Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją z 9 sierpnia 2023r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. ustalił wysokość i podjął wypłatę emerytury pomostowej ubezpieczonemu B. M. od 1 lipca 2023r. Do ustalenia wysokości świadczenia organ rentowy przyjął równowartość kwoty będącej wynikiem podzielania sumy kwoty zwaloryzowanego kapitału początkowego (tj. 667 562,97 zł) oraz kwoty składek na ubezpieczenie emerytalne (tj. 750 813,47 zł) przez średnie dalsze trwanie życia tj. przez 254,30 miesięcy, co dało kwotę 5 577,57 zł. Organ rentowy wskazał, że średnie dalsze trwanie życia zostało przyjęte z dnia zgłoszenia wniosku o podjęcie wypłaty emerytury, tj. 27 lipca 2023r.

Ubezpieczony domagał się zmiany zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie wysokości emerytury pomostowej z uwzględnieniem średniego dalszego trwania życia z daty nabycia prawa do świadczenia, tj. na dzień 1 stycznia 2023r. w wymiarze 238,90 miesięcy. Ubezpieczony podał, że prawomocną decyzją z 12 kwietnia 2023r. organ rentowy wyliczył wysokość świadczenia na dzień 1 marca 2023r. na kwotę 6 449,32 zł; następnie prawomocną decyzją z 5 maja 2023r. świadczenie wzrosło do kwoty 6 457,14 zł. Natomiast w zaskarżonej decyzji sierpnia 2023 roku kwota świadczenia uległa zmniejszeniu do 5 577,57 zł, bowiem organ rentowy niezasadnie przyjął średnie dalsze trwanie życia w wymiarze 254,30 miesięcy z daty podjęcia wypłaty świadczenie, tj. na dzień 1 lipca 2023r.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

Wyrokiem z 23 stycznia 2024r. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję
i ustalił ubezpieczonemu wysokość świadczenia na poziomie 6 482,97 zł od 1 lipca 2024r.

Sąd Okręgowy ustalił, że ubezpieczony nabył prawo do emerytury pomostowej od 1 stycznia 2023r. na podstawie prawomocnej decyzji organu rentowego z 12 kwietnia 2023r. o przyznaniu emerytury pomostowej w kwocie zaliczkowej. Ustalając wysokość świadczenia, organ rentowy zsumował kwotę składek zewidencjonowanych na koncie, z uwzględnieniem waloryzacji w wysokości 705 710,75 zł oraz kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego wynoszącą 634 400,84 zł, a następnie uzyskany wynik podzielił przez średnie dalsze trwanie życia wynoszące 238,90 miesięcy (na dzień 1 stycznia 2023r.), co dało emeryturę w kwocie 5 617,88 zł miesięcznie, a po waloryzacji od 1 marca 2023r. w wysokości 6 449,32 zł. Organ rentowy zawiesił wypłatę świadczenia, bowiem ubezpieczony kontynuował zatrudnienie. Prawomocną decyzją z 5 maja 2023r. organ rentowy ponownie ustalił wysokość świadczenia, z uwzględnieniem ponownie ustalonego kapitału początkowego.

Sąd Okręgowy ustalił, że ubezpieczony wystąpił do organu rentowego o podjęcie wypłaty świadczenia emerytalnego w dniu 27 lipca 2023r., załączając świadectwo pracy, z którego wynika, iż stosunek pracy uległ rozwiązaniu z dniem 26 lipca 2023r. Organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję, przyjmując do ustalenia wysokości świadczenia równowartość kwoty będącej wynikiem podzielania sumy kwoty zwaloryzowanego kapitału początkowego w wysokości 667 562,97 zł oraz kwoty składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji w wysokości 750 813,47zł przez średnie dalsze trwanie życia, tj. przez 254,30 miesięcy (obowiązujące w lipcu 2023r.), co dało kwotę 5 577,57 zł.

Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy podał, że zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych (jednolity tekst Dz.U. z 2023r., poz. 164 ze zm.) – zwanej ustawą pomostową – prawo do emerytury pomostowej powstaje z dniem spełnienia warunków wymaganych do nabycia tego prawa. Nadto, zgodnie z art. 26 ust. 1 ustawy pomostowej emeryturę pomostową wypłaca się za miesiąc kalendarzowy w terminach i na zasadach przewidzianych dla wypłaty emerytur określonych w art. 129, art. 130, art. 132-135, art. 136a ust. 2 i art. 136b ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Sąd ten dodał, że zgodnie z art. 129 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst Dz.U. z 2023r., poz. 1251 ze zm.) – zwanej ustawą emerytalną – świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, z uwzględnieniem ust. 2.

Sąd Okręgowy podał, że decyzja organu rentowego stwierdzająca przyznanie emerytury ma charakter deklaratoryjny, tj. potwierdza istnienie prawa powstałego z mocy prawa, a nie tworzy to prawo. W dacie przyznania prawa do emerytury pomostowej, tj. 1 stycznia 2023r., ubezpieczony spełnił przesłanki nabycia tego świadczenia. Organ rentowy ustalił także wysokość świadczenia na dzień 1 stycznia 2023r., między innymi przy zastosowaniu obowiązującego w tym dniu wskaźnika średniego dalszego trwania życia wynoszącego 238,90 miesiąca. Z uwagi na kontynuację zatrudnienia, organ rentowy zawiesił wypłatę świadczenia.

Sąd Okręgowy podał, że zgodnie z art. 14 ust. 4 ustawy pomostowej, jeżeli po dniu, od którego przyznano emeryturę pomostową, uprawniony podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, wysokość emerytury pomostowej ulega ponownemu ustaleniu na zasadach określonych w art. 108 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Zgodnie z art. 108 ust. 1 ustawy emerytalnej jeżeli po dniu, od którego przyznano emeryturę określoną w art. 24 lub 24a, emeryt podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, wysokość świadczenia ulega ponownemu ustaleniu w sposób określony w ust. 2. Zatem emerytury obliczone według zasad określonych w art. 26 ustawy emerytalnej powiększa się o kwotę wynikającą z podzielenia składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu ustalenia prawa do emerytury, o której mowa w art. 24 i 24a, i zwaloryzowanych zgodnie z art. 25 przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone dla wieku danego ubezpieczonego w dniu złożenia wniosku o przeliczenie wysokości emerytury, z uwzględnieniem ust. 4 i 5 (ust. 2).

Sąd Okręgowy wskazał, że wydając decyzję z 12 kwietnia 2023r. roku organ rentowy nie miał podstaw prawnych, aby nadać jej charakter zaliczkowy tylko z uwagi na to, że ubezpieczony kontynuował zatrudnienie. Przyznanie świadczenia w kwocie zaliczkowej możliwe jest jedynie w dwóch przypadkach określonych w art. 120 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej, tj.: 1) jeżeli prawo do świadczeń zostało udowodnione, ale zainteresowany nie przedłożył dowodów niezbędnych do ustalenia wysokości świadczeń, organ rentowy przyznaje mu świadczenia w kwocie zaliczkowej zbliżonej do kwoty przewidywanych świadczeń, 2) gdy składki należne za okres, z którego ustalono podstawę obliczenia emerytury określonej w art. 26, zostały zewidencjonowane na koncie ubezpieczonego w terminie uniemożliwiającym ich uwzględnienie w podstawie obliczenia świadczenia w dniu wydania decyzji w sprawie prawa do świadczenia i ustalenia jego wysokości. Sąd Okręgowy zaznaczył, że żaden z powyższych przypadków nie wystąpił w dacie wydania decyzji z 12 kwietnia 2023r.. W związku z tym decyzja ta ma charakter ostateczny a nie zaliczkowy.

Sąd Okręgowy podał, że po ustaleniu wysokości emerytury decyzjami z 12 kwietnia 2023r. i 5 maja 2023r. (korekta kapitału początkowego) organ rentowy nie był uprawniony do ponownego ustalenia wysokości świadczenia „od początku”, a jedynie mógł zwiększyć jego wysokość w trybie art. 108 ustawy emerytalnej, tj. poprzez uwzględnienie wysokości składek zgromadzonych na koncie ubezpieczonego po 31 grudnia 2022r. (skoro ubezpieczony nabył prawo do emerytury 1 stycznia 2023r.). Sąd Okręgowy podkreślił, że ponowne ustalenie wysokości świadczenia w zaskarżonej decyzji było wadliwe. Sąd ten przypomniał, że zgodnie
z poglądem Sądu Najwyższego wyrażonym w postanowieniach z 6 października 2015r., w sprawie II UZP 9/15 i z 3 listopada 2015r., w sprawie III UZP 12/15, kwotę emerytury w systemie zdefiniowanej składki ustala się tylko raz. W tym systemie ryzykiem emerytalnym, od którego ziszczenia się uzależnione jest nabycie prawa do emerytury jest osiągnięcie przewidzianego w ustawie wieku emerytalnego. Fakt ewentualnego zawieszenia wypłaty nabywanej emerytury, z uwagi na nierozwiązanie stosunku pracy nie ma znaczenia. Wymóg rozwiązania stosunku pracy nie jest bowiem przesłanką nabycia prawa do świadczenia, lecz tylko przesłanką podjęcia jego wypłaty. Nadto, Sąd Apelacyjny w Katowicach wskazał w wyroku z 13 października 2022r., w sprawie III AUa 2120/21, iż konsekwencją stanowiska, że wyłącznie osiągnięcie wieku emerytalnego jest ustawową przesłanką nabycia prawa do emerytury jest to, iż złożenie wniosku nawet przez ubezpieczonego, który nie rozwiązał uprzednio stosunku pracy rodzi obowiązek organu rentowego ustalenia i przyznania mu tego świadczenia, a jedynie wypłata świadczenia z mocy przepisu szczególnego ulega zawieszeniu. Samo nierozwiązanie stosunku pracy nie kreuje przesłanek do wydania decyzji o przyznaniu emerytury w kwocie zaliczkowej i w konsekwencji nie uprawnia organu rentowego do ponownego ustalenia wysokości emerytury ubezpieczonego przy podejmowaniu jej wypłaty po rozwiązaniu przez niego stosunku pracy.

Sąd Okręgowy podał, że skoro decyzje z 12 kwietnia 2023r. i 5 maja 2023r. nie były decyzjami zaliczkowymi, a nadto stały się prawomocne, to ich zmiana nie może następować w sposób dowolny. Po uprawomocnieniu się ww. decyzji organ rentowy mógł przeliczyć emeryturę ubezpieczonego tylko w trybie art. 14 ust. 4 ustawy pomostowej w związku z art.108 ustawy emerytalnej.

Sąd Okręgowy podał, że obliczenie wysokości świadczenia emerytalnego w zaskarżonej decyzji winno przedstawiać się następująco:

- wysokość emerytury na dzień 1 marca 2023r. – 6 457,14 zł (decyzja z 5 maja 2023r.),

- wysokość emerytury na dzień 1 lipca 2023r., z uwzględnieniem składek zapisanych na koncie ubezpieczonego po dniu przyznania emerytury, tj. od 1 stycznia 2023r. – 6 482,97 zł .

Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. uwzględnił odwołanie.

Organ rentowy wniósł apelację, domagając się zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia odwołania oraz zasądzenia od ubezpieczonego na swoją rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych w postępowaniu apelacyjnym.

Organ rentowy zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie:

- art. 233 k.p.c. poprzez sprzeczność istotnych ustaleń Sądu Okręgowego z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, a w konsekwencji naruszenie

- art. 26 w związku z art. 25 ust. 1 oraz art. 108 ust. 1 ustawy emerytalnej poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i uwzględnienie odwołania mimo braku przesłanek do takiego rozstrzygnięcia.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

apelacja organu rentowego nie zasługiwała na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd I instancji wydał trafne rozstrzygnięcie, które znajduje uzasadnienie w całokształcie okoliczności faktycznych sprawy oraz w obowiązujących przepisach prawa. Sąd Apelacyjny w pełni podziela i przyjmuje za własne dokonane przez Sąd I instancji ustalenia faktyczne oraz rozważania prawne zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, czyniąc je (stosownie do art. 387 § 2 ¹ k.p.c.) podstawą własnego rozstrzygnięcia.

Stan faktyczny niezbędny do rozpoznania sprawy był bezsporny.

Należy podnieść, że ubezpieczony składając wniosek o emeryturę pomostową wykazał swoje prawo do tego świadczenia oraz wysokość składek i kapitału początkowego niezbędnych do ustalenia wartości świadczenia. Nie było podstaw do wydawania tzw. decyzji zaliczkowej z tej tylko przyczyny, że ubezpieczony kontynuował zatrudnienie. Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu Okręgowego, że przepisy art. 120 ustawy emerytalnej w związku z art. 28 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych wyraźnie określają przypadki, kiedy można wydać decyzję zaliczkową i żaden z tych przypadków nie wystąpił, jak również nie został wskazany
w decyzji z 12 kwietnia 2023r. Tym samym bez znaczenia prawnego pozostało użyte w decyzji z 12 kwietnia 2023r. określenie „w kwocie zaliczkowej”. Nadto, organ rentowy nie tylko błędnie zakwalifikował decyzję z dnia 12 kwietnia 2023r. jako zaliczkową, ale następnie podtrzymał ocenę prawną co do charakteru prawnego tej decyzji. Nieprawidłowe było również dalsze postępowanie organu rentowego, który wbrew decyzji z dnia 12 kwietnia 2023r. ustalającej prawo do emerytury pomostowej i wysokość świadczenia, raz jeszcze ustalił wysokość emerytury, przyjmując nową wartość średniego dalszego trwania życia, czym niewątpliwie doprowadził do pokrzywdzenia ubezpieczonego. Bezpodstawne było też przyjęcie przez organ rentowy, że wniosek ubezpieczonego z 27 lipca 2023r. jest wnioskiem o prawo do emerytury, skoro z jego treści wprost wynikało, że ubezpieczony domaga się wyłącznie podjęcia wypłaty świadczenia w związku z rozwiązaniem z dniem 26 lipca 2023r. umowy o pracę. Należy podkreślić, że organ rentowy nie posiada kompetencji do dokonywania wykładni oświadczenia woli ubezpieczonego zawartego we wniosku, tym bardziej, wbrew wyraźnej treści tego oświadczenia. Organ rentowy zamiast zastosować właściwie przepisy prawa materialnego, dążąc zarazem w toku postępowania do właściwej realizacji zasad procesowych, w tym m.in. pogłębiania zaufania obywateli do organu (z art. 124 ustawy emerytalnej w zw. z art. 9 k.p.c., art. 8 k.p.a. w zw. z art. 77 § 1 k.p.a.), doprowadził do stanu niezgodnego z prawem. Nie sposób uznać takiej praktyki organu rentowego za zasługującą na akceptację.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny oddalił apelację organu rentowego na mocy art. 385 k.p.c. jako bezzasadną.

/-/SSA Grzegorz Tyrka