Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 czerwca 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący	SSA Antonina Grymel (spr.)
Sędziowie	SSA Gabriela Pietrzyk - Cyrbus SSA Lena Jachimowska
Protokolant	Dawid Krasowski

po rozpoznaniu w dniu 11 czerwca 2019 r. w Katowicach

sprawy z odwołania (...) S. A w K. ( (...) S. A. w K.)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

o ustalenie wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 28 kwietnia 2016 r. sygn. akt X U 755/15

1.  zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie,

2.  zasądza od (...) S. A w K. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. kwotę 26.100 zł (dwadzieścia sześć tysięcy sto złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego za I i II instancję oraz postępowanie kasacyjne.

/-/SSA G.Pietrzyk-Cyrbus /-/SSA A.Grymel /-/SSA L.Jachimowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 261/19

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 4 marca 2015r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w C. stwierdził, że w roku składkowym obejmującym okres rozliczeniowy od 1 kwietnia 2011r. do 31 marca 2012r. stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe obowiązująca płatnika składek (...) S.A.
w K. wynosi 1,38 % jej wymiaru.

W odwołaniu od powyższej decyzji (...) S.A. domagała się jej zmiany poprzez ustalenie wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe obowiązującej za okres od 31 sierpnia 2011r. do 31 marca 2012r. w wysokości 1,21% oraz zasądzenia od organu rentowego na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Podniosła, iż wskutek połączenia (...) S.A. z Elektrownią (...) S.A. doszło do sukcesji w zakresie składki na ubezpieczenie wypadkowe zgodnie z art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 93 § 2 Ordynacji podatkowej w związku
z art. 492 § 1 k.s.h.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie kosztów zastępstwa radcowskiego według norm przepisanych, powołując się na okoliczności przytoczone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy w Katowicach wyrokiem z dnia 28 kwietnia 2016r. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustalił dla płatnika składek (...) S.A. w K. w okresie od 31 sierpnia 2011r. do 31 marca 2012r. stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe w wysokości 1,21% oraz orzekł o kosztach procesu.

Z ustaleń Sądu Okręgowego wynika, iż w dniu 4 lutego 2015r. do organu rentowego wpłynął wniosek płatnika składek (...) S.A. o ustalenie wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe za okres od 31 sierpnia 2011r. do 31 marca 2012r. przy uwzględnieniu, że płatnik jest uprawniony do stosowania stopy procentowej ustalonej dla spółki Elektrownia (...) S.A. za okres od 1 kwietnia 2011r. do 31 marca 2012r., tj. w wysokości 1,21%.

Z dniem 31 sierpnia 2011r. doszło do połączenia (...) S.A. z Elektrownią (...) S.A., przy jednoczesnej zmianie przez (...) S.A. nazwy na (...) S.A. Na podstawie art. 23 ¹ k.p. płatnik ten stał się nowym pracodawcą w stosunku do pracowników zatrudnionych w Elektrowni (...) S.A.

Sąd I instancji podał także, iż w dniu 14 marca 2011r. organ rentowy ustalił dla odwołującej się spółki wysokość stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe za okres od 1 kwietnia 2011r. do 31 marca 2012r. równą 1,38% podstawy jej wymiaru i taką jej wartość stosowała odwołująca w przekazanych dokumentach rozliczeniowych za okres od kwietnia 2011r. do marca 2012r. Z kolei dla płatnika składek Elektrowni (...) S.A. ustalona została na okres od
1 kwietnia 2011r. do 31 marca 2012r. stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe równa 1,21%.

Zaskarżoną decyzją z dnia 4 marca 2015r. organ rentowy stwierdził, że w roku składkowym obejmującym okres rozliczeniowy od 1 kwietnia 2011r. do 31 marca 2012r. stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe obowiązująca płatnika składek (...) S.A. w K. wynosi 1,38% podstawy jej wymiaru.

W oparciu o powyższe ustalenia Sąd Okręgowy uznał roszczenia płatnika (...) S.A. za zasadne.

Wskazał, iż sporną w niniejszym postępowaniu pozostawała wysokość stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe dla skarżącego płatnika (...) S.A. w okresie od 31 sierpnia 2011r. do 31 marca 2012r. w związku z przejęciem Elektrowni (...) S.A. z dniem 31 sierpnia 2011r. i nabyciem statusu następcy prawnego spółki przejmowanej, dla której za rok składkowy od
1 kwietnia 2011r. do 31 marca 2012r. stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe wynosiła 1,21℅. Skarżący płatnik wywodził bowiem, że wstąpił we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej przewidziane w systemie ubezpieczeń społecznych, w szczególności w uprawnienie do opłacania składki na ubezpieczenie wypadkowe w wysokości uprzednio stosowanej przez spółkę przejmowaną.

Sąd przypomniał, iż wedle regulacji zawartej w art. 93 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa (tekst jednolity: Dz. U. z 2015r., poz. 613 ze zm.) osoba prawna zawiązana (powstała) w wyniku łączenia się osób prawnych, osobowych spółek handlowych, osobowych i kapitałowych spółek handlowych wstępuje we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa
i obowiązki każdej z łączących się osób lub spółek.

Przytoczona regulacja z mocy art. 31 ustawy z dnia 3 października 1998r.
o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2015r., poz. 121 ze zm.) znajduje zastosowanie do należności z tytułu składek.

W ocenie Sądu I instancji, w ustalonym, bezspornym pomiędzy stronami, stanie faktycznym sprawy, podzielić należy stanowisko skarżącego, iż nabył on prawo do stosowania składki na ubezpieczenie wypadkowe według stopy procentowej ustalonej przed przejęciem dla płatnika - Elektrownia (...) S.A. z mocy przytoczonych wyżej przepisów.

Sąd ten stwierdził, iż celem przepisu art. 93 Ordynacji podatkowej jest zapewnienie nowemu podmiotowi nabycia wszelkich korzyści, jakie ustawa wiąże
z połączeniem, czy też inkorporacją spółek, które nabywa z mocy ustawy spółka przejmująca. Prawo do zapłaty składki w obniżonej wysokości jest prawem rodzajowo takim jak prawo do ulgi podatkowej, zatem kwalifikuje się do prawa majątkowego w rozumieniu prawa podatkowego i w myśl art. 93 § 1 i 2 Ordynacji podatkowej podlega przejęciu przez spółkę przejmującą. Spółka przejmująca -skarżąca - jest płatnikiem składek i kontynuatorem działalności spółki przejętej. Przejęła w trybie art. 23 ¹ k.p. pracowników Elektrowni (...) S.A. Nie uległy zmianie okoliczności związane z oceną ryzyka wypadkowego.

Osoba prawna powstała w wyniku połączenia przez przejęcie, przekształcenia, a także spadkobierca płatnika (art. 97 Ordynacji podatkowej) zachowują prawo do opłacania składek na ubezpieczenie wypadkowe według stopy procentowej obowiązującej osobę, która prowadziła zakład pracy przed przekształceniem (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2012r., I UK 358/11; z dnia 25 maja 2010r., I UK 8/10; z dnia 20 marca 2009r., II UK 292/08).

Sąd Okręgowy podniósł nadto, iż w wyroku z dnia 20 marca 2009r. (II UK 292/08) Sąd Najwyższy stwierdził, że połączenie spółek handlowych przez przejęcie spółki zobowiązanej do opłacania składki w innej wysokości niż spółka przejmująca spowodowało dla nowego podmiotu możliwość wyliczenia składki na ubezpieczenie wypadkowe w wysokości ustalonej dla spółki przejmowanej. Jeżeli wysokość składki jest niższa od należnej od spółki, to powstaje niesprzeczna z zasadami współżycia społecznego i przewidziana przez prawo korzyść wynikająca z połączenia spółek, powołując się również na uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia
13 listopada 2012r. (III AUa 466/12, LEX nr 1237172).

Jednocześnie za chybione Sąd I instancji uznał podnoszenie przez organ rentowy, iż po upływie roku składkowego nie ma możliwości zmiany stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe, jeżeli stopa ta w danym roku składkowym nie była przez płatnika kwestionowana z powołaniem na wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 grudnia 2013r. (III AUA 341/13), zaznaczając, iż istotnie po myśli art. 27 ustawy z dnia 30 października 2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jednolity:
Dz. U. z 2015r. poz. 1242 ze zm.) stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe ustala się na rok składkowy. Rok składkowy, w rozumieniu art. 2 pkt 8 ustawy, to okres obowiązywania stopy procentowej składek na ubezpieczenie wypadkowe należnych za okres od dnia 1 kwietnia danego roku do dnia 31 marca następnego roku. W art. 32 ustawodawca zobowiązał Zakład do zawiadomienia płatnika składek o wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe obowiązującej go w danym roku składkowym nie później niż do dnia
20 kwietnia danego roku, tak, aby płatnik mógł w ustawowych terminach opłacić składkę w zindywidualizowanej wysokości. Regulacje dotyczące roku składkowego dla potrzeb ustalenia stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe mają charakter techniczny, skorelowany z terminami składania przez płatników składek stosownych deklaracji pozwalających na ustalenie należnej składki wypadkowej. Ich wprowadzenie, w ocenie Sądu, nie oznacza jednak, aby nie było możliwości skorygowania stopy procentowej składki po ustaniu roku składkowego - do wartości prawidłowej.

Mając powyższe na względzie Sąd Okręgowy, z mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł o zmianie zaskarżonej decyzji.

Jako podstawę rozstrzygnięcia o kosztach zastępstwa procesowego wskazano art. 98 k.p.c. w związku z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2013r. poz. 490).

Apelację od powyższego orzeczenia wywiódł organ rentowy, zaskarżając wyrok w całości.

Powołując się na zarzut naruszenia prawa materialnego:

1)  art. 93 § 1 Ordynacji podatkowej (tekst jednolity: Dz. U. z 2015r., poz. 613
ze zm.) w związku z art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2015r., poz. 121) poprzez przyjęcie sukcesji w zakresie opłacania składek na ubezpieczenie
wypadkowe przez wnioskodawcę, podczas gdy z przepisów wynika zasada indywidualnego ustalania składki i jej różnicowania w zależności od czynników ocenionych odrębnie dla każdego płatnika, co ze swej istoty nie może podlegać sukcesji;

2)  art. 28, art. 29, art. 30 i art. 33 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz § 2, § 3, § 4, § 5, § 6, § 7
i § 8 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002r. w sprawie zróżnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków (Dz. U. z 2013r., poz. 878) określających zasady ustalania stopy procentowej składek na ubezpieczenie wypadkowe poprzez ich nieuwzględnienie;

3)  art. 32 w związku z art. 27 ustawy z dnia 30 października 2002r.
o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2009r., nr 167, poz. 1322), gdyż wniosek o zmianę stopy procentowej został złożony po upływie dnia 20 kwietnia danego roku składkowego i dotyczy okresu wcześniejszego,

- skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, a także zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za dwie instancje według norm przepisanych, względnie domagając się uchylenia wyroku
i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

W uzasadnieniu podniósł, iż odpowiednie stosowanie do należności z tytułu składek przepisu art. 93 Ordynacji podatkowej, o jakim mowa w treści art. 31 ustawy systemowej nakazuje uwzględnienie różnic między instytucjami przepisu odsyłanego oraz odsyłającego.

W ocenie organu rentowego, w przypadku oceny możliwości nabycia przez spółkę przejmującą prawa do opłacania składki wypadkowej w wysokości ustalonej dla spółki przejmowanej, nie jest dopuszczalne z uwagi na fakt, iż kompleksowe uregulowanie kwestii dotyczących ustalania wysokości składki wypadkowej normowana jest przez przepisy ustawy z dnia 30 października 2002r.
o ubezpieczeniom społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, które nie zawierają regulacji dopuszczających możliwość sukcesji w zakresie wysokości stopy procentowej w przypadku przejęcia płatnika. Zatem podstawą rozstrzygnięć w tej kwestii powinien stanowić art. 27 tejże ustawy.

Nadto wskazał, iż ustawa systemowa w art. 24 przewiduje odpowiednie stosowanie ordynacji podatkowej jedynie w zakresie należności z tytułu składek,
a zatem składek, odsetek za zwłokę, kosztów egzekucyjnych, kosztów upomnienia
i opłaty dodatkowej.

Wysokość stopu procentowej składki należnej na ubezpieczenie wypadkowe sama z siebie nie stanowi należności z tytułu składek, a zatem nie jest zobowiązaniem czy też uprawieniem, które podlegałoby przejściu na następcę prawnego w drodze sukcesji generalnej.

Biorąc pod uwagę, iż przepisy ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych nie zawierają przepisów szczególnych regulujących kwestie dopuszczalności, czy też niedopuszczalności sukcesji stopy procentowej składki, w przypadku łączenia płatników (w tym przez przejęcie) należałoby stosować wykładnię celowościową - uwzględniając całokształt przepisów tej ustawy - odnoszącą się do zasad ustalania stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe, a ta przemawia za niedopuszczalnością sukcesji uprawnienia do posługiwania się najniższą wartością stopy procentowej spośród przejętych spółek.

Apelujący zwrócił również uwagę na fakt, iż ustawodawca wprowadzając regulacje dotyczące ustalania składki stopy procentowej składki wypadkowej, ustalił zasadę indywidualnego ustalania składki i jej różnicowania w zależności od czynników ocenionych odrębnie dla każdego płatnika. W szczególności na jej ustalenie wpływ mają takie elementy jak: ilość poszkodowanych w wypadkach przy pracy, w tym śmiertelnych i ciężkich, ilość stwierdzonych u płatnika chorób zawodowych, czy też ilość pracowników zatrudnionych w warunkach zagrożenia.

Wskazując zróżnicowany poziom stóp procentowych składki wypadkowej
w poszczególnych przejętych spółkach - skarżący wykazał, iż prowadzone w ich ramach działalności mają zróżnicowany poziom występowania zagrożeń, które ujawniły się w związku z przekształceniem organizacyjno-prawnym prowadzonej działalności przez spółkę przejmującą.

Celem zróżnicowania wysokości stopy procentowej składki pomiędzy poszczególnymi płatnikami składek jest potrzeba stymulacji płatników do podejmowania działań minimalizujących ryzyko wystąpienia wypadków przy pracy poprzez poprawę warunków bezpieczeństwa pracy. Uznanie dopuszczalności sukcesji wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe skutkuje naruszeniem generalnej zasady, iż wysokość tej stopy ma być uzależniona od rodzaju działalności albo od warunków bezpieczeństwa pracy przejawiających się
w występowaniu lub niewystępowaniu wypadków przy pracy u danego płatnika.

Apelujący podkreślił także, iż w dniu 14 marca 2011r. ustalił dla odwołującej wysokość stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe za okres od
1 kwietnia 2011r. do 31 marca 2012r równą 1,38% podstawy jej wymiaru. Taką też wartość stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowej zastosowała sama odwołująca w przekazanych dokumentach rozliczeniowych za okres od kwietnia 2011r. do marca 2012r. W dniu 4 lutego 2015r. wypłynął jej pisemny wniosek
w sprawie ustalenia wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe za okres od 31 sierpnia 2011r. do 31 marca 2012r., w wyniku którego wydano zaskarżoną decyzję, przedmiotem której jest ustalenie stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe wynoszącej 1,38%. Tak więc stopa ta nie uległa żadnym zmianom i jest w wysokości, której w latach 2011-2012 nie kwestionowała odwołująca.

W myśli art. 27 ustawy, stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe ustala się na rok składkowy, którym w rozumieniu art. 2 pkt 8 ustawy jest okres obowiązywania stopy procentowej składek na ubezpieczenie wypadkowe należnych za okres od dnia 1 kwietnia danego roku do dnia 31 marca następnego roku. Z tego też względu w art. 32 ustawodawca zobowiązał Zakład do zawiadomienia płatnika składek o wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe obowiązującej go w danym roku składkowym nie później niż do dnia 20 kwietnia danego roku, tak aby płatnik mógł w ustawowych terminach opłacić składkę w zindywidualizowanej wysokości. Tym samym po upływie danego roku składkowego organ rentowy nie może ustalać nowej (innej) stopy procentowej pomimo złożenia wniosku przez płatnika składek obejmującego poprzednie lata składkowe.

Zgodnie z ustaleniami, odwołująca w latach 2011-2012 zgłaszała do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 ubezpieczonych, a na podstawie przekazanych przez nią informacji ZUS IWA za powyższy okres i zawartych w nich danych dokonano ustalenia stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe za okres od 1 kwietnia 2011r. do 31 marca 2012r. w wysokości 1,38%.

Mając na uwadze powyższe, zdaniem organu rentowego, nie sposób zgodzić się z zapatrywaniem Sądu Okręgowego, iż w 2015r. płatnik składek może wystąpić
z wnioskiem o ponowne ustalenie wysokości stopy procentowej za lata 2011-2012 skoro stopy tej nie kwestionował i sam zgłaszał w deklaracjach w wysokości 1,38%. Tylko w sytuacji określonej w art. 34 powyższej ustawy, tj. jeżeli płatnik składek
nie przekaże danych lub przekaże nieprawdziwe dane, o których mowa w art. 31,
co spowoduje zaniżenie stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe, Zakład ustala, w drodze decyzji, stopę procentową składki na cały rok składkowy
w wysokości 150% stopy procentowej ustalonej na podstawie prawidłowych danych. Płatnik składek zobowiązany jest opłacić zaległe składki wraz z odsetkami za zwłokę. Jednakże w przedmiotowej sprawie taka okoliczność bezspornie nie zachodzi.
W jakiejkolwiek innej sytuacji skarżący nie jest uprawniony do wydawania decyzji
w zakresie wysokości stopy procentowej składki po upływie danego roku składkowego. Oczywistym jest, że regulacja prawna wyrażona w art. 32 powyższej ustawy dotyczy przypadków ustalenia składki danego roku składkowego, w którym
o wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe obowiązującej w danym roku składkowym Zakład zawiadamia płatnika składek, o którym mowa
w art. 28 ust. 2, nie później niż do dnia 20 kwietnia danego roku. Jeżeli płatnik składek do dnia 30 kwietnia danego roku nie otrzyma takiego zawiadomienia,
o którym mowa w ust. 1, powinien zwrócić się do jednostki organizacyjnej Zakładu właściwej ze względu na swoją siedzibę o podanie wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe, jednak za dany rok składkowy a nie lata poprzednie. Z tego powodu art. 32 ustawy ma zastosowanie tylko i wyłącznie
w sytuacji, gdy w sensie obiektywnym płatnik składek przekaże prawidłowe dane mające wpływ na wysokość stopy procentowej i organ rentowy na podstawie przekazanych informacji powiadamia płatnika o tej wysokości na dany rok składkowy. Dla porównania skarżący powołał się na pogląd Sądu Apelacyjnego wyrażony
w wyroku z dnia 17 grudnia 2013r. (III AUa 341/13) oraz z dnia 24 listopada 2015r. (III AUa 2207/14), reasumując stwierdzając, iż z punktu widzenia prawa nie ma możliwości ustalenia innej stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe, niż określona w zawiadomieniu o wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe z dnia 14 marca 2011r., tj. równej 1,38% podstawy jej wymiaru.

Odwołująca wniosła o oddalenie apelacji oraz zasądzenie od organu rentowego na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny w Katowicach wyrokiem z dnia 20 kwietnia 2017r. oddalił apelację oraz zasądził od organu rentowego na rzecz odwołującej kwotę 10.800 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Na skutek skargi kasacyjnej organu rentowego, Sąd Najwyższy wyrokiem
z dnia 13 grudnia 2018r. uchylił powyższy wyrok i sprawę przekazał Sądowi Apelacyjnemu w Katowicach do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

W pisemnych motywach swojego wyroku Sąd Najwyższy wskazał, iż w myśl art. 93 Ordynacji podatkowej, osoba prawna zawiązana (powstała) w wyniku łączenia się: 1) osób prawnych, 2) osobowych spółek handlowych, 3) osobowych
i kapitałowych spółek handlowych - wstępuje we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki każdej z łączących się osób lub spółek (§ 1). Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do osoby prawnej łączącej się przez przejęcie: 1) innej osoby prawnej (osób prawnych); 2) osobowej spółki handlowej (osobowych spółek handlowych) (§ 2). Następstwo prawne na gruncie Ordynacji podatkowej wiąże się zatem z dwiema formami łączenia: przez zawiązanie nowego podmiotu, na który przechodzi majątek wszystkich łączących się podmiotów, oraz przez przejęcie, gdy następuje przeniesienie majątku jednego podmiotu na inny istniejący podmiot. Pomimo rozróżnienia w prawie handlowym przekształcenia (kontynuacji) od następstwa prawnego, w prawie podatkowym te dwie konstrukcje są utożsamiane
i pociągają za sobą identyczne skutki prawne - wstąpienie w przewidziane
w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki. Art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nakazuje odpowiednie stosowanie art. 93 Ordynacji podatkowej do należności z tytułu składek.

Z ugruntowanego stanowiska Sądu Najwyższego wynika, że przedmiotem przejścia praw w zakresie należności składkowych jest prawo do opłacania składek na ubezpieczenie wypadkowe według stopy procentowej obowiązującej podmiot biorący udział w zawiązaniu nowego podmiotu lub do niego inkorporowany (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 20 marca 2009r., II UK 292/08, OSNP 2010 nr 19-20, poz. 247; z dnia 25 maja 2010r., I UK 8/10; OSNP 2011 nr 21-22, poz. 279;
z dnia 18 kwietnia 2012r., I UK 358/11, OSNP 2013 nr 9-10, poz. 116).

Zdaniem Sądu Najwyższego, z przedstawionym stanowiskiem należy się zgodzić, z zastrzeżeniem jednakże, że nie chodzi o prawo do określonej stopy procentowej w danym roku składkowym w ujęciu abstrakcyjnym, ale o prawo do ustalonej na dany rok wysokości obowiązku składkowego według tej stopy. Odpowiednie stosowanie art. 93 § 1 i 2 Ordynacji podatkowej do należności z tytułu składek nakazuje uwzględnić specyfikę stosunku ubezpieczeniowego, którą przedstawiono w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 12 czerwca 2014r. (II UZP 1/14, OSNP 2014 nr 12, poz. 168). Mianowicie Sąd Najwyższy podkreślił, że przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych świadczą o indywidualnym charakterze prawnym (naturze prawnej) stosunku ubezpieczeń społecznych każdego z osobna (odrębnie) ubezpieczonego pracownika, którego pracodawca jako płatnik składek zgłasza i ubezpiecza na podstawie imiennych deklaracji i raportów miesięcznych, a kwoty składek są wymierzane do poboru za każdego ubezpieczonego. W związku z tym na płatniku składek ciąży obowiązek składkowy o charakterze zindywidualizowanym -
w odniesieniu do konkretnych ubezpieczonych. Wysokość składek jest ustalana za pomocą stopy procentowej oscylującej w granicach od 0,40% do 8,12% podstawy wymiaru (art. 22 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych), czyli
w wysokości od 0,40% do 8,12% przychodu indywidualnego ubezpieczonego (art. 20 ust. 1 w związku z art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych), przy zastosowaniu wskaźnika korygującego uzależnionego od kategorii ryzyka występującego u danego płatnika. W ten sposób ustalana jest wysokość indywidualnej składki. O ile zatem stopa procentowa ustalana odrębnie dla każdego płatnika składek pozostaje taka sama dla wszystkich ubezpieczonych zgłaszanych do ubezpieczenia wypadkowego przez tego płatnika, o tyle wysokość składki obliczana jest indywidualnie. Skoro obowiązek płatnika dotyczący opłacania składek w obowiązującej wysokości nie ma charakteru abstrakcyjnego, to również
i odpowiadające mu prawo w postaci wiążącego na dany rok składkowy ustalenia wysokości tego obowiązku (art. 32 ust. 1 ustawy wypadkowej) odnosić należy do zindywidualizowanych obowiązków wobec ubezpieczonych. Zatem, ogólnie rzecz ujmując, skutek działania art. 93 § 1 i 2 Ordynacji podatkowej jest taki, że nowy płatnik ”przejmując” ubezpieczonego, przejmuje także ustaloną na dany rok składkowy stopę procentową jego składek na ubezpieczenie wypadkowe, która może być niższa, ale też i wyższa od tej, która obowiązuje u nowego płatnika. Oznacza to, że wstąpienie nowego płatnika w prawa i obowiązki płatnika dotychczasowego, na mocy art. 93 § 1 i 2 Ordynacji podatkowej, odnosi się do zachowania w danym roku składkowym (w którym dochodzi do przejścia praw i obowiązków) ustalonej wysokości składek na ubezpieczenie wypadkowe tylko tych ubezpieczonych, wobec których w wyniku połączenia spółek (art. 492 k.s.h.) nastąpiła zmiana płatnika (np. pracowników przejętych w trybie art. 23 ¹ k.p.). To tylko wobec nich nowy płatnik wstępuje w prawa i obowiązki swojego poprzednika. Natomiast skoro poprzednikowi nie przysługiwało prawo do ustalenia na dany rok składkowy wysokości składek
(art. 32 ust. 1 ustawy wypadkowej) ubezpieczonych, w stosunku do których nie był płatnikiem, to nie mogło być one przedmiotem sukcesji generalnej. Oczywiste jest, że w drodze sukcesji uniwersalnej nie jest możliwe przejęcie praw, które nie przysługiwały poprzednikowi prawnemu. Z tego też punktu widzenia ustalona wysokość składek na ubezpieczenie wypadkowe przejętych ubezpieczonych obowiązuje jedynie w roku składkowym, w którym doszło do zmiany płatnika, bowiem jego poprzednikowi nie przysługiwało prawo do zachowania ustalonej stopy procentowej składek przez kolejne dwa lata składkowe.

Podsumowując powyższe rozważania, Sąd Najwyższy w pewnym uproszczeniu stwierdził, iż ustalona na dany rok składkowy stopa procentowa składki ”idzie” za ubezpieczonym przejmowanym przez nowego płatnika. W tej sytuacji nie ma podstawy do postulowanej przez skarżącego korekty stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe dla spółki przejmującej z uwzględnieniem danych określonych w art. 31 ust. 3 tej ustawy wypadkowej, złożonych przez spółkę przejmującą i spółkę przejmowaną za trzy kolejne lata składkowe poprzedzające rok składkowy, w którym doszło do połączenia spółek. Postulat ten nie ma też oparcia w obowiązujących przepisach. Miarodajne ustalenie kategorii ryzyka, w konsekwencji wskaźnika korygującego, następuje na podstawie danych dotyczących danego płatnika (art. 31 ust. 2 ustawy wypadkowej), nie przewidziano w nich natomiast łączenia danych różnych płatników i wyciągania z nich uśrednionych wielkości podstawianych do algorytmu.

W ocenie Sądu Najwyższego przedstawiona wykładnia art. 93 § 1 i 2 Ordynacji podatkowej w odniesieniu do sukcesji praw i obowiązków płatników składek usuwa nierozwiązaną w ustawie wypadkowej kolizję zachodzącą między niejednakowymi obowiązkami składkowymi w danym roku składkowym łączących się spółek, co potwierdza zarzut organu rentowego niewłaściwej wykładni art. 93 § 1 i 2 Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, skoro Sąd II instancji przyjął, że przedmiotem przejścia na spółkę przejmującą jest ustalona dla spółki przejmowanej stopa procentowa składek w roku składkowym, w którym doszło do połączenia spółek w ujęciu abstrakcyjnym.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Apelacyjny zważył,
co następuje:

Apelacja organu rentowego zasłużyła na uwzględnienie.

Podejmując rozważania przypomnieć należy, iż stosownie do treści art. 398 ²⁰ zdanie pierwsze k.p.c., sąd, któremu sprawa została przekazana, związany jest wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez Sąd Najwyższy.

Spór w rozpatrywanym przypadku dotyczył wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe obowiązującej płatnika składek - (...) S.A. w okresie od 31 sierpnia 2011r. do 31 marca 2012r.,
w szczególności sprowadzając się do rozstrzygnięcia, czy w podanym wyżej okresie odwołującej przysługuje prawo do zachowania stopy procentowej przedmiotowej składki w wysokości ustalonej dla Elektrowni (...) S.A., która z dniem
31 sierpnia 2011r. połączyła się z (...) S.A., przyjmując nazwę (...) S.A., która z tą datą na podstawie
art. 23 ¹ k.p. stała się nowym pracodawcą w stosunku do pracowników zatrudnionych w Elektrowni (...), czyli 1,21% podstawy jej wymiaru.

Po myśli art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2019r., poz. 300 ze zm.) do należności z tytułu składek stosuje się odpowiednio m.in. art. 93 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r.-Ordynacja podatkowa, wedle § 1 którego osoba prawna zawiązana (powstała)
w wyniku łączenia się:

1)  osób prawnych,

2)  osobowych spółek handlowych,

3)  osobowych i kapitałowych spółek handlowych

- wstępuje we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa
i obowiązki każdej z łączących się osób lub spółek, przy czym z mocy § 2 tego samego przepisu, jego § 1 stosuje się odpowiednio do osoby prawnej łączącej się przez przejęcie:

1)  innej osoby prawnej (osób prawnych),

2)  osobowej spółki handlowej (osobowych spółek handlowych).

Przewidziana w powołanym wyżej przepisie sukcesja uniwersalna rozumiana jest jako wstąpienie następcy prawnego, co do zasady, we wszystkie przewidziane
w przepisach prawa i obowiązki podatnika (tu płatnika składek).

Jakkolwiek zgodnie z ugruntowanym poglądem Sądu Najwyższego przedmiotem przejścia praw w zakresie należności składkowych jest prawo do opłacania składek na ubezpieczenie wypadkowe według stopy procentowej obowiązującej podmiot biorący udział w zawiązaniu nowego podmiotu lub do niego inkorporowany (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 20 marca 2009r., II UK 292/08, OSNP 2010 nr 19-20, poz. 247; z dnia 25 maja 2010r., I UK 8/10; OSNP 2011 nr 21-22, poz. 279; z dnia 18 kwietnia 2012r., I UK 358/11, OSNP 2013 nr 9-10, poz. 116), w świetle stanowiska Sądu Najwyższego prezentowanego w rozpatrywanej sprawie, powyższy pogląd wymaga jednak pewnego zastrzeżenia. Mianowicie, w przypadku stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe w rozumieniu art. 27 i n. ustawy z dnia 30 października 2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jednolity: Dz. U. z 2018r., poz. 1376), podkreślić należy, iż przepisy wspomnianej ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych świadczą o indywidualnym charakterze prawnym (naturze prawnej) stosunku ubezpieczeń społecznych każdego z osobna (odrębnie) ubezpieczonego pracownika, którego pracodawca jako płatnik składek zgłasza i ubezpiecza na podstawie imiennych deklaracji i raportów miesięcznych, a kwoty składek są wymierzane do poboru za każdego ubezpieczonego. W związku z tym na płatniku składek ciąży obowiązek składkowy o charakterze zindywidualizowanym -
w odniesieniu do konkretnych ubezpieczonych. O ile zatem stopa procentowa ustalana odrębnie dla każdego płatnika składek pozostaje taka sama dla wszystkich ubezpieczonych zgłaszanych do ubezpieczenia wypadkowego przez tego płatnika,
o tyle wysokość składki obliczana jest indywidualnie. Skoro obowiązek płatnika dotyczący opłacania składek w obowiązującej wysokości nie ma charakteru abstrakcyjnego, to również i odpowiadające mu prawo w postaci wiążącego na dany rok składkowy ustalenia wysokości tego obowiązku (art. 32 ust. 1 ustawy
o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych) odnosić należy do zindywidualizowanych obowiązków wobec ubezpieczonych. Innymi słowy, skutek działania art. 93 § 1 i 2 Ordynacji podatkowej jest taki, że nowy płatnik ”przejmując” ubezpieczonego, przejmuje także ustaloną na dany rok składkowy stopę procentową jego składek na ubezpieczenie wypadkowe, która może być niższa, ale też i wyższa od tej, która obowiązuje u nowego płatnika. Oznacza to, że wstąpienie nowego płatnika w prawa i obowiązki płatnika dotychczasowego, na mocy art. 93 § 1 i 2 Ordynacji podatkowej, odnosi się do zachowania w danym roku składkowym (w którym dochodzi do przejścia praw i obowiązków) ustalonej wysokości składek na ubezpieczenie wypadkowe tylko tych ubezpieczonych, wobec których w wyniku połączenia spółek (art. 492 k.s.h.) nastąpiła zmiana płatnika (np. pracowników przejętych w trybie art. 23 ¹ k.p.). To tylko wobec nich nowy płatnik wstępuje w prawa i obowiązki swojego poprzednika. Natomiast skoro poprzednikowi nie przysługiwało prawo do ustalenia na dany rok składkowy wysokości składek (art. 32 ust. 1 powyższej ustawy wypadkowej) ubezpieczonych, w stosunku do których nie był płatnikiem, to nie mogło być one przedmiotem sukcesji generalnej. Oczywiste jest, że w drodze sukcesji uniwersalnej nie jest możliwe przejęcie praw, które nie przysługiwały poprzednikowi prawnemu.

W świetle powyższych rozważeń nie budzi zatem jakichkolwiek wątpliwości,
iż postulowany przez odwołującą sposób ustalenia stopy procentowej składki
na ubezpieczenie wypadkowe dla (...) S.A. na okres od 31 sierpnia 2011r. do 31 marca 2012r. w wysokości 1,21%, tj. ustalonej dla Elektrowni (...) S.A. w roku składkowym od 1 kwietnia 2011r. do 31 marca 2012r., która w dniu 31 sierpnia 2011r. połączyła się z (...) (wobec którego w tym samym okresie ustalona stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe wynosiła 1,38% podstawy jej wymiaru), który
z tą samą datą zmienił nazwę na (...) S.A., nie zasługiwał na uwzględnienie, czemu organ rentowy prawidłowo dał wyraz w zaskarżonej decyzji.

Kierując się przedstawionymi motywami, Sąd Apelacyjny uznając apelację organu rentowego za zasadną, zmienił zaskarżony wyrok, na mocy art. 386
§ 1 k.p.c., orzekając jak w sentencji.

O kosztach procesu za I i II instancję oraz w postępowaniu kasacyjnym rozstrzygnięto po myśli art. 98 k.p.c. oraz § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity: Dz. U.
z 2013r., poz. 490 ze zm.) i § 10 ust. 1 pkt 2 ust. 4 pkt 1 w związku z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2018r., poz. 265) - przy uwzględnieniu jego § 21, mając przy tym na uwadze, iż przy wartości przedmiotu sporu przewyższającej 200.000 zł (por. k. 44 a.s.), stawka minimalna opłaty za czynności radcy prawnego wynosiła: w dacie wniesienia odwołania - 7.200 zł,
w dacie wniesienia apelacji - 14.400 zł (z czego 75% stanowi kwotę 10.800 zł),
w dacie wniesienia skargi kasacyjnej - 10.800 zł (z czego 75% stanowi kwotę
8.100 zł), czyli łącznie 26.100 zł.

/-/SSA G.Pietrzyk-Cyrbus /-/SSA A.Grymel /-/SSA L.Jachimowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia