Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

Przewodniczący

SSA Mirosław Ziaja

Sędziowie

SSA Małgorzata Niementowska (spr.)

SSA Karina Maksym

Protokolant

Iwona Olszówka

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 608/19

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

2

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

wyrok Sądu Okręgowego w Katowicach sygn. akt XXI K 67/19 z dnia 23 września 2019 roku

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo +prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

Uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Zarzut prokuratora:

- obraza prawa materialnego , a to art.85 § 1 k.k. polegająca na nieobjęciu zaskarżonym wyrokiem łącznym kary dwóch lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby pięciu lat, orzeczonej wyrokiem Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 27 kwietnia 2016 roku sygn. akt. XXI K 179/15 z karami z punktów V i VI komparycji wyroku połączona z obrazą art.4§ 1 k.k. poprzez zastosowanie dwóch stanów prawnych.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Analizując zasadność rozstrzygnięcia sądu I instancji w zakresie łączenia kar wymierzonych wyrokami wydanymi w sprawach Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 27.04.2016 roku sygn. akt XXI K 179/15, Sądu Rejonowego Tychach z dnia 10.05.2016 r. sygn. akt.VII 104/16, Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 21.12.2017r. sygn. akt
XXI 218/14 oraz Sądu Rejonowego Katowice-Wschód w Katowicach z dnia 17.12.2018 r. sygn.. akt IV K 968/18 za punkt wyjścia do dalszych rozważań w sprawie uznać należy regulację zawartą w art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 20 marca 2015 r.). Zgodnie z jego brzmieniem, przepisów rozdziału IX Kodeksu karnego - w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 lipca 2015 r. - nie stosuje się do kar prawomocnie orzeczonych przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizacyjnej, chyba że zachodzi potrzeba orzeczenia kary łącznej w związku
z prawomocnym skazaniem po dniu wejścia w życie ustawy.

Cytowany przepis wprowadza zatem odmienne i całkowicie autonomiczne zasady intertemporalne na potrzeby nowelizacji przepisów o karze łącznej, niż przewidziane
w art. 4 § 1 k.k., nie pozwalając na rozważania dotyczące względności zastosowania określonej ustawy do konkretnej sytuacji skazanego, lecz wybór stanu prawnego, wedle którego ma zapaść rozstrzygnięcie w zakresie kary łącznej w wyroku łącznym, uzależnia tylko i wyłącznie od zaistnienia przesłanek o charakterze obiektywnym przedstawionych właśnie w art. 19 ust. 1 cyt. ustawy oraz w art. 85 k.k. w brzmieniu po 1 lipca 2015 r. i jest uwarunkowany konfiguracją dat uprawomocnienia się kar za poszczególne przestępstwa.

Takie rozumienie cytowanego przepisu jest utrwalone w doktrynie i w orzecznictwie,
w tym powtórzone zostało w wyroku Trybunału Konstytucyjny z dnia 4 lipca 2018 r. sygn. akt K 16/16 (Lex nr 2510943), stwierdzającego zgodność art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 396)
z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (OTK-A 2018/52, www.trybunal.gov.pl), w którym dodatkowo wskazano, iż a rt. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej stanowi expressis verbis podstawę norm intertemporalnych regulujących wybór reżimu prawnego orzekania kary łącznej w dwóch sytuacjach:

- gdy łączone są kary uprawomocnione przed wejściem w życie nowelizacji, nakazuje on stosowanie przepisów dotychczasowych (art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej wyraźnie bowiem wyklucza wówczas stosowanie przepisów nowych, nawet gdy byłyby one względniejsze - por. np. wyroki SN z: 9 sierpnia 2017 r., sygn. akt II KK 190/17, Lex nr 2335993; 10 maja 2017 r., sygn. akt IV KK 432/16, Lex nr 2288104; 11 kwietnia 2017 r., sygn. akt III KK 420/16, Lex nr 2281232; 30 marca 2017 r., sygn. akt V KK 50/17, Lex nr 2261021; 11 października 2016 r., sygn. akt V KK 103/16, Lex nr 2135380; 4 października 2016 r., sygn. akt III KK 126/16, Lex nr 2123255; 9 marca 2016 r., sygn. akt V KK 452/15, Lex nr 2007810 oraz postanowienia SN z: 9 maja 2017 r., sygn. akt V KK 7/17, Lex nr 2312043; 10 lutego 2017 r., sygn. akt IV KK 6/17, Lex nr 2216095; 11 stycznia 2017 r., sygn. akt IV KK 284/16, Lex nr 2192658);

- gdy łączone są kary o "mieszanych" datach prawomocności (co najmniej jedna uprawomocniła się przed wejściem w życie nowelizacji, a co najmniej jedna po wejściu w życie nowelizacji), stosuje się przepisy dotychczasowe lub nowe - w zależności od tego, które ad casum są względniejsze (możliwość stosowania przepisów nowych wynika z końcowej części art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej, a obowiązek wyboru przepisów względniejszych z art. 4 § 1 k.k.) (por. wyroki SN z: 26 kwietnia 2018 r., sygn. akt IV KK 138/18 i IV KK 139/18, Lex nr 2498040 i 2498041; 7 grudnia 2017 r., sygn. akt III KK 150/17, Lex nr 2408299; 16 listopada 2017 r., sygn. akt II KK 321/17, Lex nr 2428776; 15 listopada 2017 r., sygn. akt IV KK 128/17, Lex nr 2420330; 10 października 2017 r., sygn. akt II KK 184/17, Lex nr 2397596 oraz postanowienia SN z: 15 marca 2018 r., sygn. akt IV KK 137/18, Lex nr 2498039; 16 lutego 2017 r., sygn. akt II KK 347/16, Lex nr 2284181; 27 stycznia 2017 r., sygn. akt V KK 315/16, Lex nr 2203537).

Z powyższe wyraźnie zatem wynika, że art. 19 ust. 1 cyt. ustawy nie reguluje bezpośrednio sposobu ustalenia podstaw wymiaru kary łącznej w sytuacji gdy wyrok łączny ma dotyczyć wyłącznie kar objętych wyrokami uprawomocnionymi po wejściu w życie nowelizacji, a zatem po dacie 1 lipca 2015 ., co odnosi się wprost do sytuacji zaistniałej
w sprawie skazanego T. S..

W takim bowiem wypadku pojawiają się, dostrzeżone także w cytowanym orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego, dwie możliwości interpretacyjne. Z jednej strony można uznać, że kary uprawomocnione pod rządami nowych przepisów należy łączyć tylko na podstawie nowych przepisów, skoro - z punktu widzenia ustawodawcy (abstrahującego wyraźnie
od czasu popełnienia przestępstw) - nie występuje w takich wypadkach żadne zagadnienie intertemporalne. Art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej należałoby wówczas traktować jako regulację wyczerpującą, kompleksową, która wyłącza stosowanie art. 4 § 1 k.k.
we wszystkich wypadkach poza wyraźnie w nim wskazanym wyjątkiem łączenia kar
o "mieszanej" prawomocności. Z drugiej jednak strony, zaskarżony przepis można także interpretować a minori ad maius, wywodząc z niego, że skoro dopuszcza stosowanie przepisów względniejszych (nowych lub starych), gdy co najmniej jedna łączona kara uprawomocniła się po wejściu w życie nowelizacji, to tym bardziej postępowanie takie jest możliwe, gdy wszystkie łączone kary uprawomocniły się po dacie jej wejścia w życie. Zaznaczenia wymaga, że omawiana kwestia na kanwie rozpoznanej przed Trybunałem Konstytucyjnym sprawy została pozostawiona „na marginesie głównego nurtu orzekania
w sprawie poddanej osądowi”.

Rozstrzygając zatem owo zasadnicze w sprawie niniejszej zagadnienie, Sąd Apelacyjny doszedł do przekonania, iż rozwiązania problemów intertemporalnych związanych
z wyborem stanu prawnego z zakresu kary łącznej w sytuacji, w której wszystkie wyroki skazujące uprawomocniły się po dacie 1 lipca 2015 r., ale dotyczą one także czynów popełnionych przed tą datą, należy poszukiwać w zasadzie ogólnej wyrażonej w art. 4 § 1 k.k., a to dlatego, że bezspornie kara łączna jest instytucją prawa karnego materialnego (por. m.in. uchwała SN z 28 listopada 2013 r., sygn. akt I KZP 13/13, Lex nr 1394021, wyrok SN z 9 stycznia 2015 r., sygn. akt IV KK 224/14, Lex nr 1622330).

Ustawą względniejszą jest zaś ta, która przewiduje łagodniejsze konsekwencje
w konkretnym wypadku, zaś wszelkie uogólnienia mogą prowadzić do błędnych rezultatów. Pamiętając przy tym, że istotną regułą interpretacyjną jest także stwierdzenie przez ustawodawcę w treści art. 4 § 1 k.k., żeby co do zasady stosować ustawę nową. Jest to także wskazówka dla przypadków, w których nie da się rozstrzygnąć, stosowanie której z dwóch ustaw będzie w konkretnym stanie faktycznym względniejsze dla sprawcy. W odniesieniu do zmian, jakie po wejściu w życie ustawy nowelizującej nastąpiły w przepisach regulujących wymiar kary łącznej, można wszakże wskazać obszary, w których wybór poprzednio obowiązującej lub nowej ustawy jako podstawy rozstrzygnięcia może mieć zasadnicze znaczenie dla skazanego, prowadząc do zupełnie innych rozstrzygnięć w odniesieniu do kary łącznej orzekanej w wyroku łącznym, choćby dlatego, że nowa ustawa de facto rozszerza zakres prawomocnych skazań, z których kary podlegają łączeniu. Wynika to choćby
z rezygnacji z negatywnej przesłanki pierwszego wyroku skazującego. Co do zasady, na gruncie nowej regulacji wszystkie wcześniej orzeczone kary będą podlegać łączeniu z kolejną orzeczoną karą (zob. Włodzimierz Wróbel (red.) Nowelizacja prawa karnego 2015. Komentarz, Lex).

Przechodząc zatem na kanwę sprawy skazanego odnotować najpierw należy, iż Sąd Okręgowy w sposób szczegółowy przeanalizował zapadłe w sprawie skazanego wyroki jednostkowe pod kątem tego, jak kształtowała się by się jego sytuacja prawna i faktyczna
w razie zastosowania poprzednio obowiązującego porządku prawnego, dochodząc finalnie do wniosku, że zastosowanie przepisów sprzed 1 lipca 2015 r. nie byłoby dla skazanego korzystniejsze. Rozważając bowiem możliwość połączenia już tylko samych jednostkowych kar pozbawienia wolności objętych wydanymi w jego sprawie wyrokami, według porządku prawnego obowiązującego do 30 czerwca 2015 r. (z uwzględnieniem ustaw pośrednich,
tj. obowiązujących pomiędzy datą popełnienia poszczególnych czynów a orzekania), z uwagi na konieczność uwzględnienia zasady chronologii orzeczeń ( art. 85 k.k.), ustalenia kolejnych zbiegów realnych przestępstw, wyższej górnej granicy kar łącznych równej sumie kar jednostkowych, prowadziło to do oczywistego wniosku, iż skazany musiałby odbywać kolejno kilka kar łącznych pozbawienia wolności, nie podlegających łączeniu, których suma przekraczała możliwą do orzeczenia na gruncie obecnie obowiązujących przepisów (na zasadzie asperacji) karę łączną.

Powyższego wniosku nie zmienia fakt orzeczenia wobec skazanego mocą wyroku Sądu Okręgowego z dnia 27 kwietnia 2016 roku sygn.. akt XXI 179/15 kary 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania między innymi za przestępstwo popełnione przed dniem 8 czerwca 2010 r., a która według przepisów obowiązujących do tej daty nie mogła zostać objęta węzłem kary łącznej z karą pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia wykonania, jeśli brak było warunków do orzeczenia kary łącznej bez warunkowego zawieszenia.

Powyższe stanowisko Sądu Okręgowego uzasadniało tezę, że zastosowanie "starych" przepisów o karze łącznej nie byłoby dla skazanego względniejsze, a jeszcze raz powtórzyć trzeba, iż w świetle art. 4 § 1 k.k. w takim przypadku nakazuje stosowanie ustawy w kształcie obowiązującym w dacie orzekania. Trybunał Konstytucyjny przyjął nawet domniemanie stosowania ustawy nowej - "domniemanie stosowania tej zasady wynika m.in. z faktu, iż nowa ustawa powinna pełniej odpowiadać woli prawodawcy" (por. orzeczenie TK z 31 stycznia 1996 r.).

Przypomnienia także wymaga, iż apelujący prokurator i obrońca nie zakwestionowali zasadności oparcia zaskarżonego wyroku łącznego na nowych zasadach orzekania kar łącznych, nie podważyli zatem uznania, że przepisy obowiązujące poprzednio nie były dla skazanego względniejsze, a jedynie domagali się objęcia węzłem kary łącznej także kary pozbawienia wolności warunkowo zawieszonej, o której powyżej mowa, a pominiętej przez Sąd I instancji, postulując zrewidowanie zaskarżonego orzeczenia w instancji odwoławczej w tym kierunku, a zatem niekorzystnym dla skazanego.

Nie ulega przy tym kwestii, że wbrew wyrażonemu w apelacji obrońcy kierunkowi zaskarżenia wyroku łącznego na korzyść skazanego, nie sposób uznać, że w rzeczywistości uwzględnienie zarzutu odwoławczego w postaci objętej apelacjami, taki skutek mogłoby osiągnąć. Nie do podważania jest bowiem konkluzja Sądu Okręgowego o braku podstaw do ukształtowania kary łącznej na zasadzie absorpcji, w szczególności jeśli zważyć na interwał czasowy dzielący datę czynu objętego wyrokiem Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 27.04.2016 roku sygn. akt XXI K 179/15, skazującym T. S. na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania i pozostałymi objętymi wyrokiem łącznym, a także różnorodzajowość czynów będących przedmiot osądu w tych sprawach. Nie budzi kontrowersji, iż przy wymierzaniu kary łącznej zastosowanie zasady pełnej absorpcji nie jest obowiązkiem sądu orzekającego, czy też punktem wyjścia przy dokonywaniu prawidłowej oceny wymiaru kary łącznej. Stąd zastosowanie którejkolwiek
z zasad: absorbcji, asperacji czy kumulacji uwarunkowane jest przede wszystkim relacjami zachodzącymi pomiędzy prawomocnie osądzonymi czynami, objętymi podlegającymi połączeniu karami. Relacje te sprowadzają się zaś do określenia, jak bliski związek przedmiotowo-podmiotowy łączy te czyny oraz w jakich odstępach czasu zostały one popełnione. Im bliższe są te relacje, tym bardziej wyrok łączny powinien być zbliżony do dopuszczalnego minimum, uwarunkowanego wysokością kar orzeczonych za przestępstwa objęte tym wyrokiem. Okoliczność ta zresztą także znajdowała się w polu widzenia Sądu orzekającego. W takiej zaś sytuacji uwzględnienie postulatu skarżących, w tym także obrońcy, o objęcie karą łączną pozbawiania wolności także kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, musiałoby prowadzić do jej wymierzenia w wysokości wyższej, aniżeli objęta zaskarżonym wyrokiem, a zatem każdorazowo pogarszać sytuację skazanego w stosunku do tej, która wynika z pozostawienia kary orzeczonej z warunkowym zawieszaniem jej wykonania poza węzłem kary łącznej.

Wracając do przerwanego wątku, wskazać należy, iż w nakreślonych realiach sprawy wybór przepisów obowiązujących od dnia 1 lipca 2015 r. jako podstawy wyrokowania łącznego w sprawie skazanego, Sąd Apelacyjny musiał uznać za niekontrowersyjny dla stron i nie będący przedmiotem zaskarżenia. Należy przy tym zwrócić uwagę, że zarzucona
w apelacjach obraza art. 4 § 1 k.k., mająca polegać na zastosowaniu przy wyrokowaniu łącznym dwóch reżimów prawnych, co jak słusznie wskazują skarżący byłoby niedopuszczalnym postąpieniem sądu meriti, realnie nie miała miejsca, albowiem Sąd
I instancji oparł wyrok łączny na przepisach obowiązujących po dniu 1 lipca 2015 r., a jedynie w pisemnych motywach orzeczenia przedstawił kwestionowane przez apelujących argumenty na uzasadnienie decyzji o nie objęciu węzłem kary łącznej jednej z kar pozbawienia wolności (z warunkowym zawieszaniem jej wykonania), co sugeruje właśnie oparcie orzeczenia na art. 89 § 1 k.k. w brzmieniu obowiązującym sprzed 8 czerwca 2010 r.

W tej sytuacji należało najpierw rozważyć czy na kanwie poddanej kontroli instancyjnej sprawy, rację mają apelujący zgodnie domagając się objęcia węzłem kary łącznej pozbawiania wolności także kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania (orzeczonej wobec skazanego wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 27 kwietnia 2016 roku sygn.. akt XXI 179/15 za przestępstwo popełnione przed 8 czerwca 2010 r.) i czy obowiązek taki wynikał z przepisu art. 89 § 1 k.k. Zgodnie, z jego treści w razie skazania za zbiegające się przestępstwa na kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary łącznej w wymiarze nieprzekraczającym roku, jeżeli sprawca w czasie popełnienia każdego z tych przestępstw nie był skazany na karę pozbawienia wolności i jest to wystarczające do osiągnięcia celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa.

Takie brzmienie art. 89 § 1 k.k. nasuwa zatem wątpliwości zasadniczej natury czy wprowadza on swoisty automatyzm polegający na obligatoryjnym orzeczeniu kary łącznej na podstawie kar pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem i bez warunkowego zawieszenia ich wykonania, czy też możliwe jest inne odczytanie zawartej w nim normy prawnej, a mianowicie takie, że to do sądu wyrokującego łącznie będzie należało podjęcie decyzji o możliwości pozostawienia kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania poza węzłem kary łącznej, a zatem do osobnego wykonania, w zależności od konkretnej sytuacji faktycznej i prawnej danego skazanego, w tym jego postawy wobec orzeczonych obowiązków probacyjnych, a nade wszystko naprawienia szkody, zachowania w okresie próby, a zatem przy uwzględnieniu okoliczności mających znaczenie przy orzekaniu o zarządzeniu wykonania kary pozbawienia wolności warunkowo zawieszonej,
o których mowa w art. 75 k.k.

Postawienie tak brzmiącego pytania jest tym bardziej uzasadnione, jeśli zważyć na treść art. 89 § 1 k.k. wyraźnie regulującego jedynie kwestię związaną z możliwością orzeczenia kary łącznej pozbawienia wolności, obejmującej kary pozbawienia wolności
z warunkowym zawieszeniem i bez warunkowego zawieszenia ich wykonania, po spełnieniu ustawowych warunków, zarówno o charakterze formalnym, jak i materialnym. Innymi słowy, przedstawiony problem prawny dotyczy samej zasady obligatoryjności stosowania mechanizmu przewidzianego w art. 89 § 1 k.k., nie dotyczy zaś zakresu stosowania wprowadzonej tym przepisem zasady.

Sądowi Apelacyjnemu znane są poglądy prezentowane w orzecznictwie i piśmiennictwie na temat tego, iż wymierzenie za zbiegające się przestępstwa kar pozbawienia wolności w wymiarze bezwzględnym oraz co najmniej jednej takiej kary
z warunkowym zawieszeniem jej wykonania nie wpływa na obligatoryjny charakter wymiaru kary łącznej, co wywodzone jest z brzmienia art. 85 § 1 k.k. stanowiącego iż w przypadku, gdy sprawca popełnił dwa lub więcej przestępstw (...) i wymierzono za nie kary tego samego rodzaju lub inne podlegające łączeniu, sąd orzeka karę łączną (zob. m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 4 października 2017 r. II AKa 298/17 LEX nr 2415312,
P. Kardas, komentarz do art. 85 k.k., LEX-elektr., teza 13). Niemniej jednak nie należy pomijać, że kolejne przepisy wprowadzają liczne wyjątki decydujące o tym, iż pomimo spełnienia wprowadzonych w cytowanym przepisie warunków do orzeczenia kary łącznej jednak nie dojdzie (m.in. art. 85 § 2 k.k.- wymaga dodatkowo, aby kary te "podlegały wykonaniu", chociażby w części, art. 85 § 3 i 3a k.k.- ze względu na datę czynu, za który kara została orzeczona, art. 85 § 4 k.k. – ze względu na orzeczenie kary orzeczeniem skazującym wydanym w innym państwie UE), przy czym to a rt. 89 § 1 k.k. zawiera szczególną regulację dotyczącą orzekania o karze łącznej w wypadku zbiegu skazania za przestępstwa na kary
z warunkowym zawieszeniem i bez warunkowego zawieszenia ich wykonania.

Sąd Apelacyjny dostrzega zatem konieczność zrewidowania poglądów przesądzających obligatoryjność orzeczenia kary łącznej pozbawienia wolności w omawianej sytuacji, co ma szczególne znaczenie w sprawie skazanego, wobec którego przepisy obowiązujące poprzednio nie były względniejsze (to jest w sprawie bezsporne), a tym samym nie uzasadniały zastosowania stanu prawnego obowiązującego w dacie popełnienia czynu, tj. przed 8 czerwca 2010 r., za który wymierzono skazanemu właśnie karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszaniem jej wykonania, a który ustalonych warunków probacyjnych nie złamał.

Istota problemu sprowadza się do tego, że uznanie obligatoryjności z mocy prawa orzeczenia kary łącznej pozbawiania wolności w wymiarze bezwzględnym w oparciu o kary orzeczone z i bez warunkowego zawieszenia ich wykonania w tych sytuacjach procesowych, w których nie zachodzą przesłanki do warunkowego zawieszenia wykonania kary łącznej pozbawiania wolności przewidziane w art. 89 § 1 k.k., bez możliwości uwzględnienia okoliczności konkretnej sprawy i odstąpienia od objęcia takiej kary węzłem kary łącznej, nie wydaje się być właściwym kierunkiem, w szczególności dlatego, że obowiązek taki nie wynika wprost z treści cytowanego przepisu. Rozumienie przepisu art. 89 § 1 k.k. jako nie przewidującego możliwości odstąpienia przez sąd - w wypadkach uzasadnionych np. z uwagi na prognozę kryminologiczną, postawę skazanego, cele kary - od połączenia kar podlegających i nie podlegających wykonaniu (kar pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania, a zatem de facto do czasu zarządzenia ich wykonania – kar
o charakterze wolnościowym), lecz jako nakładającego obowiązek orzeczenia kary łącznej pozbawienia wolności, po dokonaniu automatycznej „zamiany” w drodze przeliczenia w trybie art. 89 § 1b k.k. tej kary na izolacyjną - w miejsce sankcji wolnościowej, prowadziłoby w istocie do wyłączenia sądowej gwarancji kontroli merytorycznej przesłanek pozbawienia wolności
i stwierdzenia czy z punktu widzenia dyrektyw wymiaru kary łącznej, celowym jest pozostawienie danej prawomocnie orzeczonej kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, odrębnemu „wykonaniu”. Podczas wydawania wyroku łącznego sąd nie miałby zatem w takiej sytuacji możliwości uwzględnienia okoliczności, że skazany prawidłowo realizuje obowiązki probacyjne, nie mógłby uwzględnić ani prognozy kryminologicznej, której dokonał inny sąd mocą prawomocnego wyroku skazującego daną osobę na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, a zatem taką prognozę przyjmującego, ani wychowawczego efektu orzeczenia tegoż środka probacyjnego i to niezależnie od tego w jakiej konfiguracji czasowej orzeczenie to pozostawało do pozostałych skazań danej osoby.

Sąd wymierzający karę łączną musiałby zatem każdorazowo, bez jakiejkolwiek weryfikacji sytuacji faktycznej i prawnej konkretnego skazanego, „odwiesić” niejako wykonanie dotychczas zawieszonej kary pozbawienia wolności i orzec karę łączną pozbawienia wolności, izolując skazanego w istocie z mocy prawa, a nie na skutek merytorycznej decyzji sądu, a to zdaniem Sądu Apelacyjnego nie znajduje uzasadnienia,
w szczególności jeśli zważyć, iż z powołanego przepisu - tak jak to już podkreślono –nie wynika obowiązek połączenia kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem
z karami orzeczonymi w wymiarze bezwzględnym.

Nie trzeba przypominać, że prawo do sprawiedliwego wyroku łącznego w sensie materialnym oznacza prawo do uzyskania orzeczenia adekwatnego (proporcjonalnego) do osoby sprawcy i popełnionego czynu, uwzględniającego potrzeby prewencji generalnej
i indywidualnej oraz prawnie chronione interesy pokrzywdzonego (por. podobne ujęcie celów postępowania karnego w art. 2 k.p.k.). Wymierzenie kary łącznej polega zatem
na wymierzeniu jednej, nowej kary w miejsce prawomocnych kar jednostkowych,
z zastosowaniem odrębnych dyrektyw (por. zwłaszcza dodany ustawą nowelizującą
art. 85a k.k. oraz art. 571 § 1 k.p.k.) i zasad jej wymiaru (por. art. 86 k.k.). Nie jest to operacją czysto matematyczną ("sumowaniem" kar jednorodzajowych, z zastosowaniem sztywnych przeliczników - por. jednak art. 87 § 1 i art. 89 § 1b k.k.). Wymaga dokonania przez sąd ogólnej oceny całokształtu działalności przestępczej sprawcy i podjęcia decyzji co do rodzaju i wymiaru kary w ustawowo przewidzianych "widełkach". W porównaniu z karami jednostkowymi, kara łączna nie tylko może mieć zmodyfikowany (zazwyczaj powiększony) wymiar (por. np. art. 86 k.k.), ale też może zostać istotnie przekształcona (dotyczy to zwłaszcza orzeczenia kar bezwzględnych w wyniku łączenia kar z warunkowym zawieszeniem ich wykonania - por. art. 89 k.k.) lub poszerzona o nowe elementy (por. zwłaszcza art. 86 § 3 k.k.). Z punktu widzenia sprawcy jest to więc "nowa" kara, zastępująca sankcje wymierzone mu wcześniej (zob. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia z dnia
4 lipca 2018 r. sygn. akt K 16/16 Lex nr 2510943).

Problem, o jakim mowa zyskuje tym bardziej na aktualności, jeśli uwzględnić treść wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 czerwca 2019 r. sygn. akt P 20/17 ( OTK-A 2019/29, www.trybunal.gov.pl, Dz.U.2019/1135), mocą którego przesądzono, iż art. 87 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. z 2018 r. poz. 1600, ze zm.)
w zakresie, w jakim nakłada na sąd obowiązek połączenia kar pozbawienia wolności
i ograniczenia wolności oraz wymierzenia kary łącznej pozbawienia wolności po dokonaniu zamiany kary ograniczenia wolności na karę pozbawienia wolności, jest niezgodny
z art. 45 ust. 1 i art. 175 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Istota problemu konstytucyjnego dotyczyła w tej sprawie zaś tego, czy wynikający z art. 87 § 1 k.k. obligatoryjny charakter orzeczenia kary łącznej pozbawienia wolności w miejsce różnorodzajowych kar ograniczenia wolności i pozbawienia wolności nie prowadzi do naruszenia sądowej gwarancji w zakresie merytorycznej kontroli przesłanek takiego orzeczenia. Jak podniesiono tamże sąd wydając wyrok łączny, sprawuje wymiar sprawiedliwości, albowiem orzeka o pozbawieniu wolności osobistej będącej jedną
z podstawowych wolności jednostki. Z kolei z punktu widzenia skazanego w wyroku łącznym dochodzi do wymierzania mu jakościowo odmiennej sankcji karnej, mającej wyższy stopień dolegliwości niż prawomocnie orzeczone kary jednostkowe. Rozstrzygnięcie sądu wydającego wyrok łączny nie ma charakteru technicznego, wobec czego sąd nie powinien być pozbawiony możliwości merytorycznej kontroli okoliczności toczącej się przed nim sprawy. Tymczasem art. 87 § 1 k.k. wprowadza automatyzm. W szczególności pozbawia sąd możliwości oceny tego, czy w wypadku podjęcia przez skazanego wykonania kary ograniczenia wolności, zamiana tej kary na karę łączną pozbawienia wolności jest merytorycznie uzasadniona.

Stwierdzając niezgodność z konstytucją tak brzmiącego przepisu, Trybunał Konstytucyjny przedstawił argumenty, które są konsekwentnie prezentowane w linii orzeczniczej tegoż organu w wyrokach z poprzednich lat, a które okazały się pomocne
w sprawie niniejszej przy poszukiwaniu przez Sąd Apelacyjny odpowiedzi na powyżej postawione pytanie co do obligatoryjności orzeczenia kary łącznej w przypadku skazanego na karę pozbawienia wolności z warunkowym i bez warunkowego zawieszania wykonania kary, której jak to już wyżej zasygnalizowana nie sposób wywieźć z będącego podstawą takiego orzekania przepisu art. 89 § 1 k.k. (podczas gdy art. 87 § 1 k.k., którego niezgodność z Konstytucją RP została przesądzona wprowadzał taki oblig).

I tak, Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 17 lipca 2013 r., sygn. SK 9/10 (OTK ZU nr 6/A/2013, poz. 79), rozpatrywał problem dopuszczalności nałożenia na sąd bezwzględnego obowiązku zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności. Przedmiotem zaskarżenia był wówczas art. 75 § 1 k.k., który - w wersji poddanej kontroli - stanowił, że "Sąd zarządza wykonanie kary, jeżeli skazany w okresie próby popełnił podobne przestępstwo umyślne, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności". Trybunał orzekł, że art. 75 § 1 k.k. w zakresie, w jakim nie przewidywał możliwości odstąpienia przez sąd od zarządzenia wykonania kary w sytuacji, gdy wobec skazanego ponownie orzeczono karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, jeżeli przemawiają za tym szczególne względy, był niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji. Trybunał zwrócił już wtedy uwagę,
że "wolność osobista człowieka należy do najbardziej fundamentalnych praw i pozostaje
w związku z prawem do bezpieczeństwa osobistego (...). Jednym z najważniejszych elementów gwarantujących to, że do pozbawienia wolności jednostki dochodzi tylko
w warunkach szczególnie uzasadnionych, jest ustawowa gwarancja pełnej, realnej sądowej - a zatem procesowej kontroli - nad potrzebą pozbawienia wolności jednostki. Wyklucza
to konstytucyjną dopuszczalność pozbawienia wolności z mocy prawa. Z tego punktu widzenia ograniczeniem zakresu procesowych gwarancji byłoby wyłączenie realnej roli sądu w podejmowaniu decyzji o pozbawieniu jednostki wolności osobistej, nawet jeżeli - formalnie - decyzję w tym zakresie podejmowałby sąd, ale sprowadzony do roli notarialnej". Trybunał przypomniał też, że "realne pozbawienie wolności jest środkiem ultima ratio", a skoro tak jest, to "wymaga to zapewnienia sądowi wykonawczemu możliwości rozważenia wszystkich okoliczności sprawy relewantnych w dniu wydania postanowienia (…). Sąd wykonawczy powinien mieć możliwość procesowego badania - w okolicznościach konkretnej sprawy i przy uwzględnieniu domniemania kar wolnościowych (...) - czy istnieją powody dla zarządzenia wykonania wcześniej warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności (…)".

Trybunał Konstytucyjny stwierdził finalnie, że "procedura sądowa przewidziana
w zaskarżonym przepisie nie ma cech procedury sprawiedliwej, wymaganej przy rozstrzyganiu o sprawie w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji. Wolność osobista wymaga, aby sąd, przy orzekaniu o jej realnym pozbawieniu, miał zapewniony zakres uznania (minimum kompetencji sądu)". Uznał, że "sąd karny, który zarządza wykonanie kary pozbawienia wolności dotychczas warunkowo zawieszonej, sprawuje wymiar sprawiedliwości. Orzeka bowiem w odrębnej sprawie o pozbawieniu jednej z najbardziej podstawowych wolności - wolności osobistej. Taka decyzja nie ma charakteru technicznego i tym samym sąd wykonawczy nie może być pozbawiony prawa do merytorycznej kontroli zawisłej przed nim sprawy bez względu nawet na jej szczególne okoliczności. (...) Procedura zgodna z art. 45 Konstytucji nie może ograniczać roli sądu wykonawczego, przy rozstrzyganiu o zasadniczej zmianie sytuacji prawnej skazanego, do podejmowania decyzji formalnych. Takie ograniczenie stanowi sprzeczną z art. 45 ust. 1 Konstytucji ingerencję ustawodawcy
w niezależność sądu".

Z kolei, w wyroku z 22 września 2015 r., sygn. P 37/14 (OTK ZU nr 8/A/2015, poz. 121), Trybunał Konstytucyjny rozpatrywał problem dopuszczalności pozbawienia sądu możliwości podjęcia decyzji o warunkowym zawieszeniu wykonania kary łącznej pozbawienia wolności, jeżeli jedna z podlegających łączeniu kar pozbawienia wolności została wymierzona
w wymiarze przekraczającym 2 lata.

Przedmiotem kontroli Trybunału był zatem przepis art. 89 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.; dalej: k.k.) w brzmieniu obowiązującym od 8 czerwca 2010 r. do 30 czerwca 2015 r., który stanowił: "W razie skazania za zbiegające się przestępstwa na kary pozbawienia wolności, ograniczenia wolności albo grzywny z warunkowym zawieszeniem i bez warunkowego zawieszenia ich wykonania sąd może w wyroku łącznym warunkowo zawiesić wykonanie kary łącznej, jeżeli zachodzą przesłanki określone w art. 69 k.k. ". Trybunał orzekł wówczas, że przepis w tym brzmieniu
w zakresie, w jakim pomijał możliwość warunkowego zawieszenia wykonania kary łącznej w wypadku orzekania przez sąd o łączeniu warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności w wymiarze wyższym niż 2 lata z karą pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania, był niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji. Trybunał stwierdził, że "kara pozbawienia wolności jest - ze względu na znacznie głębszą ingerencję w sferę wolności osobistej - konstytucyjnie inną rodzajowo karą niż kara pozbawienia wolności, której wykonanie jest warunkowo zawieszone. Dlatego sąd orzekający o karze łącznej powinien mieć możliwość merytorycznego zbadania, czy konieczne jest zastosowanie owej surowszej rodzajowo kary. Co oczywiste, sąd ten powinien mieć prawo orzec, że kara łączna powinna przybrać formę bezwzględną ze względu na to, że druga z podlegających łączeniu kar wymierzona została na zasadzie bezwzględnej. Ustawodawca powinien dopuścić jednak prawo sądu do podjęcia odmiennej decyzji. (...) Sąd karny, który orzeka o karze łącznej na podstawie art. 89 § 1 k.k., sprawuje wymiar sprawiedliwości. Orzeka bowiem o pozbawieniu jednej z najbardziej podstawowych wolności - wolności osobistej. Taka decyzja nie ma charakteru technicznego i tym samym sąd nie może być pozbawiony prawa do merytorycznej oceny zawisłej przed nim sprawy. Tymczasem zakwestionowany przepis do takiej sytuacji mógł właśnie prowadzić. Stanowiło to sprzeczną z art. 45 ust. 1 Konstytucji ingerencję ustawodawcy w niezależność sądu orzekającego o karze łącznej.

Jednocześnie Trybunał wyraźnie wskazał, że poza zakresem swoich rozważań pozostawił regulację zawartą w art. 89 § 1 k.k. w obecnym brzmieniu.

Sąd Apelacyjny podzielając stanowisko, jakie Trybunał Konstytucyjny zajął
w cytowanych powyżej wyrokach z dnia 17.07.2013 r. o sygn. P 37/14 z 22 września 2015 r. P 37/14, z dnia 11 czerwca 2019 r. sygn. akt P 20/17, uznał finalnie, że przytoczone tamże argumenty zachowują aktualność na kanwie rozpatrywanej sprawy i winny być adekwatnie odnoszone do regulacji zawartej w art. 89 § 1 k.k., co nie wiąże się w tym przypadku
z badaniem jego konstytucyjności, a z prawidłowym odczytaniem jego zawartości normatywnej, z której – tak jak to już powiedziano- nie sposób wywieźć nakazu orzekania kary łącznej pozbawienia wolności w oparciu o kary z warunkowym zawieszeniem i bez warunkowego zawieszenia ich wykonania (czego nie można także opierać na ogólnej normie wynikającej z art. 85 § 1 k.k.), bo jego regulacja dotyczy wyłącznie warunków formalnych
i materialnych, jakie muszą być spełnione, aby móc warunkowo zawiesić orzekaną karę łączną pozbawienia wolności. Tak jak to już powiedziano przepis a rt. 89 § 1 k.k. rozumiany jako obligujący do orzeczenia kary łącznej pozbawienia wolności w oparciu o kary
z warunkowym i bez warunkowego zawieszenia ich wykonania redukuje funkcję wymierzania sprawiedliwości przez sąd do automatycznego przeliczenia kary pozbawienia wolności
z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na karę pozbawienia wolności w wymiarze bezwzględnym, która jest niewątpliwie karą najbardziej dolegliwą spośród kar przewidzianych przez polską ustawę karną, łącząc się z pozbawieniem jednostki wolności osobistej, podczas gdy kara pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania jest zdecydowanie mniej dolegliwa, gdyż dopóki nie zaistnieją przesłanki uzasadniające zarządzenie jej wykonania, nie podlega do tego czasu wykonaniu, a zatem ma charakter kary wolnościowej, podczas gdy orzeczenie kary pozbawienia wolności tej wolności w ogóle "pozbawia". De facto skazany traci gwarancje sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy przez sąd pozbawiony możliwości – przy takim rozumieniu przepisu art. 89 § 1 k.k. – weryfikacji czy utracił on kompetencje do korzystania z prawomocnie orzeczonego środka probacyjnego tylko dlatego, że wydawany jest w jego sprawie wyrok łączny. Decyzja taka zapadłaby zatem w oderwaniu od indywidualnych okoliczności danej sprawy związanych nie tylko
z prawomocnym orzeczeniem właśnie takiej kary i uznaniem przez sąd, że sprawca zasłużył na dobrodziejstwo danego środka probacyjnego, jak też tego czy sprawdził się on
w warunkach wolnościowych.

Jak to podniósł Trybunał Konstytucyjny w cytowanym wyroku z dnia 11 czerwca
2019 r. sygn. akt P 20/17: zgodnie ze standardem konstytucyjnym, sąd, który ma orzekać
o realnym pozbawieniu wolności, musi mieć zapewniony pewien zakres możliwości oceny okoliczności konkretnej sprawy i ich uwzględnienia podczas "wymierzania" odpowiedniej kary. Trybunał Konstytucyjny zwrócił również uwagę na to, że podczas wymierzania przez sądy kar jednostkowych w wyrokach skazujących za zbiegające się przestępstwa skazany korzystał z gwarancji wynikających z art. 41, art. 45 ust. 1 i art. 175 ust. 1 Konstytucji. Gwarancje te stają się jednak pozorne, jeżeli skazany nie może korzystać z takich samych gwarancji na etapie wydawania przez sąd wyroku łącznego (którego wydanie w obecnym stanie prawnym ma charakter obligatoryjny) i wymierzenia w miejsce kar jednostkowych kary łącznej pozbawienia wolności. Wprowadzona do wykonania i faktycznie odbywana będzie kara, która zostanie orzeczona w warunkach niezapewniających sądowi możliwości uwzględnienia wszystkich okoliczności konkretnej sprawy. Gwarancje, z których korzystał skazany na poprzednich etapach, stracą w następstwie tego swoje realne znaczenie.
W postępowaniu o wydanie wyroku łącznego jednostka powinna mieć zapewniony ten sam standard ochrony konstytucyjnej, z jakiego korzystała na etapie wydawania wyroków za zbiegające się przestępstwa. Takim standardem konstytucyjnym jest niewątpliwie prawo
do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy przez sąd wywodzone z art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Reasumując, zdaniem Sądu Apelacyjnego pozbawienie wolności powinno być środkiem stosowanym ultima ratio i wymaga zapewnienia sądowi możliwości rozważenia wszystkich okoliczności konkretnej sprawy. Tymczasem art. 89 § 1 k.k. odczytywany jako oblig orzeczenia kary łącznej obejmującej karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, w sytuacji gdy nie zachodzą, jak w analizowanym przypadku warunki formalne i materialne do orzeczenia kary łącznej pozbawienia wolności
z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, musiałby prowadzić do automatycznego orzeczenia o pozbawieniu wolności skazanego bez rozpatrzenia i uwzględnienia okoliczności mogących przemawiać przeciwko objęciu węzłem kary łącznej także kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. Nadmienić należy, że w sytuacji faktycznej i prawnej skazanego także zastosowanie przepisów obowiązujących do dnia 1 lipca 2015 r. nie mogłoby prowadzić do warunkowego zawieszenia wykonania kary łącznej pozbawienia wolności, z uwagi na jej wymiar przekraczający ustawowy próg, ale też brak spełnienia warunków materialnych to umożliwiających przy uwzględnieniu liczby skazań objętych wyrokiem łącznym. Nie można przy tym z góry twierdzić, że powrót do przestępstwa, co oczywiste w sytuacji wydania kolejnych wyroków skazujących na kary pozbawienia wolności w wymiarze bezwzględnym, sam w sobie automatycznie i zupełnie przekreśla pozytywną prognozę kryminologiczną sprawcy. Przyjęcie takiego domniemania i nałożenie na sąd obowiązku wdrożenia -
w każdym przypadku - wykonania warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności stanowi niezgodną z Konstytucją ingerencję ustawodawcy w niezależność sędziów. Stan taki jest sprzeczny ze standardem międzynarodowym. Powrót do przestępstwa nie może za każdym razem świadczyć o mylnym postawieniu pierwotnej prognozy kryminologicznej, bez względu na stwierdzone okoliczności tyczące skazanego w momencie decydowania
o odwieszeniu wykonania kary pozbawienia wolności orzeczonej w pierwszej sprawie (zob. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 września 2015 r. P 37/14, OTK-A 2015/8/121, Dz.U.2015/152)

Reasumując, zdaniem Sądu Apelacyjnego nic nie stoi na przeszkodzie, aby sąd, który orzeka o karze łącznej, mógł oceniać indywidualnie w każdej sprawie, czy należy połączyć kary pozbawienia wolności i kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, czy też kary te winny – dla osiągniecia celów kary - zostać wykonane osobno. Tak też się stało w sprawie niniejszej. Sąd odwoławczy miał bowiem w polu widzenia postawę skazanego T. S. wobec orzeczonych obowiązków probacyjnych i zachowanie skazanego w okresie próby. Skazany T. S. pozostaje w stałym kontakcie
z kuratorem i nigdy nie uchylał się od dozoru stawiając się na każde telefoniczne czy pisemne wezwania tego ostatniego. Prowadzi ustabilizowany tryb życia i nie narusza norm prawnych. Uregulował należności sądowe, a orzeczony środek karny w postaci obowiązku naprawienia szkody realizuje poprzez ratalne spłaty na rzecz pokrzywdzonych.

W tym stanie rzeczy orzeczenie wobec skazanego kary łącznej pozbawienia wolności w wymiarze bezwzględnym, z pozostawieniem kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania poza jej węzłem, uznano za sprawiedliwe i nie naruszające przepisów prawa.

Na marginesie wskazać należy, iż przyjęcie takiego rozwiązania pozwoliło także na usunięciu swoistej niesprawiedliwości wyroku łącznego, do której musiałoby dojść w sytuacji, w której w obecnym stanie prawnym, którego zastosowanie zdaniem Sądu Okręgowego było dla skazanego korzystniejsze, a czego żadna ze stron nie zakwestionowała, należałoby uznać obligatoryjność objęcia węzłem kary łącznej pozbawienia wolności także kary 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszaniem jej wykonania orzeczonej wobec skazanego za przestępstwo popełnione przed 8 czerwca 2010 r., a co w świetle przepisów obowiązujących w dacie popełnienia czynu było niedopuszczalne. Przypomnieć bowiem trzeba, do czego nawiązywał już Sąd a quo w treści pisemnych motywów zaskarżonego wyroku, że możliwość wymierzenia kary łącznej w wyroku łącznym, na podstawie
art. 89 § 1a k.k., stosownie do treści art. 4 § 1 k.k., dotyczy tylko skazań za zbiegające się przestępstwa na kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania, popełnione po dniu 7 czerwca 2010 r. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 marca 2017 r.
V KK 11/17 LEX nr 2261018, wyrok Sądu Najwyższego z 12 kwietnia 2011 r., V KK 74/11, OSNKW 2011, z. 6, poz. 54; postanowienie Sądu Najwyższego z 16 grudnia 2010 r., II KK 156/10, Biul. PK 2011/2/24; wyrok Sądu Najwyższego z 9 maja 2011 r., V KK 108/11, Lex nr 817560). Przepis art. 89 § 1 k.k. sprzed nowelizacji, którą wprowadzono art. 89 § 1a k.k., wykluczał bowiem orzeczenie w wyroku łącznym bezwzględnej kary pozbawienia wolności
w wyniku połączenia kar orzeczonych również z warunkowym zawieszeniem ich wykonania (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2001 r., I KZP 2/01, OSNKW 2001, z. 5-6, poz. 41; wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 5 października 2004 r., V KK 224/04, OSNKW 2004, z. 10, poz. 98; 10 stycznia 2008 r., III KK 162/07, OSNwSK 2008/1/55, 26 marca 2009 r., IV KK 69/09, Lex nr 491364).

Konkluzja Sądu a quo sugerująca, iż to właśnie poprzednio obowiązujące przepisy wyłączały możliwość objęcia węzłem kary łącznej pozbawienia wolności także tej orzeczonej wobec skazanego z warunkowym zawieszeniem jej wykonania za przestępstwo popełnione przed 8 czerwca 2010 r., nie miała zatem znaczenia dla końcowego rozstrzygnięcia ocenionego finalnie przez Sąd Apelacyjny jako odpowiadającego prawu.

Postępując zgodnie z powyższymi wskazaniami, w celu uzyskania stanu materialnej sprawiedliwości orzeczenia, a jednocześnie nie naruszając zakresu i kierunku wywiedzionych środków odwoławczych, Sąd Apelacyjny orzekł o utrzymaniu w mocy zaskarżonego wyroku łącznego.

Wniosek

zmiana zaskarżonego wyroku i połączenie skazanemu T. S. kar orzeczonych wyrokami opisanymi w punktach III, V i VI komparycji wyroku i wymierzenie kary łącznej w wymiarze 4 lat pozbawienia wolności.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wniosek niezasadny z przyczyn wskazanych w punkcie 3.1

3.2.

Zarzut obrońcy:

- obraza prawa materialnego art.4§1 k.k. poprzez jego błędną wykładnię i niezastosowanie art.89§1 a k.k. i nie objęcie karą łączną kary 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby wynoszący 5 lat - wyrok XXI K 179/15

-obraza art.86§ 4 k.k. poprzez jego zastosowanie

-błąd w ustaleniach faktycznych polegający na nieprawidłowym uznaniu, że wobec skazanego nie można zastosować zasady absorbcji

- rażąca niewspółmierność kary

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Co do zarzutu obrazy prawa materialnego art.4§1 k.k. poprzez jego błędną wykładnię
i niezastosowanie art.89§1 a k.k. i nie objęcie karą łączną kary 2 lat pozbawienia wolności
z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby wynoszący 5 lat - wyrok
XXI K 179/15 właściwe są rozważania zamieszczone w punkcie 3.1 i do nich sąd odwoławczy odsyła skarżącego unikając tym samym powielania argumentacji tożsamej dla zarzutu prokuratora i obrońcy formułujących podobne zarzuty.

Jeżeli chodzi natomiast o zarzuty błędu w ustaleniach faktycznych polegającego na nieprawidłowym uznaniu, że wobec skazanego nie można zastosować zasady absorbcji
i rażącej niewspółmierności kary to stwierdzić należy, że zastosowanie zasady absorbcji przy wymierzaniu kary łącznej pozbawienia wolności nie obowiązkiem sądu.

Należy też pamiętać, że zastosowanie jednej z zasad wymiaru kary łącznej, czyli zasady absorbcji, asperacji czy kumulacji przy orzekaniu w tym przedmiocie uwarunkowane jest przede wszystkim relacjami zachodzącymi pomiędzy prawomocnie osądzonymi
i pozostającymi w zbiegu realnym czynami. Relacje te sprowadzają się do określenia, jak bliski związek przedmiotowo-podmiotowy łączy czyny oraz w jakich odstępach czasu zostały one popełnione. Im bliższe są te relacje, tym bardziej wyrok łączny powinien być zbliżony do dopuszczalnego minimum, uwarunkowanego wysokością kar orzeczonych za przestępstwa objęte tym wyrokiem. Całkowitą absorpcję można zastosować wówczas, gdy wszystkie czyny wykazują bardzo bliską więź podmiotową i przedmiotową albo gdy orzeczone za niektóre
z czynów kary są tak minimalne, że w żadnym stopniu nie mogłyby rzutować na karę łączną, albo też istnieją jakieś inne szczególne okoliczności dotyczące osoby skazanego. Jednocześnie podkreśla się, że niezależnie od możliwości zastosowania przy wymiarze kary łącznej zasady pełnej absorpcji, asperacji, jak i zasady pełnej kumulacji, oparcie wymiaru na zasadzie absorpcji lub kumulacji traktować należy jako rozwiązanie skrajne, stosowane wyjątkowo i wymagające szczególnego uzasadnienia, a priorytetową zasadą wymiaru kary łącznej powinna być zasada asperacji (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 28 listopada 2016 r., II AKa 99/16, Lex nr 2200280).

Obrońca skazanego podkreśla, że z uwagi na zachodzenie pomiędzy popełnionymi przez skazanego przestępstwami bliskiego związku czasowo-miejscowego, względem skazanego powinno się zastosować przy wymiarze kary łącznej zasadę absorpcji. Z takim postawieniem sprawy Sąd Apelacyjny nie może się zgodzić, ponieważ podzielenie poglądu skarżącego prowadziłoby do premiowania sprawcy takiego jak skazany, popełniającego nie jedno,
a więcej przestępstw, na szkodę wielu osób, zatem do praktycznej bezkarności części zachowań zabronionych. Skazany zaś, co słusznie wyeksponował Sąd Okręgowy, popełniał przestępstwa na przestrzeni siedmiu lat, wyrządzając nimi szkodę o dużej wartości, co samo w sobie przemawia za niemożnością zastosowania względem niego zasady absorpcji. Gdy dodać do tego różnorodzajowość dóbr prawnych atakowanych przez skazanego, czyli nie tylko mienie, obrót gospodarczy i dokumenty, jak również, co niezmiernie istotne, wielość osób pokrzywdzonych przestępstwami skazanego, zastosowanie względem niego pobłażliwości przy wymiarze kary łącznej nie mogło mieć miejsca. Co do rażącej niewspółmierności kary to i tu apelację obrońcy należy uznać za niezasadną w zakresie,
w jakim kwestionuje wymiar kary łącznej, gdyż apelujący, akcentując przede wszystkim pozytywną w jego ocenie prognozę kryminologiczną nie wykazał skutecznie, aby orzeczona przez Sąd I instancji kara łączna była karą rażąco niewspółmierną. Bezspornym jest, że prowadzenie ustabilizowanego trybu życia oraz deklarowana chęć zmiany swej postawy życiowej i dążenie do naprawienia wyrządzonych szkód zasługują na uznanie, ale nie
w sposób skutkujący złagodzeniem orzeczonej kary łącznej, z uwagi na wieloletni czas dokonywania przestępstw przez skazanego oraz rozmiar wyrządzonej przez niego łącznej szkody na mieniu. Wszystkie te okoliczności zostały przez sąd I instancji uwzględnione i ocenione. Co do kwestii obrazy art.86§4k.k. to rację ma skarżący , ze przepis ten został uznany przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 18 kwietnia 2019 roku za niekonstytucyjny w zakresie w jakim różnicuje sytuacje osób, wobec których zastosowanie maiła już wcześniej instytucja kary łącznej od osób, co do których ta instytucja zastosowania nie miała, w ten sposób, że umożliwia w stosunku do tej pierwszej kategorii osób podwyższenie dolnej granicy kary łącznej. Prawdą jest również, że sąd I instancji
w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku zakreślił dolną granicę kary łącznej na 3 lata, a górną na 3 lata i 6 miesięcy. Niemniej poza błędnym ustaleniem dolnej granicy kary w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku( co nie miało wpływu na jego treść) nie ma podstaw do wyeliminowani art.86§4 k.k. w sytuacji gdy wskazuje on zasady wymiaru kary łącznej.

Wniosek

- wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku i objęcie orzeczoną w punkcie 1 skarżonego wyroku karą łączną kary orzeczonej wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 27 kwietnia 2016 roku sygn.. akt XXI 179/15 i wydanie wyroku z zastosowaniem zasady absorbcji.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

wniosek niezasadny z przyczyn wskazanych w punktach 3.1 i 3.2

3.3.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Wniosek

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

- utrzymano w mocy zaskarżony wyrok

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Powody utrzymania wyroku w mocy zawarte w rozważaniach z punktów: 3.1, 3.2,

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

Zwolniono skazanego od ponoszenia kosztów sądowych postępowania odwoławczego, obciążając nimi Skarb Państwa.

7.  PODPIS

SSA Karina Maksym SSA Mirosław Ziaja SSA Małgorzata Niementowska

1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

prokurator

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

rozstrzygnięcie z punktu 1 i 3

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

2

Podmiot wnoszący apelację

Obrońca skazanego

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

rozstrzygnięcie z punktu 1 i 3

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana