Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

POSTANOWIENIE

Dnia 11 marca 2025 roku

Sąd Apelacyjny w Katowicach w Wydziale II Karnym w składzie:

Przewodniczący: sędzia SA Małgorzata Niementowska

Protokolant: Iwona Olszówka

przy udziale prokuratora Prokuratury Regionalnej w Katowicach Marka Ciosia

po rozpoznaniu w sprawie R. J.

zażalenia złożonego przez skazanego

na postanowienie Sądu Okręgowego w Częstochowie

z dnia 29 stycznia 2025 roku sygn. akt III Kow 26/25

w przedmiocie umorzenia postępowania wykonawczego

na podstawie art. 437 § 2 k.p.k. w zw. z art. 1 § 2 k.k.w.

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę do merytorycznego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Częstochowie.

UZASADNIENIE

Zażalenie skazanego zasługiwało na uwzględnienie.

Kontrola instancyjna zaskarżonego postanowienia potwierdziła, że zostało ono wydane z obrazą przepisu art. 4 § 1 k.k. w zw. z art. 1 § 2 k.k.w., polegającą na zastosowaniu przepisu art. 78 § 3 k.k. w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 października 2023 roku, czego rezultatem było umorzenie postępowania zainicjowanego wnioskiem R. J. o udzielenie mu warunkowego przedterminowego zwolnienia z kary dożywotniego pozbawienia wolności orzeczonej wyrokiem Sądu Okręgowego w Kaliszu z dnia 10 września 1999 roku, sygn. akt III K 38/99.

W ocenie Sądu Apelacyjnego rację ma skarżący, iż w rozpoznawanej sprawie zastosowanie winien znaleźć art. 78 § 3 k.k. w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 września 2023 roku, a więc przed jego zmianą dokonaną na mocy art. 1 pkt 26 ustawy z dnia 7 lipca 2022 roku o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2022.2600; dalej: ustawa zmieniająca). Nie budzi żadnych wątpliwości, że skazany dopuścił się przypisanego mu przestępstwa, za które orzeczono wobec niego aktualnie wykonywaną karę dożywotniego pozbawienia wolności, przed wejściem w życie w/w ustawy zmieniającej. Uprzednie brzmienie art. 78 § 3 k.k., obowiązujące od wejścia w życie ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku - Kodeks karny, do dnia 30 września 2023 roku, pozwalało warunkowo zwolnić skazanego na karę dożywotniego pozbawienia wolności, po odbyciu przez niego 25 lat kary. W aktualnym brzmieniu wymienionego przepisu, okres ten wydłużono do 30 lat. O ile zatem sąd I instancji słusznie dostrzegł, że w obecnym stanie prawnym, skazany nie nabył jeszcze uprawnień do ubiegania się o warunkowe przedterminowe zwolnienie, tak zaniechał zbadania jego sytuacji przez pryzmat intertemporalnej reguły gwarancyjnej z art. 4 § 1 k.k., co w konsekwencji musi dokonać sąd odwoławczy.

Nie ulega wątpliwości, że art. 78 § 3 k.k. ma charakter materialnoprawny. Przy jego stosowaniu, w pełni swoją aktualność zachowuje więc zasada określona w art. 4 § 1 k.k., a która stanowi, że jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy. Tymczasem na gruncie badanej sprawy nie budzi wątpliwości, że art. 78 § 3 k.k. w brzmieniu obowiązującym poprzednio, a więc do dnia 30 września 2023 roku, był dla R. J. względniejszy, albowiem zgodnie z jego treścią, skazany nabywał prawo do ubiegania się o warunkowe przedterminowe zwolnienie z dniem 15 listopada 2023 roku.

Sąd Apelacyjny ma w polu widzenia, że art. 23 ustawy zmieniającej stanowi, iż w sprawach, w których przed dniem wejścia w życie tej ustawy kara pozbawienia wolności nie została wykonana, do osób warunkowo zwolnionych oraz osób odbywających karę pozbawienia wolności stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 1 (a więc Kodeksu karnego) o warunkowym zwolnieniu w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą. Tym niemniej podkreślić trzeba, że cytowany przepis przejściowy nie może wyłączać zastosowania art. 4 § 1 k.k. w przedmiotowej sprawie. Zastosowanie w sprawie R. J. aktualnie obowiązującego brzmienia art. 78 § 3 k.k. prowadziłoby bowiem do niedopuszczalnej w demokratycznym państwie prawa sytuacji, w której skazany byłby sądzony na podstawie przepisów surowszych, niż te obowiązujące w dacie czynu. Takiemu rozwiązaniu sprzeciwiają się art. 42 ust. 1 i art. 2 Konstytucji RP oraz art. 7 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 roku (Dz.U.1993.61.284).

Nie budzi co prawda wątpliwości sądu odwoławczego, że norma wyrażona w art. 4 § 1 k.k. nie ma charakteru absolutnego, na co słusznie wskazuje się w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 2024 roku, sygn. akt IV KK 341/23, OSNK 2024/4/21). Tym niemniej wyłączenie jej stosowania może mieć miejsce jedynie wtedy, gdy ustawodawca poprzez przepis przejściowy zakazuje stosowania wstecz nowej ustawy, która jest dla sprawcy korzystniejsza. Z kolei zakaz stosowania ustawy względniejszej, obowiązującej w dacie czynu, sprzeczny jest z jedną z kardynalnych zasad prawa karnego, a mianowicie lex severior retro non agit, wyrażonej wprost w art. 4 § 1 k.k., a którą wywieść można również z przywołanych wyżej przepisów konstytucyjnych i konwencyjnych.

Tym samym, zdaniem Sądu Apelacyjnego, ustalenia odnośnie tego, że R. J. nie nabył jeszcze uprawnień do ubiegania się o warunkowe zwolnienie były błędne, albowiem dokonano ich z obrazą art. 4 § 1 k.k. Tym samym należało zaskarżone postanowienie uchylić, a sprawę przekazać do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Częstochowie, który winien wniosek merytorycznie rozpoznać, oczywiście jeżeli nie jest on obarczony innymi brakami (np. fiskalnymi), które nie zostaną prawidłowo usunięte. Jednocześnie sąd odwoławczy nie bada w niniejszym postępowaniu, czy zachodzą materialne przesłanki do warunkowego zwolnienia R. J..

Mając zatem powyższe na uwadze, orzeczono jak na wstępie.

ZARZĄDZENIE

1.  odpis postanowienia doręczyć skazanemu z informacją o prawomocności,

2.  zwrócić akta sprawy.

Katowice, dnia 11 marca 2025 r.