Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 kwietnia 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący	SSA Wojciech Bzibziak (spr.)
Sędziowie	SSA Maria Małek - Bujak SSA Witold Nowakowski
Protokolant	Michał Eksterowicz

po rozpoznaniu w dniu 5 kwietnia 2018 r. w Katowicach

sprawy z odwołania A. N. (1) (A. N. (1))

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bielsku-Białej

z dnia 5 grudnia 2017 r. sygn. akt VI U 773/17

zmienia zaskarżony wyrok w całości i oddala odwołanie.

/-/SSA M.Małek-Bujak /-/SSA W.Bzibziak /-/SSA W.Nowakowski

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 313/18

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 10 sierpnia 2017r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w B. odmówił przyznania ubezpieczonemu A. N. (2) prawa
do emerytury, ponieważ nie wykazał on wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach, a jedynie 6 lat, 1 miesiąc i 16 dni takiej pracy.

W odwołaniu od tej decyzji ubezpieczony domagał się jej zmiany i przyznania prawa do emerytury podnosząc, że w (...) S.A. w B. pracując
na stanowisku pomocnika operatora wytwórni mas bitumicznych, wykonywał pracę
w szczególnych warunkach.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, podając okoliczności wskazane
w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 5 grudnia 2017r., sygn. akt VI U 773/17, Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bielsku-Białej zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał A. N. (2) prawo do emerytury od 19 sierpnia 2017r. oraz stwierdził, że ZUS nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Na podstawie akt rentowych, akt osobowych, zeznań świadków J. N. i J. Ł. (k. 16-17 i 19 a.s.) oraz przesłuchania ubezpieczonego w charakterze strony (k. 15-16,
17 i 19 a.s.) ustalił Sąd, że odwołujący się ur. (...), złożył w dniu 17 lipca 2017r. wniosek o emeryturę, który został załatwiony odmownie zaskarżoną decyzją.

Podał Sąd, że w dniu 18 sierpnia 1981r. A. N. zawarł umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy na czas nieokreślony z (...) w B. - (...) (...) w K.. Obwód ten posiadał wytwórnię mas bitumicznych. Praca ubezpieczonego polegała na obsłudze zespołu maszyn i urządzeń tj. naprawie i konserwacji, kontroli temperatury asfaltu, masy bitumicznej, utrzymywaniu w czystości podajnika jednonaczyniowego, sit w sortowniku. W związku z likwidacją wytwórni mas bitumicznych
w K. odwołujący się z dniem 11 czerwca 1983 r. został przeniesiony do (...)nr (...) w B., gdzie funkcjonowała duża wytwórnia mas bitumicznych (tzw. otaczarnia) wraz zespołem kruszenia (tj. urządzeniami do kruszenia kamienia). W wytwórni pracowało około 80-100 pracowników. Praca A. N. polegała na utrzymaniu w ruchu, konserwacji maszyn i urządzeń pracujących w otaczarni oraz w zespole kruszenia. Wykonywał ją
do 30 września 1992r. W pracy było wysokie zapylenie, hałas, wysoka temperatura.
W okresie od 1 kwietnia 1984r. do 28 lutego 1985r. ubezpieczony był zatrudniony na 1/3 etatu.

Sąd w całości dał wiarę zeznaniom świadków oraz odwołującego się, ponieważ były spójne
i logiczne, zgodne z zasadami logicznego myślenia i doświadczenia życiowego.

Przechodząc do rozważań prawnych Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej przytoczył treść
art. 32 i art. 118 ust. 1 i ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach
z FUS i stwierdził, że A. N. posiada ponad 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Jego praca w spornym okresie, tj. od 18 sierpnia 1981r. do 31 marca 1984r. (2 lata, 7 miesięcy i 14 dni) oraz od 1 marca 1985r. do 30 września 1992r. (7 lat i 7 miesięcy), łącznie 10 lat,
2 miesięcy i 14 dni jest pracą wymienioną w wykazie A dziale XIV poz. 25 stanowiącym załącznik nr 1 do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz w wykazie A w dziale XIV poz. 25 zarządzenia Ministra Komunikacji
nr 64 z dnia 29 czerwca 1983r. w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach
pracy resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej.

Podał Sąd, że w aktach osobowych ubezpieczonego znajdują się angaże na stanowiska elektryka, elektromechanika oraz pomocnika operatora otaczarni, jednak w spornym okresie wykonywał on te same obowiązki polegające na utrzymaniu w ruchu maszyn i urządzeń pracujących w wytwórni mas bitumicznych.

Sąd I instancji odwołał się do wyroków Sądu Najwyższego z dnia 14 września 2007r.,
sygn. III UK 27/07 (OSNP 2008 nr 21-22, poz. 325), z dnia 19 września 2007r., sygn.
III UK 38/07 (OSNP 2008 nr 21-22, poz. 329), z dnia 6 grudnia 2007r., sygn. III UK 66/07 (Lex nr 483283), z dnia 22 stycznia 2008r., sygn. I UK 210/07 (OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75)
i z dnia 24 marca 2009r., sygn. I PK 194/08 (Lex nr 528152) i wskazał, że dla oceny,
czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca
w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych
w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r.

Stwierdził Sąd, że decydującą rolę w analizie charakteru pracy odwołującego się z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma zatem możliwość jej zakwalifikowania pod którąś
z pozycji załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r.
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze.

Zdaniem Sądu łączny czas pracy A. N. w warunkach szczególnych wynosi 16 lat 5 miesięcy i 15 dni. Zauważył przy tym Sąd, że w utrwalonym orzecznictwie sądowym (które przytoczył) zgodnie przyjmuje się, iż z okresu pracy w warunkach szczególnych nie odlicza się okresu pobierania po dniu 14 listopada 1991r. zasiłku chorobowego. ZUS nieprawidłowo zatem odliczył ubezpieczonemu z tego tytułu 45 dni.

W konsekwencji Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 kpc zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku, a o braku odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji (punkt 2 wyroku) - na podstawie art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Powyższy wyrok zaskarżył organ rentowy, zarzucając:

- naruszenie prawa materialnego poprzez błędną interpretację i niewłaściwe zastosowanie, a w szczególności art.184 w związku z art.32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS,

- naruszenie prawa procesowego, w szczególności art.233 kpc poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego i dokonanie jego oceny w sposób dowolny, skutkujący przyjęciem, że ubezpieczony spełnia warunki
do przyznania emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

W oparciu o powyższe zarzuty wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

Po przytoczeniu stanu faktycznego sprawy skarżący stwierdził, że zebrany w sprawie materiał dowodowy nie uzasadniał uznania, iż pracę wykonywaną przez ubezpieczonego w okresie
od 18 sierpnia 1981r. do 1 października 1992r. można uznać za pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze.

Podniósł, że pracodawca, tj. (...) S.A. wystawiła A. N. w dniu 26 czerwca 2017r. świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach na okres od 1 października 1992r. do 31 grudnia 1998r. podając, że w tym czasie ubezpieczony wykonywał stale
i w pełnym wymiarze czasu pracę maszynisty ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych jako pomocnik maszynisty i maszynista zespołu maszyn do produkcji maszyn bitumicznych.

Pracodawca nie zaliczył natomiast okresu pracy przed 1 października 1992r. do pracy
w szczególnych warunkach.

Organ rentowy wskazał nadto, że z akt osobowych A. N. wynika, że był on zatrudniony
na stanowiskach: elektryka, elektromechanika, pomocnika operatora otaczarni i operatora.
W 1989r. uzyskał uprawnienia maszynisty ciężkich maszyn budowlanych i drogowych.

ZUS zarzucił, że Sąd oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy oparł się wyłącznie
na zeznaniach świadków oraz samego ubezpieczonego, które nie korespondują z dowodami znajdującymi się w jego aktach osobowych.

Skarżący zwrócił uwagę na treść §2 ust.2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r., z którego wynika, że to zakład pracy, w którym zatrudniony jest pracownik
ma obowiązek wystawienia świadectwa pracy w warunkach szczególnych.

Nie sposób tym samym - jak uczynił to Sąd I instancji - przejść do porządku dziennego nad niewystawieniem świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach za okres przed 1 października 1992r. Byłoby to przyznaniem, że akta osobowe zawierają dokumenty poświadczające nieprawdę.

Zdaniem ZUS same zeznania świadków, stojące w dodatku w sprzeczności z dokumentacją pracowniczą ubezpieczonego, to zbyt słaby i nie wystarczający dowód do uznania,
że wykonywał on w spornych okresach stale i w pełnym wymiarze czasu pracę w charakterze maszynisty ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych.

Nie można zatem uznać, że wyłącznie zeznania świadków złożone na okoliczność faktów sprzed 30-tu lat i samego ubezpieczonego stanowią dowód pozwalający w jasny i precyzyjny sposób ustalić rzeczywisty charakter jego pracy i rodzaj wykonywanych przez niego czynności, bowiem okoliczności przywołane w zeznaniach nie korelują z dokumentacją pracowniczą.

Organ rentowy podał, że nie neguje dopuszczenia w postępowaniu sądowym innych,
niż dokumenty środków dowodowych mających na celu ustalenie, czy wnioskodawca spełnił warunki wymagane do uzyskania prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach, jednak dowody te podlegają szczególnie wnikliwej ocenie.

Zdaniem skarżącego zebrany w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do uznania,
że A. N. przez co najmniej 15 lat stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w szczególnych warunkach.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Spór w rozstrzyganej sprawie dotyczył prawa do emerytury na podstawie art. 32 ust. 1
w związku z art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2017r., poz. 1383) i § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 ze zm.).

Zgodnie z art. 184 ust. 1 tej ustawy, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli
w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Stosownie natomiast do treści ust. 2 tego artykułu emerytura przewidziana powyżej przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia
do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w tym funduszu, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.

Z kolei § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. stanowi, że emerytura przysługuje pracownikowi, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione
w wykazie A, jeżeli osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzny,
ma wymagany okres zatrudnienia (25 lat), w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Stosownie natomiast do treści §2 ust.1 tego rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach w nim określonych są okresy, w których praca
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Poza sporem było, że ubezpieczony A. N. (1) spełnia warunek dotyczący wymaganego wieku (urodził się (...)), posiada wymaganą ilość okresów składkowych
i nieskładkowych oraz nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

Spornym zatem pozostawało jedynie, czy ubezpieczony spełnia ostatni z niezbędnych warunków do przyznania emerytury, tj. czy posiada co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach, gdyż organ rentowy uwzględnił jedynie 6 lat 1 miesiąc i 16 dni takiej pracy (odliczając okresy niezdolności do pracy z powodu choroby przypadające po 14 listopada 1991r.).

Dla wyjaśnienia tego zagadnienia Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej właściwie przeprowadził postępowanie ustalając okoliczności faktyczne sprawy.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego nie można jednak podzielić oceny zebranego materiału
i wniosków końcowych Sądu I instancji.

Zauważyć przede wszystkim należy, że (...) S.A. wystawiła A. N. w dniu
26 czerwca 2017r. świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach potwierdzające, że w okresie od 1 października 1992r. do 31 grudnia 1998r. wykonywał
on stale i w pełnym wymiarze czasu pracę maszynisty ciężkich maszyn budowlanych
lub drogowych jako pomocnik maszynisty i maszynista zespołu maszyn do produkcji maszyn bitumicznych, tj. pracę wymienioną w wykazie A dziale V poz.3 stanowiącym załącznik
do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
oraz w wykazie A dziale V poz. 3 pkt 35 i pkt 23 zarządzenia nr 64 Ministra Komunikacji
z dnia 29 czerwca 1983r. w sprawie prac w szczególnych warunkach uprawniających
do niższego wieku emerytalnego (Dz. Urz. Ministra Komunikacji Nr 10, poz. 77).

Jak wynika z twierdzeń ubezpieczonego pracodawca odmówił mu wystawienia takiego świadectwa za okres wcześniejszy (za okres przed 1 października 1992r.).

Wprawdzie stanowisko zakładu pracy w kwestii wykonywania pracy w warunkach szczególnych wyrażone w wydanym świadectwie potwierdzającym wykonywanie takich prac (lub jego brak), nie jest wiążące dla sądu w postępowaniu o świadczenia emerytalno-rentowe, ale nie sposób go całkowicie pominąć. Należy wszak mieć na względzie, że to pracodawca posiada najbardziej dokładną wiedzę odnośnie warunków w jakich byli zatrudnieni pracownicy.

W ocenie Sądu Apelacyjnego stanowisko zakładu pracy znajduje potwierdzenie w aktach osobowych ubezpieczonego.

Zauważyć należy, że A. N. został przyjęty do pracy w (...) w B. - (...) nr (...)w K. na stanowisku elektromechanika. Z akt osobowych ubezpieczonego (angaży) wynika, że zajmował również stanowiska: elektryka, ślusarza, elektromechanika napraw pojazdów samochodowych, mechanika samochodowego, podgrzewacza bitumu (bitumiarza), pomocnika operatora otaczarni i operatora otaczarni.

Wskazać nadto należy, że 11 czerwca 1983r. A. N. został przeniesiony do wytwórni mas bitumicznych w B. na stanowisko elektryka obsługującego otaczarnię i zespół kruszenia. Z kolei od 1 maja 1985r. zmieniono mu angaż z elektryka na operatora podgrzewania asfaltu. Z dniem 23 czerwca 1989r. ubezpieczony uzyskał uprawnienia do obsługi ciężkich maszyn budowlanych i drogowych - zespołu maszyn do produkcji mas bitumicznych do 30 m ³/h, a od 28 lutego 1994r. do obsługi takiego zespołu do 100 m ³/h.

W świetle przedstawionych okoliczności wynikających z dokumentów zawartych w aktach osobowych przyjąć można, że z chwilą uzyskania uprawnień do obsługi zespołu maszyn
do produkcji mas bitumicznych (tj. 23 czerwca 1989r.) A. N. mógł wykonywać pracę
w warunkach szczególnych wymienioną w wykazie A dziale V poz. 3 stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r.

Przyjęcie wcześniejszego okresu wykonywania takiej pracy uznać należy w świetle powołanych wcześniej angaży za wątpliwe. Dotyczy to zwłaszcza zatrudnienia ubezpieczonego w (...) nr (...)w K. (od 18 sierpnia 1981r. do 11 czerwca 1983r.). Stanowiska określone w angażach z tego okresu (elektromechanik, elektryk, elektromonter pojazdów samochodowych) nie dają bowiem podstaw do przyjęcia,
że wykonywał on pracę w warunkach szczególnych.

Wbrew stanowisku Sądu I instancji nie można również uznać, że A. N. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku elektryka wykonywał pracę wymienioną w wykazie A dziale XIV poz. 25 (bieżąca konserwacja agregatów i urządzeń oraz prace budowlano-montażowe i budowlano-remontowe na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie) stanowiącym załącznik
do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r.

Zwrócić przede wszystkim należy uwagę, że sam ubezpieczony twierdził, iż pomimo posiadania etatu elektryka pracował jako pomocnik operatora zespołu maszyn do produkcji mas bitumicznych. Rozróżnienie pomiędzy tymi stanowiskami zajmowanymi przez A. N.
jest widoczne w jego angażach, z których wynika, że od 1 maja 1985r. przeniesiono
go ze stanowiska elektryka na operatora podgrzewania asfaltu.

Niezależnie od tych okoliczności zauważyć także należy, że w okresie zimowym (od grudnia do kwietnia) nie produkowano masy bitumicznej, urządzenia nie były w ruchu. W tym właśnie okresie dokonywano przeglądu maszyn, ich naprawy i usuwania awarii.

Nie można zatem przyjąć, że w tym czasie ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał pracę w szczególnych warunkach wymienioną w wykazie A dziale XIV poz. 25.

Uwzględnienie okresu pracy w warunkach szczególnych od uzyskania uprawnień przez
A. N. do obsługi ciężkich maszyn budowlanych i drogowych (23 czerwca 1989r.),
bądź od przeniesienia go ze stanowiska elektryka na operatora podgrzewania asfaltu
(od 1 maja 1985r. - co wydaje się najbardziej zasadne), czy nawet od przeniesienia z Obwodu w K. do wytwórni w B. (od 12 czerwca 1983r.), nie daje wymaganych 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

W przypadku tego ostatniego okresu należy bowiem odliczyć od pracy w warunkach szczególnych okres zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy przypadający
od 1 kwietnia 1984r. do 28 lutego 1985r. (od 15 lat, 6 miesięcy i 20 dni przypadających
od 12 czerwca 1983r. do 31 grudnia 1998r. należy odjąć 11 miesięcy pracy na 1/3 etatu).

Tym samym, ubezpieczony nie spełnia wszystkich warunków do przyznania emerytury
w oparciu o powołane na wstępie przepisy.

Mając powyższe względy na uwadze, skoro apelacja okazała się zasadna, Sąd II instancji na mocy art. 386 § 1 kpc zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie.

/-/SSA M.Małek-Bujak /-/SSA W.Bzibziak /-/SSA W.Nowakowski

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JR