Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

POSTANOWIENIE

Dnia 29 listopada 2022 roku

Sąd Apelacyjny w Katowicach II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący-Sędzia: SA Wiesław Kosowski

Sędziowie: SA Piotr Pośpiech

SA Marcin Ciepiela (spr.)

Protokolant: Marta Jodłowska

po rozpoznaniu skargi R. J.

na przewlekłość postępowania sądowego toczącego się przed Sądem Rejonowym w Sosnowcu, sygn. akt IX K 751/20, a następnie przed Sądem Okręgowym w Sosnowcu, sygn. akt IV K 84/22

na podstawie z art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (jt.Dz.U.2018.75 ze zm.) oraz art. 8 ust. 2 ww. ustawy w zw. z art. 624 § 1 k.p.k.

postanawia

1.  skargę oddalić;

2.  wydatkami postępowania w przedmiocie skargi obciążyć Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

W dniu 14 września 2022 r. do Sądu Apelacyjnego w Katowicach wpłynęła skarga R. J. na naruszenie prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, w której domagał się stwierdzenia przewlekłości postępowania sądowego toczącego się przed Sądem Rejonowym w Sosnowcu, sygn. IX K 751/20, a następnie przed Sądem Okręgowym w Sosnowcu, pod sygn. IV K 84/22, a także przyznania mu z tego tytułu kwoty 18.000 zł.

Sędzia referent sprawy toczącej się przed Sądem Okręgowym w Sosnowcu złożył oświadczenie, wskazując, że w zakresie biegu sprawy w Sądzie Okręgowym w Sosnowcu skarga nie jest zasadna i w istocie dotyczy postępowania przed Sądem Rejonowym w Sosnowcu.

Prezes Sądu Rejonowego w Sosnowcu wskazał z kolei, że wprawdzie akta sprawy zostały przekazane do Sądu Okręgowego w Sosnowcu, a tym samym nie sposób bliżej odnieść się do podniesionych przez skarżącego okoliczności, jednak analiza danych w systemie teleinformatycznym wskazuje, że wszelkie czynności zostały podjęte i wykonane w sposób należyty i bez zbędnej zwłoki.

Sąd Apelacyjny ustalił następujący stan faktyczny:

Ramy czasowe badanego postępowania otwiera data wpływu do Sądu Rejonowego w Sosnowcu w dniu 30 grudnia 2019 r. (k. 347) akt sprawy wraz z wnioskiem prokuratora złożonym w trybie art. 335 § 1 k.p.k. (k. 322-324). W dniu 31 grudnia 2019 r. sprawa została pierwszy raz zarejestrowana (k. 348). Postanowieniem z dnia 28 stycznia 2020 r., sygn. akt IX K 1390/19, Sąd Rejonowy stwierdził swą niewłaściwość rzeczową i przekazał sprawę do Sądu Okręgowego w Katowicach, wskazując w uzasadnieniu, że zamiast kwalifikacji prawnej przyjętej przez prokuratora z art. 288 § 1 k.k. w zw. z art. 164 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z. art. 64 § 1 k.k., czyn zarzucany oskarżonemu winien być zakwalifikowany z art. 163 § 1 pkt 1 k.k. w zw. z art. 163 § 3 k.k. (k. 356-358). Zażalenie na to postanowienie wnieśli prokurator (k. 366-368) oraz oskarżony (k. 375). Postanowieniem z dnia 17 kwietnia 2020 r., sygn. akt XXIII Kz 113/20, Sąd Okręgowy w Sosnowcu uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w Sosnowcu do dalszego prowadzenia, wskazując w uzasadnieniu, że analiza zgromadzonego dotychczas materiału dowodowego uzasadnia kwalifikację działań oskarżonego przyjętą w zarzutach, a w razie pozyskania nowych dowodów (opinii biegłego, zeznań świadków lub wyjaśnień oskarżonego) Sąd Rejonowy będzie uprawniony do rozważenia wydania postanowienia o swojej niewłaściwości rzeczowej (k. 382). Po zwrocie akt do Sądu Rejonowego w Sosnowcu zarządzeniem z dnia 18 maja 2020 r. wyznaczono termin posiedzenia na dzień 13 lipca 2020 r. (k. 387), kiedy to nie uwzględniono wniosku prokuratora złożonego w trybie art. 335 § 1 k.p.k. (k. 399).

W konsekwencji, w dniu 30 lipca 2020 r. (k. 414) prokurator wniósł akt oskarżenia przeciwko R. J. o czyny z art. 288 § 1 k.k. w zw. z art. 164 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z. art. 64 § 1 k.k. i inne (k. 401-407). Sprawę zarejestrowano pod sygn. sygn. akt IX K 751/20 (k. 415). Dnia 4 sierpnia 2020 r. wydano zarządzenie o wyznaczeniu rozprawy na dzień 23 listopada 2020 r., na którą wezwano oskarżonego i trzech świadków (k. 416).

Tymczasem, R. J. złożył skargę na przewlekłość postępowania przygotowawczego Prokuratury Rejonowej Sosnowiec-Północ sygn. akt PR 2 Ds. 263.2019 oraz postępowania przed Sądem Rejonowym w Sosnowcu, sygn. akt IX K 1390/19. Skargę tę postanowieniem Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 14 października 2020 r., sygn. akt VII S 19/20, oddalono, wskazując w uzasadnieniu na brak okresów nieuzasadnionej bezczynności po stronie prokuratora i Sądu Rejonowego w Sosnowcu oraz przywołując przepisy proceduralne obowiązujące w okresie zagrożenia epidemicznego (k. 421-422).

Pierwsza rozprawa przed Sądem Rejonowym w Sosnowcu odbyła się terminowo i przesłuchano na niej oskarżonego i świadka oraz odczytano zeznania innego świadka. Oskarżony zmienił swe dotychczasowe stanowisko i podał, że nie jest w stanie się przyznać, bo nie pamięta (k. 453). Na kolejny termin rozprawy w dniu 9 lutego 2021 r. nie stawił się żaden z pięciu wezwanych świadków. Stawił się natomiast biegły z zakresu pożarnictwa, a mając na względzie treść jego opinii ustnej, odbiegającej od wcześniejszej opinii pisemnej oraz wyartykułowane przez niego wnioski, Sąd Rejonowy w Sosnowcu stwierdził swą niewłaściwość rzeczową i przekazał sprawę do Sądu Okręgowego w Katowicach, wskazując, że uzasadniona jest kwalifikacja prawna z art. 163 § 1 pkt 1 i § 3 k.k. (k. 467-468). Postanowienie to zostało zaskarżone przez oskarżonego (k. 470) i prokuratora (k. 474-476). W wyniku rozpoznania zażaleń Sąd Okręgowy w Sosnowcu postanowieniem z dnia 3 marca 2021 r. uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w Sosnowcu do dalszego prowadzenia, wskazując w uzasadnieniu, że rozstrzygnięcie było przedwczesne oraz zalecając m.in. dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z nowej opinii innego biegłego lub zespołu biegłych oraz jej analizę przez pryzmat pojęcia „pożaru” w rozumieniu art. 163 § 1 pkt 1 k.k. przedstawionym w orzecznictwie Sądu Najwyższego (k. 482-485).

Po zwrocie akt do Sądu Rejonowego w Sosnowcu najpierw, w dniu 17 marca 2021 r., rozpoznano negatywnie wniosek o wyłączenie sędziego referenta, który w międzyczasie złożył oskarżony (k. 491), a następnie zarządzeniem z dnia 2 kwietnia 2021 r. wyznaczono termin rozprawy na dzień 28 czerwca 2021 r. (k. 492). Na tym terminie oraz w dniach 27 września 2021 r., 25 listopada 2021 r. i 31 stycznia 2022 r. kontynuowano postępowanie dowodowe, przesłuchując lub odczytując zeznania większości świadków z aktu oskarżenia.

W międzyczasie oskarżony wniósł skargę na przewlekłość postępowania sądowego toczącego się przed Sądem Rejonowym w Sosnowcu, sygn. IX K 751/20, którą wobec niespełnienia wymagań formalnych, odrzucił Sąd Okręgowy w Katowicach postanowieniem z dnia 20 października 2021 r., sygn. akt XXIII S 25/21 (k. 536a).

Postanowieniem z dnia 2 lutego 2022 r. Sąd Rejonowy w Sosnowcu dopuścił dowód z pisemnej opinii innego biegłego z zakresu pożarnictwa, zakreślając 30-dniowy termin na jej wydanie (k. 562). Opinia wpłynęła do sądu w dniu 15 marca 2022 r. (k. 564-574).

Na rozprawie w dniu 9 maja 2022 r. Sąd Rejonowy w Sosnowcu stwierdził swą niewłaściwość rzeczową i przekazał sprawę do Sądu Okręgowego w Katowicach, wskazując, że w uzyskanej opinii biegły z zakresu pożarnictwa jednoznacznie zakwalifikował zdarzenie z aktu oskarżenia z art. 163 § 1 pkt 1 k.k., a skoro poniósł śmierć jeden z lokatorów uzasadniona jest kwalifikacja z art. 163 i § 3 k.k. (k. 583-584). Postanowienie to zostało zaskarżone przez oskarżonego (k. 585). W wyniku rozpoznania zażalenia Sąd Okręgowy w Sosnowcu postanowieniem z dnia 8 lipca 2022 r. utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie, wskazując, że aktualny stan dowodów przekonuje o właściwości rzeczowej sądu okręgowego (k. 592v).

W dniu 18 lipca 2022 r. zarejestrowano sprawę w Sądzie Okręgowym Sosnowcu (k. 599), a w dniu 29 lipca 2022 r. wyznaczono termin posiedzenia wstępnego (k. 602). Odbyło się ono w dniu 8 września 2022 r. (k. 623), a w dniach 25 października 2022 r. i 22 listopada 2022 r. przeprowadzono dwa terminy rozprawy głównej.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Skarga nie zasługiwała na uwzględnienie.

Na wstępie należy zauważyć, że w myśl art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (tj.Dz.U.2018.75 ze zm., zwanej dalej ustawą o skardze) strona może wnieść skargę, jeżeli postępowanie w sprawie trwa dłużej niż jest to konieczne dla wyjaśnienia tych okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy (przewlekłość postępowania). Dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, stosownie do art. 2 ust. 2 ustawy o skardze, należy w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd w celu wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie. Dokonując tej oceny, uwzględnia się zaś łączny dotychczasowy czas postępowania od jego wszczęcia do chwili rozpoznania skargi, niezależnie od tego, na jakim etapie skarga została wniesiona, a także charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania.

Inaczej rzecz ujmując, z przewlekłością postępowania mamy do czynienia wtedy, gdy na skutek zaniechań ze strony organu odpowiedzialnego za jego tok, bądź też podejmowania przez niego czynności w sposób nieprawidłowy, trwa ono dłużej, niż to było konieczne, aby zostało zakończone. Ocena, czy doszło do przewlekłości postępowania, nie powinna więc ograniczać się wyłącznie do upływu czasu i subiektywnych odczuć skarżącego, lecz powinna być wypadkową czynników obiektywnych, a także uwzględniać czas niezbędny do podjęcia działań zmierzających do wydania orzeczenia kończącego postępowanie zgodnie z obowiązującymi przepisami, przewidującymi zachowanie określonych procedur. Nie każda zatem zwłoka świadczy o przewlekłości postępowania, a tylko zwłoka nieuzasadniona (zob. postanowienie SA w Krakowie z 02.09.2015 r., II S 18/15, LEX nr 1797142).

W judykaturze stwierdza się, iż ocena, czy postępowanie trwa dłużej niż to konieczne, dokonywana musi być na podstawie analizy charakteru przeprowadzanych czynności, jak i stanu faktycznego sprawy. Aby rozstrzygnąć, czy zwłoka w dokonaniu tej czynności jest nieuzasadniona, rozważyć należy nie tylko czasokres zaniechania jej dokonania, ale także konkretne realia sprawy i jej kontekst sytuacyjny (postanowienie SA we Wrocławiu z 30.07.2013 r., II S 21/13, Legalis nr 740523, LEX nr 1356721).

Ustawa statuująca instytucję skargi na przewlekłość postępowania nie określa przy tym wprost jaki okres oczekiwania na zakończenie postępowania przygotowawczego należy uznać za nieuzasadnioną zwłokę. W orzecznictwie podkreśla się, że zbędną zwłoką nie jest każdy upływ czasu, ale dopiero nadmierne odstępstwo od czasu zwykle koniecznego dla wykonania określonych czynności. Przewlekłość postępowania zachodzi wtedy tylko, gdy zwłoka w czynnościach jest nadmierna (rażąca) i nie znajduje uzasadnienia w obiektywnych okolicznościach sprawy (postanowienie SA w Krakowie z 23.11.2010 r., II S 28/10, LEX nr 783363). Ustalenie zaistnienia przewlekłości postępowania nie jest zależne jedynie od upływu czasu i subiektywnych odczuć skarżącego, lecz stanowi wypadkową czynników obiektywnych oraz czasu niezbędnego do podejmowania działań zgodnych z obowiązującymi przepisami przewidującymi prowadzenie określonych procedur. Przewlekłość jest pojęciem względnym, a zatem zawsze musi odnosić się do konkretnych realiów danych sprawy i przyjętego trybu postępowania (postanowienie SA w Katowicach z 04.12.2013 r., V S 83/13, LEX nr 1403730). Stwierdzenie zatem przewlekłości w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym przez prokuratora uwarunkowane jest oceną obiektywnej sprawności tego postępowania w indywidualnym układzie okoliczności faktycznych i prawnych.

Okoliczność, iż strona aktywnie, choć nie zawsze adekwatnie do swojej aktualnej sytuacji procesowej, korzysta z przysługujących jej uprawnień, które z kolei wymagają podjęcia przez sąd określonych, a niekiedy licznych, czynności, i faktycznie przedłużają czas trwania postępowania, w sposób oczywisty nie może obciążać sądu orzekającego w sprawie. Aby rozstrzygnąć zatem, czy zwłoka w dokonaniu czynności jest nieuzasadniona, należy rozważyć nie tylko okres zaniechania jej dokonania, ale także konkretne realia sprawy i jej kontekst sytuacyjny. Należy przy tym pamiętać, że czas trwania postępowania wyznaczany jest nie tylko poprzez czynności sądu, ale także przez aktywność stron (postanowienie SN z 25.11.2020 r., I NSP 163/20, LEX nr 3093349).

Analiza toku postępowania sądowego toczącego się przed Sądem Rejonowym w Sosnowcu sygn. akt IX K 751/20, a następnie przed Sądem Okręgowym w Sosnowcu sygn. akt IV K 84/22 dokonana przez pryzmat powyższych rozważań wskazuje, iż w sprawie nie doszło do przewlekłości w rozumieniu ustawy o skardze. Materiał dowodowy był bowiem systematycznie uzupełniany, a czynności procesowe sprawnie i sukcesywnie wykonywane w toku całego postępowania. Nie można tez pominąć, że jedną z obiektywnie występujących przeszkód, które wpłynęły na pewne wydłużenie trwania postępowania w sprawie było ogłoszenie w marcu 2020 roku stanu zagrożenia epidemiologicznego w kraju, co skutkowało czasowym ograniczeniem działalności Sądu Rejonowego w sosnowcu na podstawie zarządzeń jego Prezesa. Oczywiście Sąd Apelacyjny ma na uwadze, że pojawiły się okresy przerw w gromadzeniu materiału dowodowego, ale wynikało to wyłącznie z konieczności rozstrzygnięcia właściwości rzeczowej sądu. To zaś było nieodzowne, gdyż wydanie przez sąd niższego rzędu wyroku w sprawie należącej do właściwości sądu wyższego rzędu stanowiłoby bezwzględną przyczynę odwoławczą (art. 439 § 1 pkt 4 k.p.k.), co skutkowałoby uchyleniem takiego wyroku i powodowałaby przewlekłość postępowania. Prawidłowo więc Sąd Rejonowy baczył, aby koniecznie kwestię te wyjaśnić. Z wydawania postanowień o stwierdzeniu niewłaściwości rzeczowej nie można wyciągać wniosku o braku odpowiedniej aktywności organu prowadzącego postępowanie sądowe, ani nie świadczy to o opieszałości w podejmowaniu przez niego decyzji procesowych. Tej bowiem nie odnotowano.

Pokreślić należy, że skarga na przewlekłość postępowania nie może ograniczać się wyłącznie do zakwestionowaniu ogólnego czasu trwania postępowania, lecz powinna wskazywać określone czynności procesowe, których sąd nie podjął lub podjął z nieuzasadnioną zwłoką, bądź też dokonał wadliwie (postanowienie SN z 06.12.2017 r., III SPP 49/17, LEX nr 2418077). R. J. w swej skardze takowych w istocie nie wskazał. Podkreślenia wymaga, że skarżący nie przedstawił przekonywujących argumentów, uzasadniających uwzględnienie wniesionej przez niego skargi. W szczególności, nie sposób zgodzić się ze skarżącym, że czynności przeprowadzane przed Sądem Rejonowym w Sosnowcu w sprawie o sygn. akt IX K 751/20 były „tylko czynnościami pozornymi”, a Sąd ten „nie zrobił prawie nic w celu ustalenia prawdy”. Z kolei co do twierdzeń skarżącego, że po czterech latach od zdarzenia świadkowie mogą zasłaniać się niepamięcią, to chociaż nie można im odmówić racji, pamiętać należy, że właśnie Sąd Rejonowy w Sosnowcu przesłuchiwał większość z nich, a złożone zeznania będzie można w stosownym trybie ujawnić. Wypowiadając się w taki sposób, skarżący całkowicie pominął systematyczne przeprowadzanie dowodów w sprawie, z których Sąd Okręgowy również będzie mógł skorzystać po ich ujawnieniu w stosownym trybie. Zauważyć też należy, że oskarżony realizując swe prawa i składając zażalenia na owe postanowienia, też miał obiektywny wpływ na długość postępowania.

Na marginesie można zauważyć, że skarżący zdaje się zgłaszać zasadnicze pretensje nie tyle do toku postępowania w sprawie prowadzonej obecnie przez Sąd Okręgowy w Sosnowcu pod sygn. IV K 84/22, ile do regulacji z zakresu prawa karnego wykonawczego dotyczących statusu „osadzonego posiadającego czynności w toku”. Okoliczność ta nie może zaś być przedmiotem postępowania ze skargi o przewlekłość.

Podsumowując, ocena przedstawionego powyżej toku postępowania prowadzi do wniosku, że brak podstaw do przypisania mu znamion przewlekłości, jako że czynności w sprawie podejmowane były przez sąd na bieżąco i nie wystąpiły okresy nieuzasadnionej bezczynności. Tak Sąd Rejonowy, jak i Sąd Okręgowy, wydawały zarządzenia bez zwłoki, a terminy rozprawy były wyznaczane z odpowiednią częstotliwością. Kilkakrotne odroczenie rozprawy wynikało bądź z konieczności zbadania właściwości sądu, bądź z braku wcześniejszych, wolnych terminów. Mimo relatywnie niewielkiej objętości akt, stopień faktycznej i prawnej zawiłości sprawny nie był niski z uwagi na wątpliwości co do prawidłowej kwalifikacji prawnej jednego z czynów zarzucanych oskarżonemu. Wydawane postanowienia o stwierdzeniu niewłaściwości w istocie zmierzały do rozwiania wątpliwości w tym zakresie, co ostatecznie nastąpiło.

Skoro brak było podstaw do uznania, iż w analizowanej sprawie, na etapie postępowania przygotowawczego wystąpiła przewlekłość postępowania w rozumieniu ustawy o skardze, należało skargę oddalić na podstawie przepisu powołanego w części dyspozytywnej.

Z uwagi na trudną sytuację materialną wnioskodawcy, Sąd zwolnił go od ponoszenia kosztów postępowania, obciążając nimi Skarb Państwa.

SSA Marcin Ciepiela SSA Wiesław Kosowski SSA Piotr Pośpiech

ZARZĄDZENIE

1. o treści postanowienia poinformować:

- skarżącego ,

- Prezesa Sądu Okręgowego w Sosnowcu,

- Prezesa Sądu Rejonowego w Sosnowcu

2. akta zwrócić.

Katowice, dnia 29 listopada 2022 r.