Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 września 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący	SSA Ewa Piotrowska (spr.)
Sędziowie	SSO del. Gabriela Pietrzyk - Cyrbus SSA Antonina Grymel
Protokolant	Ewa Bury

po rozpoznaniu w dniu 11 września 2012r. w Katowicach

sprawy z odwołania J. P. (J. P. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

przy udziale zainteresowanego S. S.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania pracy nakładczej

na skutek apelacji ubezpieczonego J. P.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach

z dnia 27 października 2011r. sygn. akt VIII U 1342/11

oddala apelację.

/-/SSO del.G.Pietrzyk-Cyrbus /-/SSA E.Piotrowska /-/ SSA A.Grymel

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 85/12

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 27.10.2011 r. w sprawie VIII U 1342/11 Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach oddalił odwołanie J. P. od decyzji ZUS Oddz. w C. z dnia 26.05.2011 r.

W uzasadnieniu rozstrzygnięcia Sąd I instancji podał, że organ rentowy stwierdził w decyzji, że odwołujący nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu zawartej umowy o pracę nakładczą za okres od 1.03.2007 r. do 31.12.2008 r. z płatnikiem S. S.. Ubezpieczony w odwołaniu domagał się zmiany decyzji i objęcia go ubezpieczeniem społecznym z tytułu pracy nakładczej w okresie od 1.03.2007 r. do 31.12.2008 r.

Wezwany do udziału w sprawie płatnik składek – zainteresowany w pełni poparł odwołanie ubezpieczonego.

Sąd I instancji ustalił, że J. P. w dniu 1.03.2007 r. zawarł ze S. S. prowadzącym działalność gospodarczą w zakresie pośrednictwa ubezpieczeniowo-finansowego umowę o pracę nakładczą na czas nieokreślony. Na mocy umowy odwołujący był zobowiązany do wykonania pracy polegającej na rozcinaniu banerów ogłoszeniowych nadrukowanych na papierze formatu A4 z materiałów dostarczonych przez nakładcę. Za wykonanie jednej sztuki ogłoszenia przysługiwało wynagrodzenie 2,67 zł. Niesporne jest, że w okresie od marca 2007 do grudnia 2008 r. wykonawca osiągał podstawę wymiaru składek w wysokościach od 77,43 zł do 120,15 zł oraz okoliczność, że wykonawca prowadził swoją działalność gospodarczą w postaci usług transportowych.

Sąd powołując się na przepisy art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 12 ust. 1 oraz art. 13 pkt 2 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych a także art. 9 ust. 2 tej ustawy stwierdził, że odwołanie nie jest uzasadnione. Sąd odwołał się także prawidłowo do przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31.12.1975 r. oraz wskazał na wykładnię utrwaloną już w orzecznictwie sądów.

Apelację złożył ubezpieczony zarzucając wyrokowi naruszenie prawa materialnego, to jest przepisów: art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 1 pkt 4, art. 9 ust. 2, art. 13 pkt 1 i pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, naruszenie przepisów prawa procesowego poprzez sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zgromadzonego materiału dowodowego, co mogło mieć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy i wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i przyznanie prawa do zastosowania wobec ubezpieczonego zbiegu tytułów do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, zasądzenie kosztów procesu, względnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Z uzasadnienia apelacji wynika, że ubezpieczony prezentuje pogląd, iż umowa o pracę nakładczą rodzi obowiązkowe podleganie ubezpieczeniom społecznym bez względu na wysokość podstawy wymiaru składek. Ubezpieczony podniósł też w swojej apelacji kwestię prawidłowego interpretowania przepisów prawa przez organ rentowy, który pismem z dnia 18.10.2005 r. pouczył, że w umowie o pracę nakładcza nie ma wymogu osiągania co najmniej 50 % najniższego wynagrodzenia.

Sąd Apelacyjny po rozpoznaniu sprawy zważył, co następuje: Apelacja ubezpieczonego nie może zostać uwzględniona.

Sąd I instancji rozpoznał bowiem sprawę prawidłowo, nie naruszając obowiązujących przepisów prawa.

Na wstępie należy podnieść, że okres wykonywania umowy o pracę nakładczą został wymieniony w art. 6 ust. 1 pkt 11 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz. U. nr 153/1227/2009 r. – t.j.) jako okres składkowy po spełnieniu pewnych warunków:

1) wykonywania na obszarze Państwa Polskiego pracy nakładczej:

a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,

b) przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia z tego tytułu,

jeżeli w tych okresach osoba wykonująca taką pracę uzyskiwała wynagrodzenie w wysokości co najmniej połowy obowiązującego najniższego wynagrodzenia, określonego na podstawie przepisów Kodeksu pracy.

Umowa o pracę nakładczą stanowiła bowiem historycznie podstawę zaliczenia do „okresów równorzędnych z okresami zatrudnienia”. Ratyfikowana przez Polskę w dniu 30.08.1948 r. Konwencja genewska nr 35 z dnia 29.06.1933 r. dotycząca obowiązkowego ubezpieczenia na starość pracowników najemnych zatrudnionych w przedsiębiorstwach przemysłowych i handlowych, w wolnych zawodach, jak również chałupników i pracowników gospodarstw domowych (Dz.U.R.P. z 1948 r. nr 34 poz.233) nakładała na państwo obowiązek zapewnienia chałupnikom obowiązkowych ubezpieczeń na wypadek starości (ryzyko ubezpieczeniowe). Państwa - sygnatariusze powołanej konwencji wykonując obowiązek wynikający z jej postanowień, ustalały sposób objęcia ubezpieczeniem społecznym dostosowany do swoich systemów prawnych. W związku z powyższym, przepisem art. 4 ust.2 pkt 4 dekretu z dnia 25.06.1954 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. 1954/30/116) wykonano postanowienia konwencji obejmując obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalno - rentowym osoby wykonujące pracę chałupniczą dla których ta praca stanowi główne źródło utrzymania poprzez uznanie ich za pracowników, zaś warunki podlegania sprecyzowano przepisami rozporządzenia Ministra Pracy i Opieki Społecznej z 1.07.1954 r. w sprawie określenia chałupników (Dz.U. 54/35/148).

W rozumieniu dekretu, za chałupników uznano osoby, które odpowiadały ściśle określonym warunkom, między innymi (§ 1 pkt 3 rozporządzenia) praca chałupnicza stanowi dla nich główne źródło utrzymania.

Konsekwentnie, w kolejnym akcie prawnym, ustawie z dnia 23.01.1968 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. nr 3 poz. 6) ustawodawca postanowił w przepisie art. 5 ust. 2: Za pracownika w rozumieniu ustawy uważa się również (...) 2) osobę wykonującą pracę nakładczą, jeżeli spełnia warunki, które określa w drodze rozporządzenia Przewodniczący Komitetu Pracy i Płac. Następnie w przepisie art. 9 ust. 1 stanowiła: Za okresy równorzędne z okresami zatrudnienia uważa się okresy: (...) 6) wykonywania pracy nakładczej przez osoby określone w art. 5 ust. 2 pkt 2. Innymi słowy, umowa o pracę nakładczą była zawsze, od czasu objęcia wykonawców (chałupników) systemowym obowiązkiem ubezpieczenia emerytalnego, quasi umową o pracę, a jej wykonawcy quasi pracownikami, mogącymi w odróżnieniu od pracowników wykonywać nałożone przez nakładcę zadania w domu czy własnym lokalu, regulując sobie czas pracy, bez nadzoru i kierownictwa pracodawcy jednak, podobnie jak pracowników obowiązywała ich kontrola jakości wykonanego produktu z materiałów powierzonych przez pracodawcę – nakładcę. Wykonawca nie miał obowiązku wywiązywania się z wykonania minimum pracy określonej w umowie w każdym miesiącu pracy, ale ubezpieczeniom społecznym podlegał tylko za te miesiące, w których ilość wykonanej przez niego pracy odpowiadała wynagrodzeniu w wysokości ustalonej kolejnymi aktami wykonawczymi.

Od dnia 1.01.1976 r. obowiązuje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31.12.1975 r. w sprawie uprawnień pracowniczych osób wykonujących pracę nakładczą (Dz.U. z 1976 r. nr 3 poz. 19) i nie zostało dotychczas uchylone będąc podstawowym aktem prawnym regulującym warunki tej umowy. Innymi słowy, rozporządzenie z 31.12.1975 r. pozwala w ogóle na zawarcie umowy o pracę nakładczą.

Późniejsza ustawa regulująca ubezpieczenia społeczne pracowników (art. 11 ustawy z dnia 14.12.1982r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin – Dz.U. nr 40 poz. 267 ze zm.) kontynuowała zasady ustanowione we wcześniejszych ustawach, a następnie od wejścia w życie przepisów ustawy z dnia 17.10.1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. nr 104 poz. 450 ze zm.) okresy wykonywania pracy nakładczej zaliczone zostały do „okresów składkowych”, przy czym warunek osiągania wynagrodzenia w wysokości co najmniej połowy obowiązującego najniższego wynagrodzenia pracownika nie uległ zmianie od okresu obowiązywania rozporządzenia Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z dnia 17.04.1974 r. w sprawie określenia, które osoby wykonujące pracę nakładczą uważa się za pracowników w rozumieniu ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U nr 16 poz. 91), które zostało uchylone przez rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31.12.1975 r. w sprawie uprawnień pracowniczych osób wykonujących pracę nakładczą (Dz.U. z 1976 r. Nr 3, poz. 19) obowiązujące do chwili obecnej i precyzujące obowiązki i uprawnienia nakładców.

Między innymi w § 3 rozporządzenia ustalona została minimalna ilość pracy, której wykonanie ma zapewnić uzyskanie co najmniej 50% najniższego wynagrodzenia określonego przez Ministra Pracy i Polityki Socjalnej na podstawie art. 77 ⁴ pkt 1 Kodeksu pracy, zwanego dalej „najniższym wynagrodzeniem”.

Reasumując, umowa o pracę nakładczą rodziła następstwo w postaci zaliczenia okresu jej wykonywania do okresów równorzędnych z okresami zatrudnienia, a następnie od czasu reformy ubezpieczeń społecznych, w postaci obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, czy wreszcie ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym - tylko wówczas, gdy wykonawca osiągał 50 % najniższego wynagrodzenia w danym miesiącu. Pozostałe miesiące, za które wykonawca uzyskiwał niższe wynagrodzenie lub nie uzyskiwał go wcale, nie podlegały zaliczeniu do okresów zrównanych z zatrudnieniem pracowników i nie powstawał obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym czy emerytalnym i rentowym.

Unormowanie zatem z art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy systemowej o obowiązkowym podleganiu ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym osób wykonujących pracę nakładczą nie może być rozpatrywane w oderwaniu od przepisów powołanych wyżej, gdyż bez zachowania warunku określonego w § 3 rozporządzenia Rady Ministrów z 31.12.1975 r. powołanego wyżej, umowa o pracę nakładczą nie rodzi obowiązku podlegania ubezpieczeniom, a zatem osoba prowadząca pozarolniczą działalność nie ma możliwości dokonania wyboru tytułu ubezpieczenia (dot. stanu prawnego obowiązującego do dnia 28.02.2009 r.). Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 9.01.2008 r. w sprawie III UK 73/07 stwierdził, iż przepis § 3 powołanego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31.12.1975 r. w sprawie uprawnień pracowniczych ... stanowi „ warunek konieczny (konstrukcyjny) umowy o pracę nakładczą, odróżniający ją w sposób zdecydowany od pozostałych umów cywilnoprawnych – właśnie z uwagi na cel normodawcy – upodobnienia sytuacji prawnej wykonawców do sytuacji prawnej pracowników. Zatem istotnym elementem umowy o pracę nakładczą jest określenie minimalnej miesięcznej ilości pracy, a tym samym zapewnienie wykonawcy określonego wynagrodzenia.”

Uprawniony jest zatem wniosek, że skoro strony w stanie faktycznym niniejszej sprawy nie dotrzymały warunków umowy o pracę nakładczą w jakimkolwiek miesiącu okresu od 1 marca 2007 r. do 31 grudnia 2008 r., osiągając dla wykonawcy J. P. wynagrodzenia w wysokości od 77,43 zł miesięcznie do 120,15 zł, to umowa nie rodzi tytułu ubezpieczenia społecznego, jak stwierdził Sąd I instancji, a co za tym idzie nie daje podstaw do dokonania wyboru tytułu ubezpieczenia.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji z mocy przepisu art. 385 kpc.

/-/SSO del.G.Pietrzyk-Cyrbus /-/SSA E.Piotrowska /-/ SSA A.Grymel

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JM