Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

POSTANOWIENIE

Dnia 7 lipca 2020 roku

Sąd Apelacyjny w Katowicach Wydział II Karny w składzie:

Przewodniczący: sędzia SA Marcin Ciepiela

Protokolant: Kamil Klupś

przy udziale Prokuratora Prokuratury Regionalnej w Katowicach Krzysztofa Urgacza

po rozpoznaniu w sprawie A. N.

zażalenia wniesionego przez obrońcę skazanego

na zarządzenie Przewodniczącego VIII Wydziału Penitencjarnego Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 8 kwietnia 2020 r., sygn. akt VIII Kow 4770/19

w przedmiocie pozostawienia bez rozpoznania wniosku obrońcy skazanego o udzielenie przerwy w karze

na podstawie art. 437 § 1 i 2 k.p.k. w zw. z art. 466 § 1 k.p.k. w zw. z art. 1 § 2 k.k.w.

postanawia

uchylić zaskarżone zarządzenie i przekazać sprawę Sądowi Okręgowemu w Katowicach do merytorycznego rozpoznania.

UZASADNIENIE

Zażalenie obrońcy skazanego musiało skutkować uchyleniem zaskarżonego zarządzenia, chociaż nie z przyczyn podniesionych przez skarżącego.

Analiza akt sprawy pozwoliła sądowi odwoławczemu na ustalenie następującego stanu faktycznego. Postanowieniem z dnia 8 lipca 2019 r., sygn. akt VIII Kow 2146/18, Sąd Okręgowy w Katowicach odmówił skazanemu A. N. dalszej przerwy w odbywaniu kar pozbawienia wolności z uwagi na brak ważnych względów rodzinnych (k. 293). Na skutek zażalenia obrońcy skazanego sprawę rozpoznał tut. Sąd Apelacyjny, który postanowieniem z dnia 29 października 2019 r. uchylił wymienione rozstrzygnięcie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania, wskazując na konieczność dopuszczenia dowodu z opinii psychiatry i psychologa na okoliczność stanu zdrowia syna A. N. w celu ustalenia, czy w aktualnym stanie zdrowia psychicznego może on prowadzić samodzielną egzystencję i terapię adaptacyjną oraz czy aktualnie i w jakim okresie w przyszłości izolacja skazanego spowoduje lub może spowodować nieodwracalne skutki zdrowotne, bądź uniemożliwiające powrót do równowagi psychicznej E. N. (k. 333). Sprawa została ponownie zarejestrowana w Sądzie Okręgowym w Katowicach pod sygn. akt VIII Kow 4770/19. Na posiedzeniu w dniu 20 lutego 2020 r. sąd zwrócił się do obrońcy skazanego o przedłożenie pisemnej zgody względnie odmowy poddania się badaniu psychiatrycznemu i psychologicznemu przez E. N. w terminie 14 dni (k. 374), które to zostało doręczone obrońcy dnia 6 marca 2020 r. (k. 381). Zarządzeniem z dnia 8 kwietnia 2020 r., z powołaniem art. 120 § 2 k.p.k. w zw. z art. 1 § 2 k.k.w., Przewodniczący VIII Wydziału Penitencjarnego i Nadzoru nad Wykonywaniem Orzeczeń Sądu Okręgowego w Katowicach pozostawił bez rozpoznania wniosek obrońcy o udzielenie A. N. dalszej przerwy w karze, powołując się na to, że obrońca nie uzupełnił braku formalnego tegoż wniosku i nie złożył w zakreślonym terminie powyższego oświadczenia.

Abstrahując od argumentacji przedstawionej w zażaleniu, zaskarżone zarządzenie nie mogło się ostać, gdyż nie było podstaw prawnych do jego wydania.

Przede wszystkim, podkreślić należy, iż na podstawie art. 120 § 2 k.p.k., w razie nieuzupełnienia braków formalnych pisma procesowego (mimo wezwania do ich usunięcia w terminie 7 dni) pismo uznaje się za bezskuteczne, o czym należy pouczyć przy doręczeniu wezwania. Tymczasem, w realiach sprawy, nie tylko, że nie pouczono o takim rygorze osoby, która wniosła pismo, ale i nie uznano pisma za bezskuteczne, lecz wniosek strony pozostawiono bez rozpoznania.

W kontekście zastosowanego w postępowaniu pierwszoinstancyjnym trybu postępowania warto wskazać, że braki pisma wskazane w art. 119 k.p.k. lub przepisach szczególnych mają mieć taki charakter, by bez ich usunięcia nie było możliwe nadanie pismu biegu. Tym samym ujawnienie braku, który nie uniemożliwia nadania pismu biegu, nie powoduje konieczności sięgania po instytucję z art. 120 k.p.k., a wykorzystanie jej w takim układzie procesowym nie będzie mogło wywołać negatywnych konsekwencji w postaci konieczności uznania pisma za bezskuteczne (zob. M. Kurowski, Komentarz do art. 120 k.p.k., teza 2 [w:] Kodeks postępowania karnego. Tom I. Komentarz aktualizowany, pod red. D. Świeckiego, LEX/el., 2020). W realiach niniejszej sprawy trudno uznać, że brak dokumentu, o który zwrócono się w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, uniemożliwia rozpoznanie wniosku inicjującego postępowanie. Wszak, bieg wnioskowi o przerwę w odbywaniu przez skazanego kary pozbawienia wolności, datowanemu na 27.04.2018 r., został nadany ponad dwa lata temu.

W tym miejscu należy zwrócić uwagę, że zastosowany w postępowaniu pierwszoinstancyjnym tryb usunięcia braków był wadliwy z uwagi na charakter niniejszego postępowania, tj. wykonawczego, a nie rozpoznawczego. W judykaturze trafnie wszak wskazuje się, że nieuzupełnienie wniosku o udzielenie na podstawie art. 153 § 1 k.k.w. przerwy w odbywaniu kary pozbawienia wolności o dokumenty w postaci zaświadczenia o aktualnym stanie zdrowia powinno spotkać się z reakcją procesową w postaci postanowienia o pozostawieniu wniosku bez rozpoznania w oparciu o art. 19 § 3 k.k.w., nie zaś uznania zarządzeniem pisma za bezskuteczne na podstawie art. 120 § 1 k.p.k. (por. postanowienie SA w Katowicach z 10.04.2018 r., II AKz 434/18, Biul.SAKa 2018/2/29-30, Prok.i Pr.-wkł. 2019/1/29, KZS 2018/11/89).

Zgodnie z art. 19 § 3 k.k.w. składający wniosek jest obowiązany do uzasadnienia zawartych w nim żądań w stopniu umożliwiającym jego rozpoznanie, w szczególności do dołączenia odpowiednich dokumentów, zaś w przypadku niewykonania tego obowiązku można pozostawić wniosek bez rozpoznania. W piśmiennictwie wskazuje się, że nieuzasadnienie zawartych we wniosku żądań oraz niewskazanie dowodów na ich poparcie jest brakiem formalnym wniosku, a ewentualną decyzję w przedmiocie pozostawienia go bez rozpoznania powinno poprzedzać wezwanie do usunięcia tego braku w trybie art. 120 § 1 k.p.k. w zw. z art. 1 § 2 k.k.w. (K. Postulski, Komentarz do art. 19 k.k.w., teza 12 [w:] K. Postulski, Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, wyd. IV, WKP 2017).

Jednak, zdaniem Sądu Apelacyjnego, w realiach sprawy również ten tryb – w odniesieniu do pisemnej zgody względnie jej odmowy na poddanie się przez syna skazanego badaniu psychiatrycznemu i psychologicznemu – nie powinien znaleźć zastosowania.

Na wstępie wywodów w tym zakresie przypomnieć należy, że pozostawienie wniosku bez rozpoznania w trybie art. 19 § 3 zd. 2 k.k.w. jest fakultatywne i wymaga formy postanowienia sądu właściwego do rozpoznania wniosku (tak też K. Postulski, Komentarz do art. 19 k.k.w., teza 11 [w:] K. Postulski, Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, wyd. IV, WKP 2017). Sąd penitencjarny nie ma więc obowiązku tak postąpić.

W doktrynie zauważa się, że brak należytego udokumentowania nie będzie mógł skutkować pozostawieniem wniosku bez rozpoznania w sytuacji, gdy sam charakter wniosku uniemożliwia jego udokumentowanie przez skazanego (np. przez przedstawienie opinii biegłych itp.), gdyż w takiej sytuacji konieczne będzie podjęcie przez Sąd działań z urzędu (K. Postulski, Komentarz do art. 19 k.k.w., teza 11 [w:] K. Postulski, Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, wyd. IV, WKP 2017)

W ocenie Sądu Apelacyjnego, pozostawieniu wniosku bez rozpoznania w trybie art. 19 § 3 k.k.w. przeciwstawiać się może etap, na którym znajduje się rozpoznanie sprawy. Taka sytuacja zachodzić będzie w szczególności wówczas, gdy postępowanie toczy się w wyniku przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, a jednym ze wskazań sądu odwoławczego co do dalszego postępowania jest uzyskanie opinii biegłych. Sąd ponownie rozpoznający sprawę winien wówczas podjąć również z urzędu wszelkie działania zmierzające do uzyskania takiej opinii, a w razie wykazania niemożności jej uzyskania, podjąć decyzję merytoryczną.

Niestety, nie postąpił tak dotychczas sąd penitencjarny, mimo że niniejsze postępowanie toczy się już od dłuższego czasu, a w jego toku zostało wydane orzeczenie o charakterze kasatoryjnym. Skoro podczas poprzedniego rozpoznania sprawy w postępowaniu odwoławczym tut. Sąd Apelacyjny wskazał na konieczność dopuszczenia dowodu z opinii psychiatry i psychologa na okoliczność stanu zdrowia syna skazanego, to działania w tym zakresie (a zatem również uzyskania uprzedniej zgody wymienionego na takie badanie), obciążały nie tylko obrońcę. W tym wypadku sąd I instancji powinien z urzędu podjąć próby uzyskania od syna skazanego takiej zgody, bądź jej odmowy. Wszak o podobną zgodę (dostrzegając różnice między tymi sytuacjami), przed uzyskaniem przez syna skazanego pełnoletniości, Sąd Okręgowy zwracał się uprzednio do matki E. N. (k. 259), a nie zobowiązywał do tego obrońcy skazanego lub jego samego.

Stąd, stwierdzenie na etapie postępowania, na którym wydano zaskarżone zarządzenie, że wniosek obrońcy o udzielenie dalszej przerwy w karze obarczony był brakami natury formalnej, jawi się jako oderwane od realiów sprawy.

W ocenie sądu odwoławczego, wezwanie obrońcy skazanego do przedstawienia pisemnej zgody względnie odmowy poddania się badaniu psychiatrycznemu i psychologicznemu przez syna skazanego błędnie potraktowane zostało jako wezwanie do uzupełnienia braków formalnych wniosku o udzielenie przerwy. Zauważyć należy, że tak zinterpretowano owo pismo w postępowaniu pierwszoinstancyjnym następczo, gdyż treść pisma z k. 375 nie wskazuje, aby stanowiło ono wezwanie do uzupełnienia braków formalnych oraz nie opatrzono go jakimkolwiek rygorem. Zresztą, jak wyżej wykazano, wspomniany brak nie uniemożliwiał, lecz jedynie utrudniał rozpoznanie sprawy.

Podsumowując, uznać trzeba, że działania warunkujące pozyskanie opinii (w tym zgody syna skazanego na poddanie go badaniu poprzedzającemu jej wydanie), powinny obciążać sąd penitencjarny, zwłaszcza, że do ich podjęcia został on zobowiązany wspomnianym wyżej postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 29 października 2019 r.

Wobec wadliwości zaskarżonego zarządzenia i niemożliwości wydania orzeczenia reformatoryjnego, konieczne stało się uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Katowicach do merytorycznego rozpoznania. W jego toku należy wykonać wskazania zawarte w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 29 października 2019 r., sygn. akt II AKzw 1427/19 (k. 333), które zachowują aktualność. Będzie to ułatwione, skoro do wniesionego zażalenia skarżący dołączył zgodę E. N. na poddanie się badaniom przez biegłego psychologa i psychiatrę (k. 398).

ZARZĄDZENIE

- o treści postanowienia powiadomić skazanego (z pouczeniem o prawomocności) i obrońcę,

- akta zwrócić.

Katowice, dnia 7 lipca 2020 r.