Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 stycznia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach w II Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący	SSA Alicja Bochenek
Sędziowie	SSA Piotr Pośpiech (spr.) SSO del. Marcin Ciepiela
Protokolant	Agnieszka Przewoźnik

przy udziale Prokuratora Prok. Apel. Małgorzaty Bednarek

po rozpoznaniu w dniu 21 stycznia 2016 r. sprawy

skazanego T. K.

s. K. i K., ur. (...) w Z.

- o wydanie wyroku łącznego -

na skutek apelacji obrońcy skazanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 14 września 2015 roku

sygn. akt XVI K 10/15

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 7 w ten sposób, że zalicza dodatkowo skazanemu na poczet kary łącznej pozbawienia wolności określonej w punkcie 5 również okresy od dnia 24 marca 2014 roku do dnia 24 maja 2015 roku oraz od dnia 24 maja 2015 roku do dnia 21 stycznia 2016 roku;

2.  w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

3.  zasądza od Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w Katowicach) na rzecz adwokata T. G. – Kancelaria Adwokacka w K. kwotę 147,60 (sto czterdzieści siedem złotych i sześćdziesiąt groszy), w tym 23% VAT, z tytułu obrony z urzędu udzielonej skazanemu w postępowaniu odwoławczym;

4.  zwalnia skazanego od ponoszenia wydatków postępowania odwoławczego, obciążając nimi Skarb Państwa.

Sygn. akt II AKa 505/15

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Katowicach wyrokiem łącznym z dnia 14 września 2015 r. (sygn. akt XVI K 10/14), po rozpoznaniu sprawy T. K., na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k., połączył skazanemu kary pozbawienia wolności orzeczone prawomocnymi wyrokami: Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 30 stycznia 2012 r. sygn. akt II K 1335/11 i Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 30 października 2013 r. sygn. akt VII K 641/13 (w pkt 1 i 2) i wymierzył karę łączną 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności.

Na mocy art. 63 § 1 k.k. dokonał zaliczenia skazanemu na poczet orzeczonej wyżej kary łącznej pozbawienia wolności okres rzeczywistego pozbawienia wolności w dniach od 24 września 2013 r. do 24 marca 2014 r.

Na podstawie art. 85 k.k., art. 86 § 1 k.k. i art. 89 § 1 i 1a k.k. połączył skazanemu kary pozbawienia wolności orzeczone prawomocnymi wyrokami: Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 14 marca 2013 r. sygn. akt II K 174/13 i Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 30 października 2013 r. sygn. akt VII K 641/13 (w pkt 3) i wymierzył karę łączną 1 roku i 3 miesięcy pozbawienia wolności.

Na podstawie art. 85 k.k., art. 86 § 1 k.k. i art. 91 § 2 k.k. połączył skazanemu kary pozbawienia wolności orzeczone prawomocnymi wyrokami: Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 20 stycznia 2014 r. sygn. akt II K 1141/13 i Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 19 maja 2014 r. sygn. akt XVI K 204/13 i wymierzył karę łączną 4 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności.

Na mocy art. 63 § 1 k.k. dokonał zaliczenia skazanemu na poczet orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności okres rzeczywistego pozbawienia wolności w dniach od 10 września 2013 r. do 24 września 2014 r. w sprawie sygn. akt XVI K 204/13.

Sąd ponadto zasądził na rzecz obrońcy z urzędu stosowne wynagrodzenie, a skazanego zwolnił od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych.

Apelację od powyższego wyroku złożył obrońca skazanego, który zaskarżył go w całości. Skarżący zarzucił obrazę przepisów prawa materialnego, a to art. 63 k.k., a także obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść wydanego w sprawie rozstrzygnięcia , a to art. 571 k.p.k. w zw. z art. 213 § 1 k.p.k. w zw. z art. 167 k.p.k. Z ostrożności procesowej podniósł także zarzut rażącej niewspółmierności kar orzeczonych wobec skazanego nie uwzględniając wniosku skazanego o zastosowanie wobec niego zasady pełnej absorpcji.

Wskazując na te zarzuty wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez orzeczenie kar łącznych z zastosowaniem zasady pełnej absorpcji, a więc odpowiednio 1 roku pozbawienia wolności oraz 4 lat pozbawienia wolności (w apelacji nie sformułowano żądania co do wysokości pierwszej kary łącznej), a także zaliczenia na poczet tej ostatniej kary okresów rzeczywistego pozbawienia wolności w okresach od 24 marca 2014 r. do 24 maja 2015 r. oraz od 24 maja 2015 r. do 14 września 2015 r.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy skazanego zasługiwała jedynie na częściowe uwzględnienie, a mianowicie w takim zakresie, w jakim wskazywała na błędne rozstrzygnięcie odnośnie zaliczeń dokonanych na poczet orzeczonej w pkt 5 wyroku kary pozbawienia wolności. Z kolei zarzut wymierzenia rażąco niewspółmiernych kar łącznych pozbawienia wolności okazał się bezzasadny i to w stopniu oczywistym.

Na wstępie tych rozważań stwierdzić należy, że Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił, że w rozpoznawanej sprawie istnieją podstawy do utworzenia trzech zbiegów realnych, o których mowa w art. 85 k.k. i w konsekwencji wymierzenia trzech kar łącznych pozbawienia wolności.

Pierwszy zbieg tworzy przestępstwo objęte wyrokiem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 30 stycznia 2012 r. (sygn. akt II K 1335/11) oraz dwa przestępstwa z wyroku Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 30 października 2013 r. (sygn. akt VII K 641/13).

Drugi w kolejności jest zbieg utworzony z dwóch przestępstw, za które T. K. został skazany wyrokami Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 14 marca 2013 r. (sygn. akt II K 174/13) i Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 30 października 2013 r. (sygn. akt VII K 641/13).

Ostatni realny zbieg obejmował przestępstwa, za które został skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 20 stycznia 2014 r. (sygn. akt II K 1141/13) i wyrokiem Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 19 maja 2014 r. (sygn. akt XVI K 204/13).

W ramach każdego z opisanego powyżej realnego zbiegu wymierzono za poszczególne przestępstwa kary tego samego rodzaju albo inne kary podlegające łączeniu.

Ustaleń związanych z kształtowaniem realnych zbiegów oraz samego rozstrzygnięcia w tym zakresie skarżący zresztą nie podważał. Także i Sąd Apelacyjny ze swej strony nie znalazł podstaw do kwestionowania rozważań poczynionych przez Sąd Okręgowy co do istnienie wspomnianych realnych zbiegów przestępstw. W apelacji zarzucono jedynie orzeczenie w wyroku łącznym rażąco niewspółmiernie surowych kar łącznych pozbawienia wolności, a także dokonanie niewłaściwych zaliczeń, o których mowa w art. 577 k.p.k.

Zdaniem sadu odwoławczego wyjaśnieniu i ocenie zagadnień związanych z wymiarem kar sąd pierwszej instancji poświęcił należytą uwagę w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Wnioski jakie w tej mierze sformułował są bezbłędne i jako takie nie mogły być skutecznie kwestionowane.

W tym miejscu należy przypomnieć, że z naruszeniem art. 438 pkt 4 k.p.k. tj. z rażącą niewspółmiernością kary mamy do czynienia dopiero, gdy różnica pomiędzy karą sprawiedliwą a wymierzoną jest tak istotnie znacząca, że wprost „bije w oczy” (por. wyrok S.A. w Krakowie z 14.10.2008 r., sygn. akt II Aka 132/08, wyrok SN z 30.09.2003 r. sygn. akt SNO 56/03). Dlatego też przesłanka rażącej niewspółmierności kary jest spełniona, jeśli z punktu widzenia nie tylko sprawcy, ale i ogółu społeczeństwa kara jawi się jako niesprawiedliwa, zbyt drastyczna, przynosząca nadmierną dolegliwość.

Kary łączne pozbawienia wolności wymierzone przez Sąd Okręgowy w wysokości kolejno 1 roku i 6 miesięcy, 1 roku i 3 miesięcy oraz 4 lat i 6 miesięcy warunku z całą pewnością nie spełniają. Warto zauważyć, że w przypadku drugiej z tych kar obrońca wnioskował o jej obniżenie zaledwie o 3 miesiące, a w przypadku trzeciej jedynie o 6 miesięcy(odnośnie pierwszej nie sformułował żadnego wniosku). Różnica zatem pomiędzy karami wymierzonymi a postulowanymi jest niewielka i nie uprawnia do twierdzenia, że zachodzi pomiędzy nimi drastyczna dysproporcja.

Niezależnie jednak od powyższego trafnie Sąd Okręgowy ustalił, że przeciwko zastosowaniu wobec skazanego zasady zbliżonej do absorpcji przemawia przede wszystkim dotychczasowa jego postawa życiowa oraz konieczność, aby kara została ukształtowana zgodnie z dyrektywami określonymi w art. 53 k.k.

Kary łączne pozbawienia wolności w rozmiarze 1 roku i 6 miesięcy oraz 1 roku i 3 miesięcy zostały wymierzone przy uwzględnieniu tzw. zasady asperacji, a kara 4 lat i 6 miesięcy tzw. częściowej absorpcji - to jest bliższej ustawowemu minimum. Zgodnie z treścią art. 86 § 1 k.k. za pierwszy zbieg najniższa możliwa do orzeczenia kara łączna mogła wynosić 1 rok, a najwyższa 2 lata, za drugi odpowiednio 1 rok i 1 rok 8 miesięcy, a za trzeci 3 lata i 6 miesięcy oraz 9 lat i 3 miesiące.

Zgodzić się należy z sądem pierwszej instancji, że w przypadku T. K. nie było podstaw do orzeczenia łagodniejszych kar łącznych, w szczególności na zasadzie pełnej absorpcji.

Oczywistym jest, że „kara łączna jest swego rodzaju podsumowaniem działalności przestępczej sprawcy w okresie czasu objętym skazaniami (…). Nie jest to sposób na premię dla sprawcy większej ilości przestępstw. Wymierzając karę łączną, stosuje się zwykłe dyrektywy karania, a zwłaszcza słuszności i celowości, wyrażane przez związek przedmiotowo-podmiotowy między poszczególnymi przestępstwami. Na ogół nie ma powodu, by orzekać kary łączne w dolnych granicach, to jest w wysokości najsurowszej ze zbiegających się kar”. (wyrok S.A. w Krakowie z dnia 19.10.2007 r. sygn. akt II AKa 183/07 publ. Prok. i Pr. -wkł. 2008/4/17).

W aspekcie przedmiotowym związek zbiegających się realnie przestępstw wyrażają, kryteria przedmiotowe poszczególnych przestępstw, a to bliskość czasową ich popełnienia (największa gdy czyny przestępcze popełnione są równocześnie lub bezpośrednio po sobie), osoby pokrzywdzonej (największy ścisły związek zachodzi gdy kilkoma przestępstwami pokrzywdzono tę samą osobę), rodzaj naruszonego dobra prawnego (im bardziej zbliżone dobra, tym większa bliskość przestępstw, zatem największa przy tożsamości dóbr), sposób działania sprawcy itd. Z kolei w aspekcie podmiotowym chodzi o motywy bądź pobudki stymulujące sprawcę, rodzaj i formę winy itd.

Przenosząc powyższe w realia niniejszej sprawy, zauważyć należy, że wbrew sugestiom obrońcy, związek pomiędzy czynami wchodzącymi w skład poszczególnych realnych zbiegów jest stosunkowo luźny. W zasadzie łączy je jedynie to, że w zdecydowanej większości były skierowane przeciwko temu samemu dobru prawnie chronionemu tj. mieniu. Jednakże były one popełniane w różnym czasie i miejscach, a także w różnych sytuacjach motywacyjnych.

Biorąc pod uwagę wszystkie wskazane powyżej okoliczności, jak również to, że pobudki działania sprawcy, które były różne, to należy stwierdzić, że granice oddzielające poszczególne czyny są wyraźne i nie pozostawiają wątpliwości co do ich odrębności, która nie pozwala na rozważanie, aby którykolwiek z nich mógł zostać uznany za czyn współukarany. Żaden z nich nie był też na tyle błahy, aby móc odstąpić w sposób pełny od jego ukarania poprzez pochłonięcie wymierzonej za niego kary przez pozostałe sankcje podlegające łączeniu. Pomiędzy tymi przestępstwami generalnie nie ma ścisłego lub nawet bardzo bliskiego związku, co samo w sobie wyklucza możliwość zastosowania w przypadku skazanego zasady pełnej absorpcji lub zbliżonej do niej.

Kolejną istotną rzeczą wymagającą podkreślenia jest to, że popełnienie więcej niż jednego przestępstwa powinno raczej skłaniać do odstąpienia od absorpcji kar, niż za nią przemawiać. Wymierzenie takiej kary prowadziłoby bowiem do premiowania sprawcy popełniającego nie jedno, a więcej przestępstw, zatem prowadziłoby do praktycznej bezkarności innych zachowań zabronionych. T. K. tymczasem na przestrzeni około 2 lat dopuścił się 10 przestępstw (w tym przestępstw stanowiących ciąg z art. 91 § 1 k.k.), które objęte zostały karą łączną. Względy prewencji indywidualnej nakazują zatem, aby w przypadku osoby nagminnie wchodzącej w konflikt z prawem i niepoprawnej wymierzać karę surowszą tak, aby osiągnęła ona swoje cele wpływając na niego wychowawczo. Zatem, jak wskazano wyżej, zasadę absorbowania kar stosować należy wyjątkowo albo wtedy, gdy wszystkie czyny wykazują bardzo bliską więź podmiotową i przedmiotową, albo orzeczone za niektóre czyny kary są tak minimalne, że w żadnym stopniu nie mogłyby rzutować na karę łączną, albo też istnieją jakieś szczególnie wyjątkowe okoliczności dotyczące osoby skazanego, a żadna z tych sytuacji nie ma miejsca w niniejszej sprawie.

Skarżący wskazywał co prawda na postawę skazanego w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności, która w jego ocenie przemawia za tym, by wymierzyć karę łączną niższą niż orzeczoną w zaskarżonym wyroku.

Jest prawdą, że zachowanie skazanego w czasie odbywania kary powinno mieć znaczenie dla wymiaru kary łącznej. Jednakże tej okoliczności nie sposób przeceniać i nadawać jej nadmiernego znaczenia zwłaszcza wtedy, gdy skazany posiada umiarkowanie pozytywną opinię. Nie sposób wyłącznie na tej podstawie przyjmować, że po stronie skazanego istnieją jakieś szczególne okoliczności uzasadniające zastosowanie absorpcji w większym stopniu niż uczynił to sąd pierwszej instancji. Niewątpliwie poprawne zachowanie skazanego w zakładzie karnym ma wpływ na wymiar kary łącznej jednak samo w sobie nie mogło wystarczyć dla wymierzenia kary łącznej z zastosowaniem zasady pełnej absorpcji lub zbliżonej do niej, gdyż temu sprzeciwiały się pozostałe dyrektywy wymiaru kary zwłaszcza słuszności i celowości. Postawa T. K. po popełnieniu przestępstw znalazła dostateczne odzwierciedlenie w wymierzonych kar łącznych, które były przecież i tak niższe od połowy z sumy kar podlegających łączeniu.

Niewątpliwie miał natomiast rację skarżący podnosząc zarzuty wskazujące na dokonanie wadliwego zaliczenia właściwych okresów na poczet wymierzonej kary łącznej pozbawienia wolności, o którym jest mowa w art. 577 k.p.k. Z kontekstu tego przepisu można uznać, że jeśli jest taka potrzeba zalicza się także każdy okres, w którym kary jednostkowe orzeczone w poszczególnych wyrokach były wykonywane. Ratio legis tego rozwiązania polega na uniknięciu podwójnego wykonania kary, tj. kary jednostkowej, a następnie kary łącznej. Dlatego też wykonane kary za poszczególne przestępstwa zalicza się na poczet kary łącznej w całości lub w części kar objętych wyrokiem łącznym.

Dokonując zaliczenia w pkt 7 wyroku Sąd I instancji nie dostrzegł, że w sprawie Sądu Rejonowego w Zabrzu (sygn. akt II K 1141/13) skazany odbywał już karę pozbawienia wolności w okresie od 24 marca 2014 r. do 24 maja 2015 r., a z kolei w sprawie Sądu Okręgowego w Katowicach (sygn. akt. XVI K 204/13) w okresie od 24 maja 2015 r. do 14 września 2015 r. Zatem wskazane okresy czasu również powinny zostać zaliczone na poczet kary łącznej 4 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności wymierzonej w pkt 5 zaskarżonego wyroku, a obejmującej kary jednostkowe za czyny przypisane właśnie w w/wym. wyrokach. Sąd odwoławczy, dysponując wystarczającymi danymi w tym zakresie, zmienił zatem zaskarżony wyrok. Korekta wyroku polegała na dokonaniu dodatkowych zaliczeń oprócz tych, które dokonał Sąd I instancji zaliczając na poczet wspomnianej kary łącznej okres tymczasowego aresztowania w sprawie Sądu Okręgowego w Katowicach sygn. akt XVI K 204/13 trwającego od 10 września 2013 r. i do dnia 24 września 2013 r.

Na koniec tych rozważań należy zwrócić uwagę Sądowi I instancji, że rozstrzygnięcia zawarte w punktach 1 i 2 zaskarżonego wyroku były zbędne. Stwierdzenie, że sąd stosuje przepisy art. 19 ust. 1 Ustawy z dnia 20.02.2015r.
o zmianie…powinno znaleźć się w uzasadnieniu, zaś uchylenie orzeczenia o karze łącznej wynika z mocy samych przepisów. Umieszczenie ich w treści orzeczenia nie znajduje podstawy prawnej w szczególności w art. 413 kpk.

Koszty nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej przez obrońcę z urzędu w postępowaniu odwoławczym uzasadnia treść art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 roku – Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2009, nr 146, poz. 1188 z póź. zm.) w zw. z § 4 ust. 1 i § 17 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2015 r. poz. 1801).

Skazanego zwolniono od ponoszenia wydatków związanych z postępowaniem odwoławczym wobec ustalenia, że ze względu na sytuację rodzinną, majątkową i brak dochodów byłby to dla niego nadmierny ciężar finansowy. Podstawę prawną tego rozstrzygnięcia stanowi art. 624 § 1 k.p.k. w zw. z art. 634 k.p.k.