Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

Przewodniczący -

Sędzia SA Marcin Schoenborn (spr.)

Sędziowie

SA Piotr Filipiak

SO del. Teresa Jędrzejas-Paluch

Protokolant

Mateusz Dejas

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 270/22

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

wyrok Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 25 listopada 2021 r. sygn. akt V K 122/21

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☒

co do winy

☒

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

mająca wpływ na treść zaskarżonego wyroku obraza art. 7 kpk poprzez błędną ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a to protokołów wyjaśnień M. K. poprzez bezzasadne przyznanie im wiarygodności w części, w jakiej jej depozycje dotyczą:

-

rzekomego przymuszania oraz nakłaniania jej przez M. N. do prostytucji przy zastosowaniu przemocy oraz gróźb bezprawnych, podczas gdy zeznania te są sprzeczne z zeznaniami pozostałych świadków (kobiet świadczących usługi seksualne, które współpracowały z oskarżonym), z których wynika, iż osoby te same podjęły decyzje o rodzaju podejmowanej pracy, jak i jej zakończeniu,

-

udzielenia jej przez M. N. środków odurzających, podczas gdy okoliczność ta nie wynika z żadnego innego wiarygodnego dowodu zgromadzonego w sprawie, natomiast M. N. nie przyznał się do popełnienia tego przestępstwa

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zauważenia wymaga, iż przedmiotem kontroli instancyjnej był wyrok Sądu I instancji wydany w trybie konsensualnym, o którym mowa w art. 387 kpk. Zgodnie zaś z art. 447 § 5 kpk w takim wypadku podstawą apelacji nie mogą być zarzuty określone w art. 438 pkt 3 i 4 kpk związane z treścią zawartego porozumienia, o którym mowa m.in. właśnie w art. 387 kpk. Ustawodawca ograniczył zatem możliwość zaskarżenia wyroków wydanych w trybach konsensualnych, wprowadzając zakaz stawiania w apelacji zarzutów co do ustaleń faktycznych oraz wymiaru kary, środka karnego lub innego środka. A contrario z art. 447 § 5 kpk wynika, że wyrok wydany w trybie konsensualnym może zostać zaskarżony z powodu obrazy przepisów prawa materialnego lub obrazy przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia (art. 438 pkt 1, 1a i 2 kpk), a także w wypadku zaistnienia bezwzględnej przyczyny odwoławczej z art. 439 § 1 kpk (zob. postanowienie SA w Krakowie z 19 lipca 2017 r., II AKz 156/17, KZS 2017, nr 7-8, poz. 15.).

Ratio legis art. 447 § 5 kpk jest zatem jasne. Celem tej regulacji jest przeciwdziałanie instrumentalnym zachowaniom oskarżonych. Odnosi się to i do sytuacji, w których apelacja zarzuca obrazę prawa materialnego albo procesowego, ale w rzeczywistości zwrócona jest przeciwko podstawie faktycznej wyroku lub wysokości orzeczonej kary. Kontrola dopuszczalności musi być realizowana w sposób rzeczywisty, w tym przez ustalenie, czy środek odwoławczy wnoszony od wyroku wydanego w jednym z trybów konsensualnych, oparty jest na dopuszczalnych zarzutach, a nie na zarzutach sformułowanych w sposób instrumentalny, jedynie dla zachowania pozorów dopuszczalności apelacji (zob. Postanowienie SA w Krakowie z 25.04.2017 r., II AKa 19/17, LEX nr 2519020). Wyrok wydany w trybie konsensualnym nie może być więc kwestionowany w obszarze ustaleń faktycznych oraz wymierzonej kary (środka karnego, kompensacyjnego). W apelacji od wyroku wydanego w trybie konsensualnym nie można zatem podważać ustaleń, które spowodowały przypisanie oskarżonemu sprawstwa określonego czynu, gdy jednocześnie nie kwestionuje się prawidłowości procedowania w jednym z trybów konsensualnych (zob. wyrok SA w Warszawie z 6 lipca 2022 r., II AKa 187/22, LEX nr 3400147).

Choć formalnie obrońca podniósł dopuszczalny zarzut obrazy przepisów postępowania, jedynie związany z ustaleniami faktycznymi, tj. zarzucił obrazę art. 7 kpk przez wadliwą ocenę dowodów, której następstwem miały być właśnie błędne ustalenia faktyczne skutkujące niezasadnym skazaniem oskarżonego z art. 58 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej na szkodę M. K., które polegało również na jej nakłanianiu do uprawiania prostytucji oraz zmuszaniu do tego sposobami określonymi w art. 203 kk, zdaniem Sądu odwoławczego uczynił to wyłącznie dla obejścia ograniczenia przewidzianego w art. 447 § 5 kpk. O charakterze zarzutu odwoławczego decyduje przecież nie jego nazwa lub wskazana kwalifikacja, ale wynikające z niego uchybienie. Zarzut odwoławczy jest twierdzeniem skarżącego o zaistniałym uchybieniu. Nie jest więc wiążący, gdyż taki charakter ma wskazane uchybienie, a nie jego nazwa (zarzut odwoławczy). Wobec tego z perspektywy art. 447 § 5 kpk do organu procesowego należy ustalenie rodzaju zarzutu odwoławczego poprzez wskazane w nim uchybienie, a nie przez to, jak zostało ono nazwane przez skarżącego. Znaczenie czynności procesowej ocenia się bowiem nie według nadanej jej nazwy, ale na podstawie treści złożonego oświadczenia (art. 118 § 1 kpk). Dlatego też o ocenie, z jakim zarzutem mamy do czynienia w środku odwoławczym wnoszonym od orzeczenia wydanego w trybie konsensualnym, nie decyduje kwalifikacja zarzutu wskazana przez autora środka odwoławczego, ale faktyczna treść zarzutu (zob. postanowienie SA we Wrocławiu z 24 maja 2016 r., II AKa 90/16, LEX nr 2080912).

Lektura wywodów apelacji obrońcy mających przekonać do wadliwości zaskarżonego wyroku w tej części, do której odnosi się zarzut obrazy art. 7 kpk, a więc w zakresie czynów przypisanych oskarżonemu w punktach 16 i 17, świadczy zaś o tym, iż obrońca jedynie pod pozorem naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów zmierza najzwyczajniej do zakwestionowania niesatysfakcjonujących oskarżonego ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku, a uprzednio objętych treścią porozumienia, o którym mowa w art. 387 kpk, gdyż finalnie doprowadziły do obecnie nieakceptowanego przez tego uczestnika skazania go w zakresie w/w czynów, niekorzystnie przy tym rzutując na wymiar kary łącznej. Zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów, nie tylko uprawnieniem, a wręcz obowiązkiem sądu jest bowiem to, że gdy daje wiarę jednej grupie dowodów, musi odmówić tego przymiotu dowodom przeciwnym. Jest to bowiem nieodzowne, gdy z różnych dowodów wynikają wzajemnie sprzeczne okoliczności. Poza tym do istoty swobodnej oceny dowodów należy kształtowanie własnego przekonania organu orzekającego na podstawie wszystkich przeprowadzonych dowody ocenionych zgodnie z zasadami prawidłowego rozumowania oraz wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego. W procesie nie chodzi jednak o to, czy określone dowody są nieprzekonujące dla strony, lecz o to, czy są one przekonujące lub nie dla sądu w kontekście całokształtu materiału dowodowego. Sama odmienność przekonania obrońcy w danej kwestii nie byłaby zaś obrazą prawa (zob. postanowienie SN z 13 listopada 2007 r., V KK 257/07, LEX nr 332945). Stąd zarzut naruszenia art. 7 kpk nie może ograniczać się do wskazania wadliwości sędziowskiego przekonania o wiarygodności jednych, a niewiarygodności innych źródeł czy środków dowodowych, lecz powinien wykazywać konkretne błędy w samym sposobie dochodzenia do określonych ocen, przemawiające w zasadniczy sposób przeciwko dokonanemu rozstrzygnięciu. Tymczasem argumentacja skarżącego odwoływała się li tylko do tego, że nie miał on przekonania co do trafności stanowiska Sądu I instancji, ponieważ wszystkiego tego, co obciążającego dla oskarżonego wynikało z zeznań M. K., nie potwierdził przecież zainteresowany, poza tym była ona jedyną osobą trudniącą się prostytucją, której on to ułatwiał i z której prostytuowania się czerpał korzyści majątkowe, która miałaby się też stać obiektem nakłaniania do uprawiania tego procederu, jak też być do tego zmuszaną, czy to przemocą, czy też groźbami bezprawnymi. To, że oskarżony, choć formalnie na rozprawie przyznał się do wszystkich zarzucanych mu czynów, w swych wyjaśnieniach z rozprawy nie potwierdzał natomiast, a wręcz podtrzymując wcześniejsze swoje wyjaśnieniach z przedsądowej fazy procesu w zakresie, w jakim nie pozostają one w sprzeczności z jego oświadczeniami procesowymi złożonymi przed sądem, zdawał się zaprzeczać, że nakłaniał M. K.do uprawiania prostytucji oraz zmuszał ją do tego przemocą i groźbą bezprawną, jak też nielegalnie udzielał tej kobiecie marihuany, zaś depozycje w/w pokrzywdzonej miały rzeczywiście wskazywać, iż tylko ona byłaby obiektem tego rodzaju aktywności ze strony oskarżonego, i tak nie oznaczałoby jeszcze, iż Sąd I instancji dowolnie ocenił jej zeznania (więcej w podsekcji 5.1.1). Istotnym jest natomiast, że oskarżony będąc zdeterminowanym co do zakończenia postępowania z zastosowaniem konsensusu przewidzianego w art. 387 kpk musiał być świadom, że oczekiwany przez niego wyrok skazujący nie będzie w pełni uwzględniał tego, co w swoich wyjaśnieniach przyznawał, względnie czego się nie wypierał, a oparty będzie być musiał również na obciążających go depozycjach M. K., z których właśnie mógł Sąd I instancji dopiero wywieść okoliczności świadczące o popełnieniu przez M. N. przestępstw przypisanych mu w punktach 16 i 17, którym w podany wyżej sposób on oponował.

W konsekwencji uznać trzeba, iż skarżący tak naprawdę ograniczył się do przeciwstawiania ustaleniom sądu orzekającego odmiennego poglądu w kwestii ustaleń faktycznych, opartego jedynie na innych dowodach od tych, którymi kierował się Sąd I instancji, co właśnie miałoby prowadzić do wniosku o popełnieniu przez sąd błędu w ustaleniach faktycznych. Ich wadliwości nie mógł zatem wywodzić z błędnej oceny dowodów, gdy wolą oskarżonego wnioskującego o skazanie w trybie art. 387 kpk musiało być właśnie uczynienie podstawą dowodową zapadłego wyroku zeznań M. K.Oczywistym warunkiem tego być zaś musiało przejście przez nie pozytywnej weryfikacji z punktu widzenia reguł swobodnej oceny dowodów z art. 7 kpk.

Wniosek

zmiana zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego od zarzucanych mu czynów z punktów XXVI i XXVII aktu oskarżenia (opisanych w punktach 16 i 17 części dyspozytywnej wyroku), względnie w zakresie czynu z punktu 17 przez przyjęcie kwalifikacji prawnej wyłącznie z art. 204 kk, ewentualnie z art. 207 kk, a w konsekwencji wymierzenie kary łącznej w rozmiarze 2 lat pozbawienia wolności

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wobec w istocie niedopuszczalności zarzutu nie było podstaw do rozważania przez Sąd odwoławczy ingerencji w treść zaskarżonego wyroku w warunkach art. 438 kpk. Tylko zaś w przypadku stwierdzenia uchybień podniesionych w środku odwoławczym, orzekając w granicach zaskarżenia i stawianych rozstrzygnięciu zarzutów, Sąd odwoławczy zgodnie z art. 438 kpk zmienia lub uchyla zaskarżone orzeczenie.

Na marginesie zauważenia jednak wymaga, iż oczekiwanie przez obrońcę uniewinnienia oskarżonego również od czynu mającego być popełnionym przeciwko wolności seksualnej M. K. kompletnie rozmijało się z tym, co ustalił Sąd I instancji w tym zakresie i przez skarżącego nie było nawet kwestionowanym, a więc, że oskarżony w/w pokrzywdzonej w celu osiągnięcia korzyści majątkowej ułatwiał również w określony sposób uprawianie prostytucji, a przede wszystkim czerpał korzyści majątkowe w określonej kwocie z uprawiania przez nią tego procederu. W ten sposób co najmniej wyczerpywał znamiona przestępstwa stypizowanego w art. 204 § 2 kk (więcej w podsekcji 5.1.1.), a więc właściwie skorelowanym z uchybieniem podnoszonym względem rozstrzygnięcia w punktu 17 byłby jedynie wniosek alternatywny, choć niekoniecznie w pełni adekwatnie określałby zakres koniecznej w przypadku stwierdzenia tego uchybienia zmiany zaskarżonego wyroku. Modyfikacji kwalifikacji prawnej czynu musiałaby przecież zgodnie z art. 437 § 2 kpk w zw. z art. 413 § 2 pkt 1 kpk w zw. z art. 458 kpk towarzyszyć stosowna korekta opisu czynu eliminująca z jego treści te fragmenty, które odnosiłyby się do realizacji przez oskarżonego znamion przestępstwa stręczycielstwa oraz przestępstwa zmuszania do uprawiania prostytucji, a w konsekwencji zreformowaniu musiałaby podlegać podstawa prawna wymiaru kary (nie mogłaby zostać już wymierzoną zgodnie z art. 11 § 3 kk na podstawie art. 203 kk, a wyłącznie na podstawie art. 204 § 1 kk), co zapewne nie mogłoby pozostać też bez wpływu przynajmniej na jej rozmiar (ze względu na inne granice ustawowego zagrożenia). Co do możliwego znęcania się oskarżonego nad M. K., to z tym akurat łączone zachowania oskarżonego są lub były przedmiotem odrębnego postępowania. Wynika to z decyzji prokuratora podjętej przed skierowaniem aktu oskarżenia o wyłączeniu do odrębnego postępowania m.in. wątku dotyczącego psychicznego i fizycznego znęcania się oskarżonego nadM. K.

Rażąco sprzecznym z prawem materialnym, tj. art. 86 § 1 kk w jego brzmieniu zarówno poprzednim, jak i obecnym obowiązującym od 24 czerwca 2020 r., było z kolei oczekiwanie obrońcy, iż w związku z postulowanymi korektami jednostkowych skazań z punktów 16 i 17 orzeczoną zostanie wobec oskarżonego kara łączna pozbawienia wolności w rozmiarze niższym od najwyżej z łączonych kar, a tą jest wymierzona oskarżonemu kara jednostkowa 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności za ciąg siedemnastu przestępstw przypisanych w punkcie 18. W związku z zarzutem obrazy art. 60 § 3 kk, który ze względu na jego umotywowanie należało również łączyć z rozstrzygnięciem o karze jednostkowej z punktu 18 (więcej w podsekcji 3.3), choć jednocześnie skarżący wyraźnie zaznaczał, iż w zakresie tego rozstrzygnięcia wyroku nie skarży, oczekiwanym było bowiem, w przypadku jego uznania, orzeczenie kasatoryjne, dezaktualizujące zatem potrzebę korygowania rozstrzygnięcia w przedmiocie kary łącznej. Dodać jeszcze trzeba, iż zarzut obrazy prawa materialnego wedle skarżącego rozpoznanym miałby być dopiero w przypadku nie podzielenia zarzutów obrazy prawa procesowego, co należy wywieść ze zredagowania w sposób alternatywy wniosków apelacji z zaznaczeniem aktualizowania się kolejnych na wypadek nieuwzględnienia dalej idących.

3.2.

mająca wpływ na treść zaskarżonego wyroku obraza art. 387 § 2 i 3 kpk w zw. z art. 399 § 1 kpk przez uwzględnienie wniosku oskarżonego o dobrowolne poddanie się karze bez uwzględnienia wyjaśnień złożonych na rozprawie, w których przyznał się do innych czynów, niźli opisanych w wyroku, ewentualnie przez brak dokonania zmiany w proponowanej karze, zgodnie z przepisem art. 387 § 2 i 3 kpk, a także przez brak poinformowania oskarżonego o potencjalnej zmianie podstawy prawnej rozstrzygnięcia i uzależnienia od tego faktu rozstrzygnięcia co do wniosku o dobrowolne poddanie się karze

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Podobnie jak zarzut obrazy art. 7 kpk, w istocie niedopuszczalny, bowiem zmierzający do obejścia ograniczenia przewidzianego w art. 447 § 5 kpk jedynie pod pozorem nawet nie tego, że Sąd I instancji uchybił obowiązkowi uzależnienia uwzględnienia wniosku o wydanie wyroku w trybie konsensualnym przewidzianym w art. 387 kpk od jego zmiany, w tym polegającej na zmianie kwalifikacji prawnej jednego z zarzucanych czynów, co miałoby aktualizować dokonanie stosownego uprzedzenia w trybie art. 399 § 1 kpk, co nie dostrzegł, że w ogóle nie powinien był go pozytywnie rozpatrzyć, kiedy miał nie być spełnionym warunek „okoliczności popełnienia przestępstwa i winy niebudzącej wątpliwości”. Twierdzi bowiem obrońca, że przed uwzględnieniem wniosku oskarżonego o dobrowolne poddanie się karze w kształcie objętym porozumieniem Sąd I instancji winien był ze względu na treść wyjaśnień złożonych przez oskarżonego na rozprawie uzależnić uwzględnienie tego wniosku od jego zmodyfikowania sprowadzającego się do wnioskowania o uniewinnienie oskarżonego od czynu z punktu XXVI aktu oskarżenia, a w ramach czynu z punktu XXVII aktu oskarżenia postulowania skazania jedynie za przestępstwo polegające na ułatwianiu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uprawiania M. K.prostytucji oraz czerpaniu z uprawiania przez nią prostytucji korzyści majątkowych nawet w warunkach art. 65 § 1 kk, czyli przy uczynieniu sobie z tego stałego źródła dochodu, z jednoczesnym oczekiwaniem niższej kary, niż wcześniej uzgodniony 1 rok i 6 miesięcy pozbawienia wolności. Zatem zdaniem skarżącego tak naprawdę okoliczności popełnienia przez oskarżonego czynów z punktów XXVI i XXVII aktu oskarżenia oraz jego wina w tym zakresie miały być budzącymi wątpliwości. W takiej jednak sytuacji jedynym możliwym postąpieniem byłoby nieuwzględnienie przez sąd wniosku oskarżonego o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego na rozprawie oraz wymierzenie mu uzgodnionych kar, środka karnego, środka kompensacyjnego i przepadków. Przesłanką bowiem jego uwzględnienia zgodnie z art. 387 § 2 kpk jest to, by okoliczności popełnienia przestępstwa i wina nie budziły wątpliwości. Przedmiotem porozumienia, o którym mowa również w art. 387 kpk, z oczywistych względów mogą być bowiem warunki, na jakich dochodzi do skazania oskarżonego za czyny w postaci mu zarzucanej, a więc takiej, na jaką wskazuje akt oskarżenia, nie zaś takiej, na przypisanie jakiej pozwalałaby treść złożonych przez niego wyjaśnień. Przewidziany w art. 387 § 3 kpk tryb uzależnienia uwzględnienia wniosku oskarżonego od dokonania w nim wskazanej przez sąd zmiany nie ma niewątpliwie na celu usunięcia z treści wniosku tego, co miałoby być przedmiotem wątpliwości sprzeciwiającej się z mocy art. 387 § 2 kpk w ogóle jego pozytywnemu rozpatrzeniu. Chodzi w nim oto, by sąd, którego złożenie wniosku w trybie art. 387 § 1 kpk nie obliguje do jego automatycznego uwzględnienia, nawet mimo braku sprzeciwu ze strony prokuratora i pokrzywdzonego, nie wiąże on bowiem sądu, gdyż ten może stwierdzić, że w sprawie nie zachodzą przesłanki do skazania oskarżonego bez przeprowadzenia rozprawy w całości, dokonał przede wszystkim jego kontroli w zakresie spełnienia wszystkich warunków dopuszczalności takiego wniosku, w szczególności przeanalizował, czy zaproponowana przez oskarżonego kara i inne środki prawnej reakcji odpowiadają przewidzianym w prawie materialnym sankcjom. Właśnie w sytuacji, w której treść wniosku tychże regulacji prawnych nie respektuje, niewątpliwym obowiązkiem sądu jest bądź to uzależnienie swojej decyzji o uwzględnieniu tego wniosku od dokonania w nim zmiany konwalidującej dostrzeżoną jego wadliwość (art. 387 § 3 kpk) bądź też rozpoznanie w dalszym ciągu sprawy na zasadach ogólnych (zob. wyrok SN z 11 stycznia 2021 r., IV KK 336/20, LEX nr 3219510; wyrok SN z 16 marca 2020 r., III KK 124/19, LEX nr 3122746).

Użyte natomiast w art. 387 § 2 kpk sformułowanie, iż okoliczności popełnienia przestępstwa i wina nie budzą wątpliwości, oznacza, że brak wątpliwości dotyczy przestępstwa zarzucanego oskarżonemu aktem oskarżenia i odnosi się do realizacji wszystkich niezbędnych znamion tego czynu, a w konsekwencji jego kwalifikacji prawnej, rodzaju i stopnia zawinienia, skutku przestępnego działania, rozmiaru wyrządzonej szkody, które mają wpływ na kształt i rozmiar odpowiedzialności karnej oskarżonego (zob. np. wyrok SN z 4 października 2013 r., III KK 168/13, LEX nr 1388227). Do stwierdzenia, że okoliczności popełnienia przestępstwa i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości, nie jest jednak wymaganym, by oskarżony do winy się przyznał. Formalne nieprzyznanie się do winy nie zostało określone w art. 387 kpk jako przesłanka negatywna do uwzględnienia wniosku przewidzianego w tym przepisie (zob. postanowienie SN z 22 maja 2006 r., II KK 355/05, OSNwSK 2006, nr 1, poz. 1085). O tym, że nie jest konieczne przyznanie się oskarżonego do zarzucanego mu czynu, świadczy wykładnia systemowa. Jeśli ustawodawca wymaga przyznania się do winy, to wyraźnie taki warunek zamieszcza w przepisie, np. w art. 335 § 1 kpk i art. 388 kpk. Brak takiego dookreślenia w art. 387 § 2 kpk dowodzi, że zamiarem ustawodawcy nie było warunkowanie zastosowania tej instytucji przyznaniem się oskarżonego do winy. Także zmienność postawy oskarżonego, który na określonym etapie postępowania, to jest na rozprawie przed sądem pierwszej instancji, najpierw przyznaje się do winy, a potem przynajmniej częściowo cofa to przyznanie, choćby poprzez treść złożonych wyjaśnień, nie musi stanowić przeszkody do ustalenia, że zachodzą warunki określone w art. 387 kpk (zob. postanowienie SN z 8 stycznia 2007 r., II KK 275/06, OSNKW 2007, nr 2, poz. 19).

Zresztą w przekonaniu instancji kontrolnej Sąd a quo miał prawo, w oparciu o materiał dowodowy przedstawiony z aktem oskarżenia, po skonfrontowaniu go z wyjaśnieniami oskarżonego złożonymi na rozprawie, dojść do wniosku, iż również w odniesieniu do czynów z punktów XXVI i XXVII okoliczności ich popełnienia oraz wina oskarżonego nie budzą wątpliwości, nawet jeśli pomimo formalnego przyznania się do winy i w tym zakresie, w składanych również na rozprawie wyjaśnieniach zdawał się oponować temu, że oprócz ułatwiania, także nakłaniał M. K. do uprawiania prostytucji oraz zmuszał ją do tego przemocą i groźbą bezprawną, jak też, iż nielegalne udzielał tej kobiecie marihuany. W świetle całokształtu okoliczności sprawy wątpliwości w tym zakresie nie musiały wzbudzać depozycje oskarżonego. Sąd I instancji dysponował przecież zeznaniami M. K.jednoznacznie wskazującymi na sprawstwo i winę oskarżonego również w tych elementach, których on nie potwierdzał. Relacje tej kobiety, aktywność której doprowadziła do postawienia M. N. w stan oskarżenia i to nie tylko za czyn popełniony z jej pokrzywdzeniem, względnie taki, którego popełnienie wiązało się z jakąś postacią jej zaangażowania, lecz za szereg innych, choć rzeczywiście zasadniczo związanych z przyznanym, a w środku odwoławczym niekwestionowanym, prowadzonym przez niego procederem sutenerstwa i kuplerstwa oraz wiążącymi się z tym dla niego benefitami, nie mogły natomiast uchodzić za kompletnie odosobnione, względnie takie, z których wynikającym okolicznościom, poza wyjaśnieniami oskarżonego, również inne dowody zgromadzone w śledztwie zaprzeczały i to do tego stopnia, iż należało co najmniej powątpiewać w jej prawdomówność (więcej w podsekcji 5.1.1). Nie można jednocześnie zapominać, że to inicjatywą oskarżonego było skorzystanie z dobrodziejstwa przewidzianego w art. 387 kpk, na pewno nie został przymuszony do dobrowolnego poddania się karze, jego warunki uzgodnił przy aktywnym wsparciu aż trzech fachowych pomocników procesowych (obrońców) ustanowionych z wyboru, nic nie wskazuje, by nie był świadom konsekwencji, jakie się będą z tym dla niego wiązać, a wręcz przeciwnie, rozumiał przecież stawiane mu zarzuty, wiedział więc dokładnie o co jest oskarżony i skazanie za jakiej postaci czyny oraz na jakich warunkach uzgodnił, został poinformowany również o treści art. 447 § 5 kpk, a mimo to podtrzymywał konsekwentnie swoje wcześniejsze stanowisko co do dobrowolnego poddania się karze. Wyrażając zgodę na rozpoznanie sprawy w trybie konsensualnym (z czym związane są wielce istotne korzyści dla oskarżonego), dobrowolnie zaś zrezygnował z części uprawnień procesowych, w szczególności z bezpośredniości przeprowadzenia dowodów przed sądem i związanej z tym gwarancji dogłębnego rozpoznania sprawy. Sprzeniewierzając się treści zawartego porozumienia, oskarżony nie może się spodziewać wywołania ponownego rozpoznania sprawy w sytuacji, gdy zachodziły wszystkie warunki ujęte w art. 387 § 2 kpk umożliwiające zaaprobowanie przez sąd orzekający zaproponowanego przezeń porozumienia (zob. wyrok SA w Katowicach z 22 stycznia 2016 r., II AKa 499/15, LEX nr 2008297).

Wniosek

zmiana zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego od zarzucanych mu czynów z punktów XXVI i XXVII aktu oskarżenia (opisanych w punktach 16 i 17 części dyspozytywnej wyroku), względnie w zakresie czynu z punktu 17 przez przyjęcie kwalifikacji prawnej wyłącznie z art. 204 kk, ewentualnie z art. 207 kk, a w konsekwencji wymierzenie kary łącznej w rozmiarze 2 lat pozbawienia wolności

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Jak w podsekcji 3.1.

3.3.

obraza art. 60 § 3 kk, która miała wpływ na treść zaskarżonego wyroku poprzez niezastosowanie tego przepisu, podczas gdy oskarżony ujawnił wobec organów ścigania informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu zarzucanych mu czynów oraz istotne okoliczności ich popełnienia, co winno mieć wpływ na wymiar orzeczonej kary pozbawienia wolności.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zestawiając treść zarzutu z zakresem zaskarżenia oznaczonym przez samego apelującego należałoby przyjąć, iż został on skierowany przeciwko rozstrzygnięciu z punktu 17, choć rzeczywiście jego umotywowanie podpowiada, iż skarżącemu raczej chodziło o rozstrzygnięcie o karze z punktu 18, nawet jeśli nie raczył wskazać, iż również co do niego wyrok zaskarża, a nie mogło świadczyć o tym zaskarżenie wyroku w zakresie orzeczonej nim kary łącznej, które musiało stanowić konieczne następstwo zakwestionowania części skazań jednostkowych oskarżonego, w tym z punktu 17, ale już nie z punktu 18.

Nie mniej dla Sądu odwoławczego z oczywistych względów do naruszenia art. 63 § 1 kk względem rozstrzygnięcia o karze, czy to z punktu 17, czy też z punktu 18, niewątpliwie nie doszło, tym samym zaskarżony wyrok nie pozostaje w kolizji z prawem materialnym, a w konsekwencji najzupełniej prawidłowo Sąd I instancji nie miał powodów do tego, by uzależnić pozytywne rozpatrzenie wniosku o dobrowolne poddanie się karze od jego modyfikacji uwzględniającej wymierzenie oskarżonemu jednej lub dwóch kar jednostkowych z nadzwyczajnym ich złagodzeniem, co z oczywistych względów nie pozostałoby pewnie bez wpływu na rozmiar kary łącznej.

Wymaga więc przypomnienia, że z obrazą prawa materialnego mielibyśmy do czynienia, gdyby sąd nie zastosował przepisu zobowiązującego go do jego bezwzględnego respektowania. Zatem tego rodzaju zarzut co do wyroku wydanego w jednym z trybów konsensualnych mógłby zostać skutecznie postawiony, gdyby sąd I instancji orzekł zgodnie z porozumieniem, ale sprzecznie z prawem (zob. postanowienie SA w Krakowie z 19 lipca 2017 r., II AKz 156/17, KZS 2017, nr 7-8, poz. 15).

Przepis art. 60 § 3 kk określa zaś przesłanki obligatoryjnego nadzwyczajnego złagodzenia kary. W przypadku ich zaistnienia zachodziłaby więc konieczność zastosowania tej instytucji, co oznaczałoby wymierzenie kary poniżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia. Tak jednak być nie mogło w rozpatrywanym przypadku i to zarówno w odniesieniu do czynu z punktu 17, jak i czynów z punktu 18, za które wymierzone zostały oskarżonemu zaskarżonym wyrokiem kary mieszczące się granicach ustawowego zagrożenia. Do przypisanych oskarżonemu w tych punktach przestępstw miał bowiem jednocześnie zastosowanie art. 57 § 2 kk, znoszący obligatoryjny charakter nadzwyczajnego złagodzenia kary przewidzianego w art. 60 § 3 kk. Nie ma zaś obrazy prawa materialnego - przepisu art. 60 § 3 kk - w przypadku, gdy występuje sytuacja określona w art. 57 § 2 kk. Przepis ten reguluje sytuację jednoczesnego zbiegu podstaw nadzwyczajnego złagodzenia i obostrzenia kary, wskazując, że w takim wypadku sąd może według swojego uznania zastosować albo nadzwyczajne obostrzenie, albo nadzwyczajne złagodzenie, albo też orzec w zwykłych granicach ustawowego zagrożenia, natomiast przy podejmowaniu decyzji, którą z możliwości wybrać i w jakiej wysokości orzec karę, powinien kierować się dyrektywami wymiaru kary określonymi w art. 53 kk (zob. uchwałę SN z dnia 19 sierpnia 1999 r., I KZP 24/99, OSNKW 1999/9-10/48). W takiej sytuacji nie ma znaczenia, czy podstawy te mają charakter obligatoryjny czy fakultatywny (zob. wyrok SN z dnia 8 stycznia 2010 r., II KK 153/09, LEX nr 570134; wyrok SA w Katowicach z dnia 3 kwietnia 2017 r., II AKa 450/16, LEX nr 2401014; wyrok SA w Warszawie z dnia 20 stycznia 2014 r., II AKa 228/13, LEX nr 1441569). Norma kolizyjna z art. 57 § 2 kk ma więc zastosowanie w przypadku zbiegu podstawy obligatoryjnego nadzwyczajnego złagodzenia kary z art. 60 § 3 kk z fakultatywną podstawą obostrzenia kary z art. 91 § 1 kk (w przypadku ciągu przestępstw możliwość wymierzenia kary powyżej górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę), czy obligatoryjno-fakultatywnymi takimi podstawami przewidzianymi w art. 65 § 1 kk (m.in. w przypadku uczynienia sobie z popełnienia przestępstwa stałego źródła dochodu ma do sprawcy zastosowanie art. 64 § 2 kk przewidujący obowiązek wymierzenia kary pozbawienia wolności przewidzianej za przypisane przestępstwo powyżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia oraz możliwość jej ukształtowania powyżej górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę) oraz art. 57b kk (w przypadku skazania za czyn ciągły, a więc w warunkach art. 12 § 1 kk, sąd wymierza karę przewidzianą za przypisane sprawcy przestępstwo w wysokości powyżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia do podwójnej wysokości górnej granicy ustawowego zagrożenia). Wówczas sąd nie decydując się na nadzwyczajne obostrzenie kary wcale nie musi nadzwyczajnie kary złagodzić na podstawie art. 60 § 3 kk. W przypadku zbiegu nadzwyczajnego obostrzenia i złagodzenia kary tracą one bowiem obligatoryjny charakter przewidziany przepisem szczególnym (zob. wyrok SA we Wrocławiu z dnia 24 marca 2015 r., II AKa 55/15, LEX nr 1668725).

Tak więc np. w sytuacji gdy sprawca popełnił przestępstwa w warunkach ciągu przestępstw (art. 91 § 1 kk), przy czym choćby tylko co do niektórych z tych przestępstw zachodziły przesłanki przewidziane w art. 60 § 3 kk, sąd - orzekając jedną karę na podstawce przepisu, którego znamiona każde z tych przestępstw wyczerpuje - może, na podstawie art. 57 § 2 kk, albo zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, albo wymierzyć karę z nadzwyczajnym jej obostrzeniem, albo orzec karę w granicach "zwyczajnego" ustawowego zagrożenia. Natomiast przy podejmowaniu decyzji, którą z możliwości wybrać i w jakiej wysokości orzec karę, powinien kierować się dyrektywami wymiaru kary określonymi w art. 53 kk W wypadku zbiegu nadzwyczajnego obostrzenia i złagodzenia kary tracą one obligatoryjny charakter przewidziany przepisem szczególnym (zob. postanowienie SN z 4 lutego 2008 r., III KK 363/07, OSNKW 2008, nr 4, poz. 28). Jak najbardziej więc musi odpowiadać prawu materialnemu wymierzenie oskarżonemu za ciąg przestępstw z punktu 18 objętej porozumieniem kary pozbawienia wolności pozostającej w granicach ustawowego zagrożenia.

Ze względu na tożsame konsekwencje wynikające z treści art. 64 § 2 kk w zw. z art. 65 § 1 kk oraz art. 57b kk w zw. z art. 12 § 1 kk z tego też tylko względu nie mogło być też mowy o obrazie prawa materialnego co do czynu z punktu 17, choć też w odniesieniu do tego czynu oskarżony niczego, czego wymaga art. 60 § 3 kk, a chodzi o informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz istotne okoliczności jego popełnienia, nie mógł ujawnić i musiał być tego świadom, kiedy nim cokolwiek mógł w jego przedmiocie powiedzieć śledczym, zresztą czynił to nie od razu, a z upływem czasu, w obliczu tak naprawdę zmieniających się na jego niekorzyść okoliczności sprawy, ci w zasadzie wszystkiego dowiedzieli się już od M. K.w tym tego, że popełniając na jej szkodę przestępstwo w zakresie ułatwiania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uprawiania prostytucji w/w kobiecie oskarżony współdziałał przynajmniej z ówczesną swoją partnerką życiową I. S., z którą został przecież w dniu 3 września 2020 r. zatrzymany, po czym został mu przedstawiony m.in zarzut popełnienia przestępstwa przeciwko wolności seksualnej na szkodę M. K.w kształcie odpowiadającym zarzucanemu następnie w akcie oskarżenia oraz przypisanemu zaskarżonym wyrokiem. Podobnie rzecz się zresztą miała z I. S.. Co do zaś współdziałania z M. B. będącym fotografem, który wykonywał prostytutkom profesjonalne zdjęcia wykorzystywane następnie przez oskarżonego w ogłoszeniach umieszczanych w internecie, pierwsza zresztą konkretniej wypowiedziała się I. S.. To jej też wyjaśnienia przyczyniły się do zidentyfikowania tego mężczyznę. Poza tym składający wyjaśnienia, chcąc skorzystać z nadzwyczajnego złagodzenia kary m.in. na podstawie art. 60 § 3 kk, musi być lojalnym procesowym współpracownikiem organów ścigania oraz organów wymiaru sprawiedliwości i właśnie dlatego, trafnie, nazywany jest "małym świadkiem koronnym" we własnej sprawie karnej. Musi więc podać wszystkie znane mu informacje dotyczące własnego zachowania i zachowania osób "współdziałających", a składane wyjaśnienia muszą być zgodne z rzeczywistością (prawdziwe), szczere i konsekwentne (zob. postanowienie SN z dnia 20 listopada 2013 r., II KK 184/13, OSNKW 2014/3/28). Przepis art. 60 § 3 kk nie ma zastosowania, jeżeli oskarżony w toku postępowania zmieni treść wyjaśnień w zakresie istotnych okoliczności popełnienia przestępstwa lub współdziałania w jego popełnieniu z innymi osobami (zob. postanowienie SN z dnia 2 grudnia 2004 r., III KK 112/04, OSNKW 2005/1/6).

Znamiennym też być musi, iż wywody apelującego tak naprawdę nie wskazywały, iż akurat za czyn przypisany oskarżonemu w punkcie 17 winna mu być wymierzona kara z nadzwyczajnym jej złagodzeniem na podstawie art. 60 § 3 kk. Podnosił on bowiem, oczekując w istocie skazania oskarżonego za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej popełnione na szkodę M. K.zakwalifikowane tożsamie ze stanowiącymi ciąg przestępstw czynami z punktu 18, tym samym uznania i tego czynu za składową owego ciągu przestępstw, że w związku z postawą oskarżonego, który już w śledztwie przyznał się do popełnienia czynów z punktu 18 oraz zdecydował się współpracować z organami odpowiedzialnymi za tok postępowania w tej fazie procesu w wyjaśnieniu okoliczności z tymi czynami związanymi, będzie mu dane skorzystać z instytucji przewidzianej w art. 60 § 3 kk, a w ostateczności z nadzwyczajnego złagodzenia kary z art. 60 § 4 kk, gdyż chciał oskarżony śledczym powiedzieć więcej, niż chcieli oni od niego przyjąć, a chodziło o nieznane dotychczas organom ścigania okoliczności związane z przestępstwami zagrożonymi karą powyżej 5 lat pozbawienia wolności. Z powodów wyżej wskazanych obligatoryjne zastosowanie art. 60 § 3 kk do kary wymierzonej za ciąg przestępstw było wykluczone, tym samym nie mogłoby dojść do związanej z tym obrazy prawa materialnego. Z kolei zastosowanie art. 60 § 4 kk jest zawsze fakultatywne, poza tym uzależnione jest od inicjatywy (wniosku) prokuratora.

Wniosek

uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Nie stwierdzono uchybienia podniesionego w środku odwoławczym, a tylko wówczas zgodnie z art. 438 kpk Sąd odwoławczy mógłby stosownie zaingerować w treść zaskarżonego wyroku. Zresztą nawet w przypadku uznania zasadności zarzutu, postulowane orzeczenie kasatoryjne nie byłoby dopuszczalnym w świetle art. 437 § 2 zd. 2 kpk. Nie wynikałaby bowiem z tego konieczność przeprowadzenia przewodu sądowego w całości od nowa, która zachodzi dopiero wówczas, gdy orzekający sąd pierwszej instancji naruszył przepisy prawa procesowego, co skutkowało, w realiach sprawy, nierzetelnością prowadzonego postępowania sądowego, uzasadniającą potrzebę powtórzenia (przeprowadzenia na nowo) wszystkich czynności procesowych składających się na przewód sądowy w sądzie pierwszej instancji (zob. uchwałę SN z dnia 22 maja 2019 r., I KZP 3/19, OSNKW 2019/6/31). W przypadku natomiast stwierdzenia przez sąd odwoławczy podstaw do obligatoryjnego nadzwyczajnego złagodzenia oskarżonemu jednej z wymierzonych mu kar jednostkowych, wobec tego, że wyrok wydany w trybie konsensualnym podlega kontroli instancyjnej na zasadach ogólnych (zob. wyrok SN z 11 czerwca 2021 r., IV KS 24/21, LEX nr 3302343), miałby on wszelkie podstawy do skorygowania orzeczenia w celu uczynienia go zgodnym z prawem materialnym. Okoliczność, że wyrok został wydany w jednym z trybów konsensualnych nie ogranicza przecież samodzielności sądu drugiej instancji. Sąd odwoławczy władny jest zatem dokonać kontroli instancyjnej skutkującej zmianą wyroku sądu pierwszej instancji, niezależnie od treści wniosku złożonego w trybie art. 387 kpk, który w żadnym stopniu nie wiązał sądu. Jeżeli zatem sąd orzekający w drugiej instancji dostrzega wadliwość wyroku sądu niższej instancji, może go w zwykłym trybie skorygować w taki sposób, by odpowiadał prawu, oczywiście respektując kierunek zaskarżenia i wynikający z niego wymóg, by sytuacja oskarżonego nie uległa pogorszeniu, zwłaszcza względem tej, którą ukształtowano w porozumieniu zawartym przez oskarżyciela publicznego z oskarżonym (zob. wyrok SN z 15 listopada 2017 r., IV KS 7/17, LEX nr 2420343).

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

zaskarżony wyrok w całości w stosunku do oskarżonego M. N.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Brak podstaw do ingerencji w treść zaskarżonego wyroku.

W zakresie zaskarżonym, a więc co do winy i kary oraz innych konsekwencji prawnych w odniesieniu do czynów z punktów XXVI i XXVII aktu oskarżenia (opisanych również w punktach XXVI i XXVII części wstępnej zaskarżonego wyroku), przypisanych oskarżonemu w punktach 16 i 17 części dyspozytywnej zaskarżonego wyroku, jak również co do kary oraz innych konsekwencji prawnych w odniesieniu do czynów z punktów XXVIII-XLIV aktu oskarżenia (opisanych również w punktach XXVIII-XLIV części wstępnej zaskarżonego wyroku), przypisanych w punkcie 18 części dyspozytywnej zaskarżonego wyroku, a w konsekwencji i co do wymiaru kary łącznej z punktu 19 zaskarżonego wyroku oraz powiązanego z tym rozstrzygnięciem zaliczenia okresu rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie z punktu 20 zaskarżonego wyroku, ten nie był dotknięty uchybieniami podniesionymi w apelacji obrońcy oskarżonego z powodów wyłożonych w podsekcjach 3.1, 3.2 i 3.3.

Jednocześnie nie stwierdzono również innych uchybień, które należałoby uwzględnić z urzędu, niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów (art. 439 § 1 kpk, art. 440 kpk, art. 455 kpk). W tym miejscu zaznaczenia wymaga, iż ograniczenia przewidziane w art. 447 § 5 kpk, nie modyfikują podstaw rozpoznania sprawy poza granicami zaskarżenia i podniesionymi zarzutami (art. 433 § 1 kpk in fine), co oznacza, że w wypadku postawienia dopuszczalnego zarzutu obrazy prawa materialnego lub procesowego sąd odwoławczy na podstawie art. 440 kpk był zobligowany skontrolować także prawidłowość ustaleń faktycznych (art. 438 pkt 3 kpk) oraz współmierność lub zasadność zastosowanych środków reakcji karnej (art. 438 pkt 4 kpk), czyniąc to jednak tylko pod kątem rażącej niesprawiedliwości orzeczenia.

Nie było jednak podstaw do stwierdzenia rażącej niesprawiedliwości orzeczenia z tego względu, że oskarżony został również skazany za nielegalne udzielanie w czynie ciągłym marihuany M. K.oraz nakłanianie jej w celu osiągnięcia korzyści majątkowej do uprawiania prostytucji, a także przemocą oraz groźbą bezprawną doprowadzenie jej do uprawiania prostytucji, a nie tylko w celu osiągnięcia korzyści majątkowej ułatwianie jej tego procederu oraz czerpanie z niego korzyści majątkowych. Nawet jeśli bowiem Sąd odwoławczy ma obowiązek dokonania kontroli zaskarżonego orzeczenia pod względem merytorycznym i prawnym nie tylko w granicach środka odwoławczego, ale także z urzędu, niezależnie od tych granic, w celu stwierdzenia czy utrzymanie w mocy orzeczenia nie będzie w sposób rażący naruszać poczucia sprawiedliwości (zob. wyrok SN z dnia 24 lutego 2021 r., II KK 18/21, LEX nr 3149731) i tyczy się to również wyroku wydanego w którymkolwiek z trybów konsensualnych (zob. postanowienie SN z 27 lipca 2017 r., IV KK 243/17, LEX nr 2340611), nie oznacza to, iż za rażąco niesprawiedliwy w jakiejkolwiek części ma być uznany wyrok, na wydanie którego oskarżony pierwotnie się zgodził zawierając porozumienie z oskarżycielem publicznym oraz pokrzywdzonymi (przy czym z większością na zasadzie dorozumianego braku sprzeciwu w związku z ich niestawiennictwem na rozprawie, o której terminie byli powiadomieni), a następnie już po zapadnięciu tego orzeczenia z tego porozumienia się częściowo wycofał poprzez jego zaskarżenie przedmiotową apelacją, kiedy ustalenia faktyczne będące podstawą skazania oskarżonego co do czynów, w odniesieniu do których jego sprawstwo i wina w całości bądź w zakresie niektórych przypisanych mu zachowań były kwestionowanymi w tejże apelacji, mają mimo wszystko oparcie w zgromadzonym materiale dowodowym i to nawet jeśli nie znajdują potwierdzenia w wyjaśnieniach oskarżonego. Jak najbardziej miał prawo Sąd Okręgowy oprzeć się w tym zakresie na obciążających oskarżonego zeznaniach M. K. co musiał z oczywistych względów poprzedzić pozytywną ich oceną. Dając zaś wiarę jej depozycjom nie mógł uchybić art. 7 kpk, a w konsekwencji poczynić oczywiście błędnych (nieprawdziwych) ustaleń faktycznych, tylko dlatego, że akurat pewnych zachowań wobec niej podejmowanych, oskarżony miał nie przejawiać wobec innych kobiet, którym w sposób, do którego się przyznawał, dla zarobku swojego i tych kobiet ułatwiał im uprawianie prostytucji (w ogólności udostępniając mieszkania, zapewniając profesjonalne sesje zdjęciowe, umieszczanie i opłacanie ogłoszeń ofert usług seksualnych w internecie, kojarzenie z klientami) i czerpał z tego korzyści majątkowe. Akurat w odniesieniu do M. K. dość charakterystycznym było, że okazała się być osobą zapewniającą oskarżonemu solidny zarobek z prostytuowania się przez nią. Ustalona przez niego na samym początku stawka za godzinę świadczenia przez nią usług seksualnych, co niewątpliwie należy łączyć z jej fizyczną atrakcyjnością, określona była na poziomie odbiegającym na plus od najczęściej przez niego narzucanej kobietom, które owe usługi świadczyć miały w udostępnianych im przez niego lokalach. To z kolei zapewniało mu kwotowo większy udział w przychodach, które generowała praca M. K.w charakterze prostytutki. W tych warunkach nie może wcale dziwić, że gdy M. K. nie była chętną dalej trudnić się tym fachem, oskarżony mógł chcieć ją przekonywać, by nie rezygnowała z zajęcia przysparzającego mu niemałych dochodów (na podstawie jej zeznań zostało przecież ustalonym, że w zasadzie w pół roku na tym, czym się trudniła, uzyskał samemu korzyść majątkową w kwocie co najmniej 25.800 złotych), a z czasem wobec nieskuteczności wcześniej stosowanych środków perswazji werbalnej uciekać się wręcz do gróźb, o których kobieta ta zeznawała, a nawet nie wystrzegać się stosowania wobec niej przemocy fizycznej, o której też wspominała, a właśnie tego rodzaju aktywności oskarżonego mające zmusić ową pokrzywdzoną do kontynuowania procederu, miały skłonić ją do poszukiwania wsparcia u organów ścigania, zakończonego na szeroką skalę przeprowadzonym postępowaniem w kierunku rozpoznania skali działalności, którą parał się oskarżony w związku z tzw. mieszkaniówkami. Wymaga również zauważenia, że o zachowaniach werbalnie i fizycznie agresywnych, jakie oskarżony potrafił przejawiać w ogólności wobec kobiet, opowiedziały także jego byłe partnerki (P. S., K. M., I. S.). Zresztą M. K. raczyła wskazać też w swych zeznaniach konkretne okoliczności mogące obiektywnie świadczyć o możliwych inklinacjach oskarżonego do tego rodzaju zachowań. W szczególności chodzi o przewożenie w bagażniku samochodu, którym się poruszał, przedmiotów typu młotek, maczeta, kastet. Co znamienne, w związku z zatrzymaniem oskarżonego 3 września 2020 r. przeprowadzone wówczas przeszukanie należącego do niego samochodu ujawniło w jego wnętrzu pałkę teleskopową, maczetę, siekierę, drewniany stylisk, młotki, kastet. Nakłanianiem do prostytucji, jak i doprowadzeniem do jej uprawiania za pomocą przemocy lub groźby bezprawnej, są zaś również zachowania przejawiane po to, aby osoba wcześniej trudniąca się takim fachem, która postanowiła z nim skończyć, nie rezygnowała z takiego zajęcia, lecz go kontynuowała (zob. V. Konarska-Wrzosek [w:] A. Lach, J. Lachowski, T. Oczkowski, I. Zgoliński, A. Ziółkowska, V. Konarska-Wrzosek, Kodeks karny. Komentarz, wyd. III, Warszawa 2020, art. 204 teza 3; M. Bielski [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Część I. Komentarz do art. 117-211a , red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2017, art. 204. teza 13; postanowienie SN z 30 stycznia 2018 r., IV KK 478/17, LEX nr 2473792). Z kolei odniesieniu do czynu kwalifikowanego z art. 58 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii zeznania M. K. rzeczowo i przekonująco przedstawiały okoliczności, w których oskarżony zaczął dostarczać jej marihuany dla odurzania się tym narkotykiem. Wpierw miał bowiem dostrzec, że po tego rodzaju używkę sięga, gdyż wpływa ona korzystnie na jej zaangażowanie w pracę prostytutki. Jak bowiem zeznała, dzięki temu wyzbywała się wyrzutów sumienia z powodu podjętego i wykonywanego zajęcia. Niewątpliwie interesowny sutener, a za takiego miał prawo uchodzić oskarżony, byłby skorym uczynić wiele, jak nie wszystko, by pokrzywdzona nie miała moralnych oporów, by nie tylko trudnić się tym, co przysparzało mu za sprawą jej aktywności wymiernych korzyści finansowych, ale by było to jeszcze możliwie najbardziej efektywne, a więc przyciągało jak najliczniejszą klientelę. Procedura karna nie wyłącza zaś możliwości oparcia ustaleń faktycznych tylko na jednym dowodzie, byleby ocena tego dowodu była rzeczowa oraz logiczna i nie wkraczała w sferę dowolności (zob. wyrok SA w Łodzi z 25 kwietnia 2013 r., II AKa 41/13, LEX nr 1324701).

Niepozbawionym racji było też kwalifikowanie czynów przypisanych oskarżonemu w punkcie 17 i 18 zarówno z uwzględnieniem art. 204 § 1 kk, jak i art. 204 § 2 kk, nawet kiedy zwykło się przyjmować, że w sytuacji, gdy sprawca najpierw nakłania pokrzywdzonego do uprawiania prostytucji lub mu to ułatwia (art. 204 § 1 kk), a później czerpie z uprawiania przezeń prostytucji korzyści majątkowe (art. 204 § 2 kk), ma zastosowanie konstrukcja współukaranego czynu uprzedniego, gdyż nakłanianie i ułatwianie są w takim przypadku jedynie stypizowaną formą przygotowania do późniejszego dokonania innego przestępstwa (zob. wyrok SA w Katowicach z 9 października 2003 r., II AKa 356/03, KZS 2004/2, poz. 40; podobnie wyrok SA w Warszawie z 15 września 1999 r., II AKa 125/99, OSA 2000/7–8, poz. 57; wyrok SA w Lublinie z 29 kwietnia 2002 r., II AKa 330/01, Prok. i Pr.-wkł. 2003/3, poz. 29 i wyrok SA w Katowicach z 25 września 2014 r., II AKa 236/14, LEX nr 1540807). Akurat w okolicznościach niniejszej sprawy, z uwagi na modus operandi procederu, który uprawiał oskarżony, nie dało się stwierdzić, iż każda forma ułatwiania przez niego prostytucji pokrzywdzonym kobietom, wyłącznie poprzedzała późniejsze czerpanie korzyści z uprawiania przez nie prostytucji. Mieszkania im były przecież udostępniane w sposób ciągły. Podobnie było z utrzymywaniem opłaconych ogłoszeń w internecie. W przypadku czynu na szkodę M. K. wręcz nakłanianie jej przez oskarżonego do prostytucji motywowane chęcią podtrzymania dotychczasowego źródła dochodu, jakim była jej praca w charakterze osoby odpłatnie świadczącej usługi seksualne, miało mieć miejsce już w trakcie czerpania przez niego korzyści majątkowych z jej nierządu i służyło właśnie temu, by mógł te korzyści z prostytuowania się przez nią czerpać dalej.

W świetle uregulowania art. 91 §1 kk nie może z kolei dziwić, że jednego ciągu przestępstw nie mogły tworzyć przestępstwa przypisane oskarżonemu w punktach 17 i 18. W przypadku tych przestępstw nie mogła zachodzić tożsamość przepisu stanowiącego podstawę wymiaru kary. Przestępstwo kwalifikowane kumulatywnie z uwzględnieniem art. 203 kk tenże przepis z mocy art. 11 § 3 kk musiało mieć za tę podstawę, podczas gdy jest oczywistym, że podstawę wymiaru jednej kary za ciąg przestępstw przypisanych oskarżonemu w punkcie 18 mógł stanowić jedynie art. 204 § 1 kk.

Za rażąco niesprawiedliwe choćby z powodu rażącej surowości nie mogły też uchodzić rozstrzygnięcia o jednostkowych karach pozbawienia wolności oraz tego rodzaju karze łącznej, zresztą zbliżonej swym rozmiarem do najwyższej z łączonych kar, czyli kary 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności wymierzonej oskarżonemu za ciąg siedemnastu przestępstw z art. 204 § 1 i 2 kk w zw. z art. 12 § 1 kk w zw. z art. 65 § 1 kk, z których każde z osobna było zagrożone karą od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności, a na podstawie art. 91 § 1 kk, czy również przy uwzględnieniu art. 65 § 1 kk (ze względu na konsekwencje płynące z art. 64 § 2 kk) mogłaby zostać wymierzoną oskarżonemu jedna kara do 7 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności. Z kolei czyn popełniony przeciwko wolności seksualnej M. K. z mocy art. 203 § 1 kk w zw. z art. 11 § 3 kk zagrożony był karą pozbawienia wolności od roku do lat 10. Już tylko na podstawie art. 65 § 1 kk, a ściślej art. 64 § 2 kk kara pozbawienia wolności grożąca oskarżonemu za to przestępstwo musiała zostać wymierzoną powyżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia. Nie powołanie art. 64 § 2 kk w podstawie wymiaru kary nie powodowało natomiast, że rozstrzygnięcie nie odpowiadało prawo, a tylko wówczas innego rodzaju obraza prawa materialnego, niż w zakresie kwalifikacji prawnej, może spowodować zmianę orzeczenia przez sąd odwoławczy (art. 438 pkt 1a kpk). Tożsama konsekwencja z tą wynikającą z treści art. 64 § 2 kk płynęła również z zastosowanego prawidłowo art. 57b kk, ze względu na kwalifikowanie przestępstwa według stanu prawnego obowiązującego po zmianach w Kodeksie karnym dokonanych z dniem 24 czerwca 2020 r., został bowiem popełniony po tej dacie. Za czas popełnienia przestępstw o charakterze ciągłym, traktować należy ostatni moment działania sprawcy, w tym czas dokonania ostatniego z czynów składających się na realizację przestępstwa ciągłego (zob. wyrok SN z 15 kwietnia 2002 r., II KKN 387/01, LEX nr 52943). Zaskarżenie wyroku również w odniesieniu do kary łącznej jako konsekwencja braku akceptacji dla skazania oskarżonego za dwa z dwudziestu dwóch przypisanych mu przestępstw, z tego oprócz wspomnianych siedemnastu, kolejnych dwóch stanowiących ciąg w rozumieniu art. 91 § 1 kk, a także jednej z kar jednostkowych za ciąg przestępstw, nie mogło natomiast oznaczać, iż wyrok został zaskarżony również w odniesieniu do wszystkich jednostkowych kar pozbawienia wolności. Apelujący wyraźnie wskazał, iż zaskarża orzeczenie co do punktów 16 (skazanie z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii), 17 (skazanie za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej popełnione wyłącznie na szkodę M. K. i 19 (kara łączna). Ze stawianych z kolei poszczególnym rozstrzygnięciom zarzutów nie wynikało, aby stanowiły one wyraz braku akceptacji dla całego rozstrzygnięcia o karze, środkach karnych i innych konsekwencjach prawnych przypisanych oskarżonemu czynów. W kwestii oczywistej nieskuteczności zarzutu obrazy art. 60 § 3 kk w przypadku odniesienia go do kary jednostkowej za ciąg przestępstw z art. 204 § 1 i 2 kk w zw. z art. 12 § 1 kk w zw. z art. 65 § 1 kk Sąd odwoławczy wypowiedział się z kolei w podsekcji 3.3.

Jak najbardziej prawidłowym było rozstrzygnięcie o zaliczeniu na poczet kary łącznej okresu rzeczywistego pozbawienia wolności pomijające czas, w którym w trakcie stosowania wobec oskarżonego tymczasowego aresztowania, była również wykonywana kara orzeczona w innej sprawie (k. 637).

Nie budziły w końcu wątpliwości objęte porozumieniem rozstrzygnięcia:

-

o obligatoryjnym środku karnym zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznego orzeczonym w związku ze skazaniem za przestępstwo z art. 180a kk, jego wymiar był bliski ustawowemu minimum,

-

o środku kompensacyjnym orzeczonym w związku ze skazaniem oskarżonego w punkcie 17,

-

o przepadku amunicji do broni palnej, której posiadanie bez zezwolenia, którym nie dysponuje oskarżony, jest zakazane - w związku ze skazaniem go za ciąg przestępstw z art. 263 § 2 kk,

-

o obligatoryjnym przepadku równowartości korzyści majątkowych osiągniętych z popełnienia przestępstw przypisanych w punktach 17 i 18,

co do których zresztą przez apelującego nie były formułowanymi żadne zastrzeżenia, nie było nawet oczekiwanym skorygowanie rozstrzygnięcia o środku kompensacyjnym, którego beneficjentem jest M. K. w przypadku postulowanego skorygowania treści skazania oskarżonego za przestępstwo na szkodę tejże pokrzywdzonej popełnione (a więc zasadniczo i w pewnym uproszczeniu przez opisanie go i zakwalifikowanie z pominięciem tego, co wynika z art. 203 kk oraz art. 204 § 1 kk w części, w której penalizuje stręczycielstwo).

Wolnym od jakichkolwiek mankamentów było również, choć nieobjęte porozumieniem określonym w art. 387 kpk, co wskazany przepis właśnie co do zasady zakłada, rozstrzygnięcie o kosztach z punktu 31.

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

2

Oskarżony jest przegrywającym sprawę w instancji odwoławczej. Apelacja wywiedziona na jego korzyść przez obrońcę nie została uwzględniona. W takiej sytuacji zgodnie z art. 636 § 1 kpk w sprawach z oskarżenia publicznego koszty procesu za postępowanie odwoławcze ponosi na ogólnych zasadach ten, kto wniósł środek odwoławczy.

Do kosztów procesu obok kosztów sądowych zalicza się również uzasadnione wydatki stron, w tym z tytułu ustanowienia w sprawie jednego obrońcy lub pełnomocnika (art. 616 § 1 kpk).

Stąd oskarżony został obciążony wydatkami oskarżyciela posiłkowego M. K. poniesionymi na ustanowienie pełnomocnika w postępowaniu odwoławczym, a konkretnie opłatą w wysokości odpowiadającej stawce minimalnej określonej w § 11 ust. 2 pkt. 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. poz. 1800 z późn. zm.), a mającej z mocy § 11 ust. 7 tego rozporządzenia odpowiednie zastosowanie do opłat za czynności w postępowaniu karnym pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego. Wniosek pełnomocnika o zasądzenie kosztów zastępstwa prawnego i kosztów adwokackich nie zawierał oświadczenia o wysokości kosztów obciążających stronę z tytułu wynagrodzenia adwokata (k. 2570v). W braku takiego oświadczenia, zgodnie z § 16 powołanego wyżej rozporządzenia opłatę ustala się co do zasady w wysokości odpowiadającej stawce minimalnej. Mogłaby wprawdzie zostać ustalona w wysokości przewyższającej tę stawkę, nie większej jednak niż jej sześciokrotność, ale gdyby przemawiał za tym niezbędny nakład pracy adwokata, wkład pracy adwokata w przyczynienie się do wyjaśnienia okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, rodzaj i zawiłość sprawy. Kiedy jednak rozprawa apelacyjna przeprowadzona została na jednym terminie, pełnomocnik nie apelował, nie składał wniosków dowodowych, ograniczył się do odpierania w formie ustnej twierdzeń skarżącego obrońcy w oczekiwaniu, że utrzymanym w mocy zostanie zaskarżony wyrok Sądu I instancji, sprawa przy tym nie należała do skomplikowanych pod względem faktycznym i prawnym, nie sposób z urzędu było doszukiwać się okoliczności przemawiających za określeniem opłaty stanowiącej podstawę zasądzenia od oskarżonego na rzecz oskarżyciela posiłkowego kosztów zastępstwa adwokackiego w wysokości przewyższającej stawkę minimalną.

3

Kiedy Sąd Apelacyjny nie doszukał się podstaw faktycznych do zastosowania art. 624 § 1 kpk, zgodnie z zasadą z art. 636 § 1 kpk oskarżony obciążony został również kosztami sądowymi postępowania odwoławczego, w tym opłatą za II instancję ustaloną w wysokości wynikającej z art. 8 w zw. z art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych.

7.  PODPIS

SSO del. Teresa Jędrzejas-Paluch SSA Marcin Schoenborn SSA Piotr Filipiak

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

obrońca oskarżonego M. N.

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

-

skazanie oskarżonego w punkcie 16 zaskarżonego wyroku za przestępstwo z art. 58 ust. 1 ustawy 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii w zw, z art, 12 § 1 kk w zw. z art. 4 § 1 kk według stanu prawnego obowiązującego do 23 czerwca 2020 r. i wymierzeniu mu za to przestępstwo kary 6 miesięcy pozbawienia wolności, podczas gdy nie popełnił tego czynu,

-

skazanie oskarżonego w punkcie 17 zaskarżonego wyroku za przestępstwo z art. 204 § 1 i 2 kk i art. 203 kk w zw. z art. 11 § 2 k i art. 12 § 1 kk w zw. z art. 65 § 1 kk i wymierzenie mu za to kary 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, w punkcie 23 zaskarżonego wyroku orzeczenie nawiązki w kwocie 10.000 złotych na rzecz pokrzywdzonej M. K. oraz w punkcie 24 zaskarżonego wyroku orzeczenie wobec niego przepadku równowartości korzyści majątkowej osiągniętej również z tego przestępstwa, a więc w zakresie kwoty 25.800 złotych, podczas gdy swoim zachowaniem nie nakłaniał pokrzywdzonej tym czynem do uprawiania prostytucji, ani też przemocą oraz groźbą bezprawną nie doprowadzał jej do uprawiania prostytucji, choć w celu osiągnięcia korzyści majątkowej jej to ułatwiał oraz czerpał korzyści majątkowe z prostytuowania się przez nią,

-

kara 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności wymierzona oskarżonemu za ciąg przestępstw w punkcie 18 zaskarżonego wyroku,

a w konsekwencji,

-

z połączenia również w/w kar jednostkowych pozbawienia wolności orzeczenie wobec oskarżonego w punkcie 19 zaskarżonego wyroku kary łącznej 3 lat pozbawienia wolności z zaliczeniem na jej poczet w punkcie 20 zaskarżonego wyroku okresu rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☒

co do winy

☒

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana