Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 marca 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący	SSA Marek Procek (spr.)
Sędziowie	SSA Marek Żurecki SSA Gabriela Pietrzyk - Cyrbus
Protokolant	Elżbieta Szewczyk

po rozpoznaniu w dniu 22 marca 2018r. w Katowicach

sprawy z odwołania T. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

o emeryturę pomostową

na skutek apelacji ubezpieczonego T. K.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach Ośrodka Zamiejscowego w Rybniku

z dnia 15 listopada 2017r. sygn. akt IX U 1264/17

oddala apelację.

/-/ SSA G.Pietrzyk-Cyrbus /-/ SSA M.Procek /-/ SSA M.Żurecki

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 202/18

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 15 listopada 2017r. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach Ośrodek Zamiejscowy w Rybniku oddalił odwołanie ubezpieczonego T. K. od decyzji organu rentowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. z dnia 9 sierpnia 2017r. odmawiającej prawa do - opisanej treścią art. 4 w związku z art. 11 oraz art. 49 ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych - emerytury pomostowej.

Ubezpieczony w odwołaniu od niniejszej decyzji domagał się jej zmiany przez przyznanie prawa do emerytury pomostowej, podnosząc, iż spełnia wszystkie wymagane warunki do przyznania mu emerytury pomostowej określone w art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych. Wniósł o zaliczenie mu do okresów pracy w szczególnych warunkach okresów zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) od 8 sierpnia 1988r. do 31 maja 1991r. oraz od 29 lipca 1991r.
do 30 sierpnia 1994r.

Sąd Okręgowy ustalił, iż ubezpieczony T. K., urodzony w dniu (...), w dniu 10 lipca 2017r. złożył wniosek o ustalenie uprawnień do emerytury pomostowej.

W rozpoznaniu powyższego wniosku organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję, wskazując, iż wnioskodawca nie udowodnił na dzień 1 stycznia 2009r. okresu pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ustawy emerytalnej wynoszącego co najmniej 15 lat oraz nie rozwiązał stosunku pracy. Organ rentowy uznał przy tym za udowodniony staż pracy ubezpieczonego w łącznym wymiarze 40 lat, 4 miesięcy i 22 dni okresów składkowych
i nieskładkowych , w tym 14 lat, 11 miesięcy i 2 dni okresów pracy wykonywanej stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach (okresów pracy górniczej -
art. 50c ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - dalej jako ustawa emerytalna).

Organ rentowy wskazał, iż do okresów pracy górniczej zaliczył te miesiące pracy wykonywanej przez ubezpieczonego w (...) S.A., za które przedsiębiorstwo w zaświadczeniu z dnia 30 maja 2017r. wykazało co najmniej połowę dniówek roboczych pod ziemią.

Ubezpieczony w odwołaniu od niniejszej decyzji domagał się jej zmiany przez przyznanie prawa do emerytury pomostowej, podnosząc, iż po zaliczeniu do okresów pracy
w szczególnych warunkach okresów zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) od 8 sierpnia 1988r.
do 31 maja 1991r. oraz od 29 lipca 1991r. do 30 sierpnia 1994r., spełnia wszystkie wymagane warunki określone w art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych.

Sąd Okręgowy ustalił, iż ubezpieczony podjął pracę w (...) S.A. w dniu
8 sierpnia 1988r., zatrudniony został na stanowisku montera i skierowany do KWK (...), wykonując prace przy montażu taśmociągów. W tym czasie wykonywał prace wyłącznie pod ziemią. Następnie, od 1991r. został przeniesiony do KWK (...), gdzie pracował na powierzchni do 31 maja 1991r. Potem porzucił pracę. W dniu 29 lipca 1991r. ponownie podjął pracę w tym przedsiębiorstwie. Początkowo został skierowany do pracy
w bazie, która mieściła się w R., gdzie pracował jako monter, a następnie przeniesiono go do pracy w KWK (...), gdzie pracował przy budowie taśmociągów pod ziemią. Potem znowu pracował na bazie i drugi raz trafił do KWK (...), gdzie ponownie pracował przy budowie taśmociągów pod ziemią. W grudniu 1990r. i styczniu 1991r. -
w miesiącach nieuwzględnionych przez ZUS - ubezpieczony przepracował w całości pod ziemią. Podobnie w 1989r. w ocenie ubezpieczonego w obliczeniach ZUS brakuje 10 miesięcy pracy górniczej. W tym czasie pracował pod ziemią, nie miał urlopów bezpłatnych oraz nieusprawiedliwionych nieobecności. W KWK (...) pracował pod ziemią
od sierpnia 1993r. do stycznia 1994r. Prace na powierzchni wykonywał tylko w okresach, kiedy był kierowany do pracy w bazie albo kiedy pracował w KWK (...). Razem
z ubezpieczonym pracowali powołani w sprawie świadkowie T. C.
i M. R., którzy potwierdzili charakter pracy wykonywanej przez ubezpieczonego oraz jej wymiar. Sąd ten dał wiarę tym zeznaniom, gdyż są one logiczne, spójne oraz znajdują potwierdzenie w dokumentacji akt osobowych ubezpieczonego.

Jednocześnie Sąd Okręgowy wskazał, iż ubezpieczony do nadal pozostaje w zatrudnieniu w Spółce (...) na stanowisku ślusarza.

Sąd ten przywołał treść art. 4 i art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych, stwierdzając, że niesporne w sprawie jest, że ubezpieczony urodził się po dniu 31 grudnia 1948r., osiągnął wiek 60 lat oraz posiada wymagany 25-letni okres składkowy i nieskładkowy.

Zdaniem Sądu Okręgowego, mając na uwadze wyniki przeprowadzonego postępowania dowodowego, przyjąć również trzeba, iż ubezpieczony spełnia także warunek posiadania na dzień 1 stycznia 2009r. okresu pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ustawy emerytalnej, wynoszącego co najmniej 15 lat, bowiem do okresów takiej pracy uwzględnionych przez organ rentowy niewątpliwie należy doliczyć ubezpieczonemu
co najmniej jeden miesiąc takiej pracy wykonywanej w okresie zatrudnienia w (...) S.A.

Jednocześnie jednak - w ocenie Sądu Okręgowego - nie ulega wątpliwości, że brak jest podstaw do przyznania ubezpieczonemu emerytury pomostowej na podstawie powołanych powyżej przepisów, bowiem nie rozwiązał on stosunku pracy.

Mając powyższe na uwadze Sąd ten, na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

W apelacji od zaprezentowanego rozstrzygnięcia ubezpieczony zarzucił Sądowi pierwszej instancji naruszenie przepisów:

1)  art. 233 § 1 k.p.c. polegające na niewyjaśnieniu istotnych okoliczności sprawy poprzez uznanie, że żądanie odwołującego o przyznanie emerytury jest niezasadne wobec niespełnienia łącznie wszystkich warunków do jej uzyskania,

2)  art. 477 ¹⁴ § 1 i 2 k.p.c. poprzez oddalenie odwołania w sytuacji, gdy istnieją podstawy
do jego uwzględnienia,

3)  art. 4 w zw. z art. 11 oraz art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych poprzez stwierdzenie, iż odwołujący nie spełnił łącznie wszystkich warunków przyznania emerytury, to jest przesłanki rozwiązania stosunku pracy.

Powołując się na przedstawione zarzuty, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie odwołania i zmianę w całości zaskarżonej decyzji organu rentowego i przyznanie odwołującemu się prawa do emerytury oraz zasądzenie od organu rentowego na rzecz powoda kosztów postępowania przed Sądem pierwszej instancji oraz kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, wraz z orzeczeniem o kosztach procesu.

Skarżący wniósł również o dopuszczenie dowodów ze świadectwa pracy odwołującego się z 12 grudnia 2017r. oraz pisma odwołującego się z dnia 1 grudnia 2017r., na okoliczność rozwiązania stosunku pracy przez odwołującego się z dniem 12 grudnia
2017r., co stanowi wypełnienie przez odwołującego warunków uzyskania emerytury.

W uzasadnieniu apelacji skarżący podniósł, iż wobec spornego charakteru żądania, zbyt dużym ryzykiem dla odwołującego się było zrezygnowanie z jedynego źródła dochodu
z wynagrodzenia ze stosunku pracy. Po wydaniu wyroku, a przed jego uprawomocnieniem,
z dniem 1 grudnia 2017r. odwołujący zwrócił się do swojego pracodawcy (...)
Sp. z o.o. z siedzibą w R. o rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron
ze skutkiem na dzień 12 grudnia 2017r. Pracodawca wyraził na to zgodę w dniu 8 grudnia 2017r., co zostało potwierdzone oświadczeniem złożonym pod treścią w/w pisma. Stosunek pracy odwołującego uległ rozwiązaniu z dniem 12 grudnia 2017r., co znajduje swoje potwierdzenie w świadectwie pracy z dnia 12 grudnia 2017r.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Przyjmując ustalenia poczynione przez Sąd Okręgowy jako własne, uznał, że apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Wywód apelacyjny należy rozpocząć od stwierdzenia, iż zgodnie z art. 100 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej jako ustawa emerytalna) oraz art. 15 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, prawo do świadczeń określonych w powołanych ustawach powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do ich nabycia. Wówczas też, na wniosek osoby uprawnionej, organ rentowy wydaje decyzję o przyznaniu tego prawa (art. 116
i art. 118 ustawy emerytalnej). Niespełnienie przez ubezpieczonego ustawowych warunków koniecznych do przyznania świadczenia powoduje wydanie decyzji odmownej, również wtedy, gdy niespełniona została tylko jedna z przesłanek nabycia prawa do świadczenia,
np. rozwiązanie stosunku pracy. Wypada dodać, iż w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych postępowanie sądowe wszczyna się na skutek odwołania wniesionego od decyzji organu rentowego, które zastępuje pozew. Kognicję sądu ubezpieczeń społecznych określa art. 476 § 2 w związku z art. 477 ⁹ k.p.c.

W świetle powyższych unormowań sąd ten rozpoznaje odwołania od decyzji organów rentowych w wymienionych w powołanych przepisach sprawach, między innymi dotyczących emerytur pomostowych. W judykaturze utrwalony jest pogląd, w myśl którego zakres rozpoznania i orzeczenia (przedmiot sporu) w tych sprawach wyznaczony jest
w pierwszej kolejności przedmiotem decyzji organu rentowego zaskarżonej do sądu ubezpieczeń społecznych, a w drugim rzędzie przedmiotem postępowania sądowego determinowanego zakresem odwołania od tejże decyzji (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 września 2000r., II UKN 685/99 oraz postanowienia z dnia 13 maja 1999r., II UZ 52/99
i z dnia 13 października 2009r., II UK 234/08).

Sąd ubezpieczeń społecznych ocenia legalność decyzji organu rentowego według stanu rzeczy istniejącego w chwili jej wydania, co wynika z istoty postępowania w sprawach
z zakresu ubezpieczeń społecznych, w którym sąd dokonuje kontroli wyłącznie tych rozstrzygnięć o prawach i obowiązkach stron stosunku ubezpieczenia społecznego, które zostały uprzednio podjęte przez organ rentowy. Innymi słowy, zakres kognicji sądu ubezpieczeń społecznych jest ściśle uzależniony od tego, co było przedmiotem rozstrzygnięcia organu rentowego.

Jedynie w drodze wyjątku od tej zasady, orzecznictwo sądowe, odwołując się
do normy art. 316 § 1 k.p.c, dopuszcza możliwość uwzględniania przez sąd okoliczności niebędących przedmiotem decyzji organu rentowego, wówczas, gdy podstawa faktyczna rozstrzygnięcia zawartego w wyroku sądu dotyczy „okoliczności pewnych”. Wydanie
w takiej sytuacji wyroku prowadzi do swoistego „skrócenia procedury” i jest podyktowane względami ekonomii procesowej. Eliminuje konieczność wystąpienia do organu rentowego przez osobę uprawnioną z kolejnym - tym razem zasadnym - wnioskiem o świadczenie niewątpliwie należne. To stanowisko jest konsekwentnie prezentowane w orzecznictwie
(por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 4 lipca 2000 r., II UKN 55/00; z dnia 18 kwietnia 2001r., II UKN 335/00; z dnia 20 maja 2004 r., II UK 395/03; z dnia 25 stycznia 2005r.,
I UK 152/04 i z dnia 2 sierpnia 2007r., III UK 25/07).

Uogólniając, należy stwierdzić, że na podstawie art. 316 § 1 k.p.c sąd ubezpieczeń społecznych - kierując się względami ekonomii procesowej - może wyjątkowo zmienić decyzję organu rentowego i przyznać prawo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych, jeżeli podstawą odmowy przyznania świadczenia w postępowaniu przed organem rentowym było niespełnienie któregoś z wymaganych prawem warunków, a w toku postępowania sądowego warunek ten został niewątpliwie spełniony, na przykład gdy wnioskodawca ubiegający się
o emeryturę osiągnął wiek emerytalny po wniesieniu odwołania do sądu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2013r., I UK 55/13).

Odnosząc przedstawione uwagi do realiów niniejszego postępowania, wskazać trzeba, iż zgodnie z art. 11 ustawy o emeryturach pomostowych pracownik (mężczyzna) wykonujący prace górnicze, o których mowa w art. 50c ustawy emerytalnej, który spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1, 4-7 ustawy o emeryturach pomostowych, nabywa prawo
do emerytury pomostowej, jeżeli osiągnął wiek wynoszący co najmniej 60 lat i ma okres pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Niewątpliwie, w dacie wydania zaskarżonej decyzji, jak również w dacie wydania zaskarżonego wyroku ubezpieczony nie wypełnił warunku określonego w art. 4 ust. 7 ustawy o emeryturach pomostowych, gdyż nie rozwiązał stosunku pracy.

Ponadto, w ocenie Sądu drugiej instancji, w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie można w sposób pewny (bezsporny), pomijając procedurę przed organem rentowym, przyjąć, że na datę wydania zaskarżonej decyzji ubezpieczony dysponował okresem pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ustawy emerytalnej, wynoszącym co najmniej 15 lat.

Otóż bowiem, w aktach osobowych ubezpieczonego z Przedsiębiorstwa (...) S.A. w K. istnieje wykaz dniówek dołowych oraz prowadzona na bieżąco - w rzeczywistym w okresie zatrudnienia - ewidencja zjazdów pod ziemię wnioskodawcy, z których wynika, że w styczniu 1991r. odnotowano 14 dniówek dołowych (miesiąc ten został zaliczony prze organ rentowy do stażu pracy górniczej), natomiast
w grudniu 1990 r. nie wpisano żadnej dniówki pod ziemią.

Zeznania świadków T. C. i M. R. są nieprecyzyjne. Świadkowie ci nie tylko nie wskazali okresów pracy górniczej ubezpieczonego pod ziemią, ale nie potrafili wskazać okresu wspólnej pracy z ubezpieczonym. Zatem ich zeznania
nie były przydatne od ustalenia, czy ubezpieczony dysponuje stażem pracy górniczej
pod ziemią. Również wyjaśnienia ubezpieczonego, twierdzącego, że nie odnotowano jego dniówek dołowych w styczniu 1991r., nie mogą stanowić podstawy do wiążących ustaleń, przeciwko treści przedstawionych wyżej dokumentów.

Wobec powyższego, skoro przesłanka w postaci 15 lat stażu pracy górniczej (art. 50c ustawy emerytalnej) nie jest bezsporna, zaś ubezpieczony po rozwiązaniu umowy o pracę złożył nowy wniosek o emeryturę pomostową, brak było podstaw do zmiany zaskarżonego wyroku zgodnie z żądaniem apelacji.

Konkludując, Sąd drugiej instancji, na mocy art. 385 k.p.c., orzekł, jak w sentencji.

/-/ SSA G.Pietrzyk-Cyrbus /-/ SSA M.Procek /-/ SSA M.Żurecki

Sędzia Przewodniczący Sędzia

ek