w toku postępowania sądowego warunek
ten został niewątpliwie spełniony.

Dodać w tym miejscu wypada, że podstawę faktyczną rozważań Sądu Najwyższego w przywołanej powyżej sprawie, sygn. II UKN 555/97, stanowiła sytuacja „dopracowania” przez ubezpieczoną w toku postępowania przed sądem okresu brakującego do uzyskania przez nią prawa do renty (wówczas) inwalidzkiej,
a za prawidłowe uznał Sąd Najwyższy przyznanie prawa do świadczenia nie od dnia złożenia przez ubezpieczoną wniosku o to świadczenie (gdyż wówczas niewątpliwie przesłanek do nabycia prawa nie spełniała), lecz od daty możliwego złożenia ponownego wniosku o świadczenie już niewątpliwie przysługujące.

Pogląd co do dopuszczalności dokonania w ten sposób ustaleń w postępowaniu sądowym, Sąd Apelacyjny w pełni podziela.

W tej sytuacji - rację ma Sąd I instancji uznając, że 10-lecie liczone od daty złożenia wniosku przez ubezpieczoną o przyznanie prawa do świadczenia (23 styczeń 2014r.), jak również 10-lecie uwzględniane od daty stwierdzonej przez
biegłego kardiologa niezdolności do pracy (1 styczeń2013r.) nie pozwala na ustalenie,
że ubezpieczona wykazała 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych.

Jednak, jak słusznie zauważył Sąd I instancji, gdyby ubezpieczona wniosek
o rentę złożyła po zakończeniu stosunku pracy, tj. po dniu 17 marca 2014r., warunek
5 lat okresów składkowych i nieskładkowych zostałby spełniony. Niemniej, na dzień wyrokowania ubezpieczona spełniła ten warunek. Powyższe potwierdził także organ rentowy w piśmie procesowym z dnia 24 kwietnia 2015r., stwierdzając, że staż pracy ubezpieczonej w okresie od 18 marca 2004r. do 17 marca 2014r. wynosi 4 lata i 5 dni okresów składkowych oraz 1 rok i 9 dni okresów nieskładkowych, łącznie 5 lat
i 14 dni stażu pracy.

Przedstawione okoliczności powodują, że wyrok Sądu I instancji jest prawidłowy.

Uwzględniając powyższe, Sąd Apelacyjny na mocy art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżone orzeczenie o tyle, że prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności
do pracy przyznał ubezpieczonej od dnia 18 marca 2014r., i na mocy art. 385 k.p.c. oddalił apelację w pozostałej części.

/-/ SSO del. M.Pierzycka-Pająk /-/ SSA J.Ansion /-/ SSA M.Małek-Bujak
Sędzia Przewodnicząca Sędzia

JR