Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

POSTANOWIENIE

Dnia 10 października 2023 roku

Sąd Apelacyjny w Katowicach II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: sędzia S.A. Robert Kirejew

Protokolant: Bożena Waniek

w sprawie obywatela Ukrainy O. P. (O. P.)

ściganego za popełnienie przestępstw z art. 27 § 3, art. 28 § 3, art. 263 § 1, art. 263-1 § 3 ukraińskiego Kodeksu karnego

po rozpoznaniu zażalenia wniesionego przez obrońcę ściganego

na postanowienie Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 25 sierpnia 2023 roku, sygn. akt IV Kop 60/23

w przedmiocie stwierdzenia prawnej dopuszczalności wydania osoby ściganej w celu przeprowadzenia przeciwko niej postępowania karnego oraz przedłużenia stosowania tymczasowego aresztowania

postanawia

na podstawie art. 437 § 1 k.p.k. utrzymać w mocy zaskarżone postanowienie;

na podstawie art. 626 § 1 k.p.k. w zw. z art. 24 ust. 1 Europejskiej Konwencji o Ekstradycji, sporządzonej w Paryżu dnia 13 grudnia 1957 roku (Dz. U. z 1994 r. Nr 70 poz. 307-310) – ustalić, że kosztami sądowymi związanymi z postępowaniem odwoławczym obciążyć w całości Skarb Państwa;

na podstawie art. 105 § 1 i 2 k.p.k. sprostować oczywistą omyłkę pisarską w części wstępnej, w punkcie 1. sentencji i uzasadnieniu postanowienia Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 25 sierpnia 2023 roku, sygn. akt IV Kop 60/23 poprzez wpisanie w miejsce błędnego sformułowania: „art. 27 § 3, art. 28 § 1, art. 263 § 3 i art. 263-1 § 1 ukraińskiego kodeksu karnego” – prawidłowego sformułowania, tj. „ art. 27 § 3, art. 28 § 3, art. 263 § 1 i art. 263-1 § 3 ukraińskiego kodeksu karnego ”.

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Gliwicach – postanowieniem z dnia 25 sierpnia 2023 roku, sygn. akt IV Kop 60/23 (sygn. PO w Gliwicach 3014-3.Oz.491.2023), w punkcie pierwszym na podstawie art. 603 § 1 k.p.k. oraz art. 2 i art. 16 Europejskiej Konwencji o Ekstradycji sporządzonej w Paryżu dnia 13 grudnia 1957 roku stwierdził prawną dopuszczalność wydania organom wymiaru sprawiedliwości Republiki Ukraińskiej obywatela Republiki Ukraińskiej – O. P., w celu przeprowadzenia przeciwko ściganemu postępowania karnego o popełnienie przestępstw określonych w art. 27 § 3, art. 28 § 1, art. 263 § 3, art. 263-1 § 1 ukraińskiego Kodeksu karnego, co odpowiada art. 263 § 1 i 2 oraz art. 258 § 1-3 polskiego Kodeksu karnego; w punkcie drugim na podstawie art. 605 § 1 k.p.k. przedłużył tymczasowe aresztowanie O. P., zastosowane postanowieniem Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 28 lipca 2023 roku, sygn. akt IV Kop 54/20 - do dnia 25 października 2023 roku, do godziny 11:00; nadto na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa.

Zażalenie na to postanowienie złożył obrońca O. P., zarzucając obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść wydanego orzeczenia, a to:

- art. 604 § 1 pkt 7 k.p.k. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji w sytuacji, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że w państwie żądającym wydania może dojść do naruszenia wolności i praw ściganego;

- art. 604 § 2 pkt 1 k.p.k. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy ścigany ma w Rzeczypospolitej Polskiej stałe miejsce zamieszkania;

- art. 605 § 2 k.p.k. poprzez zastosowanie środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania w sytuacji, gdy nie istnieje realna obawa ucieczki lub ukrycia się ściganego w celu wydania go ukraińskiemu wymiarowi sprawiedliwości, a tym samym nie zachodzi konieczność zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania za pomocą najsurowszego ze środków zapobiegawczych;

- art. 259 § 1 pkt 2 k.p.k. poprzez jego niezastosowanie i nie odstąpienie od tymczasowego aresztowania, podczas gdy pozbawienie wolności ściganego może pociągnąć wyjątkowo ciężkie skutki dla jego najbliższej rodziny.

Formułując powyższe zarzuty, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez orzeczenie o niedopuszczalności wydania organom wymiaru sprawiedliwości Republiki Ukraińskiej O. P. i uchylenie tymczasowego aresztowania wobec ściganego – ewentualnie o zastosowanie wobec O. P. środków zapobiegawczych o charakterze wolnościowym w postaci: poręczenia majątkowego w kwocie 10.000 zł i dozoru policji oraz zakazu opuszczania kraju.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Wniesione przez obrońcę O. P. zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności wskazać trzeba, że kontrola odwoławcza nie wykazała, aby sąd pierwszej instancji, wydając zaskarżone postanowienie, dopuścił się obrazy przepisów postępowania wymienionych przez skarżącego w złożonym środku odwoławczym.

Stwierdzić należy, że Sąd Okręgowy w Gliwicach prawidłowo rozważył kwestię dopuszczalności ekstradycji obywatela Ukrainy na terytorium tego kraju w świetle przesłanek wskazanych w przepisach Europejskiej Konwencji o Ekstradycji sporządzonej w Paryżu w dniu 13 grudnia 1957 roku wraz z Protokołem dodatkowym do powyższej konwencji, sporządzonym w Strasburgu dnia 15 października 1975 r. i Drugim protokołem dodatkowym do powyższej Konwencji, sporządzonym w Strasburgu dnia 17 marca 1978 r. (Dz. U z 1994 roku, Nr 70, poz. 307) oraz w art. 603 § 1 k.p.k. i art. 604 § 1 i § 2 k.p.k.

Zauważyć trzeba, że zgodnie z ugruntowanym w orzecznictwie i doktrynie stanowiskiem, uprawdopodobnienie zarzutu popełnienia przestępstwa, niezbędne dla stwierdzenia prawnej dopuszczalności wydania, przyjmuje się na podstawie samego faktu złożenia przez państwo obce wniosku ekstradycyjnego (zob. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 25 sierpnia 1999 roku, sygn. akt II AKz 251/99, OSA 2000/5/41; postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 4 grudnia 2007 roku, sygn. akt II AKz 746/07, OSA 2009/3/5-10; L. Paprzycki, Komentarz aktualizowany do art. 425-673 Kodeku postępowania karnego, LEX/el.2015). Brak jest konieczności szerszego odnoszenia się do tej kwestii, gdyż obrońca w złożonym zażaleniu nie podważa powyższego ustalenia.

Dla porządku wskazać jednak należy, że O. P. pozostaje ścigany przez ukraiński wymiar sprawiedliwości, bowiem jest on podejrzany o popełnienie przestępstw z art. art. 27 § 3, art. 28 § 3, art. 263 § 1, art. 263-1 § 3 ukraińskiego Kodeksu karnego, co odpowiada kwalifikacji prawnej z art. 263 § 1 i 2 oraz art. 258 § 1-3 polskiego Kodeksu karnego. Z kolei, postanowieniem z dnia 18 grudnia 2020 roku, sygn. akt 191/1022/20 – Sąd Rejonowy w Synelnykowe na Ukrainie zastosował wobec wymienionego środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania.

Zgodzić się również należy z sądem I instancji, że nie zachodzi w przypadku ściganego żadna z przesłanek powodujących niedopuszczalność wydania lub uzasadniających jego odmowę.

Czyny, pod zarzutem popełnienia których stanął O. P., zagrożone są - według prawa ukraińskiego i prawa polskiego - karą pozbawienia wolności w wymiarze maksymalnym co najmniej jednego roku lub karą surowszą. Wymieniony nie posiada obywatelstwa polskiego, nie korzysta ze statusu uchodźcy ani z prawa azylu na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. W przypadku zarzucanych mu czynów nie zachodzi powaga rzeczy osądzonej i nie nastąpiło przedawnienie ich karalności. Jednocześnie nie zachodzi obawa, że przestępstwa zarzucane ściganemu według ustawodawstwa strony wzywającej są zagrożone karą śmierci. Przestępstw zarzucanych ściganemu nie sposób także uznać za czyny popełnione na tle politycznym. W ocenie Sądu Apelacyjnego przedstawione w sprawie okoliczności nie pozwalają na uznanie, że w niniejszej sprawie przekazanie jest sprzeczne z polskim prawem oraz istnieje ryzyko naruszenia przez organy strony wzywającej praw i wolności osoby ściganej podczas przeprowadzenia postępowania karnego o zarzucane O. P. czyny.

Zauważyć również trzeba, że przeszkody ekstradycyjne, w szczególności prawdopodobieństwo naruszenia wolności i praw osoby wydanej, muszą być oceniane na gruncie konkretnej sprawy oraz w odniesieniu do tych faktów, które są znane w czasie postępowania ekstradycyjnego. Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu Okręgowego, co do braku wystąpienia w niniejszej sprawie podstawy do odmowy wydania osoby ściganej określonej w art. 604 § 1 pkt 7 k.p.k., tj. uzasadnionej obawy, że w państwie żądającym wydania może dojść do naruszenia jej wolności i praw. Podkreślić należy, że sformułowanie „uzasadniona obawa” użyte w wyżej powołanym przepisie oznacza taki poziom prawdopodobieństwa, które - po pierwsze, wynika z ujawnionych faktów lub informacji o faktach, a po drugie - które w wystarczającym stopniu pozwala na obiektywną ocenę realności zagrożenia w państwie wzywającym (zob. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 5 maja 2005 r., sygn. akt II AKz 114/05, OSA 2007/9/44).

Podnoszony przez obrońcę argument o prowadzonych przez wojska rosyjskie działaniach wojennych na terytorium Ukrainy nie był w stanie podważyć trafnej decyzji sądu I instancji. Wskazać bowiem należy, że zasięg tych działań i jego skutki, których nie da się rzecz jasna przewidzieć, nie stanowią przeszkody do przekazania O. P. na terytorium Ukrainy. Zauważyć trzeba w tym kontekście, że jak wynika z pisma Biura Prokuratora Generalnego Ukrainy – strona ukraińska gwarantuje przestrzegania prawa krajowego oraz międzynarodowego, a nadto – z uwagi na działania wojenne na terytorium Ukrainy – przewiduje możliwość umieszczenia ściganego w odpowiedniej placówce penitencjarnej, znajdującej w miejscu oddalonym od terytorium objętych działaniami wojennymi. Jednocześnie zapewniono, iż obecnie właściwe organy Ukrainy podejmują wszelkie możliwe środki w celu wsparcia normalnego funkcjonowania instytucji penitencjarnych i zagwarantowania bezpieczeństwa ich personelu, osadzonych i osób zatrzymanych na postawie przepisów o stanie wojennym.

Nie ma racji obrońca zarzucając w zażaleniu, że przy wydaniu zaskarżonej decyzji doszło do obrazy przepisu art. 604 § 2 pkt 1 k.p.k. Z pisemnych motywów zaskarżonego postanowienia wynika, że Sąd Okręgowy zaniechał badania kwestii wydania ścigane przez pryzmat przesłanek o charakterze fakultatywnym.

Sąd odwoławczy miał w polu widzenia fakt, iż O. P. mieszka w Polsce, jednak okoliczność tego rodzaju stanowi jedynie fakultatywną przeszkodę ekstradycyjną (art. 604 § 2 pkt 1 k.p.k.), wobec czego przesłanka ta sama w sobie nie obligowała sądu I instancji do podjęcia decyzji o niedopuszczalności jego wydania.

Z wyżej przedstawionych względów oraz nie znajdując uzasadnienia dla zarzutów podniesionych przez obrońcę w złożonym środku odwoławczym, Sąd Apelacyjny uznał, że stanowisko sądu I instancji w zakresie stwierdzenia prawnej dopuszczalności wydania O. P. organom ukraińskiego wymiaru sprawiedliwości jest prawidłowe.

Równocześnie na obecnym etapie postępowania należy stwierdzić, że słusznie uznał Sąd Okręgowy, iż zachodzą przesłanki uzasadniające dalsze stosowanie środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania wobec ściganego. W ocenie Sądu Apelacyjnego w niniejszej sprawie niezbędne było przedłużenie wobec ściganego najsurowszego środka zapobiegawczego, w oparciu o regulację z art. 605 § 1 k.p.k., w celu zabezpieczenia prawidłowego przebiegu postępowania ekstradycyjnego.

W pierwszej kolejności w tym zakresie wskazać należy, że dokumentacja znajdująca się w aktach niniejszego postępowania spełnia wymogi formalne do stosowania wobec ściganego tzw. aresztu ekstradycyjnego. Okoliczności tej nie kwestionował skarżący.

Ponadto, z uwagi fakt, iż wedle prawa ukraińskiego ściganemu grozi surowa kara pozbawienia wolności w wymiarze do 10 lat, aktualne pozostaje domniemanie, że ścigany mógłby podejmować działania zmierzające do uniknięcia odpowiedzialności i tym samym utrudniać postępowanie, zwłaszcza że był on poszukiwany na mocy czerwonej dyfuzji Interpolu. Odmienne stanowisko obrońcy w tej kwestii było dla sądu II instancji całkowicie nieprzekonujące.

Ponadto, wbrew wywodom obrońcy, aktualna pozostaje uzasadniona obawa ucieczki lub ukrycia się ściganego. Z samych wyjaśnień ściganego wynika, iż miał on świadomość, co do prowadzonego na Ukrainie postępowania karnego, skoro jego bliscy informowali go o czynnościach przeszukania mieszkania, czy też dokumentach, z których wynikało, iż pozostaje on podejrzanym w sprawie. O. P., pomimo wiedzy o prowadzonym przeciwko niemu postępowaniu, udał się do Polski, gdzie przebywa od ponad dwóch lat i ukrywa się przed ukraińskim wymiarem sprawiedliwości. Tym samym nie sposób przychylić się do stanowiska skarżącego, że posiadanie przez ściganego stałego miejsca zamieszkania w Polsce, gdzie przebywa wraz z żoną, niweluje uzasadnioną obawę ucieczki lub ukrycia się wymienionego. Sąd odwoławczy stwierdził więc, iż zarzut obrazy przepisu art. 605 § 2 k.p.k. pozostaje niezasadny.

Procedura ekstradycyjna jest złożona i wymaga przeprowadzenia kilku etapów zanim dojdzie do wydania ostatecznej decyzji w przedmiocie ekstradycji osoby ściganej. Dostrzegając zatem, że kwestia podjęcia i wydania decyzji w przedmiocie ekstradycji osoby ściganej wchodzić będzie już w ostatnią fazę, która odbywa się przed Ministrem Sprawiedliwości, nie można jednak tracić z pola widzenia faktu, że wobec konieczności przeprowadzenia postępowania odwoławczego, czas trwania całego postępowania z urzędu uległ wydłużeniu. Tym samym termin, na jaki przedłużono stosowanie tymczasowego aresztowania wobec O. P., tj. do 25 października 2023 roku – winien pozwolić na zabezpieczenie toku postępowania do czasu zakończenia procedury ekstradycyjnej ściganego na Ukrainę.

Trafnie ocenił sąd pierwszej instancji, że wobec natężenia powyższych przesłanek, zastosowanie wobec ściganego wolnościowych środków zapobiegawczych – także w kompilacji postulowanej przez obrońcę – byłoby niewystarczające dla zabezpieczenia prawidłowego przebiegu niniejszego postępowania.

Odnosząc się zarzutu obrazy przepisu art. 259 § 1 ust. 2 k.p.k., należy wskazać, że obrońca nie podał żadnych okoliczności, które przemawiałyby za tym, iż stosowanie tymczasowego aresztowania pociąga wyjątkowo ciężkie skutki dla najbliższej rodziny ściganego, ograniczając się do wskazania ściganego jako żywiciela rodziny. Skarżący dodał, że małżonka wymienionego nie ma możliwości samodzielnie spłacać zobowiązania kredytowego, które dotychczas spłacał ścigany.

O. P. zadeklarował do protokołu przesłuchania, że posiada on jedno dziecko w wieku 19 lat – jednak nie podał on przy tym żadnej osoby, pozostającej na jego utrzymaniu. Jak wynika z akt sprawy, żona ściganego pracuje i uzyskuje dochód pozwalający na zaspokojenie niezbędnych potrzeb życiowych. Kwestia dotycząca spłat ewentualnych zobowiązań wobec banku, nie została przez obrońcę w żaden sposób wykazana. Ponadto, skarżący zaniechał podania jakichkolwiek kosztów ponoszonych przez rodzinę skazanego na rachunki, wyżywienie, czy dysponowanie jakimikolwiek oszczędnościami. Z uwagi na powyższe, nie sposób uznać, aby w stosunku do ściganego zaistniała negatywna przesłanka określona w art. 259 § 1 pkt 2 k.p.k. Jednocześnie sąd odwoławczy nie dopatrzył się, aby ziściła się przesłanka wskazana w art. 259 § 1 pkt 1 k.p.k., uzasadniająca uchylenie tymczasowego aresztowania wobec O. P..

Analiza dokumentacji w aktach sprawy wykazała, że w postanowieniu sądu pierwszej instancji zaistniała oczywista omyłka pisarska w zakresie wskazania kwalifikacji prawnej czynów zarzucanych ściganemu na gruncie ukraińskiego kodeksu karnego. Jak wynika m.in. z pisma Biura Prokuratora Generalnego Ukrainy (k. 422) oraz materiałów z postępowania prowadzonego przeciwko ściganemu, w tym postanowienia o zmianie wcześniejszych zarzutów z dnia 26 lutego 2021 roku – O. P. stoi pod zarzutem popełnienia przestępstw z art. 27 § 3, art. 28 § 3, art. 263 § 1 i art. 263-1 § 3 ukraińskiego kodeksu karnego. Z tej przyczyny należało dokonać sprostowania oczywistej omyłki pisarskiej, na podstawie przepisów art. 105 § 1 i 2 k.p.k.

Mając na względzie sytuację ściganego, wydatkami postępowania odwoławczego obciążono w całości Skarb Państwa.

Z uwagi na powyższe, orzeczono, jak w sentencji postanowienia.

ZARZĄDZENIE

Odpis postanowienia z pouczeniem o prawomocności doręczyć:

• ściganemu po przetłumaczeniu na język ukraiński,

Katowice, dnia 10 października 2023 roku