Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

POSTANOWIENIE

Dnia 10 października 2023 roku

Sąd Apelacyjny w Katowicach w II Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący: SSA Robert Kirejew

Sędziowie: SA Marek Charuza (spr.)

SA Rafał Doros

Protokolant: Bożena Waniek

po rozpoznaniu skargi obrońcy podejrzanego M. L.

na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki

w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym przez IX Śląski Wydział Zamiejscowy Departamentu do Spraw Przestępczości Zorganizowanej i Korupcji Prokuratury Krajowej
w Katowicach o sygn. akt PK IX WZ Ds 54.2018

postanawia:

na podstawie art. 12 ust. 2 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (tj. Dz.U. z 2018 roku, poz. 75) stwierdzić, że w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym przez IX Śląski Wydział Zamiejscowy Departamentu do Spraw Przestępczości Zorganizowanej i Korupcji Prokuratury Krajowej w Katowicach, sygn. akt PK IX WZ Ds. 54.2018, nastąpiła przewlekłość postępowania, przez co naruszone zostało prawo podejrzanego M. L. do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki;

na podstawie art. 12 ust. 5 pkt 2 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (tj. Dz.U. z 2018 roku, poz. 75) zasądzić od Skarbu Państwa
– IX Śląskiego Wydziału Zamiejscowego Departamentu do Spraw Przestępczości Zorganizowanej i Korupcji Prokuratury Krajowej w Katowicach, na rzecz podejrzanego M. L. kwotę 6.000,00 złotych (sześć tysięcy złotych);

w pozostałym zakresie skargę oddalić;

na podstawie art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (tj. Dz.U. z 2018 roku, poz. 75) w zw. z art. 626 § 1 k.p.k. w zw. z § 14 ust 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1964). zasądzić do Skarbu Państwa – Prokuratury Regionalnej w Katowicach na rzecz M. L. kwotę 240,00 złotych (dwieście czterdzieści złotych), tytułem poniesionych wydatków z tytułu ustanowienia obrońcy w przedmiotowym postępowaniu;

na podstawie art. 17 ust. 3 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (tj. Dz.U. z 2018 roku, poz. 75) zwrócić M. L. uiszczoną opłatę od skargi w kwocie 200,00 złotych (dwieście złotych), a kosztami postępowania obciążyć Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

W dniu 14 września 2023 roku prokurator Prokuratury Krajowej przesłał do
tutejszego sądu skargę obrońcy podejrzanego M. L. na przewlekłość postępowania prowadzonego przez IX Śląski Wydział Zamiejscowy Departamentu do Spraw Przestępczości Zorganizowanej i Korupcji Prokuratury Krajowej w Katowicach pod sygn. akt PK IX WZ Ds 54.2018.

Obrońca wniósł o stwierdzenie przewlekłości oraz o wydanie prokuraturze polecenia podjęcia niezwłocznych czynności w sprawie, a także przyznanie podejrzanemu od Skarbu Państwa kwoty 20.000 zł oraz zasądzenie na rzecz podejrzanego kosztów postępowania skargowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Skarżący podnosił, że śledztwo w sprawie prowadzonej przez IX Śląski Wydział Zamiejscowy Departamentu do Spraw Przestępczości Zorganizowanej i Korupcji Prokuratury Krajowej w Katowicach pod sygn. akt PK IX WZ Ds 54.2018 dotyczy działania w okresie od kwietnia 2016 roku na terenie Polski i Niemiec zorganizowanej grupy przestępczej dokonującej przestępstw skarbowych,
podczas gdy M. L. zarzuca się popełnienie czynów z art. 239 § 1 k.k.
i art. 190 § 1 k.k., które to nie korespondują z głównym przedmiotem śledztwa. Dalej obrońca wskazywał, że zgodnie z art. 310 k.p.k. postępowanie przygotowawcze powinno zostać zakończone w terminie 3 miesięcy, a z niewiadomych przyczyn prokurator do dnia dzisiejszego nie zdecydował się wyłączyć wątku M. L. do odrębnego postępowania, mimo, że czynności w sprawie odnoszące się do M. L. zakończyły się faktycznie w 2020 roku. Ostatnie merytoryczne czynności w wątku M. L. miały być po raz ostatni przeprowadzone w grudniu 2020 roku. Obrońca podniósł, że w sprawie przesłuchano jedynych świadków oraz zabezpieczono nagranie,
a w zakresie czynów zarzucanych podejrzanemu M. L. brak jest kolejnych dowodów do przeprowadzenia. Wobec podejrzanego od grudnia 2020 roku stosowany był dozór policji do stycznia 2022 roku oraz zakaz opuszczania kraju, uchylony postanowieniem Sądu Rejonowego Katowice-Zachód w Katowicach na skutek zażalenia
z dnia 9 maja 2023 roku. Skarżący wskazywał, że Sąd Rejonowy rozstrzygając o zakazie opuszczania kraju podnosił, że od ponad 3 lat prowadzone w sprawie czynności nie dotyczą wątku M. L., a całe śledztwo powinno już zostać zakończone. Zdaniem obrońcy w tym stanie rzeczy złożenie skargi na przewlekłość stało się konieczne.
W konsekwencji zażądał przyznania od Skarbu Państwa na rzecz podejrzanego kwoty
20.000 złotych, a także o zobowiązanie prokuratora prowadzącego postępowanie przygotowawcze do podjęcia natychmiastowych czynności celem zakończenia postępowania przygotowawczego prowadzonego przeciwko M. L. Nadto wniósł
o zasądzenie od Skarbu Państwa kosztów niniejszego postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Wraz ze skargą prokurator przesłał odpowiedź z dnia 14 września 2023 roku, wnosząc o oddalenie skargi jako niezasadnej.

Prokurator podnosił, że w sprawie nie nastąpiło naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, a postępowanie zmierzające do wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie nie trwa dłużej niż to koniczne dla wyjaśnienia istotnych okoliczności faktycznych i prawnych. W uzasadnieniu prokurator przedstawił czego dotyczy śledztwo oraz o co podejrzany pozostaje M. L., a następnie podał jakie czynności przeprowadzono w wątku dotyczącym wymienionego podejrzanego. Prokurator wskazał, że postępowanie dotyczy wielu osób oraz wielu wątków i dotychczas wyłączono już do odrębnego postępowania materiały dotyczące ponad 100 osób. Dalej w odpowiedzi na skargę prokurator na blisko 60 stronach wymienił dotychczas przeprowadzone w sprawie czynności procesowe. Odnosząc się do wątku M. L. prokurator wskazał, że w sprawie koniecznym było pozyskanie opinii biegłych, co czyniło sprawę niezwykle skomplikowaną przedmiotowo, a nadto śledztwo utrudniał okres pandemiczny, a mimo to śledztwo toczyło się rytmicznie. Prokurator podniósł, że M. L. dysponuje telefonem, na którym znajdują się dowody mogące obciążyć A. S. i M. T., jednak podejrzany nadal nie przekazał go organom ścigania, przez co utrudnia postępowanie, co może stanowić przestępstwo z art. 236 k.k. Wskazano również
w odpowiedzi, że w dotychczasowym toku śledztwa nie zdołano ustalić osób uczestniczących w kierowaniu gróźb pod adresem A. S..

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Skarga obrońcy podejrzanego częściowo zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie zaznaczyć należy, że właściwość rzeczowa Sądu Apelacyjnego do rozpoznania niniejszej sprawy wynika z art. 4 ust. 5 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku
o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (tj. Dz.U. z 2018 roku, poz. 75). Sądem właściwym rzeczowo do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji byłby Sąd Okręgowy w Katowicach (art. 34 § 1 k.p.k.), a postępowanie dotyczy również czynów opisanych w art. 25 § 1 k.p.k. Bez znaczenia pozostaje, że po ewentualnym wyłączeniu sprawy podejrzanego M. L. właściwym byłby Sąd Rejonowy, albowiem obecnie sprawa traktowana jako całość podlegałaby rozpoznaniu przez Sąd Okręgowy.

Analiza przebiegu postępowania przygotowawczego w niniejszej sprawie uzasadnia przekonanie, że doszło do przewlekłości w rozumieniu ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (tj. Dz.U. z 2018 roku, poz. 75, dalej jako ustawa o skardze) z uwagi na nieuzasadnioną długotrwałość prowadzonych w śledztwie czynności.

Podkreślić należy, że skarga na przewlekłość może zostać uwzględniona wówczas, gdy postępowanie trwa dłużej, niż jest to konieczne dla wyjaśnienia okoliczności faktycznych i prawnych, istotnych dla załatwienia sprawy. Stan przewlekłości ma miejsce również wtedy, gdy podejmowane w postępowaniu czynności mają charakter nieefektywny lub pozorny. Jednocześnie przy dokonywaniu oceny, czy doszło do naruszenia prawa strony, trzeba mieć na uwadze terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze w celu zakończenia postępowania przygotowawczego. Winno się także wziąć pod uwagę łączny dotychczasowy czas postępowania od chwili jego wszczęcia do czasu rozpoznania skargi, charakter konkretnej sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony,
która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron,
a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania. Ocenie pod kątem przewlekłości podlega przebieg całego postępowania, od jego wszczęcia do prawomocnego zakończenia, niezależnie od tego, na jakim etapie postępowania skarga została wniesiona. Stwierdzenie przewlekłości w postępowaniu przygotowawczym, uwarunkowane jest oceną obiektywnej sprawności postępowania prokuratorskiego podjętego w indywidualnym układzie okoliczności faktycznych i prawnych. W przypadku uznania, że doszło do zwłoki
w wykonywaniu czynności istotne jest również stwierdzenie, iż była to zwłoka nieuzasadniona. Aby rozstrzygnąć, czy zwłoka w dokonaniu czynności jest nieuzasadniona, rozważyć należy nie tylko czasokres zaniechania jej dokonania, ale także konkretne realia sprawy i jej kontekst sytuacyjny ( vide: postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu
z dnia 30 lipca 2013 roku, sygn. akt II S 21/13, LEX nr 1356721).

Dobrze zorganizowany system prawny powinien dysponować narzędziami do rozpoznania w zasadzie każdej sprawy w rozsądnych terminach, nie dłuższych niż 3 lata w jednej instancji. Nadto, nawet jeśli w danej sprawie nie ma długotrwałych okresów bezczynności sądu, ale postępowanie organów przygotowawczych trwa latami i nie przynosi konkretnego efektu, mamy do czynienia z przewlekłością (vide: wyrok ETPCz w sprawie Szwagrun-Baurycza przeciwko Polsce z 24 października 2006 roku, skarga nr 41187/02).

Analiza toku postępowania przygotowawczego prowadzonego przez IX Śląski Wydział Zamiejscowy Departamentu do Spraw Przestępczości Zorganizowanej i Korupcji Prokuratury Krajowej w Katowicach pod sygn. akt PK IX WZ Ds. 54.2018 wskazuje, że
w sprawie przeciwko M. L. doszło do przewlekłości w rozumieniu ustawy o skardze. Z uwagi na obszerność materiału dowodowego zgromadzonego w całej sprawie nie jest celowe wskazywanie wszystkich wykonanych czynności procesowych, a jedynie dokonanie syntetycznej oceny przebiegu prowadzanego postępowania,
z wyszczególnieniem czynności procesowych dotyczących wątku skarżącego M. L..

Przedmiotowe postępowanie w 2018 roku zostało przejęte przez Prokuraturę Krajową od Prokuratury Regionalnej w Katowicach. Natomiast M. L. postępowanie zaczęło dotyczyć od 31 stycznia 2020 roku, kiedy to wydano wobec niego postanowienie o żądaniu wydania rzeczy. Następnie zatrzymano go, przedstawiono mu zarzuty, przesłuchano i poddano konfrontacji z M. P. – 3 lutego 2020 roku. W dniach
4 marca 2020 roku i 9 grudnia 2020 roku uzupełniająco przesłuchano podejrzanego.
Po 9 grudnia 2020 roku wszystkie czynności przeprowadzone przez Prokuraturę
w odniesieniu do M. L. dotyczyły li tylko rozstrzygnięć w przedmiocie stosowanych względem niego środków zapobiegawczych.

Sprawa w odniesieniu do całości dotyczy zorganizowanej grupy przestępczej mającej działajać na terenie Polski i Niemiec i dokonywać przestępstw skarbowych, a czynności zarzucane M. L. mają charakter marginalny, niezwiązany z głównym przedmiotem postępowania. Podejrzanemu nie zarzuca się udziału w grupie przestępczej, a od ponad 3 i pół roku zarzuty odnośnie podejrzanego dotyczą jedynie przestępstwa poplecznictwa i groźby, związanych z wpływaniem na osobowe źródła dowodowe
w niniejszej sprawie. Zatem słusznie obrońca podnosi, że zachodzą podstawy do wyłączenia wątku M. L. do odrębnego prowadzenia, tym bardziej, że od ponad 3 lat
w sprawie nie przeprowadzono żadnego nowego dowodu. Co prawda prokurator w swojej odpowiedzi przedstawił cały szereg czynności przeprowadzonych w sprawie przez ostatnie lata. Jednakże w zakresie odrębnego wątku dotyczącego M. L., sprowadzały się one tylko do przedstawionych powyżej, a czynności wymienione przez prokuratora czynności nie miały żadnego wpływu na wątek M. L.. Prokurator podał, że w sprawie koniecznym było przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego co utrudniło postępowanie, jednak należy zauważyć, że opinia biegłego odnośnie dyktafonu nie wpływała na sytuację procesową M. L., a dotyczyła innych podejrzanych. Bez znaczenia pozostaje przy tym, że w czasie trwania postępowania miejsce miała pandemia Sars-CoV-2, skoro już pod koniec 2020 roku w sprawie przeprowadzono wszystkie dowody w odniesieniu do M. L., i od tego czasu śledztwo z niezrozumiałych przyczyn jest przedłużane.

Prokurator wskazał, że chce uzyskać telefon od M. L., na którym dokonano rejestracji rozmów innych podejrzanych w sprawie, co ma mieć znaczenie w kontekście oceny zachowania podejrzanych M. P., A. S. i M. T.. Jednak jeśli prokurator uważa, że podejrzany obecnie swym zachowaniem utrudnia postępowanie (co spełniać może znamiona przestępstwa z art. 236 k.k.), to powinien przedstawić odpowiednie zarzuty. Te od lutego 2020 roku pozostają bez zmian, choć prokuratura w owym czasie dowiedziała się o istnieniu nagrań.. Również fakt, że prokuratura próbuję ustalić inne osoby biorące udział w kierowaniu gróźb pod adresem A. S., pozostaje bez znaczenia dla oceny przewlekłości postępowania względem M. L.. Od ponad 3 lat nie ustalono tych osób, w związku z czym kierując się zasadą rozpoznawania sprawy bez zbędnej zwłoki, prokurator powinien już przekazać wątek M. L. do odrębnego rozpoznania.

Należy podkreślić, że prokurator powinien skoncentrować wykonywane czynności oraz rozważyć sprawne merytoryczne zakończenie postępowania odnośnie M. L.. Sąd w niniejszym incydentalnym postępowaniu nie może wskazać sposobu, ani też kierunku merytorycznego zakończenia postępowania, a tym samym nie jest uprawniony, aby wkroczyć w autonomiczną sferę oceny faktycznej i prawnej, a jedynie zwraca uwagę na samą potrzebę bezzwłocznego zakończenia postępowania. Rozstrzygniecie o stwierdzeniu przewlekłości jest sygnałem o konieczność podjęcia merytorycznej decyzji w jak najkrótszym czasie. W szczególności w sprawach wielowątkowych, nadzorujący postępowanie prokurator powinien dążyć do koncentrowania czynności, bowiem bez takiego działania zakończenie tego typu postępowań w rozsądnym terminie jest wielce utrudnione. Trzeba pamiętać, że śledztwo jest dopiero pierwszym etapem postępowania, a ewentualnym jego rezultatem może być postępowanie przed sądem, na które także należy przewidywać odpowiedni czas. Podkreślić należy że, celem skargi jest przeciwdziałanie trwającej przewlekłości, zaś jej funkcją przede wszystkim wymuszenie nadania sprawie odpowiedniego, sprawnego biegu procesowego ( vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 czerwca 2012 roku, sygn. akt III SPP 21/12, LEX nr 1274992).

Z powyższych względów zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz M. L. kwotę 6.000 złotych.

Art. 12 ust. 4 ustawy o skardze określa wysokość sumy pieniężnej przyznanej przez sąd w granicach od 2.000,00 do 20.000,00 złotych, z tym, że wynosi ona nie mniej niż 500,00 złotych za każdy rok dotychczasowego trwania postępowania, niezależnie od tego, ilu etapów tego postępowania dotyczy.

M. L. postawiono zarzuty już ponad 3 i pół roku temu, tym samym zasadne będzie przyznanie mu kwoty 6.000,00 złotych, jako adekwatnej do stopnia oraz zakresu stwierdzonego naruszenia. Kwota ta winna zrekompensować podejrzanemu niedogodności i stan niepewności związany z nadmiernie przedłużającym się postępowaniem przygotowawczym i z długim czasem stosowania wobec niego środków zapobiegawczych. Brak było podstaw do przyznania sumy pieniężnej w żądanej wysokości 20.000,00 złotych. Wysokość przyznanej sumy pieniężnej odpowiadać musi okolicznościom faktycznym i prawnym sprawy. Suma ta winna więc uwzględniać takie okoliczności, jak czas trwania przewlekłości, przyczyny przewlekłości oraz wpływ strony na jej powstanie, a także charakter postępowania, w którym stwierdzono przewlekłość. Nie można zapominać też o celach postępowania skargowego, którymi są oddziaływanie na organ odpowiadający za przewlekłość postępowania oraz zapewnieniem stronie materialnej satysfakcji z tytułu naruszenia jej prawa do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie. W realiach sprawy uznać trzeba, że przyznana skarżącemu suma pieniężna realizuje te cele. Nadto stosownie do treści art. 17 ust. 3 ustawy o skardze, postanowiono o zwrocie uiszczonej przez skarżącego opłaty.

Mając zatem powyższe na uwadze, orzeczono jak na wstępie.

SSA Marek Charuza SSA Robert Kirejew SSA Rafał Doros

ZARZĄDZENIE

odpis postanowienia wraz z pouczeniem o jego prawomocności doręczyć skarżącemu oraz jego obrońcy;

odpis postanowienia wraz z pouczeniem o jego prawomocności i aktami sprawy niezwłocznie zwrócić Prokuraturze;

Katowice, dnia 10 października 2023 roku.