Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 stycznia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący	SSA Witold Nowakowski (spr.)
Sędziowie	SSA Wojciech Bzibziak SSA Alicja Kolonko
Protokolant	Michał Eksterowicz

po rozpoznaniu w dniu 26 stycznia 2017 r. w Katowicach

sprawy z odwołania M. H. (M. H.)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o wysokość świadczenia

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach

z dnia 20 listopada 2015 r. sygn. akt X U 692/15

oddala apelację.

/-/ SSA W.Bzibziak /-/ SSA W.Nowakowski /-/ SSA A.Kolonko

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 215/16

UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił M. H. obliczenia wysokości emerytury na podstawie art. 55 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W odwołaniu M. H. domagał się ustalenia wysokości świadczenia
w oparciu o tę regulację wskazując, że spełnia ku temu wszelkie przesłanki.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podnosząc brak podstaw do ustalenia prawa ubezpieczonego do emerytury na powołanej przez niego podstawie. Ubezpieczony wystąpił bowiem z wnioskiem o emeryturę przed dniem 31 grudnia 2008 r. i prawomocną decyzją z dnia z dnia 20 lipca 1995 r. przyznano mu prawo do tego świadczenia, które pobierał.

Sąd Okręgowy w Katowicach ustalił, że urodzony (...) M. H. nabył prawo do emerytury od 1 marca 1995 r. na podstawie art. 10 ustawy z dnia
1 lutego 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin (Dz. U nr 5, poz. 32
z późn. zm.) w związku z wykazaniem 25 lat pracy pod ziemią wykonywanej stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W dniu 25 marca 2015 r. ubezpieczony wystąpił z kolejnym wnioskiem o emeryturę
i ustalenie jej wysokości na podstawie art. 26. Przedłożył zaświadczenie potwierdzające zatrudnienie go na podstawie umowy zlecenia od 16 do 23 marca 2015 r. Zaskarżoną decyzją organ rentowy odmówił uwzględnienia tego wniosku powołując się na art. 55 ustawy. Wysokość dotychczasowej emerytury ubezpieczonego wynosi 3.822,57 zł, a kwota potencjalnego świadczenia wyliczonego na podstawie art. 26 ustawy emerytalnej –
5.156,53 zł. Ubezpieczony osiągnął 31 lat 4 miesiące i 5 dni okresów składkowych
i nieskładkowych, nie uwzględniając przeliczników za pracę pod ziemią (powyższe okoliczności w istocie pozostawały bezsporne).

Mając je na uwadze, Sąd Okręgowy wskazał dyspozycję art. 55 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2015 r. poz. 748) i stwierdził, że wątpliwości interpretacyjne na tle stosowania tego przepisu zostały wyjaśnione w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2013 r. (II UZP 4/13; LEX 134219), w której Sąd ten przyjął, że ubezpieczony urodzony przed dniem 31 grudnia 1948 r., który po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego kontynuował ubezpieczenie i wystąpił o emeryturę po dniu 31 grudnia 2008 r., ma prawo
do jej wyliczenia na podstawie art. 26 w związku z art. 55 ustawy emerytalnej, niezależnie
od tego czy wcześniej złożył wniosek o emeryturę w niższym wieku emerytalnym lub
o emeryturę wcześniejszą. Takie samo stanowisko zajął też Sąd Najwyższy w wyrokach
z 10 lipca 2013 r. (II UK 424/12, OSNP 2013/21-22/257), z 4 września 2013 r. (II UK 23/13, LEX 1375193), z 7 listopada 2013 r. (II UK 143/13, LEX 1399861) i z 19 marca 2014 r.
(I UK 345/13) oraz Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyrokach z dnia 16 lipca 2013 r.
(III AUa 2125/12, LEX 1363250) i z dnia 23 września 2013 r. (III AUa 2307/12).

Taką wykładnię prawa materialnego Sąd Okręgowy w całości podzielił. Dodał,
że z kręgu osób uprawnionych do obliczenia emerytury kapitałowej na podstawie art. 26
w związku z art. 55 ustawy emerytalnej nie można wykluczyć osoby, która przed 31 grudnia 2008 r. złożyła już wniosek o emeryturę, tak jak miało to miejsce w przypadku ubezpieczonego. Wykładnia językowa tego przepisu prowadzi do jednoznacznej konkluzji,
iż „wystąpienie z wnioskiem o emeryturę po 31 grudnia 2008 r.” nie oznacza wystąpienia
z nim po raz pierwszy – jak chciałby tego organ rentowy. Z uwagi na oczywistą możliwość kilkukrotnego przechodzenia na emeryturę należy przyjąć, iż warunkiem zastosowania art. 55 ustawy emerytalnej jest wystąpienie z którymkolwiek z kolei wnioskiem emerytalnym
po 31 grudnia 2008 r. po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego określonego
w art. 27 ust. 2 i 3 tej ustawy. Do takiej samej konkluzji prowadzi zastosowanie wykładni celowościowej. Omawiany przepis ma bowiem na celu umożliwienie ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r. wyliczenia emerytury w wieku powszechnym
na podstawie art. 26 omawianej ustawy. Zrównuje on sytuację tych osób z sytuacją osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. Skoro zatem wniosek o przejście na emeryturę
w wieku powszechnym przez osoby objęte art. 27 nie musi być pierwszym wnioskiem
o przejście na emeryturę, bo nie wynika to z art. 55 ustawy emerytalnej, przeto ma on zastosowanie do wszystkich osób, które złożyły wniosek o wyliczenie emerytury
w powszechnym wieku emerytalnym po 31 grudnia 2008 r., jeżeli ubezpieczenie było kontynuowane po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego, niezależnie od uprzedniego przejścia już przez te osoby na emeryturę (tak też uzasadnienie powołanej wyżej uchwały Sądu Najwyższego z 4 lipca 2013 r.).

W uzasadnieniu cytowanego wyżej wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 2013 r. Sąd ten podkreślił, iż ratio legis art. 55 ustawy emerytalnej stanowi kontynuowanie opłacania składek po uprzednim nabyciu prawa do emerytury. Ma ono sens dla ubezpieczonych wyłącznie wówczas, gdy odprowadzanie składek znajdzie odzwierciedlenie w wysokości wypłacanego im świadczenia.

Nie zasługiwał też na uwzględnienie argument organu rentowego, zgodnie z którym prawo ubezpieczonego do obliczenia świadczenia na podstawie art. 26 ustawy emerytalnej przekreśla okoliczność, iż pobierał on już przyznaną mu wcześniej emeryturę na podstawie wniosku złożonego przed 31 grudnia 2008 r. Jak wynika bowiem z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 września 2014 r. (I UK 27/14; LEX nr 1537287) przepis art. 55 ustawy emerytalnej nie stanowi o przyznaniu „nowej emerytury po emeryturze”, lecz o jej obliczeniu według nowych zasad. Warunkiem tego nie jest wstrzymanie się z pobieraniem należnej emerytury. Jak wywiódł Sąd Najwyższy zasadnicze znaczenie dla zastosowania tej regulacji ma utrzymywanie przez osobę w nim określonej statusu osoby ubezpieczonej (art. 4 ust. 13 ustawy), oraz stwierdzenie, że status ten zachowują osoby, które przeszły
na emeryturę, jeżeli po przyznaniu prawa podlegają obowiązkowym lub dobrowolnym ubezpieczeniom społecznym (art. 13 i 14 ustawy systemowej). W konsekwencji, emerytura osób, które spełniły warunki przewidziane w art. 27 i pobierały świadczenia na wniosek złożony po dniu 31 grudnia 2008 r. powinna być wyliczona na podstawie art. 53
z uwzględnieniem art. 55 w związku z art. 26 ustawy, jeżeli po ukończeniu wieku 65 lat
w przypadku mężczyzn urodzonych przed 31 grudnia 1947 r. podlegały ubezpieczeniom społecznym obowiązkowo lub dobrowolnie, co miało miejsce w przypadku ubezpieczonego.

Sąd Okręgowy zauważył przy tym, iż ubezpieczony nabył dotąd prawo tylko do jednej emerytury: począwszy od 1 marca 1995 r. na podstawie art. 10 ustawy z dnia 1 lutego 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin, w związku z wykazaniem 25 lat pracy pod ziemią wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, co miało miejsce przed osiągnięciem przez niego w dniu (...)powszechnego wieku emerytalnego wynoszącego 65 lat. Nie pobierał przy tym nigdy emerytury na podstawie art. 27 ustawy emerytalnej, ponieważ nie składał o to wniosku i takie świadczenie nie było mu przyznane. Gdyby zresztą nawet ubezpieczony nabył już uprzednio prawo do emerytury na podstawie
art. 27 ustawy emerytalnej, to brak regulacji prawnej wyłączającej go z grona osób, którym przysługuje uprawnienie do przeliczenia świadczenia według nowych zasad. Osoby, które uzyskały prawo do emerytury z mocy art. 27 omawianej ustawy również są bowiem uprawnione do uzyskania prawa do tego świadczenia, o czym mowa w art. 55 tej ustawy.

W ocenie Sądu Okręgowego ubezpieczony spełnia wszystkie przesłanki przewidziane art. 55 ustawy niezbędne do obliczenia jego świadczenia na podstawie jej art. 26.

Spełnia warunki do nabycia emerytury na podstawie art. 27 (urodził się przed dniem
1 stycznia 1949 r., osiągnął wiek 65 lat w dniu(...) i ma ponad 25-letni okres składkowy i nieskładkowy – wynosi on 31 lat 4 miesiące i 5 dni okresów składkowych
i nieskładkowych, nie uwzględniając przeliczników za pracę pod ziemią), kontynuował ubezpieczenia emerytalne i rentowe po osiągnięciu tego wieku od 16 do 23 marca 2015 r.,
z wnioskiem o przyznanie emerytury na podstawie art. 27 ustawy wystąpił w dniu 25 marca 2015 r., a więc po 31 grudnia 2008 r., a emerytura obliczona na podstawie art. 26 ustawy jest wyższa od obliczonej na podstawie art. 53 ustawy emerytalnej. Wynosi bowiem 5.156,53 zł tj. więcej, niż ustalona dotąd przez organ rentowy kwota świadczenia – 3.822,57 zł.

Z tych przyczyn Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję i nakazał organowi rentowemu obliczyć emeryturę ubezpieczonego na podstawie art. 26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wniósł organ rentowy, zarzucając naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, a w szczególności art. 26 w związku z art. 55 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.), wnosząc o zmianę zaskarżonego wyroku
i oddalenie odwołania.

Po stwierdzeniu, że stan faktyczny nie jest między stronami sporny, skarżący podniósł, że wbrew odmiennemu stanowisku Sądu Okręgowego, art.55 ustawy z 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie daje podstaw do wystąpienia z wnioskiem o przyznanie emerytury po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego w sytuacji uprzedniego nabycia prawa do emerytury wcześniejszej
na podstawie prawomocnej decyzji organu rentowego.

Wnikliwa analiza przepisu art. 55 prowadzi do wniosku, iż przepis ten dotyczy ubezpieczonych a nie osób, które posiadają już status emeryta tj. mają ustalone prawomocną decyzją organu rentowego prawo do emerytury i świadczenie to pobierają. Ustawodawca
w powołanym przepisie posłużył się sformułowaniem „ubezpieczony spełniający warunki do uzyskania emerytury”, chodzi tu zatem o osobę, która hipotetycznie spełnia ustawowe warunki do przyznania takiego świadczenia, a nie o osobę, która prawo do emerytury już posiada w oparciu o prawomocną decyzję organu rentowego.

Dokonując kompleksowej analizy unormowań zawartych w rozdziałach traktujących
o warunkach nabycia prawa do emerytury i jej wysokości ustawy o emeryturach i rentach
z FUS, należy zauważyć, że ustawodawca na gruncie tej ustawy rozróżnia pojęcie osoby spełniającej warunki do uzyskania prawa do świadczenia od osób, które prawo to już nabyły w przeszłości. O słuszności takiego rozumienia tego przepisu świadczyć może zapis znajdujący się w art. 60 i 65 ustawy emerytalnej, w którym ustawodawca wyraźnie wyodrębnia kategorię osób spełniających warunki do przyznania świadczeń i osób mających to prawo już ustalone.

W art. 55 ustawy emerytalnej ustawodawca posłużył się pojęciem ubezpieczonego spełniającego warunki do uzyskania świadczeń, rezygnując natomiast z objęcia dyspozycją tej regulacji takiej kategorii podmiotów, które podobnie jak odwołujący miały uprzednio ustalone prawo do emerytury wcześniejszej liczonej według korzystniejszych „starych” zasad. W związku z tym nieuzasadniony wydaje się pogląd wyrażony w zaskarżonym wyroku,
iż dopuszczalne jest w przypadku osób urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r., które osiągnęły powszechny wiek emerytalny, kontynuowały ubezpieczenie i wystąpiły
o emeryturę po dniu 31.12.2008 r., złożenie wniosku o wyliczenie tego świadczenia niezależnie od tego czy wcześniej złożyły wniosek o emeryturę w niższym wieku emerytalnym lub o emeryturę wcześniejszą.

W ocenie organu rentowego z takiego uprawnienia osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r. mające ustalone prawo do emerytury wcześniejszej i kontynuujące zatrudnienie zachowują prawo do przeliczenia emerytury na zasadach ogólnych wynikających z art. 110 ustawy emerytalnej. Przepis ten premiuje bowiem emerytów posiadających ustalone prawdo do emerytury, nadal czynnych zawodowo, osiągających przychody na odpowiednio wysokim poziomie.

W świetle powyższych okoliczności nieuzasadniona wydaje się interpretacja tego przepisu (art. 55) jako regulacji przyznającej prawo do wyliczenia emerytury, jeżeli ubezpieczenie było kontynuowane po osiągnięciu wieku 60/65 lat, a wniosek złożony został po dniu 31 grudnia 2008 r. niezależnie od faktu przejścia przez takie osoby na emeryturę wcześniejszą lub z niższego wieku emerytalnego. Stoi ona w sprzeczności z literalnym brzmieniem tego przepisu. W przeciwnym razie te odrębne regulacje byłyby zbędne. Chodzi bowiem o osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r., które wcześniej nie zrealizowały uprawnień do z reguły korzystniejszej emerytury wcześniejszej (stąd elastyczne przechodzenie do ustalenia wysokości emerytury na nowych zasadach) i płynnie przekroczyły pozostając w ubezpieczeniu powszechny wiek emerytalny.

W niniejszej sprawie problematyczne pozostaje spełnienie przez odwołującego się warunku kontynuowania ubezpieczenia po osiągnięciu ustawowego wieku emerytalnego. Zdaniem wnoszącego apelację zawarta w art. 55 ustawy przesłanka kontynuowania ubezpieczenia do dnia zgłoszenia wniosku o emeryturę w powszechnym wieku emerytalnym mogłaby zostać spełniona w przypadku kontynuowania opłacania składek nie zaś ubiegania się o emeryturę po uzyskaniu uprawnień do emerytury wcześniejszej lub w niższym wieku emerytalnym. Słownik języka polskiego PWN pod pojęciem „kontynuacja” wskazuje, że jest to „wykonywanie w dalszym ciągu rozpoczętej działalności”.

Pan M. H. zaprzestał kontynuowania ubezpieczenia społecznego z dniem 9 stycznia 1996 r. (k-16 data zwolnienia z pracy). Po tej dacie nie kontynuował zatrudnienia, a tym samym nie podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Powstaje zatem pytanie czy zawarcie umowy zlecenia na okres 7 dni bezpośrednio przed złożeniem wniosku o emeryturę 25 marca 2015 r. należy uznać za kontynuowanie ubezpieczenia emerytalnego
i rentowego w myśl art. 55.

Zdaniem organu rentowego odpowiedź twierdząca byłaby sprzeczna z intencją ustawodawcy zawartą w tym przepisie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

apelacja jest bezzasadna.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie pozostawał bezsporny i został prawidłowo przedstawiony przez Sąd Okręgowy, który wywiódł zeń logiczne i znajdujące oparcie we właściwie wskazanych przepisach prawa materialnego wnioski. Nie budzą też wątpliwości Sądu Apelacyjnego: trafność rozstrzygnięcia i rozważania przedstawione na jego uzasadnienie, które przyjmuje za swoje, bowiem Sąd I instancji w sposób odpowiadający wymogom art.328 § 2 kpc ustalił fakty oraz wyjaśnił podstawę prawną wyroku
z przytoczeniem przepisów prawa.

Także w ocenie Sądu Apelacyjnego brak przeszkód do zastosowania w przypadku ubezpieczonego art. 26 przy obliczeniu wysokości emerytury przyznanej po osiągnięciu pełnego wieku emerytalnego. Zauważyć bowiem należy, że w art. 55 mowa jest o spełnieniu warunków do uzyskania emerytury określonych w art. 27. Stąd też wystąpienie z wnioskiem o emeryturę (o którym mowa w zdaniu drugim omawianego przepisu) należy wiązać z tym konkretnym świadczeniem (emeryturą z art. 27), a nie ze złożeniem (wcześniej) wniosku
o jakiekolwiek świadczenie emerytalne przysługujące na innej podstawie prawnej. Nie ulega wątpliwości, że z wnioskiem o taką emeryturę M. H. wystąpił po 31 grudnia 2008 r. Co więcej, za Komentarzem do Ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych pod red. Beaty Gudowskiej i dr hab. Krzysztofa Ślebzaka (Wyd. C.H. Beck 2013) można dodać, że w art. 55 omawianej ustawy chodzi zarówno o dobrowolne kontynuowanie ubezpieczenia na zasadach określonych w art. 10 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, jak i o opłacanie składek z tytułu podlegania obowiązkowi ubezpieczeń społecznych, przez nieoznaczony okres, pod tym tylko warunkiem, żeby okres ten przypadał po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego.

Zatem ubezpieczonemu przysługuje prawo do obliczenia wysokości emerytury na podstawie art. 26 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Skoro zatem nie zachodzi zarzucane apelacją naruszenie art. 26 w związku z art. 55 cytowanej ustawy, po myśli art. 385 kpc orzeczono, jak w sentencji.

/-/ SSA W.Bzibziak /-/ SSA W.Nowakowski /-/ SSA A.Kolonko

Sędzia Przewodniczący Sędzia

ek