Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

POSTANOWIENIE

Dnia 11 czerwca 2024 roku

Sąd Apelacyjny w Katowicach II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący- sędzia: SA Gwidon Jaworski (spr.)

Sędziowie:SA Piotr Pośpiech

SA Wojciech Paluch

Protokolant: Jolanta Stańczak

po rozpoznaniu skargi M. P.

na naruszenie prawa oskarżonego do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki
w postępowaniu sądowym prowadzonym przed:

- Sądem Okręgowym w Katowicach, sygn. akt XVI K 26/10 oraz sygn. akt V K 35/23,

- Sądem Apelacyjnym w Katowicach, sygn. akt II AKa 537/19

na postawie art. 12 ust. 1, 2, 4, 5 pkt 1 oraz art. 17 ust. 3 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz.U. Nr 179, poz. 1843 ze zm.)

p o s t a n a w i a:

1.  stwierdzić, że w postępowaniu prowadzonym przed Sądem Okręgowym w Katowicach w sprawie o sygn. akt XVI K 26/10, w okresie od 28 stycznia 2010 r. do 8 października 2019 r., nastąpiła przewlekłość, przez co naruszone zostało prawo oskarżonego M. P. do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki;

2.  przyznać skarżącemu M. P. od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Katowicach - kwotę pieniężną w wysokości 15.000 zł (piętnaście tysięcy złotych);

3.  w pozostałym zakresie skargę oddalić;

4.  zwrócić skarżącemu uiszczoną opłatę od skargi w kwocie 200 zł (dwieście złotych), a kosztami postępowania obciążyć Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

Do Sądu Apelacyjnego w Katowicach w dniu 5 kwietnia 2024 roku wpłynęła skarga oskarżonego M. P. na przewlekłość postępowania sądowego prowadzonego przed Sądem Okręgowym w Katowicach pod sygn. akt XVI K 26/10 (obecna sygnatura akt: V K 35/23).

Skarżący wskazał, iż w jego ocenie nastąpiła przewlekłość postępowania w okresie, w którym toczyło się ono przez Sądem Okręgowym w Katowicach. W uzasadnieniu pisma, oskarżony podniósł, iż postępowanie – licząc do dnia sporządzenia skargi – trwa już 15 lat. W ocenie wymienionego, pomimo wielości czynów i sprawców objętych aktem oskarżenia, tak długi okres nie ma żadnego uzasadnienia. M. P. podkreślił, iż długotrwały tryb prowadzenia postępowania sądowego skomplikował jego sytuację rodzinną, utrudniał wykonywanie pracy zarobkowej, pogorszył sytuację materialną i naraził na dodatkowe koszty wynikające z konieczności podjęcia pracy poza granicami kraju.

W konsekwencji skarżący wniósł o stwierdzenie przewlekłości postępowania sądowego w sprawie sygn. XVI K 26/10, jak również o zasądzenie na jego rzecz kwoty 20.000 złotych, obciążenie Skarbu Państwa kosztami postępowania związanymi z postępowaniem wywołanym wniesieniem niniejszej skargi.

Sąd Apelacyjny ustalił następujący stan sprawy:

Akt oskarżenia w przedmiotowej sprawie został przesłany do Sądu Okręgowego w Gliwicach, gdzie w dniu 3 lipca 2009 roku zarejestrowano go w repetytorium pod sygn. akt IV K 123/09. Akta sprawy liczyły wówczas 36 tomów, dotyczyły 10 oskarżonych, którym łącznie postawiono 20 zarzutów. Postanowieniem z dnia 21 grudnia 2009 roku, Sąd Okręgowy w Gliwicach stwierdził swoją niewłaściwość miejscową i przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Katowicach.

Sprawa wpłynęła do Sądu Okręgowego w Katowicach w dniu 28 stycznia 2010 roku, gdzie w dniu 5 lutego 2010 roku zarejestrowano ją pod sygnaturą XVI K 26/10. Następnie, postanowieniem z dnia 18 października 2010 roku, Sąd Okręgowy w Katowicach zwrócił się do Sądu Apelacyjnego w Katowicach o przekazanie sprawy do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Gliwicach. W dniu 9 listopada 2010 roku, Sąd Apelacyjny w Katowicach nie uwzględnił powyższego wniosku (sygn. II AKo 179/10), a sprawa w dniu 12 listopada 2010 roku ponownie wpłynęła do Sądu Okręgowego w Katowicach.

W sprawie odbyły się następujące terminy rozprawy: 17 lutego 2011 r., 27 kwietnia 2011 r., 31 maja 2011 r., 8 września 2011 r., 19 stycznia 2012 r., 13 marca 2012 r., 18 kwietnia 2012 r., 9 maja 2012 r., 20 czerwca 2012 r., 18 września 2012 r., 2 października 2012 r., 6 listopada 2012 r., 5 grudnia 2012 r., 21 stycznia 2013 r., 26 lutego 2013 r., 4 kwietnia 2013 r., 7 maja 2013 r., 4 czerwca 2013 r., 27 sierpnia 2013 r., 24 września 2013 r., 29 października 2013 r., 3 kwietnia 2014 r., 11 czerwca 2014 r., 4 września 2014 r., 17 grudnia 2014 r., 14 stycznia 2015 r., 19 lutego 2015 r., 12 marca 2015 r., 18 czerwca 2015 r., 27 października 2015 r., 19 stycznia 2016 r., 9 marca 2016 r., 28 czerwca 2016 r., 10 sierpnia 2016 r., 14 września 2016 r., 12 października 2016 r., 26 października 2016 r.. Natomiast, nie odbyły się terminy wyznaczone na: 20 stycznia 2011 r. (urlop obrońcy), 24 marca 2011 r. (choroba obrońcy), 30 lipca 2011 r. (udział sędziego w Zgromadzeniu Ogólnym Sędziów), 13 lipca 2011 r., (urlop sędziego), 26 października 2011 r., 7 grudnia 2011 r. (choroba obrońcy), 27 marca 2012 r. (zasłabniecie sędziego), 31 maja 2012 r., (szkolenie sędziego), 23 kwietnia 2015 r. (choroba obrońcy), 22 maja 2015 r. (choroba sędziego), 24 listopada 2015 r., 15 grudnia 2015 r., (sporządzanie opinii przez biegłego), 19 kwietnia 2016 r., (sporządzanie przez biegłego opinii uzupełniającej), 9 listopada 2016 r., 22 listopada 2016 r., 15 grudnia 2016 r. (choroba sędziego).

Zarządzeniem Przewodniczącego XVI Wydziału Karnego z dnia 20 grudnia 2016 roku, z uwagi na zwolnienie lekarskie sędziego referenta oraz jego przejście z dniem 27 grudnia 2016 roku w stan spoczynku, przydzielił sprawę nowemu sędziemu referentowi. W konsekwencji, z uwagi na zmianę składu orzekającego, zaistniała koniczność prowadzenia przewodu sądowego od początku.

Rozprawa w niniejszej sprawie, po zmianie sędziego referenta, odbywała się w następujących terminach: 26 kwietnia 2017 r., 24 maja 2017 r., 7 czerwca 2017 r., 20 czerwca 2017 r., 6 września 2017 r., 13 września 2017 r., 3 października 2017 r., 17 stycznia 2018 r., 20 lutego 2018 r., 21 marca 2018 r., 22 maja 2018 r., 13 czerwca 2018 r., 12 września 2018 r., 9 października 2018 r., 23 października 2018 r., 5 grudnia 2018 r., 25 stycznia 2019 r.

Postępowanie przed Sądem Okręgowym w Katowicach zakończyło się wydaniem wyroku z dnia 8 lutego 2019 r., sygn. XVI K 26/10 w stosunku do oskarżonych: A. S., M. O., J. K., M. D., R. P., M. P., M. R., S. K. i B. B..

Akta w dniu 9 października 2019 roku wpłynęły do Sądu Apelacyjnego w Katowicach wraz z apelacjami stron i prokuratora. Wyrokiem z dnia 16 września 2020 roku, sygn. II AKa 537/19, częściowo uchylił wyrok sądu pierwszej instancji i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Katowicach do ponownego rozpoznania – w zakresie czynów zarzucanych wymienionym w punktach I., VII., VIII., IX., X., XII., XVI. i XX. oraz XI, XV i XIX – w tym, co do skarżącego M. P..

Akta sprawy liczące 55 tomów zostały zwrócone do Sądu Okręgowego w Katowicach w dniu 30 września 2020 roku. Następnie, sprawę zarejestrowano pod nową sygn. XXI K 140/20.

Terminy rozprawy odbyły się w dniach: 8 lutego 2021 r., 18 maja 2021 r., 9 czerwca 2021 r., 27 lipca 2021 r., 28 września 2021 r., 25 października 2021 r., 25 listopada 2021 r., 17 stycznia 2022 r., 14 marca 2022 r., 25 kwietnia 2022 r., 23 maja 2022 r., 20 lipca 2022 r., 7 września 2022 r., 15 grudnia 2022 roku. Z kolei, terminy rozprawy wyznaczone na dzień: 25 marca 2021 r. (urlop na żądanie sędziego), 13 kwietnia 2021 r. (wniosek obrońcy M. D.), 2 września 2021 r., (wniosek mediatora), 7 lutego 2022 r. (choroba sędziego), 29 listopada 2022 r. (choroba sędziego) – zostały zdjęte z wokandy.

W dniu 2 stycznia 2023 r., w związku z wejściem w życie z dniem 1 stycznia 2023 roku zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 grudnia 2022 r. w sprawie zniesienia niektórych wydziałów w sądach okręgowych (D. Urz. MS z 2022 r., poz. 211), znoszącego XXI Wydział Karny w Sądzie Okręgowym w Katowicach, sprawa została zarejestrowana pod nową sygnaturą akt, tj. V K 35/23 i pod nią kontynuowana.

Kolejne termin rozprawy odbyły się w dniach 23 lutego 2023 roku, 20 kwietnia 2023 r., 17 maja 2023 r., 19 czerwca 2023 r.

Natomiast w dniu 30 sierpnia 2023 roku zamknięto przewód sądowy, odebrano głosy od części stron – prokuratora, pełnomocnika oskarżycieli posiłkowych oraz obrońców oskarżonych A. S., J. K. i M. D. – po czym odroczono termin rozprawy do dnia 30 października 2023 roku, z powodu zaplanowanej nieobecności sędziego. Rozprawa nie była jednak kontynuowana – termin wyznaczony na 30 października 2023 r. zdjęto z wokandy, z uwagi na chorobę sędziego referenta. Kolejny termin został wyznaczony na dzień 30 stycznia 2024 roku, który także się nie odbył – z powodu nieobecności chorobowej sędziego. Nowy termin rozprawy wyznaczono na dzień 3 kwietnia 2024 roku.

Na rozprawie w dniu 3 kwietnia 2024 roku, Sąd Okręgowy postanowił odroczoną rozprawę prowadzić w dalszym ciągu, bowiem jego skład nie uległ zmianie i niecelowym byłoby prowadzenie rozprawy od początku, a nadto – kontynuował odbieranie mów końcowych. Swoje stanowiska przedstawili obrońcy oskarżonych M. P., R. P. i S. K.. Rozprawę przerwano do dnia 29 kwietnia 2024 roku.

Podczas rozprawy w dniu 29 kwietnia 2024 roku sąd kontynuował odbieranie mów końcowych – swoje stanowisko wyraziła obrońca oskarżonego B. B., ponownie zabrał też głos prokurator. Odroczono wydanie wyroku na dzień 13 maja 2024 roku.

W dniu 13 maja 2024 roku Sąd Okręgowy w Katowicach wydał nieprawomocny wyrok w sprawie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Sąd Apelacyjny, rozpoznając skargę M. P. na naruszenie jego prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki w postępowaniu sądowym, doszedł do przekonania, że prawo to zostało naruszone w okresie procedowania przed Sądem Okręgowym w Katowicach pod sygnaturą XVI K 26/10 - od dnia 28 stycznia 2010 roku do dnia 8 października 2019 roku, tj. do momentu ukończenia postępowania międzyinstancyjnego i przesłania akt do Sądu Apelacyjnego w Katowicach.

Zgodnie z treścią art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki ( dalej: ustawa o skardze), za przewlekłość postępowania uznaje się sytuację, w której postępowanie zmierzające do wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie trwa dłużej, niż to konieczne dla wyjaśnienia istotnych okoliczności faktycznych i prawnych. Natomiast, zgodnie z art. 2 ust. 2 cyt. ustawy - dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, należy w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd, w celu wydania w sprawie rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie albo czynności podjętych przez prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze w celu zakończenia postępowania przygotowawczego lub czynności podjętych przez sąd lub komornika sądowego w celu przeprowadzenia i zakończenia sprawy egzekucyjnej albo innej sprawy dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego.

Dokonując oceny uwzględnia się łączny dotychczasowy czas postępowania od jego wszczęcia do chwili rozpoznania skargi, niezależnie od tego, na jakim etapie skarga została wniesiona, a także charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania (por. postanowienie SN z 16.04.2024 r., I NSP 80/24, LEX nr 3715361).

Ze względu na okoliczność, iż M. P. w piśmie stanowiącym skargę na przewlekłość nie domaga się stwierdzenia przewlekłości postępowania toczącego się przed Sądem Okręgowym w Gliwicach pod sygn. akt IV K 123/09, a także przed Sądem Apelacyjnym w Katowicach pod sygn. akt II AKa 537/19 – nie ma potrzeby szczegółowego omawiania sprawności procesu na tych etapach, a wystarczy wskazać, że – w ocenie Sadu Apelacyjnego – w tych okresach nie doszło do naruszenia prawa M. P. do rozpoznania niniejszej sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki.

Sąd Apelacyjny nie dopatrzył się nadto przewlekłości w aktualnie postępowaniu prowadzonym przez Sąd Okręgowy w Katowicach pod sygn. akt XXI K 140/20 (obecnie sygn. akt V K 35/23) – po częściowym uchyleniu przez Sąd Apelacyjny w Katowicach wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 8 lutego 2019 roku, sygn. akt XVI K 26/10 i przekazaniu sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania. Postępowanie zakończyło się w dniu 13 maja 2024 roku wydaniem nieprawomocnego wyroku. W konsekwencji, skargę na postępowanie w tym zakresie należało oddalić, czemu Sąd Apelacyjny dał wyraz w punkcie 3 niniejszego postanowienia.

Żądanie M. P. okazało się w zasadne w zakresie postępowania przed Sądem Okręgowym w Katowicach, prowadzonym pod sygn. akt XVI K 26/10. Z przytoczonego wyżej przebiegu długotrwałego postępowania głównego, prowadzonego przez Sąd Okręgowy w Katowicach, które zakończyło się wydaniem wyroku między innymi w stosunku do oskarżonego M. P., w dniu 8 lutego 2019 roku (częściowo uchylonego przez sąd odwoławczy) – wynika, iż pomimo szeregu czynności procesowych zrealizowanych w tym postępowaniu oraz faktu, ich wydłużenia w czasie, na skutek okoliczności, także niezależnych od sądu (m.in. niestawiennictwo na rozprawie świadków, usprawiedliwione niestawiennictwo oskarżonych oraz ich obrońców, brak dowodu doręczenia wezwań na rozprawę oskarżonym, zdarzenia losowe dotyczące sędziego) – postępowanie prowadzone w przedmiotowej sprawie, jako trwające 10 lat (licząc od dnia 29 stycznia 2010 roku, tj. od wpływu sprawy do Sądu Okręgowego w Katowicach – do czasu przesłania akt sprawy do Sądu Apelacyjnego w Katowicach w dniu 8 października 2019 roku) – musi zostać uznane za przewlekłe.

Dokonując całościowej oceny biegu postępowania toczącego się pod sygn. XVI K 26/10 przed sądem I instancji, w tym sposób procedowania sądu w sprawie, Sąd rozpoznający niniejszą skargę uznał, że doszło w nim do przewlekłości, związanej z niewłaściwą organizacją pracy na niektórych jej etapach, w konsekwencji czego postępowanie trwało dłużej niż było to konieczne dla wyjaśnienia okoliczności faktycznych i prawnych, istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy.

Kryterium wyjściowym oceny sprawności każdego postępowania musi być czas, przez który jest ono prowadzone. Co istotne, długotrwałość toczącego się postępowania stwarza wręcz domniemanie jego przewlekłości. Obalić może go jedynie wykazanie, że zwłoka w zakończeniu postępowania była konieczna dla wyjaśnienia okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Brak jest jednak podstaw dla uznania, aby sytuacja taka zachodziła w niniejszej sprawie. Sprawa, której skarga dotyczy, jakkolwiek charakteryzuje się pewnym stopniem skomplikowania, nie jest na tyle obszerna pod względem podmiotowym, aby jej rozpoznanie musiało być aż tak długotrwałe. Mając na uwadze, że czyny opisane w akcie oskarżenia miały mieć miejsce w latach 2001-2004, a akt oskarżenia wpłynął do Sądu Okręgowego w Gliwicach w dniu 3 lipca 2009 r., należy tak prowadzić postępowanie sądowe, aby zakończenie sprawy nastąpiło jak najszybciej.

Równocześnie należy uznać, iż choroba sędziego referenta i przejście w stan spoczynku, a w konsekwencji konieczność przekazania sprawy innemu sędziemu do prowadzenia od początku jest zdarzeniem losowym, za które to odpowiedzialność ponosi Skarb Państwa.

W takiej sytuacji uznać trzeba, że doszło do naruszenia prawa M. P. do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki.

Z przedstawionej powyżej analizy akt sprawy należy wyprowadzić wniosek, iż Sąd Okręgowy w Katowicach na etapie postępowania pod sygn. akt XVI K 26/10, we wskazanych wyżej okresach, nie uczynił wystarczających starań, aby rozpoznać sprawę efektywnie, a także by rozpiętości czasowe między poszczególnymi czynnościami procesowymi nie były nadmierne.

Z tych też względów Sąd Apelacyjny, stosownie do art. 12 ust. 4 ustawy o skardze, uwzględniając stopień skomplikowania badanej sprawy, zakres zgromadzonego materiału dowodowego, jej charakter i czas trwania przewlekłości, a nadto czas trwania postępowania oraz wskazania Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w tym zakresie, przyznał na rzecz oskarżonego M. P. od Skarbu Państwa (od Sądu Okręgowego w Katowicach) kwotę 15.000 złotych. Zgodnie bowiem ze wskazaną normą, uwzględniając skargę, sąd na żądanie strony przyznaje od Skarbu Państwa sumę pieniężną w wysokości od 2.000 – 20.000 złotych, przy czym wysokość sumy pieniężnej wynosi nie mniej niż 500 złotych za każdy rok dotychczasowego trwania postępowania, niezależnie od tego, ilu etapów postępowania dotyczy stwierdzona przewlekłość postępowania. Jednocześnie – w ocenie Sądu Apelacyjnego – kwota zawnioskowana przez skarżącego w wysokości 20.000 złotych, przy uwzględnieniu naprowadzonych powyżej okoliczności, byłaby nadmierna. W rezultacie, mając na uwadze 15 lat trwania postępowania w niniejszej sprawie, przy uznaniu, że brak jest podstaw do przyznania sumy pieniężnej wyższej niż 1.000 złotych za każdy rok trwania tego postępowania, należało uznać, że wyliczona w ten sposób kwota pieniężna tytułem przewlekłości postępowania jest zasadna i adekwatna do stopnia oraz zakresu stwierdzonego naruszenia.

Zgodnie z art. 17 ust. 3 ustawy o skardze, rozstrzygnięto o zwrocie uiszczonej przez skazanego opłaty w kwocie 200 złotych.

Mając na uwadze naprowadzone wyżej okoliczności i ich ocenę, Sąd Apelacyjny postanowił jak na wstępie.

SSA Piotr Pośpiech SSA Gwidon Jaworski SSA Wojciech Paluch

ZARZĄDZENIE

- odpis postanowienia z pouczeniem o prawomocności doręczyć wnioskodawcy oraz pozostałym stronom, w tym Prezesowi Sądu Okręgowego,

- akta zwrócić Sądu Okręgowemu w Katowicach celem wykonania.

Katowice, dnia 11 czerwca 2024r.