Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

UZASADNIENIE

Decyzją z 5 lutego 2019r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. odmówił I. S. prawa do emerytury górniczej uznając, że ubezpieczony udokumentował 13 lat 5 miesięcy i 27 dni pracy górniczej zamiast co najmniej 25 lat.

W szczególności organ rentowy nie uwzględnił okresu zatrudnienia od 1 lipca 2001r. do 30 stycznia 2003r. w (...) S.A. i od 1 maja 2007r. do 31 marca 2012r.
w (...) S.A. stwierdzając, że nie jest to praca górnicza wymieniona w art. 50c ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (ówcześnie tekst jednol. Dz.U. z 2018r. poz. 1270 ze zm.) (ustawy o FUS), ani praca równorzędna z pracą górniczą.

Z okresów zatrudnienia w KWK (...), tj. od 4 maja 1992r. do 30 czerwca 2001r., od 31 stycznia 2003r. do 30 kwietnia 2007r. oraz od 1 kwietnia 2012r. do 18 maja 2016r. zaliczył tylko te miesiące, w których praca górnicza była wykonywana co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy pod ziemią. Dotyczy to stanowisk, które nie figurują w Zarządzeniu nr 9 Ministra Przemysłu i Handlu z 23.12.1994r. w sprawie określenia stanowisk kierownictwa ruchu i dozoru ruchu pod ziemią, w kopalniach siarki i kopalniach węgla brunatnego, na których zatrudnienie uważa się za pracę górniczą (Dz.Urz. MG z 1995r. nr 1 poz. 4).

W odwołaniu od tej decyzji ubezpieczony, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wniósł o jej zmianę i przyznanie prawa do emerytury górniczej. Podniósł, że do wniosku o emeryturę przedłożył wykazy zjazdów z lat 2007 - 2011, a zatem spełnił wymóg zjazdów pod ziemię, ponadto wykazał o 2 lata i 1 miesiąc dłuższy okres pracy górniczej
u obecnego pracodawcy. Z kolei okres od 1 lipca 2001r. do 30 stycznia 2003r. powinien być, zdaniem ubezpieczonego, zaliczony co najmniej jako okres pracy równorzędnej.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując dotychczasowe stanowisko.

Wyrokiem z 1 grudnia 2020r. sygn. IV U 59/20 Sąd Okręgowy w Rybniku zmienił zaskarżoną decyzję, przyznając ubezpieczonemu prawo do emerytury górniczej począwszy
od 1 sierpnia 2018r., zasądził też na jego rzecz od organu rentowego kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd ustalił, że I. S. urodził się(...)

Decyzją z 10 czerwca 2016r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury górniczej uznając, że udokumentował on wówczas 11 lat, 4 miesiące i 13 dni pracy górniczej.

Sąd Okręgowy w Gliwicach Ośrodek Zamiejscowy w Rybniku wyrokiem z 16 marca 2017r. sygn. IX U 1436/16 zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury górniczej począwszy od daty złożenia wniosku.

Wyrokiem z 12 kwietnia 2018r. sygn. III AUa 1140/17 Sąd Apelacyjny w Katowicach, uwzględniając apelację organu rentowego, zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie.

Sąd Apelacyjny stwierdził, że praca ubezpieczonego w Biurze Zarządu (...) S.A., w sytuacji braku zjazdów za ten okres, odpowiada pracy równorzędnej z pracą górniczą, określonej w obowiązującym do 31 grudnia 2006r. przepisie art. 36 ust. 3 pkt 2 lit. a ustawy o FUS, co potwierdza pismo Spółki do Prezesa Wyższego Urzędu Górniczego
w K. z 30 stycznia 2004r. i zaświadczenie Spółki z 30 stycznia 2003r. To samo dotyczy pracy w Centrum (...). W pozostałym zakresie Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia i rozważania Sądu Okręgowego.

Sąd Najwyższy wyrokiem z 30 stycznia 2020r. sygn. I UK 345/18 oddalił skargę kasacyjną ubezpieczonego jako bezzasadną.

W dniu 24 sierpnia 2018r. ubezpieczony wystąpił z nowym wnioskiem o ustalenie prawa do emerytury górniczej. Do wniosku tego załączył zestawienia zjazdów wykonywanych
w okresie od 1 maja 2007r. do 31 grudnia 2011r. W załatwieniu tego wniosku organ rentowy wydał zaskarżoną obecnie decyzję.

Podał Sąd I instancji, że I. S. był zatrudniony:

1)  w Przedsiębiorstwie (...) w R. na stanowisku:

-

od 6 sierpnia 1990r. do 17 lipca 1991r. - stażysta pod ziemią,

-

od 18 lipca 1991r. do 29 lutego 1992r. - nadgórnik pod ziemią,

-

od 1 marca 1992r. do 30 kwietnia 1992r. - sztygar zmianowy górniczy pod ziemią;

2)  w KWK (...) na stanowisku:

-

od 4 maja 1992r. do 30 czerwca 1994r. - asystent techniczny pod ziemią,

-

od 1 lipca 1994r. do 30 czerwca 1995r. - starszy specjalista pod ziemią,

-

od 1 lipca 1995r. do 31 stycznia 1997r. - inspektor pod ziemią,

-

od 1 lutego 1997r. do 28 lutego 1998r. - inżynier do spraw technicznych dołu i rozwoju kopalni pod ziemią - zastępca kierownika działu pod ziemią,

-

od 1 marca 1998r. do 30 czerwca 2001r. - inżynier do spraw technicznych w dziale przygotowania produkcji i rozwoju kopalni - zastępca głównego inżyniera kierownika działu przygotowania produkcji rozwoju i projektowania procesów likwidacyjnych zakładu górniczego pod ziemią;

3)  w (...) S.A. na stanowisku:

-

od 1 lipca 2001r. do 31 sierpnia 2001r. - zastępca dyrektora - kierownik działu przygotowania produkcji pod ziemią,

-

od 1 września 2001r. do 30 stycznia 2003r. - zastępca dyrektora - kierownik działu przygotowania produkcji i inwestycji pod ziemią;

4)  w (...) S.A. Oddział KWK (...) na stanowisku:

-

od 31 stycznia 2003r. do 15 czerwca 2003r. - starszy inspektor do spraw przygotowania produkcji, rozwoju i projektowania procesów likwidacji zakładu górniczego pod ziemią,

-

od 16 czerwca 2003r. do 30 kwietnia 2007r. - główny inżynier technologii górniczej pod ziemią - pełnomocnik dyrektora do spraw zarządzania bezpieczeństwem pod ziemią;

5)  w Centrum (...)na stanowisku:

-

od 1 maja 2007r. do 31 marca 2012r. - kierownik zespołu planowania produkcji pod ziemią;

6)  w (...) KWK (...) na stanowisku:

-

od 1 kwietnia 2012r. do 31 grudnia 2012r. - inżynier nadzoru inwestycji dołowych - zastępca kierownika działu przygotowania produkcji pod ziemią,

-

od 1 stycznia 2013r. do 30 czerwca 2016r. - kierownik działu inwestycji i przygotowania produkcji - główny inżynier pod ziemią;

7)  w (...) Grupie (...) na stanowisku:

-

od 1 lipca 2016r. - nadsztygar nadzoru inwestycji dołowych pod ziemią.

Jak ustalił Sąd I instancji, ubezpieczony począwszy od 4 maja 1992r. pracował na stanowisku asystenta technicznego pod ziemią, a następnie starszego specjalisty, prace te wykonywał w dziale przygotowania produkcji pod ziemią. Zakres obowiązków na tym stanowisku jest tożsamy z zakresem obowiązków inspektora do spraw przygotowania produkcji, rozwoju i projektowania procesów likwidacji zakładu górniczego. Ubezpieczony podał, iż na stanowiskach tych wykonywano czynności, które wykonuje inspektor do spraw przygotowania produkcji. Wtedy jeszcze osoby na tych stanowiskach nie zajmowały się likwidacją zakładów górniczych, jako że dopiero z chwilą przyłączenia kopalni (...) do kopalni (...) rozpoczęły się procesy likwidacyjne. Ubezpieczony miał wówczas rozszerzony zakres obowiązków - od 1 lipca 1995r. zakres jego obowiązków poszerzony został o procesy likwidacyjne.

Jak stwierdził Sąd I instancji, uporządkowanie i pewna klasyfikacja stanowisk nastąpiła dopiero z ukazaniem się w/w Zarządzenia nr 9 Ministra Przemysłu i Handlu z 23 grudnia 1994r., wcześniej natomiast stanowiska funkcjonowały pod innymi nazwami. Inspektor do spraw przygotowania produkcji i rozwoju kopalń zajmował się procesami przygotowania produkcji, przygotowania w tym zakresie dokumentacji, harmonogramów, planów ruchu.

Praca na tym stanowisku wymagała zjazdów dołowych, a limit zjazdów był określony zarządzeniem kierownika ruchu zakładu górniczego.

W dalszym okresie ubezpieczony pracował nadal w dziale przygotowania produkcji
i inwestycji pod ziemią na stanowisku inspektora pod ziemią, zajmując się i wykonując obowiązki tożsame z obowiązkami inspektora do spraw przygotowania produkcji, rozwoju
i projektowania procesów likwidacji zakładu górniczego.

Następnie od 1 lutego 1997r. zakres obowiązków ubezpieczonego został poszerzony
o działalność inwestycyjną kopalni, w związku z tym należy przyjąć, że czynności wykonywane przez niego były tożsame z czynnościami wykonywanymi przez starszego inspektora do spraw przygotowania produkcji, rozwoju i projektowania procesów likwidacji zakładu górniczego.
W tym czasie ubezpieczony pełnił również obowiązki zastępcy kierownika działu przygotowania produkcji, co związane było z uzyskaniem kolejnych kwalifikacji w ruchu zakładu górniczego, poprzedzonych stosowną praktyką. Zastępował kierownika działu przygotowania produkcji
w czasie nieobecności kierownika działu.

W dniu 13 lutego 1997r. ubezpieczony uzyskał kwalifikacje do zatrudnienia na stanowisku osoby wyższego dozoru ruchu specjalności górniczej, a od 5 maja 1999r. kwalifikacje do zatrudnienia na stanowisku osoby kierownictwa - kierownika działu przygotowania i bezpieczeństwa produkcji.

Od 1 lipca 2001r. ubezpieczony został powołany do Centrali (...) Spółki (...), gdzie został kierownikiem działu przygotowania produkcji i inwestycji - zastępcą dyrektora. Jego obowiązki były tożsame z obowiązkami kierownika działu do spraw przygotowania produkcji - rozwoju i projektowania procesów likwidacyjnych z tym, że wykonywał je dla pięciu zakładów wchodzących w skład (...)Spółki (...). Zakres jego obowiązków został jeszcze poszerzony o działalność związaną z nadzorem nad likwidacją zagrożeń i ruchem zakładów górniczych. Pracę wykonywał w tym czasie na wszystkich kopalniach wchodzących w skład (...) Spółki (...), zatem i zjazdy na dół wykonywane były na różnych kopalniach. Funkcje kierownika działu przygotowania produkcji ubezpieczony sprawował niemal na wszystkich zakładach, nadzorując działy przygotowania produkcji na kopalniach i wykonując zjazdy stosownie do potrzeb, posiadał również stosowne zatwierdzenia.

W kolejnym okresie ubezpieczony wrócił do KWK (...), gdzie od 31 stycznia 2003r. pracował na stanowisku starszego inspektora do spraw przygotowania produkcji - rozwoju i projektowania procesów likwidacyjnych, a od 16 czerwca 2003r. do 30 kwietnia 2007r. jako główny inżynier technologii górniczej pod ziemią - pełnomocnik dyrektora do spraw zarządzania bezpieczeństwem pod ziemią. Dodatkowe obowiązki pełnomocnika dyrektora związane były z zarządzaniem bezpieczeństwem pod ziemią, albowiem w tym czasie zajmował się dodatkowo sprawami związanymi z uzyskaniem certyfikatu przez kopalnię.

W następnym okresie zostało powołane Centrum (...), na które składały się cztery kopalnie: (...), (...), (...) i (...). Ubezpieczony pracował w w/w Centrum jako kierownik zespołu planowania produkcji pod ziemią. Wykonywał obowiązki tożsame z obowiązkami kierownika działu przygotowania produkcji, inwestycji pod ziemią oraz projektowania procesów likwidacji i rozwoju z tym, że jego zakres obowiązków obejmował cztery kopalnie. W momencie, kiedy powstała kopalnia zespolona - Centrum (...), dział ubezpieczonego koordynował pracę działów przygotowania produkcji, które znajdowały się w poszczególnych zakładach w zakresie przygotowania produkcji, rozwoju, inwestycji i projektowania procesów likwidacji (wtedy w ramach połączonych kopalń (...)). Ustalił Sąd I instancji, że zakres czynności kierownika działu przygotowania produkcji (…) w Centrum Wydobywczym jest tożsamy z zakresem czynności kierownika działu przygotowania produkcji (...) w poszczególnych kopalniach.

W 2012r. ubezpieczony ponownie wrócił do KWK (...), gdzie pracował na stanowisku inżyniera nadzoru inwestycji dołowych, a następnie jako kierownik działu inwestycji i przygotowania produkcji, zajmując się przygotowaniem produkcji, rozwoju i projektowania procesów likwidacji zakładu górniczego jako kierownik działu inwestycji i przygotowania produkcji oraz jako inżynier inwestycji - w okresie od 1 kwietnia 2012r. do 31 grudnia 2012r.

Podał Sąd I instancji, że organ rentowy, wykonując zobowiązanie Sądu wyliczył,
iż hipotetyczny okres pracy górniczej ubezpieczonego wg stanu na dzień 14 sierpnia 2018r. wynosi 22 lata i 29 dni, przy uwzględnieniu wskazanych przez Sąd okresów, tj. 4.05.1992r. -30.06.1994r., 1.07.1994r. - 30.06.2001r., 31.01.2003r. - 30.04.2007r., 1.01.2013r. - 30.06.2016r. oraz od 1.07.2016r. do nadal (do 14.08.2018r.). Organ rentowy zaznaczył, że z okresu od 1 maja 2007r. do 31 grudnia 2011r. przyjął ponadto 2 miesiące, w których ubezpieczony wykonywał
co najmniej połowę obowiązujących zjazdów pod ziemię, czyli styczeń 2010r. i maj 2010r., zaś okres od 1 lipca 2001r. do 30 stycznia 2003r. uznał za pracę równorzędną z pracą górniczą
(por. pisma ZUS z 18.09.2019r. - k. 39 a.s. i z 6.11.2019r. - k. 47 a.s.).

Przywołując uregulowanie art. 50a ust. 2 ustawy o FUS (tekst jednol. z 2020r. poz. 53) przypomniał Sąd I instancji, że zgodnie z art. 50c ust. 1 pkt 5 tej ustawy za pracę górniczą uważa się m.in. pracę pod ziemią na stanowiskach dozoru ruchu oraz kierownictwa ruchu kopalń, przedsiębiorstw i innych podmiotów określonych w pkt 1 -3 oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach, o których mowa w pkt 4, na stanowiskach określonych w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw gospodarki w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki złożami kopalin i ministrem właściwym do spraw zabezpieczenia społecznego. Z kolei zarządzeniem Nr 9 z dnia 23.12.1994r. Minister Przemysłu i Handlu określił stanowiska kierownictwa ruchu i dozoru ruchu pod ziemią, w kopalniach siarki
i kopalniach węgla brunatnego, na których zatrudnienie uważa się za pracę górniczą.

W zarządzeniu tym widnieje opisane wyżej stanowisko kierownika działu ruchu zakładu górniczego określonej specjalności/główny inżynier - przygotowania produkcji, rozwoju
i projektowania procesów likwidacji zakładu górniczego, oraz inspektora określonej specjalności - do spraw przygotowania produkcji, rozwoju i projektowania procesów likwidacji zakładu górniczego, a także starszego inspektora określonej specjalności - do spraw przygotowania produkcji, rozwoju i projektowania procesów likwidacji zakładu górniczego.

Stwierdził Sąd I instancji, że spór w niniejszej sprawie polegał na ustaleniu, czy ubezpieczony legitymuje się okresem 25 lat pracy górniczej, o której mowa w art. 50a ustawy,
w szczególności, czy do takiej pracy można zaliczyć jego pracę wykonywaną w okresach spornych wskazanych w zaskarżonej decyzji.

Zdaniem Sądu, przeprowadzone postępowanie dowodowe pozwala na przyjęcie, iż ubezpieczony spełnia warunek posiadania 25 lat pracy górniczej, o której mowa powyżej, gdyż w ocenie Sądu sporne okresy co do zasady należy zaliczyć do pracy górniczej w rozumieniu art. 50c ust. 1 ustawy o FUS. Jedynie okresy od 1 lutego 2012r. do 31 marca 2012r. i od 1 lipca 2001r. do 30 stycznia 2003r., za które ubezpieczony nie wykazał jakichkolwiek zjazdów pod ziemię, należy uznać za pracę równorzędną z pracą górniczą w rozumieniu art. 36 ust. 3 pkt 2
lit. a ustawy o FUS w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2006r. Sąd odwołał się w tym zakresie do uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego w przywołanej już wyżej sprawie sygn.
III AUa 1140/17.

Uznał Sąd, że łącznie z okresem uznanym przez organ rentowy, niewątpliwie daje to ubezpieczonemu ponad 25 lat takiej pracy (por. hipotetyczne wyliczenia organu rentowego
w piśmie z 18 września 2019r. - k. 39 a.s., do których należy dodać okres od 1 maja 2007r.
do 31 grudnia 2011r.).

Za takim przyjęciem przemawiają dowody zebrane w sprawie w postaci dokumentów oraz zeznań świadków i samego ubezpieczonego, z których jasno wynika faktyczny zakres jego obowiązków. Stwierdził Sąd I instancji, że faktyczne obowiązki ubezpieczonego potwierdzili słuchani w sprawie IX U 1436/16 świadkowie J. B., S. K., M. B., W. G., M. J., K. K. i D. K. oraz sam ubezpieczony, których zeznania Sąd uznał za wiarygodne, gdyż były przekonujące, w sposób szczegółowy opisujące charakter pracy wykonywanej przez ubezpieczonego. Zeznania te były logiczne i korelowały ze sobą oraz z dokumentacją osobową ubezpieczonego za sporne okresy.

Stwierdził dalej Sąd Okręgowy, że organ rentowy zakwestionował sporne okresy pracy ubezpieczonego głównie z uwagi na nazewnictwo zajmowanych stanowisk pracy, których nie przewiduje powołane Zarządzenie z dnia 23.12.1994r. Jednak, zdaniem Sądu I instancji, kwestia nazwy stanowisk pracy nie ma znaczenia dla oceny pracy ubezpieczonego w świetle wyników postępowania dowodowego, gdyż decydujące znaczenia ma faktycznie wykonywana praca.

Ustalił Sąd, że od 4 maja 1992r. do 30 czerwca 1994r. ubezpieczony zatrudniony był na stanowisku asystenta technicznego pod ziemią. Stanowisko to jest tożsame ze stanowiskiem inspektora do spraw przygotowania produkcji rozwoju i projektowania procesów likwidacji zakładu górniczego, które jest wymienione w Zarządzeniu Nr 9 Ministra Przemysłu i Handlu
z dnia 23.12.1994r. - załącznik nr 1 poz. C pkt 7.

W okresie od 1 lipca 1994r. do 30 czerwca 1995r. ubezpieczony był zatrudniony na stanowisku starszego specjalisty w dziale przygotowania produkcji pod ziemią, które to stanowisko jest tożsame ze stanowiskiem wymienionym wyżej w Zarządzeniu Nr 9.

W okresie od 1 lipca 1995r. do 31 stycznia 1997r. ubezpieczony zatrudniony był na stanowisku inspektora pod ziemią, a następnie w okresie od 1 lutego 1997r. do 28 lutego 1998r. - inżyniera do spraw technicznych dołu i rozwoju kopalni, w okresie od 1 marca 1998r. do
30 czerwca 2001r. - inżyniera do spraw technicznych w dziale przygotowania produkcji
i rozwoju kopalń, zastępcy głównego inżyniera - kierownika działu przygotowania produkcji
i projektowania procesów likwidacji zakładu górniczego pod ziemią. Stanowiska te są tożsame ze stanowiskiem inspektora do spraw przygotowania produkcji, rozwoju i projektowania procesów likwidacji zakładu górniczego, a od 1 lutego 1997r. - starszego inspektora do spraw przygotowania produkcji, rozwoju i projektowania procesów likwidacji zakładu górniczego.

W dalszym okresie od 1 lipca 2001r. do 30 stycznia 2003r. ubezpieczony został powołany do Centrali (...) Spółki (...), gdzie pełnił funkcję kierownika działu przygotowania produkcji pod ziemią oraz kierownika działu przygotowania produkcji
i inwestycji pod ziemią - zastępcy dyrektora. Jak ustalił Sąd I instancji, w (...) Spółce (...) nie było zarządzeń dyrektora określających wymaganą liczbę zjazdów w dziale przygotowania produkcji i inwestycji pod ziemią (por. pismo Spółki (...) S.A. z 27 września 2017r. - k. 126 akt IX U 1436/16). Ubezpieczony za ten okres nie przedstawił wykazu zjazdów.

W okresie od 1 maja 2007r. do 31 marca 2012r. ubezpieczony pracował w Centrum (...) na stanowisku kierownika zespołu planowania produkcji pod ziemią, które to stanowisko tożsame jest ze stanowiskiem kierownika działu przygotowania produkcji, rozwoju i projektowania procesów likwidacji zakładu górniczego. Za okres od 1 maja 2007r. do 31 grudnia 2011r. ubezpieczony przedstawił zestawienie zjazdów (k. 6 - 26 a.r.).

Zdaniem Sądu I instancji, w rozumieniu art. 50c ust. 1 pkt 5 ustawy o FUS pracą górniczą na stanowiskach dozoru ruchu oraz kierownictwa ruchu kopalń jest praca górnicza wykonywana pod warunkiem wykonania jakichkolwiek zjazdów pod ziemią. Uregulowanie to nie wymaga wykonywania pracy pod ziemią w wymiarze połowy obowiązujących zjazdów, w przeciwnym razie przepis ten byłby przepisem martwym, gdyż osoby zatrudnione na kierowniczych stanowiskach nie potrafiłyby wykazać takiego wymiaru zjazdów pod ziemię.

Przypomniał Sąd, że wyroku z 22 marca 2018r. sygn. III AUa 4/18 Sąd Apelacyjny
w Katowicach stwierdził, iż „zgodnie z art. 50c ust. 1 pkt 5 ustawy o emeryturach i rentach dla zaliczenia danej pracy jako pracy górniczej w rozumieniu tego przepisu konieczne jest łączne spełnienie dwóch przesłanek: wykonywania pracy na stanowisku dozoru ruchu lub kierownictwa ruchu określonym w dotąd obowiązującym na mocy art. 194 ustawy emerytalnej zarządzeniu
nr 9 Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 23 grudnia 1994r. wydanym na podstawie art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 1 lutego 1983r. o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin oraz wykonywania tej pracy pod ziemią w podmiotach określonych w pkt 1-3 art. 50c ust. 1 ustawy”.

Stwierdził Sąd, że w pełni podziela to stanowisko, a w konsekwencji stwierdził,
że ubezpieczony legitymuje się okresem 25 lat pracy górniczej i równorzędnej, o której mowa
w art. 50a ustawy o FUS, przy bezsporności spełnienia pozostałych warunków prawa do świadczenia, tj. niekwestionowaniu ich przez strony, w tym przez organ rentowy.

Apelację od powyższego wyroku wniósł organ rentowy, reprezentowany przez radcę prawnego. Zaskarżył wyrok w całości, zarzucając:

-

naruszenie art. 50c ust. 1 pkt 5 ustawy o FUS przez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że dla uznania za pracę górniczą bez znaczenia pozostaje charakter podmiotów zatrudniających ubezpieczonego w okresie od 1 lipca 2001r. do 30 stycznia 2003r. oraz od 1 maja 2007r.
do 31 marca 2012r.,

-

naruszenie art. 50c ust. 1 pkt 5 ustawy o FUS przez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że dla uznania za pracę górniczą pracy wykonywanej na stanowiskach dozoru ruchu oraz kierownictwa ruchu kopalni nie jest wymagane wykonywanie jej faktycznie pod ziemią przynajmniej przez połowę dniówek roboczych,

-

w konsekwencji powyższego naruszenie art. 50a ustawy przez jego błędne zastosowanie
w sytuacji, gdy wnioskodawca nie spełnia przesłanek wskazanych tym przepisie.

Powołując się na powyższe zarzuty organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie tegoż wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, a także o zasądzenie na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego.

Podniósł, że zgodnie z przepisem art. 50b ustawy o FUS przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej uwzględnia się okresy pracy górniczej i pracy równorzędnej z pracą górniczą, będące okresami składkowymi lub nieskładkowymi w rozumieniu ustawy z tym,
że okresy pracy górniczej i pracy równorzędnej z pracą górniczą uwzględnia się, jeżeli praca ta wykonywana była co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy.

Z kolei, zgodnie z przepisem art. 50c ust. 1 pkt 5 ustawy, za pracę górniczą uważa się pracę pod ziemią na stanowiskach dozoru ruchu oraz kierownictwa ruchu kopalń, przedsiębiorstw i innych podmiotów określonych w pkt 1-3, a także w kopalniach siarki i węgla brunatnego oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach, o których mowa w pkt 4, na stanowiskach określonych w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw gospodarki, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki złożami kopalin
i ministrem właściwym do spraw zabezpieczenia społecznego.

W tej materii obowiązuje Zarządzenie nr 9 Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 23.12.1994r. w sprawie określenia stanowisk kierownictwa ruchu i dozoru ruchu pod ziemią,
w kopalniach siarki i kopalniach węgla brunatnego, na których zatrudnienie uważa się za pracę górniczą. Zaznaczył przy tym, że pierwszeństwo przysługuje ustawie i żadne uregulowanie resortowe nie może wprowadzać odmiennych kryteriów niż przewidzianych przez ustawę o FUS dla uznania określonej pracy za pracę górniczą do celów emerytalnych. Zatem nie jest warunkiem wystarczającym do uznania za pracę górniczą ustalenie, że ubezpieczony wykonywał prace na stanowisku, które figurują w załączniku do tego Zarządzenia.

Jak podniósł, do kategorii prac górniczych zakwalifikowano jedynie pracę zasadniczo polegającą na wydobywaniu kopalin wykonywaną pod ziemią przez pracowników zatrudnionych w podmiotach wymienionych w art. 50c ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy, tj. w przedsiębiorstwach zajmujących się budową kopalń głębinowych wymienionych w pkt 1 oraz głębieniem szybów,
a także innych podmiotach wykonujących dla tych kopalń roboty górnicze (czyli roboty bezpośrednio związane z wydobyciem kopalin), jak również w podmiotach świadczących dla wspomnianych kopalń podziemne usługi budowlano-montażowo-naprawczo-wdrożeniowe.
Tym czasem Sąd nie ustalił charakteru podmiotów zatrudniających odwołującego się w okresie od 1 lipca 2001r. do 30 stycznia 2003r. oraz od 1 maja 2007r. do 31 marca 2012r.

Ponadto do uznania za pracę górniczą na stanowiskach dozoru kopalń przepis art. 50c
ust. 1 pkt 5 ustawy o FUS wymaga, aby praca ta była wykonywana pod ziemią.

Organ rentowy powołał się w tym miejscu na wyrok tut. Sądu Apelacyjnego z 20 maja 2016r. sygn. III AUa 2136/15, w którym Sąd uznał, że uprawnienia emerytalne muszą wynikać ściśle z charakteru rzeczywiście wykonywanej pracy, a nie wyłącznie z nazewnictwa zajmowanego stanowiska. Należy zatem przyznać pierwszeństwo wymogom ustawy i ustalić, czy wykonywana praca była pracą górniczą w rozumieniu przepisu art. 50c ustawy (w czym pomocnicze - ale nie decydujące - znaczenie mają wykazy stanowisk zawarte w załączniku do wskazanego Zarządzenia). W drugim etapie należy z kolei ustalić, czy praca taka była wykonywana w co najmniej połowie wymiaru czasu pracy, stosownie do normy art. 50b ustawy. Przepisy te nie zawierają żadnych ograniczeń, pozwalających - za Sądem I instancji - przyjąć,
że osoby zajmujące konkretne stanowiska w zakładach górniczych mogą mieć zaliczone okresy zatrudnienia na tych stanowiskach z pominięciem wymogu wskazanego w art. 50b ustawy.

Tymczasem Sąd przyjął, że o uznaniu, czy konkretna osoba wykonywała pracę górniczą wymienioną w art. 50c ust. 1 pkt 5 ustawy, decydować winien wyłącznie rodzaj stanowiska zajmowanego przez tę osobę. Doprowadziło to Sąd do konkluzji, że jeśli takie stanowisko mieści się w kategorii dozoru ruchu oraz kierownictwa ruchu i jest związane z koniecznością jakichkolwiek zjazdów pod ziemię, to praca na nim wykonywana musi być uznana za pracę górniczą bez konieczności wykazywania określonej ilości dniówek roboczych przepracowanych pod ziemią.

Stanowisko to jest sprzeczne zarówno ze wskazanym wyżej rozstrzygnięciem Sądu Apelacyjnego, jak i orzecznictwem z zakresu charakteru wykazów stanowiskowych, zawartych w załącznikach do Zarządzenia nr 9 Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 23.12.1994r. oraz wzajemnej relacji tego Zarządzenia i przepisów ustawy. Podkreśla się wielokrotnie
w orzecznictwie oraz w doktrynie bezwzględny prymat przepisów ustawy emerytalnej nad przepisami Zarządzenia w zakresie, w jakim te ostatnie dokonywałyby modyfikacji przesłanek ustawowych w szeroko pojętym zakresie nabywania prawa do emerytury górniczej. Wyłączne znaczenie musi mieć zatem charakter czynności faktycznie wykonywanych przez pracownika oraz rzeczywisty wymiar czasu pracy, w jakim praca jest wykonywana pod ziemią.

Treść art. 50b ustawy o FUS ustanawia zatem ogólną zasadę, której spełnienie warunkuje możliwość uznania zatrudnienia za wykonywanie pracy górniczej, od której zależy ustalenie uprawnień do emerytury górniczej i żaden inny przepis tej ustawy nie pozwala na odstąpienie od tej zasady ani też na odmienną jej interpretację. Przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych mają bowiem charakter sformalizowany, ścisły, a ich wykładnia powinna się odbywać - jeżeli jest potrzebna - zawężająco, a nie rozszerzająco, jak to uczynił Sąd I instancji.

Przyjęcie przez Sąd I instancji błędnego stanowiska co do wymogów przewidzianych dla nabycia emerytury górniczej doprowadziło w konsekwencji do naruszenia prawa materialnego,
a to przepisu art. 50a ustawy o FUS przez jego błędne zastosowanie w sytuacji, gdy wnioskodawca nie spełnia wszystkich przesłanek wskazanych w tym przepisie.

Ubezpieczony, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wniósł o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie na jego rzecz od organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym wg norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna.

Sąd I instancji prawidłowo ustalił stan faktyczny i dokonał jego subsumcji, a wyciągnięte wnioski są zgodne z obowiązującym stanem prawnym (choć nie z każdym przedstawionym przez Sąd poglądem można się zgodzić). Sąd Apelacyjny w pełni podziela zarówno poczynione ustalenia faktyczne, jak i wyciągnięte z nich wnioski.

I. S. urodził się (...), a rozpoznawany w niniejszej sprawie wniosek o emeryturę górniczą złożył w sierpniu 2018r., tzn. mając ukończone 53 lata. Musiał zatem wykazać spełnienie przesłanek, o których mowa w art. 5a ust. 2 ustawy o FUS, tzn.
co najmniej 25 lat pracy górniczej i równorzędnej, w tym co najmniej 15 lat pracy górniczej,
o której mowa w art. 50c ust. 1 ustawy. Przypomnieć także wypada, że w dniu złożenia wniosku ustawa z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych obowiązywała we wersji określonej tekstem jednolitym – Dz.U. z 2018r. poz. 1270.

Przypomnieć także należy pogląd, wyrażony przez Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu wyroku z 12 kwietnia 2018r. w sprawie sygn. III AUa 1240/17, że okresy pracy na stanowiskach wymienionych w załączniku Nr 1 do wydanego zgodnie z delegacją ustawową zarządzenia nr 9 Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 23 grudnia 1994r. w szczególności pod poz. C pkt 7 (inspektor ds. przygotowania produkcji, rozwoju i projektowania procesów likwidacji) stanowią pracę górniczą określoną w art. 50c ust. 1 pkt 5 ustawy o FUS bez względu na to, czy w każdym miesiącu ilość zjazdów pod ziemię stanowiła połowę dniówek roboczych w miesiącu, ponieważ ani art. 50c ust. 1 pkt 5, ani wskazane wyżej zarządzenie takiego wymogu nie zawierają.

Musi to być jednak oczywiście praca wiążąca się ze zjazdami pod ziemię, przy czym ich ilość wynika z zarządzeń dyrektora kopalni, zakresu obowiązków, czy innych wewnętrznych uregulowań. Wykazanie zjazdów pod ziemię w ilości tak określonej pozwala na uznanie danego okresu (miesiąca) za pracę górniczą. Powyższy pogląd także Sąd Apelacyjny w obecnym składzie podziela w całości.

Stwierdzić wreszcie należy, że nie podziela Sąd Apelacyjny poglądu Sądu Okręgowego, jakoby okresy pracy, spełniające przesłanki do uznania ich za okresy pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ust. 1, ale za które nie przedstawiono wykazu zjazdów, stanowiły z tego tytułu okresy pracy równorzędnej z pracą górniczą. Okresami pracy równorzędnej z pracą górniczą są bowiem okresy szczegółowo wymienione w uregulowaniu art. 50c ust. 2 ustawy o FUS.

Zgodnie z tym przepisem w jego brzmieniu obowiązującym w dacie złożenia wniosku
o emeryturę rozpoznawanego w niniejszej sprawie, za pracę równorzędną z pracą górniczą uważa się:

1)  zatrudnienie na stanowiskach wymagających kwalifikacji inżyniera lub technika w zakresie górnictwa w urzędach górniczych, jeżeli zatrudnienie jest związane z wykonywaniem czynności inspekcyjno-technicznych w kopalniach, przedsiębiorstwach i innych podmiotach określonych w ust. 1 pkt 1-4, pod warunkiem uprzedniego przepracowania w kopalniach, przedsiębiorstwach i innych podmiotach określonych w ust. 1 pkt 1-4 co najmniej 10 lat pod ziemią, na odkrywce w kopalniach siarki lub węgla brunatnego, a także w kopalniach otworowych siarki albo na stanowiskach dozoru lub kierownictwa ruchu;

2)  zatrudnienie przy innych pracach, nie dłuższe niż 5 lat, do których pracownicy wykonujący prace określone w ust. 1 i w pkt 1 i 2 przeszli w związku z likwidacją kopalni, zakładu górniczego, przedsiębiorstwa lub innego podmiotu, o którym mowa w ust. 1 pkt 1-4.

Żadne inne okresy nie są uznawane za okresy równorzędne z praca górniczą.

Wracając do stanu faktycznego niniejszej sprawy stwierdzić należy, że charakter prac wykonywanych przez ubezpieczonego w okresach zatrudnienia w (...) w okresie od 6 sierpnia 1990r. do 30 kwietnia 1992r., w KWK (...) od 4 maja 1992r. do 30 czerwca 2001r., od 31 stycznia 2003r. do 30 kwietnia 2007r. oraz od 1 kwietnia 2012r.
do 30 czerwca 2016r. i od 1 lipca 2016r. do „nadal” (w niniejszej sprawie – do daty złożenia wniosku 24 sierpnia 2018r.) został już szczegółowo omówiony i zaaprobowany jako okresy pracy górniczej w uzasadnieniu wskazanego wyżej wyroku tut. Sądu Apelacyjnego w sprawie
III AUa 1240/17, a także w dlatego też wydaje się, że ponowne zarzuty apelacji organu rentowego w tym samym zakresie można pominąć, jako że Sąd Apelacyjny w obecnym składzie w pełni ocenę tę podziela.

Po negatywnym załatwieniu poprzedniego wniosku o emeryturę górniczą I. S. uzupełnił przedstawiony materiał dowodowy o wykaz zjazdów za okres pracy
od 1 maja 2007r. do 31 grudnia 2011r. w Centrum (...) na stanowisku


kierownika zespołu planowania produkcji pod ziemią (zatrudnienie to kontynuował do 31 marca 2012r.). Centrum obejmowało cztery kopalnie: (...), (...), (...) i (...). Jak ustalił Sąd I instancji, a ustalenie to Sąd Apelacyjny w pełni aprobuje, jako kierownik zespołu planowania we wskazanym „Centrum” I. S. wykonywał obowiązki tożsame z obowiązkami kierownika działu przygotowania produkcji, inwestycji pod ziemią oraz projektowania procesów likwidacji i rozwoju z tym, że jego zakres obowiązków obejmował cztery kopalnie.

Sąd Apelacyjny podziela pogląd ubezpieczonego, że Centrum (...)należy zakwalifikować jako przedsiębiorstwo górnicze, o którym mowa w art. 2 pkt 3 ustawy z dnia z dnia 26.11.1998r. o dostosowaniu górnictwa węgla kamiennego do funkcjonowania w warunkach gospodarki rynkowej oraz szczególnych uprawnieniach i zadaniach gmin górniczych (Dz.U. z 1998r. nr 162 poz. 1112), zaś kopalnie wchodzące w skład „Centrum” – jako wyodrębnione jednostki organizacyjne przedsiębiorstwa górniczego prowadzące zakłady górnicze (por. art. 2 pkt 4 ustawy). W tym kontekście uznać należało, że ubezpieczony, jako kierownik zespołu planowania produkcji pod ziemią, wykonywał na rzecz objętych „Centrum” kopalń pracę, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 5 ustawy o FUS w zw. z z zał. nr 1 poz. A pkt
5 w/w zarządzenia nr 9 Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 23.12.1994r.

Przywołać także w tym miejscu wypada pogląd Sądu Najwyższego, wyrażony w uzasadnieniu wyroku z 30 września 2021r. sygn. I USKP 64/21 (OSNP 2022/6/60), że za pracę górniczą może być uznana praca wykonywana rzeczywiście pod ziemią w kopalniach węgla kamiennego, nawet gdy podmiot zatrudniający ubezpieczonego na stanowisku dozoru ruchu górniczego, stanowił strukturę przejściową w procesie restrukturyzacji górnictwa, niewymienioną w art. 50c ust. 1 pkt 1-3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Orzeczenie to zostało wydane na gruncie analogicznego zatrudnienia – w jednym z Centrów Wydobywczych.

Z przedstawionego przez ubezpieczonego wykazu (por. k. 6 tomu EMP a.r.) wynika, że w każdym miesiącu tego zatrudnienia I. S. wykonywał zjazdy pod ziemię w objętych przez „Centrum” kopalniach. Uznać zatem należało, że wskazany okres w całości należy zaliczyć jako okres wykonywania pracy górniczej, w łącznym wymiarze 4 lat i 8 miesięcy (brak danych za okres od 1 stycznia do 31 marca 2012r. nie pozwala zaliczyć tego okresu).

Doliczenie tego okresu do zestawienia sporządzonego przez organ rentowy w zgodzie z przedstawionymi wyżej założeniami co do możliwości uwzględnienia pracy na stanowiskach dozoru ruchu, a obejmującego także okres pracy ubezpieczonego od 1 lipca 2016r. do 24sierpnia 2018r., wynoszącego łącznie 22 lata i 29 dni (por. k. 39 – 40 a.s.), skutkuje ustaleniem, że ubezpieczony łącznie z okresem pracy w Centrum (...) wykazał łącznie 26 lat 6 miesięcy i 29 dni pracy górniczej i równorzędnej z pracą górniczą, czyli spełnił przesłanki określone przepisem art. 50a ust. 2 ustawy o FUS do uzyskania pracy górniczej.

(Wyjaśnić w tym miejscu należy, że ustalając rozmiar pracy górniczej i równorzędnej ubezpieczonego Sąd Apelacyjny wziął pod uwagę fakt, iż z okresu pracy w Centrum (...) organ rentowy uwzględnił już w sporządzanym zestawieniu dwa miesiące – styczeń i maj 2010r., a zatem należało uniknąć ich podwójnego zaliczenia.)

Mając powyższe na uwadze, na mocy art. 385 kpc, Sąd Apelacyjny orzekł jak w pkt 1 wyroku.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono po myśli art. 98 § 1 i 3 kpc przy zastosowaniu § 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z
dnia 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015r. poz. 1800 ze zm.).

/-/ SSA Alicja Kolonko